Όρχις: Διαφορά μεταξύ των αναθεωρήσεων

Όρχις
	Διάγραμμα της εσωτερικής δομής του όρχεως.
	Διάγραμμα των εξωτερικών δομών που περιβάλλουν τον όρχι.
Details
Identifiers
Λατινικά	testis
TA	A09.3.01.001
FMA	7210

Περιήγηση ιστορικού διαδραστικά

← Προηγούμενη διαφορά Επόμενη διαφορά →

Περιεχόμενο που διαγράφηκε Περιεχόμενο που προστέθηκε

ΟπτικήΚώδικας wiki

Ενδογραμμικά

Έκδοση από την 10:54, 1 Οκτωβρίου 2022

Οι όρχεις (ενικός όρχις, γεν. όρχεως) είναι ζεύγος γεννητικών αδένων που αποτελούν μέρος των γεννητικών οργάνων του αρσενικού. Απαντώνται σχεδόν σε όλα τα σπονδυλωτά και έχουν διττή λειτουργία, την παραγωγή σπερματοζωαρίων και την παραγωγή ανδρικών ορμονών, με κύρια την τεστοστερόνη. Στον άνθρωπο οι όρχεις βρίσκονται έξω από το σώμα και προφυλάσσονται στον οσχεϊκό σάκο.

Δομή

Εξωτερική

Οι δύο παρόμοιου μεγέθους όρχεις περιέχονται μέσα στο όσχεο, μια ανατομική δομή που βρίσκεται πίσω από το πέος και μπροστά από το περίνεο.^[1] Εντός του οσχέου οι όρχεις χωρίζονται από το οσχεϊκό διάφραγμα.^[2] Ο μέσος όρχις ενήλικα ζυγίζει περίπου 20 - 30 γρ. και έχει όγκο 15 - 25 ml.^[3] Είναι σύνηθες φαινόμενο ο ένας όρχις να κρέμεται ελαφρώς χαμηλότερα από τον άλλο. H ελαφρά ασυμμετρία οφείλεται σε ανατομικές διαφορές ορισμένων αγγείων.^[4] Παρότι βρίσκονται έξω από το σώμα, θεωρούνται παράλληλα εσωτερικά όργανα και είναι ιδιαίτερα ευαίσθητοι.

Εσωτερική

Το σώμα του όρχεως καλύπτεται από ινώδη χιτώνα. Εσωτερικά συνίσταται από περιπλεγμένα σπερματικά σωληνάρια, στα οποία πραγματοποιείται η γένεση των σπερματοζωαρίων.^[5] Τα σωληνάρια στοιβάζονται μεταξύ τους δημιουργώντας τους λοβούς. Το πίσω μέρος του όρχεως καλύπτεται από έναν μεγάλου μήκους, στενά περιελιγμένο σωλήνα που ονομάζεται επιδιδυμίδα. Σε αυτήν αποθηκεύονται και διατηρούνται τα ώριμα σπερματοζωάρια. Η ουρά της επιδιδυμίδας καταλήγει στον σπερματικό πόρο, μέσω του οποίου συνδέονται οι όρχεις με το υπόλοιπο αναπαραγωγικό σύστημα.^[6]

Αρχείο:Male reproductive system lateral nolabel.png

10.Σπερματοδόχος κύστη
11.Εκσπερματικός πόρος
12.Προστάτης
13.Βολβοουρηθραίος αδένας
15.Σπερματικός πόρος
16.Επιδιδυμίδα
17.Όρχις
18.Όσχεο

Ο σπερματικός πόρος ανεβαίνει έως την ουροδόχο κύστη και κατεβαίνοντας καταλήγει σε μια εξογκωμένη περιοχή που ονομάζεται σπερματική λήκυθος. Εκεί ενώνεται με την σπερματοδόχο κύστη και δημιουργούν τον εκσπερματικό πόρο, ο οποίος διαπερνά τον προστάτη και εισχωρεί στην ουρήθρα.^[7] Πριν από την έξοδο περνά από τον βολβοουρηθραίο και τον ουρηθραίο αδένα.

Λειτουργία

Οι όρχεις βρίσκονται έξω από το σώμα για να διατηρούν την κατάλληλη θερμοκρασία για την επιβίωση των σπερματοζωαρίων. Η διαδικασία της σπερματογένεσης απαιτεί θερμοκρασία oρισμένων βαθμών χαμηλότερη από αυτήν του σώματος. Οι υψηλότερες θερμοκρασίες διαταράσσουν την σπερματογένεση.^[8] Ένας υγιής άνδρας παράγει από αρκετές δεκάδες έως εκατοντάδες εκατομμύρια σπερματοζωάρια σε μια εκσπερμάτιση.^[9]^[10]^[11]

