Πλαταιές

Αυτό το λήμμα αφορά την αρχαία πόλη. Για τον σύγχρονο οικισμό, δείτε: Πλαταιές Βοιωτίας.

Οι Πλαταιές (αρχ. Πλαταιαί) ήταν σπουδαία ιστορική πόλη της Βοιωτίας. Ο Όμηρος και ο Ηρόδοτος την μνημονεύουν με το όνομα Πλάταια, ο Θουκυδίδης, Στράβων και Παυσανίας με το όνομα Πλαταιαί.

Χάρτης της αρχαίας Βοιωτίας

Γεωγραφική θέση

Βρισκόταν στα όρια της Αττικής, βόρεια του Κιθαιρώνα και δυτικά των αρχαίων Ερυθρών. Βρίσκονταν μεταξύ του βουνού και του ποταμού Ασωπού, ο οποίος σχημάτιζε φυσικό σύνορο με την Θήβα. Τα ερείπια της αρχαίας πόλης βρίσκονται παρά την σημερινή κοινότητα Πλαταιές Βοιωτίας (πρώην Κόκλα), του Δήμου Θηβαίων.

Ίδρυση και ιστορία της πόλης

Τμήμα των τειχών των Πλαταιών

Σύμφωνα με τους Θηβαίους (Αιολείς Βοιωτούς) η πόλη κτίστηκε από πολίτες της Θήβας. Ο Παυσανίας αντίθετα αναφέρει ότι οι Πλαταιείς ήταν γηγενείς (Ίωνες), που κατάγονταν κατά την Ελληνική Μυθολογία από την κόρη του Ασωπού Πλαταία εξ ου και η ονομασία της. Οι Πλαταιές και οι Θεσπιές και γενικά οι κάτοικοι των αρχαίων πόλεων και χωριών παρά τον Ασωπό ποταμό αντιτάχθηκαν με πείσμα να συνενωθούν στη Θηβαϊκή ομοσπονδία λόγω της έμφυτης συμπάθειάς τους προς τους ομοφύλους τους Αθηναίους. Ο αγώνας τους εκείνος εναντίον των Θηβών είχε φθάσει σε οξύ σημείο, την ίδια εποχή που ο Βασιλεύς της Λυδίας ο Κροίσος πολιορκούταν στις Σάρδεις από τον Κύρο (546 π.Χ.) και οι ελληνικές πόλεις της Ιωνίας ζητούσαν τη βοήθεια των μητροπόλεών τους.

Αργότερα, το 519 π.Χ., όταν η αρχαία Σπάρτη βοηθούσε την Αθήνα και την Κόρινθο στον εναντίον της Αίγινας και των Θηβών πόλεμο, οι Πλαταιείς, για να μην υποταχθούν στους Θηβαίους, ζήτησαν από τον Βασιλέα των Σπαρτιατών Κλεομένη τον Α΄ να προσχωρήσουν σ' αυτούς, δηλ. στην Πελοποννησιακή συμμαχία. Τότε ο Κλεομένης εκτιμώντας τις αποστάσεις που χώριζαν την πόλη τους από τη Θήβα και την Αθήνα, αλλά και για να τονώσει την μεταξύ Θηβαίων και Αθηναίων έχθρα, συμβούλευσε αυτούς να συμμαχήσουν με τους Αθηναίους. Οι Πλαταιείς τότε απεδέχθηκαν τη συμβουλή που συνέπιπτε με την επιθυμία των τότε αρχόντων Πεισιστρατιδών της Αθήνας, αποστέλλοντας πρέσβεις που έγιναν αμέσως δεκτοί. Έτσι οι Αθηναίοι δεν δίστασαν πλέον να επέλθουν κατά της Θήβας και μετά την νικηφόρα τους σύγκρουση να επεκτείνουν τα όριά τους μέχρι τον Ασωπό.

