Οράματα και θάματα

Τα Οράματα και Θάματα είναι ιστορικό και εξομολογητικό κείμενο του αγωνιστή της Ελληνικής Επανάστασης του 1821 Μακρυγιάννη.

Περιεχόμενο

Το έργο αναφέρεται σε οράματα, όνειρα και μυστικιστικές συναντήσεις του Μακρυγιάννη με ορισμένα σταθερά παρουσιαζόμενα πρόσωπα. Τα Οράματα επικεντρώνονται περισσότερο στην ιδιωτική και οικογενειακή ζωή του Μακρυγιάννη και εκφράζουν με μεγαλύτερη ελευθερία «τις θρησκευτικές εμπειρίες και τις προνοιακές ερμηνείες του»

Συνθήκες συγγραφής

Στα 1850 ο Μακρυγιάννης ξεκίνησε να γράφει τη συμπλήρωση των Απομνημονευμάτων του, με σκοπό να εκδοθεί ως αυτοτελές έργο. Από το 1829 είχε αρχίσει να σημειώνει σε μια πρώτη μορφή διάφορα γεγονότα και εμπειρίες του και αργότερα τα μετέφερε σε χειρόγραφο βιβλίο. Όταν το ολοκλήρωσε, το έδωσε στον κουμπάρο του Νικόλαο Σκαραμαγκά για να το πάρει μαζί του στην Τήνο. Παράλληλα, και ενώ το χειρόγραφο βρισκόταν στην Τήνο, ο Μακρυγιάννης ξεκινά να γράφει ένα νέο στορικό των γεγονότων από τα τέλη του 1840 και μετά. Και στις 10 Οκτωβρίου 1844 άρχισε να συμπληρώνει βάσει των εγγράφων αυτών το βιβλίο, που έφερε από την Τήνο. Πρόκειται για τα Απομνημονεύματά του. Όμως μέρος των σημειώσεων αυτών, των από το 1840 και μετά, ενσωματώθηκαν και όχι αυτούσιες. Οι υπόλοιπες σημειώσεις θα συμπληρωθούν και θα κρυφτούν έως τα τέλη του 1850. Αυτό το υλικό αποτέλεσε το υλικό για τα Οράματα και Θάματα. Ουσιαστικά τα Οράματα και Θάματα και τα Απομνημονεύματά του είναι αποσπασμένα από ένα ενιαίο σώμα χειρογράφων, που άρχισε να συντάσσεται το 1840. Συγκεκριμένα άρχισε να τα συνθέτει στις 31 Δεκεμβρίου 1850 και σταμάτησε αιφνιδιαστικά γύρω στα μέσα Μαρτίου 1852, αφού την ίδια περίοδο ξεκίνησε η δίωξή του.

Αποτίμηση της προσωπικότητας του Μακρυγιάννη μέσα από τα Οράματα και θάματα

Ο Μακρυγιάννης στα 1850 ήταν ταλαιπωρημένος από τα τραύματα που είχε δεχθεί κατά την Επανάσταση, κυρίως από τους δύο σοβαρούς τραυματισμούς στο κεφάλι του. Συνέπεια αυτής της κατάστασης ήταν οι παραισθήσεις που είχε. Τρόποι του λαϊκού πολιτισμού που συμμεριζόταν, τον έκαναν να εντάσσει αυτά τα οράματά του σε πλαίσιο θρησκευτικό και ως σημάδια του Θεού

Η ιστορία του χειρογράφου

Από τα 1936, οπότε το χειρόγραφο βρέθηκε στα χέρια του Βλαχογιάννη, ξεκινά η ιστορία του εκατόν πενήντα σελίδων τετραδίου, το οποίο τον Οκτώβριο του 1941 ο Βλαχογιάννης γνωστοποίησε στον Γιώργο Θεοτοκά.Σύμφωνα με το Γιώργο Σαββίδη, η καθυστέρηση της έκδοσης του εγγράφου οφειλόταν «[...] σε μια κακώς εννοούμενη, αλλά συνηθέστατη, προστατευτική πολιτική, απέναντι στην υστεροφημία ενός μεγάλου συγγραφέα ή [...] σε μια τελικώς εξω-επιστημονική προκατάληψη, που δεν μπορεί να χαρακτηριστεί αλλιώς, νομίζω, παρά ως αντιθρησκοληψία ή τάχα φωτισμένη λογοκρισία». Στην περίοδο της Γερμανικής κατοχής ο Βλαχογιάννης, που βοηθείτο από τον φιλόλογο Άγγελο Παπακώστα στις ιστοριοδιφικές έρευνές του, δώρησε στον τελευταίο το χειρόγραφο των Οραμάτων. Ένας στενός κύκλος διανοουμένων, όπως ο Γιάννης Κατσίμπαλης, ο H. A. Lidderdale -μεταφραστής των Απομνημονευμάτων του στρατηγού-, ο Σωκράτης Κουγέας, ο Ζήσιμος Λορεντζάτος, αναζητούν το χειρόγραφο και προτρέπουν τον Παπακώστα να το εκδώσει με κριτική αποκατάσταση του κειμένου του. Ο Παπακώστας παρέδωσε το χειρόγραφο στην Γεννάδειο Βιβλιοθήκη με κωδικό MSS 262. Είναι άδετο, διαστάσεων 14 Χ 20,5 και αποτελείται από 152 φύλλα.

Πηγές

• Νίκος Θεοτοκάς, «Ατομική μαρτυρία και συλλογική συνείδηση: τα κείμενα του Μακρυγιάννη ως τεκμήρια της ιστοριογραφίας», στο: Νίκος Θεοτοκάς-Νίκος Κοταρίδης, Η οικονομία της βίας. Παραδοσιακές και νεωτερικές εξουσίες στην Ελλάδα του 19ου αιώνα,εκδ.Βιβλιόραμα, Αθήνα, 2006, σελ.349-385
• Άννα Ξανθοπούλου Κυριάκου, «Μακρυγιάννης», Παγκόσμιο Βιογραφικό Λεξικό, τομ.5 Εκπαιδευτική Ελληνική Εγκυκλοπαίδεια, Αθήνα, 1991, σελ.391-393
• Λίνος Πολίτης, «Πρόλογος», Στρατηγού Μακρυγιάννη, Οράματα και Θάματα, μεταγραφή Άγγελου Παπακώστα, εκδ.Μ.Ι.Ε.Τ., Αθήνα, 1989, σελ7-15
• Νίκος Θεοτοκάς, Ο βίος του στρατηγού Μακρυγιάννη. Απομνημόνευμα και Ιστορία, Βιβλιόραμα, Αθήνα 2012
• Α. Μπάσδρας, Οι γιατροί του στρατηγού Μακρυγιάννη. Η άσκηση της ιατρικής τα πρώτα μετεπαναστατικά χρόνια, Διδακτορική διατριβή υποβληθείσα στο τμήμα Ιατρικής της Σχολής Επιστημών Υγείας του ΑΠΘ, Θεσσ/ίκη,2000
• Παναγιώτης Στάθης, «Βιβλιοκριτικό άρθρο: Ανανεώνοντας τη ματιά μας για το εικοσιένα. Με αφορμή τον Μακρυγιάννη του Νίκου Θεοτοκά», Μνήμων, τομ.33 (2013-2014),σελ.233-256[1]
• Γιώργος Σαββίδης, «Η γραμματολογική παρουσίαση του έργου», Νέα Εστία, τομ.115, τ/χ.1357, (1984),σελ.92-94 :)