Η απόσταση των όρχεων από τον κορμό ρυθμίζεται από έναν λεπτό σωληνοειδή μυ του σπερματικού πόρου που ονομάζεται κρεμαστήρας. Ο κρεμαστήρας μυς αντιδρά αντανακλαστικά σε εξωτερικά ερεθίσματα, όπως θερμοκρασία και αφή. Όταν ο κρεμαστήρας συσπάται, το μήκος του πόρου μικραίνει και οι όρχεις πλησιάζουν στο σώμα. Η άνοδος προς το σώμα αυξάνει την θερμοκρασία των αδένων. Η αντίθετη διαδικασία πραγματοποιείται για την μείωση της θερμοκρασίας τους σε θερμό περιβάλλον.^[12] Επιπλέον, σύσπαση του μυός παρατηρείται σε καταστάσεις άγχους για την προστασία των όρχεων από πιθανή απειλή και κατά τον οργασμό. Στην ρύθμιση της θερμοκρασίας συμβάλλει επίσης ένας λεπτός ινωμυώδης χιτώνας που περιέχεται στο όσχεο και ονομάζεται δαρτός μυς. Ανάλογα με το εξωτερικό περιβάλλον, ο μυς συστέλλεται ή διαστέλλεται δημιουργώντας ζαρωμένη ή χαλαρή όψη στο δέρμα του οσχέου.^[13]

Τα ώριμα σπερματοζωάρια αποθηκεύονται προσωρινά στην επιδιδυμίδα. Σε περίπτωση ικανού σεξουαλικού ερεθισμού μεταφέρονται από την επιδιδυμίδα έως την ουρήθρα για να εξέλθουν από το σώμα. Κατά την μεταφορά τους, περνούν από τους επικουρικούς γεννητικούς αδένες: την σπερματοδόχο κύστη, τους βολβοουρηθραίους και τους ουρηθραίους αδένες. Τα σπερματοζωάρια αναμιγνύονται με το σπερματικό πλάσμα των επικουρικών αδένων και δημιουργούν το τελικό σπέρμα.^[7] Από την επιδιδυμίδα οι συσπάσεις του σπερματικού πόρου ωθούν τα σπερματοζωάρια έως τον προστάτη. Οι μυϊκοί σπασμοί του προστάτη και του βολβοσηραγγώδους μυ ωθούν το σπέρμα στην ουρήθρα για να φτάσει στο έξω στόμιο, από όπου εκβάλλεται κατά κύματα (εκσπερμάτιση).

Κοινωνική σημασία

Οι όρχεις είναι βασικό όργανο του ανδρικού αναπαραγωγικού συστήματος, επειδή παράγουν το σπέρμα και την τεστοστερόνη. Ως εκ τούτου θεωρούνται συχνά συνώνυμα του ανδρισμού. Ο επιστημονικός κλάδος που ασχολείται με το αναπαραγωγικό σύστημα του άνδρα ονομάζεται ανδρολογία. Σήμερα η παρεφθαρμένη λέξη της αργκό "αρχίδια" χρησιμοποιείται μεταφορικά ως συνώνυμο θάρρους και τόλμης για την τέλεση μιας απαιτητικής πράξης.

Λόγω της ιδιαίτερης ευαισθησίας τους θεωρούνται αδύνατο σημείο του άντρα και το χτύπημα των όρχεων αντιμετωπίζεται ως άνανδρη και άτιμη τεχνική. Στο άθλημα της πυγμαχίας απαγορεύεται το χτύπημα του αντιπάλου κάτω από τη ζώνη. Ο όρος "χτύπημα κάτω από τη ζώνη" χρησιμοποιείται και μεταφορικά για οποιοδήποτε ύπουλο χτύπημα. Αντίστοιχη αντιμετώπιση υπάρχει στο βιβλίο Δευτερονόμιον της Παλαιάς Διαθήκης, όπου αναφέρεται αυστηρή τιμωρία σε περίπτωση προξένησης βλάβης στους όρχεις ενός άνδρα κατά την διάρκεια διαπληκτισμού.

Πολιτισμός

Ευνουχισμός

Η αφαίρεση των όρχεων (ευνουχισμός) ήταν πρακτική που σε παλαιότερες κοινωνίες αποσκοπούσε είτε στη δημιουργία πιστών και ακίνδυνων για τις γυναίκες σκλάβων (ευνούχος<εὐνή [κρεβάτι] και ὄχος [<ἔχω = προσέχω], αυτός που προσέχει το κρεβάτι) είτε στη δημιουργία αφοσιωμένων κρατικών υπαλλήλων, που δεν είχαν οικογενειακές υποχρεώσεις να τους αποσπούν. Σε άλλες περιπτώσεις ο ευνουχισμός αποσκοπούσε στην ταπείνωση κάποιου, αφαιρώντας του τον ανδρισμό του, ή στη διασφάλιση ότι δεν θα αποκτήσει απογόνους, προκειμένου να μην υπάρξει διεκδικητής σε ένα θρόνο.

