Ύμνος των Ρομά

Το "Τζελέμ, τζελέμ" είναι τραγούδι που συνέθεσε ο σέρβος τραγουδιστής Ζάρκο Γιοβάνοβιτς (1925-1985), το οποίο συχνά χρησιμοποιείται ως ύμνος των Ρομά. Ο τίτλος έχει προσαρμοστεί σε πολλές χώρες από τους ντόπιους Ρομά για να ταιριάξει στην τοπική τους ορθογραφία και την τοπική διάλεκτο της γλώσσας ρομανί. Μερικοί από τους τίτλους του τραγουδιού είναι οι παρακάτω:

• "Gyelem, Gyelem" (ουγγρική ορθογραφία)
• "Jelem, Jelem"
• "Dzelem, Dzelem"
• "Dželem, Dželem" (εναλλακτική ορθογραφία στο λατινικό σέρβικο και βοσνιακό αλφάβητο και κροατικά)
• "Đelem, Đelem" (κροατική και λατινική σέρβικη και βοσνιακή ορθογραφία)
• "Djelem, Djelem" (γερμανική και γαλλική ορθογραφία)
• "Ђелем, Ђелем" (Κυριλλική σερβική και βοσνιακή ορθογραφία)
• "Ѓелем, Ѓелем" (σλαβομακεδονική ορθογραφία)
• "Џелем, Џелем" (εναλλακτική ορθογραφία στο κυριλλικό σέρβικο και βοσνιακό αλφάβητο)
• "Джелем, джелем" (ρωσική, ουκρανική, βουλγαρική ορθογραφία)
• "Opré Roma"
• "Romale Shavale"

Σε μια συνέντευξη που έδωσε ο συνθέτης στον Μίκε Καλέζιτς, ο Γιοβάνοβιτς είχε δώσει το όνομα "Opre Roma" στο τραγούδι. Το όνομα Όπρε Ρομά μεταφράζεται ως "Ξεσηκωθείτε, ρομά".

Αφού βίωσε από πρώτο χέρι την φυλάκιση των Ρομά κατά την διάρκεια του Ποράιμος (το ολοκαύτωμα των Ρομά κατά την διάρκεια του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου, ενώ ο ίδιος φυλακίστηκε σε τρία στρατόπεδα κατά την διάρκεια του πολέμου), ο Γιοβάνοβιτς συνέθεσε αργότερα τους στίχους του τραγουδιού και συνέθεσε την μελωδία το 1949. Το τραγούδι υιοθετήθηκε ως ύμνος από τους αντιπροσώπους του πρώτου Παγκόσμιου Συνεδρίου των Ρομά το 1971.

Στίχοι

E tsarentsa, bahtale Rromentsa

Πρωτότυποι στίχοι

Gelem, gelem, lungone dromensa
Maladilem bakhtale Romensa
A Romale, katar tumen aven,
E tsarentsa bahtale Rromentsa?

A Romale, A Chavale

Sas vi man yekh bari familiya,
Mundardyas la e Kali Legiya
Aven mansa sa lumnyake Roma,
Kai putardile e Romane droma
Ake vriama, usti Rom akana,
Amen khutasa misto kai kerasa

A Romale, A Chavale

Puter Devla le parne vudara
Te shai dikhav kai si me manusha
Pale ka zhav lungone dromendar
Thai ka phirav bakhtale Romensa

A Romalen, A chavalen

Opre Rroma, si bakht akana
Aven mansa sa lumnyake Roma
O kalo mui thai e kale yakha
Kamav len sar e kale drakha

A Romalen, A chavalen.

Μετάφραση

Πήγα, πήγα σε μακριούς δρόμους
Συνάντησα χαρούμενους Ρομά
Ω Ρομά, από που κατάγεσαι,
Με σκηνές χαρούμενος στον δρόμο;

Ω Ρομά, ω νεολαία των Ρομά!

Κάποτε είχα μια μεγάλη οικογένεια,
Η Μαύρη Λεγεώνα τους δολοφόνησε
Ελάτε μαζί μου, Ρομά απ'όλο τον κόσμο
Για τους Ρομά, δρόμοι έχουν ανοίξει
Τώρα είναι η ώρα, σηκωθείτε τώρα Ρομά,
Θα ανέβουμε ψηλά εάν δράσουμε

Ω Ρομά, ω νεολαία των Ρομά!

Άνοιξε, Θεέ, Λευκές πόρτες
Ώστε να μπορώ να δω που είναι ο λαός μου.
Ελάτε πίσω να περιοδεύσουμε στους δρόμους
Και να περπατήσουμε με χαρούμενους Ρομά

Ω Ρομά, ω νεολαία των Ρομά!

Ψηλά, Ρομά! Τώρα είναι η ώρα
Ελάτε μαζί μου, Ρομά απ'όλο τον κόσμο
Σκούρο πρόσωπο και σκούρα μάτια,
Τα θέλω σαν σκούρα σταφύλια

Ω Ρομά, ω νεολαία των Ρομά!

Εναλλακτικοί στίχοι

Υπάρχουν πολλές εκδόσεις του "Τζελέμ, τζελέμ", ιδίως αυτή που μετέφρασε ο Ρόναλντ Λι.

Οι ρομά της Ουγγαρίας έχουν τον δικό τους ύμνο. Συχνά οι Ρομά της Ουγγαρίας δεν θεωρούν τον ύμνο τους ως ύμνο των Ρομά της Ουγγαρίας, αλλά ύμνο όλων των Ρομά.