Ευγνώμονες τότε οι Πλαταιείς έσπευσαν πρώτοι απ' όλους τους Έλληνες να παράσχουν τη συνδρομή τους με αποστολή 1000 πολεμιστών στο πλευρό των Αθηναίων στην Μάχη των Πλαταιών, όπου και ανηγέρθη στο πεδίο της μάχης ιδιαίτερος τάφος για τους γενναίους Πλαταιείς. Υπόψη ότι στην εκστρατεία του Ξέρξη κατά του ελλαδικού χώρου μόνο οι Πλαταιές και οι Θεσπιές, από όλες τις πόλεις της Βοιωτίας, δεν εμήδισαν. Μάλιστα, μετά τη νίκη των Ελλήνων, οι Πλαταιές θεωρήθηκαν "Ιερή Πόλη", απαγορεύθηκε να επιτεθούν εναντίον τους άλλοι Έλληνες και κάθε χρόνο γίνονταν εκδηλώσεις τιμής για τη μάχη.

Οι Πλαταιείς πολέμησαν επίσης στην Ναυμαχία του Αρτεμισίου, ενώ δεν πήραν μέρος στη Ναυμαχία της Σαλαμίνας, επειδή αναγκάστηκαν να αποχωρήσουν για να προστατεύσουν την πόλη τους από τους Πέρσες, που στον ερχομό τους τελικά την πυρπόλησαν. Μετά την νίκη των Ελλήνων κατά των Περσών, η πόλη ανακαινίστηκε. και κατοικήθηκε μέχρι τον Πελοποννησιακό πόλεμο. Την άνοιξη του 431 π.Χ. η πόλη δέχτηκε την αιφνιδιαστική επίθεση από τριακόσιους Θηβαίους, τους οποίους οι Πλαταιείς αμέσως αντέκρουσαν και σκότωσαν 180 από αυτούς. Τον τρίτο χρόνο του πολέμου οι Πελοποννήσιοι με αρχηγό τον Αρχίδαμο περικύκλωσαν και πολιόρκησαν τις Πλαταιές. Οι Πλαταιείς λίγο πιο πριν είχαν στείλει τους γέρους και τα γυναικόπαιδα στην Αθήνα για να γλυτώσουν, αφήνοντας μόνο 400 πολεμιστές μαζί με 80 Αθηναίους και 110 γυναίκες που τους φρόντιζαν. Οι πολιορκημένοι κατόρθωσαν να αντισταθούν, και γι' αυτό οι Πελοποννήσιοι έσφιξαν τον κλοιό περισσότερο. Δύο χρόνια κράτησε η πολιορκία αυτή. Όταν τελικά οι Πλαταιείς παραδόθηκαν, οι Πελοποννήσιοι τους σκότωσαν όλους. Η πόλη αλώθηκε από τους Θηβαίους, οι οποίοι κατέστρεψαν όλα τα κτίρια και έκτισαν έναν νέο ναό μήκους 100 ποδών (νεώς εκατόμπεδος) στην τιμή της Ήρας. Όσοι Πλαταιείς επέζησαν βρήκαν καταφύγιο στην Αθήνα. Μετά την Ανταλκίδειο ειρήνη που ακολούθησε την λήξη του Κορινθιακού πολέμου, οι Πλαταιείς επέστρεψαν στην πόλη τους (386 π.Χ.). Το 372 π.Χ. όμως οι Θηβαίοι κατέλαβαν πάλι την πόλη και την κατέστρεψαν. Οι Πλαταιεις κατέφυγαν πάλι στην Αττική και επέστρεψαν στην πόλη τους μετά την ήττα των Θηβαίων στην μάχη της Χαιρώνειας το 338 π.Χ.

Ας σημειωθεί πως πολυάριθμη αποικία των Πλαταιών ήταν η Σκιώνη στη Χαλκιδική.

Το νόμισμα των Πλαταιών

Νόμισμα των Πλαταιών

Το νόμισμα των Πλαταιών έδειχνε την προτομή της Ήρας σε δεξιό προφίλ. Φοράει στεφάνι, ανθέμιο, περιδέραιο και σκουλαρίκια. Φέρει την επιγραφή [Π]ΛΑ και έχει διάμετρο 13 χιλιοστά.

Πηγές

• "Μεγάλη Ελληνική Εγκυκλοπαίδεια Δρανδάκη" τομ.Κ΄, σελ.280-281
• Sir William Smith (1813-1893), επιμ. (1854). Dictionary of Greek and Roman geography (στα Αγγλικά). Λονδίνο: Walton & Maberly. Ανακτήθηκε στις 12 Οκτωβρίου 2009.