Η πρακτική του ευνουχισμού χρησιμοποιήθηκε επίσης έως και τις αρχές του 20ου αιώνα στη δυτική Ευρώπη, προκειμένου να δημιουργούνται οι καστράτοι, τραγουδιστές με ψιλή φωνή. Επειδή κατά την εφηβεία η ανδρική φωνή βαθαίνει ο ευνουχισμός, που γινόταν πριν αρχίσει η εφηβεία, αποσκοπούσε στο να παραμείνει η φωνή του τραγουδιστή παιδική και να μπορεί να πιάνει ιδιαίτερα ψηλές νότες σοπράνο ή κοντράλτο. Η πρακτική απαγορεύτηκε το 1902 από τον Πάπα Λεόντα ΙΓ', και ο τελευταίος καστράτος πέθανε το 1922.

Τέλος ο ευνουχισμός αποτελεί μια μορφή στείρωσης του άνδρα. Με αυτό το κίνητρο χρησιμοποιήθηκε κυρίως στο πρώτο μισό του εικοστού αιώνα, αλλά και έως το 1970, στα πλαίσια προγραμμάτων ευγονικής ή φυλετικής καθαρότητας σε πολλές χώρες του κόσμου.

Λεξιλόγιο

Άλλες λέξεις για τους όρχεις είναι τα αρχίδια (αργκό), τα μπαλάκια, οι δίδυμοι (αρχαίο), παραστάται (βυζαντινό), μήδεα (βυζαντινό), τα καρύδια, τα ούμπαλα, τα αμελέτητα, η οικογένεια, το μαλακό υπογάστριο, τα κάκαλα, τα ζουβάχια,^[14] τα γκογκόφια (αργκό), τα παρπαγκούλια (Δυτική Μακεδονία) και στα καλιαρντά τα πελέ.^[15]

Η λέξη χρησιμοποιείται σε διάφορες εκφράσεις όπως "γράφω κάτι ή κάποιον στα αρχίδια μου" (αδιαφορώ για κάποιον ή κάτι, το αγνοώ), "Μου πρήζει τα αρχίδια κάποιος ή κάτι" ή συντετμημένα "Μου τα πρήζει" (με ταλαιπωρεί, με παιδεύει), "Μου σπάει τα αρχίδια" (Με εκνευρίζει, μου σπάει τα νεύρα). Ο χαρακτηρισμός "αρχίδι" σε άνθρωπο αναφέρεται σε άνθρωπο ύπουλο και κακό.

Οι όρχεις των βοοειδών και των αιγοπροβάτων είναι φαγώσιμοι και μαγειρεύονται σε πολλές χώρες του κόσμου. Στην ελληνική γλώσσα οι μαγειρεμένοι όρχεις αναφέρονται συνήθως με το όνομα αμελέτητα.

Δείτε επίσης

Παραπομπές

↑ «testis | anatomy | Britannica». www.britannica.com (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 30 Σεπτεμβρίου 2022.
↑ «scrotum | anatomy | Britannica». www.britannica.com (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 1 Οκτωβρίου 2022.
↑ «Average Testicle Size | Average Male Testicle Size». Dr. Elist (στα Αγγλικά). 28 Μαΐου 2020. Ανακτήθηκε στις 1 Οκτωβρίου 2022.
↑ Chapple, Christopher R.· Steers, William D. (2011). Practical urology : essential principles and practice. New York: Springer. ISBN 978-1-84882-034-0. 733542626.
↑ «Σπερματικά σωληνάρια». Εθνική Αρχή Ιατρικώς Υποβοηθούμενης Αναπαραγωγής. Ανακτήθηκε στις 30 Σεπτεμβρίου 2022.
↑ bouzalas.gr (20 Απριλίου 2020). «Επιδιδυμίδα». Ιωάννης Μπουζαλάς Χειρουργός Ουρολόγος Ανδρολόγος. Ανακτήθηκε στις 1 Οκτωβρίου 2022.
↑ ^7,0 ^7,1 «Η οδός του σπέρματος». www.eugonia.com.gr. Ανακτήθηκε στις 1 Οκτωβρίου 2022.
↑ Nakamura, M.; Namiki, M.; Okuyama, A.; Matsui, T.; Doi, Y.; Takeyama, M.; Fujioka, H.; Nishimune, Y. και άλλοι. (1987). «Temperature sensitivity of human spermatogonia and spermatocytes in vitro». Archives of Andrology 19 (2): 127–132. doi:10.3109/01485018708986808. ISSN 0148-5016. PMID 3435194. https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/3435194/.
↑ Leahy, Mike· Gibson, Zeron (2022). «Sperm counts - OpenLearn». OpenLearn (στα Αγγλικά). Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 30 Σεπτεμβρίου 2022. Ανακτήθηκε στις 30 Σεπτεμβρίου 2022.
↑ OnMed (16 Οκτωβρίου 2018). «Σπερμοδιάγραμμα: Πότε είναι φυσιολογικό, τι δείχνει για την υγεία». Onmed.gr. Ανακτήθηκε στις 30 Σεπτεμβρίου 2022.
↑ «Dr. Charles Lindemann's Lab: Sperm Facts». files.oakland.edu. Ανακτήθηκε στις 30 Σεπτεμβρίου 2022.
↑ «Cremaster Muscle Function, Anatomy & Diagram | Body Maps». Healthline (στα Αγγλικά). 24 Ιανουαρίου 2018. Ανακτήθηκε στις 30 Σεπτεμβρίου 2022.
↑ «Dartos fascia; Superficial fascia of scrotum - eAnatomy». IMAIOS (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 1 Οκτωβρίου 2022.
↑ ΚΡΗΤΙΚΑ ΑΞΕΜΟΥΡΙΣΤΑ ΑΠΟ ΤΟΝ ΑΝΔΡΕΑ ΛΕΝΑΚΑΚΗ, Κρήτη Πόλεις και Χωριά, ανάκτηση 30-9-2018.
↑ Πετρόπουλος, Ηλίας (1971). Καλιαρντά. Αθήνα: Νεφέλη. ISBN 960-211-159-3. Άλλα συνώνυμα είναι μπαλά, μπελέ και φλοκοντορβάρες

