Πρωτεύοντα: Διαφορά μεταξύ των αναθεωρήσεων

Πρωτεύοντα; Χρονικό πλαίσιο απολιθωμάτων:; ύστερη Παλαιόκαινος - σήμερα ΠροЄ Є O Σ Δ Λ Π Τ Ι Κ Πγ Ν
	; Papio anubis
Συστηματική ταξινόμηση
Βασίλειο:	Ζώα (Animalia);
Συνομοταξία:	Χορδωτά (Chordata);
Ομοταξία:	Θηλαστικά (Mammalia);
Ανθυφομοταξία:	Ευθήρια (Eutheria);
Υπερτάξη:	Ευαρχοντομυωξοί (Euarchontoglires);
Τάξη:	Πρωτεύωντα (Primates); Linnaeus, 1758
	; Εύρος των πρωτευόντων πλην του ανθρώπου (πράσινο)
Οικογένειες
	16, Δείτε ταξινόμιση;

Περιήγηση ιστορικού διαδραστικά

← Προηγούμενη διαφορά Επόμενη διαφορά →

Περιεχόμενο που διαγράφηκε Περιεχόμενο που προστέθηκε

ΟπτικήΚώδικας wiki

Ενδογραμμικά

Έκδοση από την 15:50, 21 Δεκεμβρίου 2010

Πρωτεύον ονομάζεται κάθε μέλος της βιολογικής τάξης Πρωτεύοντα (Primates), της ομάδας που περιλαμβάνει τις προσιμιίδες (στις οποίες συγκαταλέγονται οι λεμούριοι, οι λόρις, οι γαλάγοι και οι ταρσίοι) και τις σιμιίδες (μαϊμούδες και πίθηκοι).^[2] Με εξαίρεση τους ανθρώπους, οι οποίοι κατοικούν σε όλες τις ηπείρους της Γης,^[a] τα περισσότερα πρωτεύοντα ζουν σε τροπικές ή υποτροπικές περιοχές της Αμερικής, της Αφρικής και της Ασίας.^[3] Ορισμένα από τα πρωτεύοντα που έχουν ελλείψει ήταν ο Αρχαιοΐντρις (ένας λεμούριος μεγαλύτερος από τον ασημόραχο γορίλα) και οι οικογένειες Παλαιοπροπιθηκίδες και Αρχαιολεμουρίδες.^[3] Τα πρωτεύοντα ποικίλουν σε μέγεθος, από τον λεμούριο ποντικό της Μαντάμ Μπερθ των 30 γραμμαρίων, μέχρι τον Ορεινό Γορίλα των 200 κιλών. Σύμφωνα με απολιθώματα που έχουν εντοπιστεί, πρόγονοι των πρωτευόντων πιθανότατα έζησαν 65 εκατομμύρια χρόνια πριν κατά την ύστερη Κρητιδική περίοδο. Το παλαιότερο γνωστό πρωτεύον που έχει βρεθεί μέχρι σήμερα ήταν ο Πλησιαδάπης που έζησε 55-58 εκατομμύρια χρόνια πριν, κατά την ύστερη Παλαιόκαινο εποχή.^[4] Έρευνες πάνω στο μοριακό ρολόι, υποδεικνύουν πως ο διαχωρισμός των πρωτευόντων ίσως έγινε πολύ παλαιότερα, πιθανότατα κατά τη μέση-Κρητιδική, 85 εκατομμύρια χρόνια πριν.^[4]

