Βαρβάρα (όνομα)
Βαρβάρα είναι ελληνικό γυναικείο βαφτιστικό όνομα (προσώπου).
Ετυμολογία
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]Το μεσαιωνικό όνομα Βαρβάρα προέρχεται από το αρχαιοελληνικό επίθετο βάρβαρος «ο μη ελληνόφωνος, ο ξένος», ονοματοποιημένη λέξη από τον βαρ-βαρ, ήχο με τον οποίον απέδιδαν οι αρχαίοι Έλληνες το ακατανόητο γι’ αυτούς άκουσμα από τις γλώσσες άλλων λαών.[1] Αργότερα το βάρβαρος προσέλαβε τη σημερινή υποτιμητική σημασία του.
Διάδοση του ονόματος
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]Το αγιωνύμιο οφείλει τη διάδοσή του στη θρυλική μορφή της αγίας Βαρβάρας της Νικομήδειας. Σύμφωνα με την παράδοση, η αγία Βαρβάρα σκοτώθηκε το 306 από τον ίδιο της τον πατέρα Διόσκορο για την πίστη της. Η αγιοποίησή της διέδωσε το όνομα, αλλά η αίγλη της αγίας και του ονόματός της φαίνεται ότι απλώθηκε σε όλη την Ευρώπη μετά τον 7ο αιώνα. Η αγία Βαρβάρα είναι πολιούχος της Δράμας και του Ρεθύμνου Κρήτης, και όπως είναι φυσικό η συχνότητά του σε αυτές τις περιοχές είναι αυξημένη. Η διάδοσή του όμως είναι πανελλαδική, όπως δείχνουν τα τοπωνύμια και οι ναοί της αγίας Βαρβάρας που είναι διάσπαρτοι σε όλη την ελληνική χώρα. Σε μια προσπάθεια στατιστικής αποτίμησης της συχνότητας των ελληνικών ονομάτων, το Βαρβάρα παρουσιάζεται ως 80ο πιο συχνό όνομα (53ο ανάμεσα στα γυναικεία).[2]
Αντρικός τύπος του ονόματος
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]Βάρβαρος > από Βαρβάρα, παλαιότερο όνομα, που δεν χρησιμοποιείται πια λόγω της σημασίας της λέξης σήμερα.
Ονομαστική εορτή
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]- Βαρβάρα, μεγαλομάρτυς, η Ορθόδοξη Εκκλησία τιμά τη μνήμη της στις 4 Δεκεμβρίου.[3]
- Το 1969 η Καθολική Εκκλησία κήρυξε την αγία Βαρβάρα ανύπαρκτο ιστορικά πρόσωπο και αφαίρεσε τη γιορτή της (4 Δεκεμβρίου) από το ημερολόγιό της — η αγιοποίησή της όμως συνεχίζει να καθρεφτίζεται σε τοπωνύμια όπως η Σάντα Μπάρμπαρα της Καλιφόρνιας. Το σκήνωμα της αγίας Βαρβάρας φυλάσσεται στη Βενετία.
- Στο αγιολόγιο της Ορθόδοξης Εκκλησίας αναφέρονται με το όνομα Βάρβαρος και τέσσερις μάρτυρες:
- Βάρβαρος, όσιος ο μυροβλήτης, η μνήμη του τιμάται από την Ορθόδοξη Εκκλησία στις 15 Μαΐου[4]
- Βάρβαρος, μάρτυς, η μνήμη του τιμάται από την Ορθόδοξη Εκκλησία στις 6 Μαΐου[4]
- Βάρβαρος, μάρτυς, η μνήμη του τιμάται από την Ορθόδοξη Εκκλησία στις 14 Μαΐου (μαζί με του Αλέξανδρου)[4]
- Βάρβαρος ο Πενταπολίτης, 1562, η μνήμη του τιμάται από την Ορθόδοξη Εκκλησία στις 23 Ιουνίου[5]
Τύποι του ονόματος Βαρβάρα και υποκοριστικά
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]- Ράρα, από συγκοπή, με χαϊδευτική διάθεση, ίσως από τη γλώσσα των νηπίων
- Βαρβαρούλα και Ρούλα, υποκοριστικά
- Βαρβαρίτσα και Ρίτσα·υποκοριστικά.