wiktionary logo

Το Βικιλεξικό έχει σχετικό λήμμα:
όρχις

[1] «testis | anatomy | Britannica». www.britannica.com (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 30 Σεπτεμβρίου 2022.

[2] «scrotum | anatomy | Britannica». www.britannica.com (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 1 Οκτωβρίου 2022.

[3] «Average Testicle Size | Average Male Testicle Size». Dr. Elist (στα Αγγλικά). 28 Μαΐου 2020. Ανακτήθηκε στις 1 Οκτωβρίου 2022.

[4] Chapple, Christopher R.· Steers, William D. (2011). Practical urology : essential principles and practice. New York: Springer. ISBN 978-1-84882-034-0. 733542626.

[5] «Σπερματικά σωληνάρια». Εθνική Αρχή Ιατρικώς Υποβοηθούμενης Αναπαραγωγής. Ανακτήθηκε στις 30 Σεπτεμβρίου 2022.

[6] uzalas.gr (20 Απριλίου 2020). «Επιδιδυμίδα». Ιωάννης Μπουζαλάς Χειρουργός Ουρολόγος Ανδρολόγος. Ανακτήθηκε στις 1 Οκτωβρίου 2022.

[:0-7] 7,0 ^7,1 «Η οδός του σπέρματος». www.eugonia.com.gr. Ανακτήθηκε στις 1 Οκτωβρίου 2022.

[8] Nakamura, M.; Namiki, M.; Okuyama, A.; Matsui, T.; Doi, Y.; Takeyama, M.; Fujioka, H.; Nishimune, Y. και άλλοι. (1987). «Temperature sensitivity of human spermatogonia and spermatocytes in vitro». Archives of Andrology 19 (2): 127–132. doi:10.3109/01485018708986808. ISSN 0148-5016. PMID 3435194. https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/3435194/.

[9] Leahy, Mike· Gibson, Zeron (2022). «Sperm counts - OpenLearn». OpenLearn (στα Αγγλικά). Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 30 Σεπτεμβρίου 2022. Ανακτήθηκε στις 30 Σεπτεμβρίου 2022.

[10] OnMed (16 Οκτωβρίου 2018). «Σπερμοδιάγραμμα: Πότε είναι φυσιολογικό, τι δείχνει για την υγεία». Onmed.gr. Ανακτήθηκε στις 30 Σεπτεμβρίου 2022.

[11] «Dr. Charles Lindemann's Lab: Sperm Facts». files.oakland.edu. Ανακτήθηκε στις 30 Σεπτεμβρίου 2022.

[12] «Cremaster Muscle Function, Anatomy & Diagram | Body Maps». Healthline (στα Αγγλικά). 24 Ιανουαρίου 2018. Ανακτήθηκε στις 30 Σεπτεμβρίου 2022.

[13] «Dartos fascia; Superficial fascia of scrotum - eAnatomy». IMAIOS (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 1 Οκτωβρίου 2022.

[14] ΚΡΗΤΙΚΑ ΑΞΕΜΟΥΡΙΣΤΑ ΑΠΟ ΤΟΝ ΑΝΔΡΕΑ ΛΕΝΑΚΑΚΗ, Κρήτη Πόλεις και Χωριά, ανάκτηση 30-9-2018.