Τα Πρωτεύοντα παραδοσιακά χωρίζονται σε δύο μεγάλες ομάδες: τις προσιμιίδες και τις σιμιίδες. Οι προσιμιίδες έχουν χαρακτηριστικά όμοια με αυτά των πρώιμων πρωτευόντων, και περιλαμβάνουν τους λεμούριους της Μαδαγασκάρης, τα λορισίμορφα, και τους τάρσιους. Οι σιμιίδες περιλαμβάνουν τις μαϊμούδες και τους πιθήκους. Πιο πρόσφατα, οι ταξινομιστές δημιούργησαν την υποτάξη Στρεψίρρινοι για να συμπεριλάβουν όλες τις προσιμιίδες πλην των τάρσιων, και την υποτάξη Απλόρρινοι στους οποίους ταξινόμησαν το τάρσιους και τις σιμιίδες. Οι σιμιίδες διαιρούνται περαιτέρω σε δύο ομάδες: τους πλατύρρινους (ή μαϊμούδες Νέου Κόσμου) της Νότια και Κεντρικής Αμερικής, και τους κατάρρινους στους οποίους ανήκουν τα κερκοπιθηκοειδή (ή μαϊμούδες Παλαιού Κόσμου) και τα ανθρωποειδή (πίθηκοι) της Αφρικής και της Ασίας. Οι πλατύρρινοι ή μαϊμούδες Νέου Κόσμου περιλαμβάνουν τον καπουτσίνο, και τη σκίουρο μαϊμού, και οι κατάρρινοι περιλαμβάνουν τα κερκοπιθηκοειδή (ή μαϊμούδες Παλαιού Κόσμου) (όπως είναι ο μπαμπουίνος και ο μακάκος) και τα ανθρωποειδή (όλοι οι πίθηκοι). Οι άνθρωποι είναι οι μόνοι κατάρρινοι που έχουν εξαπλωθεί επιτυχώς έξω από την Αφρική, την Νότια και Ανατολική Ασία, αν και παλαιοντολογικά στοιχεία (απολιθώματα), δείχνουν πως και άλλα είδη έχουν ζήσει στην Ευρώπη επίσης.

Σημειώσεις

^α Οι άνθρωποι κατοικούν σε κάθε ήπειρο αν συνυπολογίσουμε τους επιστημονικούς και μετεωρολογιακούς σταθμούς στην Ανταρκτική.

Παραπομπές

↑ Groves, C. (2005). Wilson, D. E., & Reeder, D. M, eds, επιμ. Mammal Species of the World (3η έκδοση). Baltimore: Johns Hopkins University Press. σελίδες 111–184. OCLC 62265494. ISBN 0-801-88221-4. CS1 maint: Πολλαπλές ονομασίες: editors list (link) CS1 maint: Extra text: editors list (link)
↑ Goodman, M., Tagle, D. A., Fitch, D. H., Bailey, W., Czelusniak, J., Koop, B. F., Benson, P. & Slightom, J. L. (1990). «Primate evolution at the DNA level and a classification of hominoids». Journal of Molecular Evolution 30 (3): 260–266. doi:10.1007/BF02099995. PMID 2109087.
↑ ^3,0 ^3,1 «Primate». Encyclopædia Britannica Online. Encyclopædia Britannica, Inc.. 2008. http://www.britannica.com/EBchecked/topic/476264/primate. Ανακτήθηκε στις 2008-07-21.
↑ ^4,0 ^4,1 Helen J Chatterjee, Simon Y.W. Ho , Ian Barnes & Colin Groves (2009). «Estimating the phylogeny and divergence times of primates using a supermatrix approach». BMC Evolutionary Biology 9: 259. doi:10.1186/1471-2148-9-259. PMID 19860891

[MSW3-1] Groves, C. (2005). Wilson, D. E., & Reeder, D. M, eds, επιμ. Mammal Species of the World (3η έκδοση). Baltimore: Johns Hopkins University Press. σελίδες 111–184. OCLC 62265494. ISBN 0-801-88221-4. CS1 maint: Πολλαπλές ονομασίες: editors list (link) CS1 maint: Extra text: editors list (link)

[Goodman2-2] Goodman, M., Tagle, D. A., Fitch, D. H., Bailey, W., Czelusniak, J., Koop, B. F., Benson, P. & Slightom, J. L. (1990). «Primate evolution at the DNA level and a classification of hominoids». Journal of Molecular Evolution 30 (3): 260–266. doi:10.1007/BF02099995. PMID 2109087.

[britannica-3] 3,0 ^3,1 «Primate». Encyclopædia Britannica Online. Encyclopædia Britannica, Inc.. 2008. http://www.britannica.com/EBchecked/topic/476264/primate. Ανακτήθηκε στις 2008-07-21.