- Βαρβαρί, Βαρβαράκι, Βαρβαριό, υποκοριστικά
- Βερίνα, υποκοριστικά
Αρκετές φορές το όνομα αντικαθίσταται από άλλα ονόματα ή υποκοριστικά άλλων ονομάτων
- όπως: Βάνα, Βέρα, Βίνα, Βάντα
- ή από τα ξενικής προέλευσης ονόματα: Μπάρμπαρα, Μπάρμπρα, Μπαρμπαρέλα, Βάρια
Το όνομα Βαρβάρα σε άλλες γλώσσες
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]Γερμανικά: Barbara (Μπάρμπαρα), Bärbel (Μπέρμπελ), Barbi (Μπάρμπι) | Γαλλικά: Babette, Barbe |
Σουηδικά: Barbro | Ρωσικά: Варвара (Βαρβάρα), Варя (Βάρια) |
Ιταλικά: Barbara, Barbera, Barbarella, Barbarina, Barberina | Βουλγαρικά: Варвара (Βαρβάρα) |
Ουκρανικά: Барбара, Варвара (Βαρβάρα) | Σερβικά: Варвара (Βαρβάρα) |
Αγγλικά: Barbara, Barbra, Barbie, Barb, Babs | Σλαβομακεδονικά: Варвара (Βαρβάρα) |
Το όνομα Βαρβάρα στη λαϊκή παράδοση
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]- Στη λαϊκή παράδοση η γιορτή της αγίας Βαρβάρας έχει συνδεθεί με το χειμώνα. Μερικές από τις πιο γνωστές παροιμίες είναι οι ακόλουθες:
- Η Βαρβάρα βαρβαρώνει κι ο άι-Σάββας σαβανώνει (δηλ. στις 4 Δεκέμβρη το κρύο είναι άγριο και στις 5 Δεκέμβρη σε σκοτώνει), και η παραλλαγή Η αγία Βαρβάρα βαρβαρώνει, ο άι-Σάββας σαβανώνει κι ο άι-Νικόλας παραχώνει
- Βαρβαρίτσες, Νικολίτσες, όπου να ’σαι μέσα να ’σαι (δηλ. ανάμεσα στις 4 και 6 Δεκέμβρη καλύτερα να μη βγεις από το σπίτι)
- Αγια-Βαρβάρα μίλησε και Σάββας απεκρίθη, ο άι-Νικόλας έφτασε με χιόνια φορτωμένος
Φράση: Τα Νικολοβάρβαρα, οι πρώτες κακοκαιρίες του χειμώνα
- Το γλυκό ασουρές είναι γνωστό στη Θράκη και την ανατολική Μακεδονία και με το όνομα βαρβάρα, παρασκευάζεται κατά παράδοση την παραμονή και σερβίρεται ανήμερα της γιορτής της αγίας Βαρβάρας
Πρόσωπα με το όνομα Βαρβάρα
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]- Βαρβάρα Χατζησάββα, μεταφράστρια
- Βάρια Ευαγγελίδου, εικονογράφος
- Βαρβάρα Τσιμπούλη, στιχουργός
- Βαρβάρα Πρεβεζάνου, συγγραφέας
- Βαρβάρα Κουμασίτη, συγγραφέας
- Βαρβάρα Γεωργοπούλου, φιλόλογος, θεατρολόγος
- Βαρβάρα Ν. Παπαδοπούλου, αρχαιολόγος
- Barbara
- Μπάρμπαρα Μπους (Barbara Bush, 1925), Αμερικανίδα πρώην Πρώτη Κυρία
- Μπάρμπαρα Στάνγουικ (Barbara Stanwyck, 1907–1990), Αμερικανίδα ηθοποιός
- Μπάρμπαρα Σούκοβα (Barbara Sukowa, 1950), Γερμανίδα ηθοποιός (και τραγουδίστρια)
- Μπάρμπαρα Χέρσεϊ (Barbara Hershey, 1948), Αμερικανίδα ηθοποιός
- Μπάρμπαρα Χέντρικς (Barbara Hendricks, 1948), Αμερικανίδα σοπράνο
- Μπάρμπαρα Μπουσέ (Barbara Bouchet, 1943), ηθοποιός
- Μπάρμπαρα Κάρτλαντ (Barbara Cartland, 1901–2000), Βρετανή συγγραφέας
- Barbra
- Μπάρμπρα Στρέιζαντ (Barbra Streisand, 1942), Αμερικανίδα ηθοποιός και τραγουδίστρια (συνήθως ορθογραφείται Μπάρμπαρα)
Το όνομα Βαρβάρα στις τέχνες
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]- «Η Βαρβάρα», τραγούδι (ηχογραφήθηκε το 1936) τού Σμυρνιού συνθέτη Παναγιώτη Τούντα
- Τροχονόμος Βαρβάρα (1981), κωμωδία του Όμηρου Ευστρατιάδη, στο ρόλο της Βαρβάρας Ταλαίπωρου ο Στάθης Ψάλτης
- Βαρβάρα (Σοφία Αλιμπέρτη), κεντρικός χαρακτήρας στην κωμωδία Λόρδαν ο βάρβαρος (1987) του Βασίλη Σκαράκη
- Μπαρμπαρέλλα (Barbarella), πρωταγωνίστρια του ομώνυμου κόμικ (1962) του Γάλλου Jean-Claude Forest, και της ταινίας Μπαρμπαρέλλα (1968) του Ροζέ Βαντίμ
- «Μπαρμπαρά» («Barbara») τίτλος πολύ γνωστού ποιήματος του Ζακ Πρεβέρ (Jacques Prévert)
Εξωτερικοί σύνδεσμοι
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]- Ηρακλής Κακαβάνης, «Καθ’ οδόν: Με την Βαρβάρα…», Ριζοσπάστης, 6 Δεκεμβρίου 2009
- Ηρακλής Κακαβάνης, «Χρόνια πολλά στις Βαρβάρες που γιορτάζουν σήμερα 4 Δεκεμβρίου», Ατέχνως, 4 Δεκεμβρίου 2016
Παραπομπές
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]- ↑ Γεώργιος Μπαμπινιώτης, Λεξικό της Ελληνικής Γλώσσας, Κέντρο Λεξικολογίας, Αθήνα, 2005
- ↑ Χάρης Φουνταλής, «Ελληνικά ονόματα (και ολίγη από στατιστική)» Αρχειοθετήθηκε 2015-06-22 στο Wayback Machine..
- ↑ Σωφρόνιος Ευστρατιάδης, Αγιολόγιον της Ορθοδόξου Εκκλησίας, Αποστολική Διακονία, Αθήνα 1995 (ανατύπωση)
- ↑ 4,0 4,1 4,2 Σωφρόνιος Ευστρατιάδης, ό.π.
- ↑ Βασίλειος Κ. Διαμαντής, Θέλεις να μάθεις πότε εορτάζεις;, έκδοση δεύτερη, Αθήνα 1991