[15] Πετρόπουλος, Ηλίας (1971). Καλιαρντά. Αθήνα: Νεφέλη. ISBN 960-211-159-3. Άλλα συνώνυμα είναι μπαλά, μπελέ και φλοκοντορβάρες

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]

[15]

@@ Γραμμή 1: / Γραμμή 1: @@
+{{Infobox anatomy
-[[Αρχείο:Male reproductive system lateral nolabel.png|thumb|Ανδρικό γεννητικό σύστημα: 17. όρχις, 18. όσχεο, 16. επιδιδυμίδα, 15. σπερματικός πόρος, 12. προστάτης, 3. πέος (5. βάλανος, 6. πόσθη, 7. απόληξη της ουρήθρας, 1. ουροδόχος κύστη, 2. ηβικό οστούν)]]
+| Name        = Όρχις
+| Latin       = testis
+| Image       = Figure 28 01 03.JPG
+| Caption     = Διάγραμμα της εσωτερικής δομής του όρχεως.
+| Width       = 250
+| Image2      = Gray1144.png
+| Caption2    = Διάγραμμα των εξωτερικών δομών που περιβάλλουν τον όρχι.
+}}
+Οι '''όρχεις''' (ενικός '''όρχις''', γεν. '''όρχεως''') είναι ζεύγος γεννητικών [[αδένας|αδένων]] που αποτελούν μέρος των [[γεννητικά όργανα|γεννητικών οργάνων]] του [[αρσενικό|αρσενικού]]. Απαντώνται σχεδόν σε όλα τα [[σπονδυλωτά]] και έχουν διττή λειτουργία, την παραγωγή [[σπερματοζωάρια|σπερματοζωαρίων]] και την παραγωγή ανδρικών [[ορμόνη|ορμονών]], με κύρια την [[τεστοστερόνη (ορμόνη)|τεστοστερόνη]]. Στον άνθρωπο οι όρχεις βρίσκονται έξω από το [[Ανθρώπινο σώμα|σώμα]] και προφυλάσσονται στον [[Όσχεο|οσχεϊκό σάκο]].
+== Δομή ==
-Οι '''όρχεις''' (εν. ''όρχις'', γεν. ''όρχεως'') είναι ζεύγος γεννητικών [[αδένας|αδένων]] και μέρος των [[γεννητικά όργανα|γεννητικών οργάνων]] του [[αρσενικό|αρσενικού]]. Απαντώνται σχεδόν σε όλα τα [[σπονδυλωτά]] και έχουν διττή λειτουργία: την παραγωγή [[σπερματοζωάρια|σπερματοζωαρίων]] και την παραγωγή ανδρικών [[ορμόνη|ορμονών]] (κυρίως [[τεστοστερόνη (ορμόνη)|τεστοστερόνης]]).
+===Εξωτερική===
-== Δομή και λειτουργία ==
+Οι δύο παρόμοιου μεγέθους όρχεις περιέχονται μέσα στο [[όσχεο]], μια ανατομική δομή που βρίσκεται πίσω από το [[Ανθρώπινο πέος|πέος]] και μπροστά από το [[περίνεο]].<ref>{{Cite web|url=https://www.britannica.com/science/testis|title=testis {{!}} anatomy {{!}} Britannica|website=www.britannica.com|language=en|accessdate=2022-09-30}}</ref> Εντός του οσχέου οι όρχεις χωρίζονται από το οσχεϊκό διάφραγμα.<ref>{{Cite web|url=https://www.britannica.com/science/scrotum|title=scrotum {{!}} anatomy {{!}} Britannica|website=www.britannica.com|language=en|accessdate=2022-10-01}}</ref> Ο μέσος όρχις ενήλικα ζυγίζει περίπου 20 - 30 γρ. και έχει όγκο 15 - 25 ml.<ref>{{Cite web|url=https://www.drelist.com/blog/size-of-testicle/|title=Average Testicle Size {{!}} Average Male Testicle Size|ημερομηνία=2020-05-28|website=Dr. Elist|language=en-US|accessdate=2022-10-01}}</ref> Είναι σύνηθες φαινόμενο ο ένας όρχις να κρέμεται ελαφρώς χαμηλότερα από τον άλλο. H ελαφρά ασυμμετρία οφείλεται σε [[Ανατομία|ανατομικές]] διαφορές ορισμένων [[Αγγείο (ανατομία)|αγγείων]].<ref>{{Cite book|title=Practical urology : essential principles and practice|first=Christopher R.|last=Chapple|first2=William D.|last2=Steers|publisher=Springer|isbn=978-1-84882-034-0|date=2011|location=New York|url=https://www.worldcat.org/oclc/733542626|id=733542626}}</ref> Παρότι βρίσκονται έξω από το σώμα, θεωρούνται παράλληλα εσωτερικά όργανα και είναι ιδιαίτερα ευαίσθητοι.
