Σουπρεματισμός

Ο Σουπρεματισμός είναι κίνημα ζωγραφικής. Πρωτοεμφανίσθηκε στις αρχές του 20ού αιώνα στη Ρωσία, παράλληλα με τον Κονστρουκτιβισμό, λίγο μετά τον Ιταλικό Φουτουρισμό. Ο όρος σουπρεματισμός (αγγλ. suprematism) αποδίδει το νόημα της ανωτερότητας (supremαcy) του άδολου αισθήματος στη δημιουργική τέχνη. Ο Ρώσος ζωγράφος Καζιμίρ Μάλεβιτς (1879-1935) αποτελεί τον βασικό εμπνευστή του. Ο Μάλεβιτς επινοεί τον Σουπρεματισμό ως μια σαφέστερη μορφή κυβισμού.

Χαρακτηριστικά του Σουπρεματισμού

Οι μορφικές απεικονίσεις των αντικειμένων θεωρούνταν από τον Μάλεβιτς ως ένα εμπόδιο στην καλλιτεχνική δημιουργία. Όλα τα αντικείμενα για αυτόν θεωρούνται χωρίς σημασία. Σημασία γα όλα έχει μόνο το αίσθημα, αποκομμένο από το περιβάλλον. Το νόημα της τέχνης αντιτίθεται σε οποιαδήποτε αντικειμενικότητα. Απαραίτητη λοιπόν θεωρείται η απουσία σε οποιαδήποτε αναφορά στα αντικείμενα και κάθε αναγωγή τους σε θρησκευτικές, πολιτικές και κοινωνικές έννοιες. Κυρίαρχο νόημα του σουπρεματισμού είναι η ελευθερία στην ποιότητα της γραμμής, μια εσωτερική ουσία που προσδιορίζεται χωρίς την αναγκαιότητα του "αντικειμένου". Το κίνημα του σουπρεματισμού είχε και το δικό του μανιφέστο, το οποίο είχε τον τίτλο 'From Cubism to Suprematism' (Από τον κυβισμό στον Σουπρεματισμό) και δημοσιεύτηκε στην Αγία Πετρούπολη το 1915. Στην σύνταξή του συμμετείχε και ο Διάσημος ποιητής Μαγιακόφσκι (Βλαντιμίρ Βλαντιμίροβιτς Μαγιακόφσκι).

Χαρακτηριστικά έργα

Κατευθυντήριο έργο του κινήματος αποτελεί το "Μαύρο τετράγωνο σε άσπρο βάθος" του Μάλεβιτς, έργο που θεωρήθηκε και το πιο αναγνωρίσιμο σύμβολο της ρωσικής πρωτοπορίας. Στην αρχή ο στόχος του πίνακα ήταν καθαρά καλλιτεχνικός και δεν περιείχε κάποιο συμβολικό βάρος.

Kazimir Malevich, 1915, Black Suprematic Square

Το μαύρο τετράγωνο στο άσπρο φόντο υπήρξε η πρώτη μορφή της έκφρασης της μη-αντικειμενικής αίσθησης: τετράγωνο = αίσθηση, άσπρο φόντο = το «Τίποτα», αυτό που είναι έξω από την αίσθηση. Με αφορμή αυτό το έργο του ο Μάλεβιτς έγραψε:

"Κάθε αναφορά στην καθημερινή, αντικειμενική ζωή και πραγματικότητα έχει εγκαταλειφθεί, τίποτα δεν είναι πραγματικό, εκτός από το αίσθημα… της μη αντικειμενικότητας".

Κι όμως η πλειοψηφία του κοινού νόμισε ότι η απουσία αντικειμένου είναι το τέλος της τέχνης και δεν αναγνώρισε το άμεσο γεγονός της αίσθησης που έγινε φόρμα. Είναι ένα έργο που οδήγησε σε πάρα πολλές συζητήσεις και αντικρουόμενες απόψεις και όπως συχνά συμβαίνει με τις καλλιτεχνικές δημιουργίες, έγινε αιτία για πολλές ερμηνείες.

Το τετράγωνο των σουπρεματιστών και τα σχήματα που προήλθαν από αυτό μπορούν να συγκριθούν με τα «σημεία» του πρωτόγονου ανθρώπου. Αυτά στο σύνολο τους δεν ήθελαν να εικονογραφήσουν άλλα να παρουσιάσουν την αίσθηση του «ρυθμού».

Η έμπνευση του έργου από τον Μάλεβιτς είχε γίνει το 1913, αλλά ζωγράφισε τελικά τον πίνακα το 1915.

Αρχικά πρέπει να αναφερθεί ότι δεν πρόκειται για «Τετράγωνο». Δεν υπάρχει καμιά πλευρά που να είναι παράλληλη με το πλαίσιο. Εκτός αυτού είναι αξιοσημείωτο ότι ο πίνακας αυτός είναι ζωγραφισμένος με ανακατεμένες μπογιές, αλλά όχι με μαύρη.. Αν κοιτάξει κάποιος προσεκτικά θα δει ότι πάνω στο τετράγωνο υπάρχει ένα βουβάλι που τρέχει προς το μέρος μας.

Όπως συμβαίνει με πολλά σπουδαία έργα γύρω από τον πίνακα υπάρχει και ένας θρύλος σύμφωνα με τον οποίο επρόκειτο να γίνει μια φουτουριστική έκθεση, για τη διεξαγωγή της οποίας στους πίνακες του Μαλέβιτς και των ομοϊδεατών του είχε παραχωρηθεί μια τεράστια αίθουσα. Οι υπόλοιποι δημιούργησαν κάποια έργα για να γεμίσουν το χώρο, αλλά ο Μαλέβιτς συνάντησε δυσκολίες με την ολοκλήρωση του πίνακά του και γι’ αυτό πασάλειψε τον καμβά του με μπογιά, με τελικό αποτέλεσμα το τετράγωνο.

Kazimir Malevich, 1918, White on White

O Μαλέβιτς εκτός από το μαύρο τετράγωνο, έχει ζωγραφίσει επίσης το «Κόκκινο» και το «Άσπρο» . Αλλά και «Μαύρα τετράγωνα» ζωγραφίστηκαν και άλλα. Το δεύτερο τετράγωνο ζωγραφίστηκε το 1923 για τη μπιενάλε της Βενετίας αλλά είχε διαφορετικό μέγεθος από το πρώτο Το τρίτο τετράγωνο ο Μαλέβιτς το δημιούργησε για την έκθεση στην πινακοθήκη Τρετιακόφ το 1929 και φημολογείται ότι το έκανε μετά από παράκληση του διευθυντή της πινακοθήκης, ο οποίος δεν ήθελε να εκθέσει το πρωτότυπο, το οποίο είχε "φθορές¨και ήταν "ξεφλουδισμένο". Στο δεύτερο και στο τρίτο τετράγωνο δεν υπάρχει πλέον το «σκάσιμο» της μπογιάς στο σχέδιο και κατά πάσα πιθανότητα για να προστατέψει τον πίνακα ο καλλιτέχνης χρησιμοποίησε βερνίκι, το οποίο εμποδίζει την εμφάνιση ρωγμών.