Κατεπανάτο της Βαασπρακανίας

Το Κατεπανάτο της Βαασπρακανίας ήταν διοικητική διαίρεση της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας από το 1019 ή 1021/22 έως το 1071. Δημιουργήθηκε με την προσάρτηση του Αρμενικού Βασιλείου του Βασπουρακάν, οι ηγεμόνες του οποίου δεν μπορούσαν να αντέξουν άλλο την πίεση των Τούρκων και έδωσαν στους βυζαντινούς το βασίλειο με 72 φρούρια, 400 ή 3.400 ή 4000 χωριά και πολλές μονές.

Οι Βυζαντινοί λίγο πριν το 1030 εμπλάκηκαν σε πόλεμο με τους Πέρσες κι αργότερα με τους Τούρκους και Τουρκομάνους της περιοχής. Το 1048 οι Τούρκοι επιτέθηκαν στο κατεπανάτο χωρίς επιτυχία συνεχίζοντας για τα επόμενα χρόνια τις επιδρομές. Από το 1060 η βυζαντινή άμυνα κατέρρεε σταδιακά έως το 1071 και την Μάχη του Ματζικέρτ που λίγα φρούρια είχαν μείνει υπό την εξουσία των Βυζαντινών.

Πρωτεύουσα του κατεπάνω ήταν η οχυρωμένη πόλη Ίβαν, το 1045 αναφέρεται το Αρτζέσιον, κάποιοι σύγχρονοι συγγραφείς θεωρούν πρωτεύουσα το Ματζικέρτ.

Γνωστοί κατεπάνω (διοικητές) ήταν οι :

• 1021/22 - 1023, Βασίλειος Αργυρός, πρώτος κατεπάνω κι αδελφός του Ρωμανού Γ΄.
• 1023 - , Νικηφόρος Κομνηνός
• Θεοφύλακτος Δαλασσηνός
• Κωνσταντίνος Καβάσιλας
• Στέφανος Λειχούδης
• Παγκράτιος, έφερε τον τίτλο δουξ
• Γρηγόριος Παχλαβουνί ή Αρσακίδης, έφερε τον τίτλο δουξ
• Μιχαήλ Αποκάπης, έφερε τον τίτλο δουξ
• Βασίλειος Αποκάπης
• Νικόλαος Χρυσήλιος
• Ααρών Ραδομηρός, γιος του Ιωάννη Βλαδισλάβου πρώην τσάρου των Βουλγάρων.
• Νικήτας Πεγονίτης
• Νικηφόρος Κομνηνός
• Παύλος
• Γεώργιος Μονομαχάτος
• Στέφανος
• Θεόδωρος Ααρώνιος, γιος του Ααρών Ραδομήρου

Πηγές

• Γεώργιος Α. Λεβενιώτης, Η πολιτική κατάρρευση του Βυζαντίου στην ανατολή, Θεσσαλονίκη 2007, σελ 180 έως 215.