-Στα θηλαστικά οι όρχεις είναι εξωτερικοί, κυρίως επειδή τα σπερματοζωάρια παράγονται καλύτερα σε θερμοκρασία χαμηλότερη από αυτήν του σώματος. Βρίσκονται μέσα σε δερμάτινο περίβλημα, το [[όσχεο]], και συνδέονται με το υπόλοιπο σώμα μέσω των [[σπερματικοί πόροι|σπερματικών πόρων]] (''vas deferens''). Η απόσταση των όρχεων από τον κορμό καθορίζεται από τους [[κρεμαστήρες μύες]], οι οποίοι είναι τμήμα των σπερματικών πόρων. Όταν οι μύες αυτοί συσπώνται, το μήκος του πόρου μικραίνει και οι όρχεις πλησιάζουν στο σώμα. Αυτό μπορεί να συμβεί για να αυξηθεί η θερμοκρασία τους. Αντίθετη διαδικασία ακολουθείται για να μειωθεί η θερμοκρασία τους. Οι μύες επίσης μπορεί να συσπώνται και λόγω [[άγχος|άγχους]], έτσι ώστε οι όρχεις να πλησιάσουν στο σώμα για να προστατευθούν από πιθανή επίθεση, και κατά τον [[οργασμός|οργασμό]]. Η κίνηση των κρεμαστήρων μυών είναι και ένα από τα [[ανακλαστικό|ανακλαστικά]] του σώματος.
+===Εσωτερική===
-Ο κάθε όρχις ζυγίζει 20-30 γρ. και έχει όγκο 15-25 ml. Είναι σύνηθες φαινόμενο ο ένας όρχις να κρέμεται πιο χαμηλά από τον άλλο. Παρ’ όλο που είναι έξω από το σώμα, θεωρούνται εσωτερικά όργανα και είναι ιδιαίτερα ευαίσθητοι.
+Το σώμα του όρχεως καλύπτεται από [[Ινώδης χιτώνας|ινώδη χιτώνα]]. Εσωτερικά συνίσταται από περιπλεγμένα ''σπερματικά σωληνάρια'', στα οποία πραγματοποιείται η γένεση των σπερματοζωαρίων.<ref>{{Cite web|url=http://eaiya.gov.gr/glossary/%cf%83%cf%80%ce%b5%cf%81%ce%bc%ce%b1%cf%84%ce%b9%ce%ba%ce%ac-%cf%83%cf%89%ce%bb%ce%b7%ce%bd%ce%ac%cf%81%ce%b9%ce%b1/|title=Σπερματικά σωληνάρια|website=Εθνική Αρχή Ιατρικώς Υποβοηθούμενης Αναπαραγωγής|language=el|accessdate=2022-09-30}}</ref> Τα σωληνάρια στοιβάζονται μεταξύ τους δημιουργώντας τους ''λοβούς''. Το πίσω μέρος του όρχεως καλύπτεται από έναν μεγάλου μήκους, στενά περιελιγμένο σωλήνα που ονομάζεται [[επιδιδυμίδα]]. Σε αυτήν αποθηκεύονται και διατηρούνται τα ώριμα σπερματοζωάρια. Η ουρά της επιδιδυμίδας καταλήγει στον ''σπερματικό πόρο'', μέσω του οποίου συνδέονται οι όρχεις με το υπόλοιπο [[Ανδρικό αναπαραγωγικό σύστημα|αναπαραγωγικό σύστημα]].<ref>{{Cite web|url=https://bouzalas.gr/epididymida/|title=Επιδιδυμίδα|last=bouzalas.gr|ημερομηνία=2020-04-20|website=Ιωάννης Μπουζαλάς Χειρουργός Ουρολόγος Ανδρολόγος|language=el|accessdate=2022-10-01}}</ref>
+[[Αρχείο:Male reproductive system lateral nolabel.png|μικρογραφία|240x240px|10.Σπερματοδόχος κύστη<br />11.Εκσπερματικός πόρος<br />12.Προστάτης<br />13.Βολβοουρηθραίος αδένας<br />15.Σπερματικός πόρος<br />16.Επιδιδυμίδα<br />17.Όρχις<br />18.Όσχεο]]
-Τα σπερματοζωάρια [[Σπερματογένεση|παράγονται στους όρχεις]], κατόπιν ωριμάζουν και αποθηκεύονται στην [[επιδιδυμίδα]] και σε περίπτωση ικανού σεξουαλικού ερεθισμού περνούν μέσα από τον [[προστάτης|προστάτη]], ο οποίος με μυϊκούς σπασμούς θα τα εκβάλει μαζί με άλλα υγρά μέσω του [[πέος|πέους]] ([[εκσπερμάτιση]]).
+Ο σπερματικός πόρος ανεβαίνει έως την [[Ουροδόχος κύστη|ουροδόχο κύστη]] και κατεβαίνοντας καταλήγει σε μια εξογκωμένη περιοχή που ονομάζεται  ''σπερματική λήκυθος''. Εκεί ενώνεται με την ''σπερματοδόχο κύστη'' και δημιουργούν τον ''εκσπερματικό πόρο'', ο οποίος διαπερνά τον [[Προστάτης|προστάτη]] και εισχωρεί στην [[ουρήθρα]].<ref name=":0">{{Cite web|url=https://www.eugonia.com.gr/el/anthropini-anaparagogi/ta-anaparagogika-organa-tou-andra/i-odos-tou-spermatos|title=Η οδός του σπέρματος|website=www.eugonia.com.gr|language=el-gr|accessdate=2022-10-01}}</ref> Πριν από την έξοδο περνά από τον [[Βολβουρηθραίος αδένας|βολβοουρηθραίο]] και τον ουρηθραίο αδένα.