[ChatterjeeEtal2009-4] 4,0 ^4,1 Helen J Chatterjee, Simon Y.W. Ho , Ian Barnes & Colin Groves (2009). «Estimating the phylogeny and divergence times of primates using a supermatrix approach». BMC Evolutionary Biology 9: 259. doi:10.1186/1471-2148-9-259. PMID 19860891

[1]

[2]

[a]

[3]

[4]

@@ Γραμμή 4: / Γραμμή 4: @@
 | editor = Wilson, D. E., & Reeder, D. M, eds| year = 2005| publisher = Johns Hopkins University Press| location = Baltimore
 | id = ISBN 0-801-88221-4| oclc= 62265494| url = http://www.bucknell.edu/msw3/browse.asp?id=12100001|}}</ref>
-| fossil_range = {{εύρος απολιθωμάτων|Late Paleocene|recent}}
+| fossil_range = {{εύρος απολιθωμάτων|Late Paleocene|recent|ύστερη [[Παλαιόκαινος εποχή|Παλαιόκαινος]] - σήμερα }}
 | image = Olive baboon1.jpg
 | image_caption = ''[[Papio anubis]]''
@@ Γραμμή 20: / Γραμμή 20: @@
 }}
+'''Πρωτεύον''' ονομάζεται κάθε μέλος της βιολογικής [[τάξη (βιολογία)|τάξης]] '''Πρωτεύοντα''' (Primates), της ομάδας που περιλαμβάνει τις [[προσιμιίδες]] (στις οποίες συγκαταλέγονται οι [[λεμούριος|λεμούριοι]], οι [[λόρις]], οι [[γαλάγος|γαλάγοι]] και οι [[τάρσιος|ταρσίοι]]) και τις [[σιμιίδες]] ([[μαϊμού|μαϊμούδες]] και [[πίθηκοι]]).<ref name="Goodman2">{{cite journal | journal= Journal of Molecular Evolution | year= 1990 | volume= 30 | pages= 260–266 | title= Primate evolution at the DNA level and a classification of hominoids | author= Goodman, M., Tagle, D. A., Fitch, D. H., Bailey, W., Czelusniak, J., Koop, B. F., Benson, P. & Slightom, J. L. | doi= 10.1007/BF02099995 | pmid= 2109087 | issue= 3}}</ref> Με εξαίρεση τους [[Homo|ανθρώπους]], οι οποίοι κατοικούν σε όλες τις ηπείρους της Γης,{{Ref label|continent|a|a}} τα περισσότερα πρωτεύοντα ζουν σε τροπικές ή υποτροπικές περιοχές της Αμερικής, της Αφρικής και της Ασίας.<ref name="britannica">{{cite encyclopedia | title = Primate | encyclopedia = Encyclopædia Britannica Online | publisher = [[Encyclopædia Britannica, Inc.]] | year = 2008 | url=http://www.britannica.com/EBchecked/topic/476264/primate | accessdate=2008-07-21}}</ref> Ορισμένα από τα πρωτεύοντα που έχουν ελλείψει ήταν ο ''[[Αρχαιοΐντρις]]'' (ένας λεμούριος μεγαλύτερος από τον ασημόραχο γορίλα) και οι οικογένειες [[Παλαιοπροπιθηκίδες]] και [[Αρχαιολεμουρίδες]].