-== Ευνουχισμός ==
+== Λειτουργία ==
+Οι όρχεις βρίσκονται έξω από το σώμα για να διατηρούν την κατάλληλη [[θερμοκρασία]] για την επιβίωση των σπερματοζωαρίων. Η  διαδικασία της [[Σπερματογένεση|σπερματογένεσης]] απαιτεί θερμοκρασία oρισμένων βαθμών χαμηλότερη από αυτήν του σώματος. Οι υψηλότερες θερμοκρασίες διαταράσσουν την σπερματογένεση.<ref>{{Cite journal|title=Temperature sensitivity of human spermatogonia and spermatocytes in vitro|url=https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/3435194/|journal=Archives of Andrology|date=1987|issn=0148-5016|pmid=3435194|pages=127–132|volume=19|issue=2|doi=10.3109/01485018708986808|first=M.|last=Nakamura|first2=M.|last2=Namiki|first3=A.|last3=Okuyama|first4=T.|last4=Matsui|first5=Y.|last5=Doi|first6=M.|last6=Takeyama|first7=H.|last7=Fujioka|first8=Y.|last8=Nishimune|first9=K.|last9=Matsumoto}}</ref> Ένας υγιής άνδρας παράγει από αρκετές δεκάδες έως εκατοντάδες εκατομμύρια σπερματοζωάρια σε μια εκσπερμάτιση.<ref>{{Cite web|url=https://www.open.edu/openlearn/nature-environment/natural-history/nature-environment/natural-history/sperm-counts|title=Sperm counts - OpenLearn|last=Leahy|first=Mike|last2=Gibson|first2=Zeron|ημερομηνία=2022|website=OpenLearn|language=en|archiveurl=https://www.open.edu/openlearn/nature-environment/natural-history/sperm-counts|archivedate=2022-09-30|accessdate=2022-09-30}}</ref><ref>{{Cite web|url=https://www.onmed.gr/ygeia/story/371055/spermodiagramma-pote-einai-fysiologiko-ti-deixnei-gia-tin-ygeia|title=Σπερμοδιάγραμμα: Πότε είναι φυσιολογικό, τι δείχνει για την υγεία|last=OnMed|ημερομηνία=2018-10-16|website=Onmed.gr|language=el|accessdate=2022-09-30}}</ref><ref>{{Cite web|url=https://files.oakland.edu/users/lindeman/web/spermfacts.htm|title=Dr. Charles Lindemann's Lab: Sperm Facts|website=files.oakland.edu|accessdate=2022-09-30}}</ref>
-Η αφαίρεση των όρχεων ([[ευνουχισμός]]) ήταν πρακτική που σε παλαιότερες κοινωνίες (π.χ. [[Βυζαντινή Αυτοκρατορία]], [[Οθωμανική αυτοκρατορία]], [[Κίνα]]) αποσκοπούσε είτε στη δημιουργία πιστών και ακίνδυνων για τις γυναίκες σκλάβων (ευνούχος<<span lang="grc" dir="ltr">εὐνή</span> [κρεβάτι] και <span lang="grc" dir="ltr">ὄχος</span> [<<span lang="grc" dir="ltr">ἔχω</span> = προσέχω], ''αυτός που προσέχει το κρεβάτι'') είτε στη δημιουργία αφοσιωμένων κρατικών υπαλλήλων, που δεν είχαν οικογενειακές υποχρεώσεις να τους αποσπούν. Σε άλλες περιπτώσεις ο ευνουχισμός αποσκοπούσε στην ταπείνωση κάποιου, αφαιρώντας του τον ανδρισμό του, ή στη διασφάλιση ότι δεν θα αποκτήσει απογόνους, προκειμένου να μην υπάρξει, για παράδειγμα, διεκδικητής σε ένα θρόνο.