<ref name="britannica" /> Τα πρωτεύοντα ποικίλουν σε μέγεθος, από τον [[Microcebus berthae|λεμούριο ποντικό της Μαντάμ Μπερθ ]] των 30 γραμμαρίων, μέχρι τον [[Ορεινός Γορίλας|Ορεινό Γορίλα]] των 200 κιλών. Σύμφωνα με απολιθώματα που έχουν εντοπιστεί, πρόγονοι των πρωτευόντων πιθανότατα έζησαν 65 εκατομμύρια χρόνια πριν κατά την ύστερη [[Κρητιδική περίοδος|Κρητιδική]] περίοδο. Το παλαιότερο γνωστό πρωτεύον που έχει βρεθεί μέχρι σήμερα ήταν ο [[Πλησιαδάπης]] που έζησε 55-58 εκατομμύρια χρόνια πριν, κατά την ύστερη [[Παλαιόκαινος εποχή|Παλαιόκαινο]] εποχή.<ref name=ChatterjeeEtal2009>{{Cite journal|year=2009 |author=Helen J Chatterjee, Simon Y.W. Ho , Ian Barnes  & [[Colin Groves]] |title=Estimating the phylogeny and divergence times of primates using a supermatrix approach |journal=BMC Evolutionary Biology |volume= 9 |page= |doi=10.1186/1471-2148-9-259|pmid=19860891|pages=259|pmc=2774700|postscript=<!--None-->}}</ref> Έρευνες πάνω στο [[μοριακό ρολόι]], υποδεικνύουν πως ο διαχωρισμός των πρωτευόντων ίσως έγινε πολύ παλαιότερα, πιθανότατα κατά τη μέση-Κρητιδική, 85 εκατομμύρια χρόνια πριν.<ref name=ChatterjeeEtal2009/>
+Τα Πρωτεύοντα παραδοσιακά χωρίζονται σε δύο μεγάλες ομάδες: τις [[προσιμιίδες]] και τις [[σιμιίδες]]. Οι προσιμιίδες έχουν χαρακτηριστικά όμοια με αυτά των πρώιμων πρωτευόντων, και περιλαμβάνουν τους [[λεμούριος|λεμούριους]] της [[Μαδαγασκάρη]]ς, τα [[λορισίμορφα]], και τους [[τάρσιος|τάρσιους]]. Οι σιμιίδες περιλαμβάνουν τις [[μαϊμού|μαϊμούδες]] και τους [[πίθηκος|πιθήκους]]. Πιο πρόσφατα, οι [[ταξινομία|ταξινομιστές]] δημιούργησαν την υποτάξη [[Στρεψίρρινοι]] για να συμπεριλάβουν όλες τις προσιμιίδες πλην των τάρσιων, και την υποτάξη [[Απλόρρινοι]] στους οποίους ταξινόμησαν το τάρσιους και τις σιμιίδες. Οι σιμιίδες διαιρούνται περαιτέρω σε δύο ομάδες: τους [[πλατύρρινοι|πλατύρρινους]] (ή μαϊμούδες Νέου Κόσμου) της Νότια και Κεντρικής Αμερικής, και τους [[κατάρρινοι|κατάρρινους]] στους οποίους ανήκουν τα [[κερκοπιθηκοειδή]] (ή μαϊμούδες Παλαιού Κόσμου) και τα [[ανθρωποειδή]] (πίθηκοι) της Αφρικής και της Ασίας. Οι πλατύρρινοι ή μαϊμούδες Νέου Κόσμου περιλαμβάνουν τον [[καπουτσίνος|καπουτσίνο]], και τη [[σκίουρος μαϊμού|σκίουρο μαϊμού]], και οι κατάρρινοι περιλαμβάνουν τα [[κερκοπιθηκοειδή]] (ή μαϊμούδες Παλαιού Κόσμου) (όπως είναι ο [[μπαμπουίνος]] και ο [[μακάκος]]) και τα [[ανθρωποειδή]] (όλοι οι πίθηκοι). Οι άνθρωποι είναι οι μόνοι κατάρρινοι που έχουν εξαπλωθεί επιτυχώς έξω από την Αφρική, την Νότια και Ανατολική Ασία, αν και παλαιοντολογικά στοιχεία (απολιθώματα), δείχνουν πως και άλλα είδη έχουν ζήσει στην Ευρώπη επίσης.
+== Σημειώσεις ==
+* {{note label|continent|a|α}}Οι άνθρωποι κατοικούν σε κάθε ήπειρο αν συνυπολογίσουμε τους επιστημονικούς και μετεωρολογιακούς σταθμούς στην Ανταρκτική.
 == Παραπομπές ==