+Η απόσταση των όρχεων από τον κορμό ρυθμίζεται από έναν λεπτό σωληνοειδή [[Μυς|μυ]] του σπερματικού πόρου που ονομάζεται [[Κρεμαστήρας μυς|κρεμαστήρας]]. Ο κρεμαστήρας μυς αντιδρά [[Αντανακλαστικό|αντανακλαστικά]] σε εξωτερικά ερεθίσματα, όπως θερμοκρασία και αφή. Όταν ο κρεμαστήρας συσπάται, το μήκος του πόρου μικραίνει και οι όρχεις πλησιάζουν στο σώμα. Η άνοδος προς το σώμα αυξάνει την θερμοκρασία των αδένων. Η αντίθετη διαδικασία πραγματοποιείται για την μείωση της θερμοκρασίας τους σε θερμό περιβάλλον.<ref>{{Cite web|url=https://www.healthline.com/human-body-maps/cremaster-muscle|title=Cremaster Muscle Function, Anatomy & Diagram {{!}} Body Maps|ημερομηνία=2018-01-24|website=Healthline|language=en|accessdate=2022-09-30}}</ref> Επιπλέον, σύσπαση του μυός παρατηρείται σε καταστάσεις [[άγχος|άγχους]] για την προστασία των όρχεων από πιθανή απειλή και κατά τον [[οργασμός|οργασμό]]. Στην ρύθμιση της θερμοκρασίας συμβάλλει επίσης ένας λεπτός ινωμυώδης χιτώνας που περιέχεται στο όσχεο και ονομάζεται [[δαρτός μυς]]. Ανάλογα με το εξωτερικό περιβάλλον, ο μυς συστέλλεται ή διαστέλλεται δημιουργώντας ζαρωμένη ή χαλαρή όψη στο δέρμα του οσχέου.<ref>{{Cite web|url=https://www.imaios.com/en/e-Anatomy/Anatomical-Parts/Dartos-fascia-Superficial-fascia-of-scrotum|title=Dartos fascia; Superficial fascia of scrotum - eAnatomy|website=IMAIOS|language=en|accessdate=2022-10-01}}</ref>
-Η πρακτική του ευνουχισμού χρησιμοποιήθηκε επίσης έως και τις αρχές του 20ου αιώνα στη δυτική Ευρώπη, προκειμένου να δημιουργούνται οι [[καστράτο|καστράτοι]], τραγουδιστές με ψιλή φωνή. Επειδή κατά την [[εφηβεία]] η ανδρική φωνή βαθαίνει και αλλάζει ("σπάει"), ο ευνουχισμός, που γινόταν πριν αρχίσει η εφηβεία, αποσκοπούσε στο να παραμείνει η φωνή του τραγουδιστή παιδική και να μπορεί να πιάνει ιδιαίτερα ψηλές νότες [[σοπράνο]] ή [[κοντράλτο]]. Η πρακτική απαγορεύτηκε το 1902 από τον [[Πάπας Λέων ΙΓ΄|Πάπα Λεόντα ΙΓ']], και ο τελευταίος καστράτο πέθανε το 1922.
+Τα ώριμα σπερματοζωάρια αποθηκεύονται προσωρινά στην [[επιδιδυμίδα]]. Σε περίπτωση ικανού [[Σεξουαλική διέγερση|σεξουαλικού ερεθισμού]] μεταφέρονται από την επιδιδυμίδα έως την ουρήθρα για να εξέλθουν από το σώμα. Κατά την μεταφορά τους, περνούν από τους επικουρικούς γεννητικούς αδένες: την σπερματοδόχο κύστη, τους [[Βολβουρηθραίος αδένας|βολβοουρηθραίους]] και τους ουρηθραίους αδένες. Τα σπερματοζωάρια αναμιγνύονται με το σπερματικό πλάσμα των επικουρικών αδένων και δημιουργούν το τελικό [[σπέρμα]].<ref name=":0" /> Από την επιδιδυμίδα οι συσπάσεις του σπερματικού πόρου ωθούν τα σπερματοζωάρια έως τον [[Προστάτης|προστάτη]]. Οι μυϊκοί σπασμοί του προστάτη και του [[Βολβοσηραγγώδης μυς|βολβοσηραγγώδους μυ]] ωθούν το σπέρμα στην ουρήθρα για να φτάσει στο έξω στόμιο, από όπου εκβάλλεται κατά κύματα ([[εκσπερμάτιση]]).
-Τέλος ο ευνουχισμός αποτελεί μια μορφή [[στείρωση|στείρωσης]] του άνδρα. Με αυτό το κίνητρο χρησιμοποιήθηκε κυρίως στο πρώτο μισό του εικοστού αιώνα, αλλά και έως το 1970, στα πλαίσια προγραμμάτων [[ευγονική|ευγονικής]] ή [[φυλετική καθαρότητα|φυλετικής καθαρότητας]] σε πολλές χώρες του κόσμου. Το πιο γνωστό παράδειγμα αποτελεί η [[ναζιστική Γερμανία]], ενεργά όμως προγράμματα [[υποχρεωτική στείρωση|υποχρεωτικής στείρωσης]] υπήρχαν σε πολλές ακόμα χώρες, όπως στις Σκανδιναβικές (κυρίως στη [[Σουηδία]]), τον [[Καναδάς|Καναδά]], τις [[ΗΠΑ]], την [[Τσεχοσλοβακία]] και αλλού. Θύματα αυτής της πρακτικής υπήρξαν κυρίως άτομα με αναπηρίες ή διανοητικά ή ψυχολογικά προβλήματα, καθώς και μειονοτικές πληθυσμιακές ομάδες (όπως οι [[Ρομά]]).
 == Κοινωνική σημασία ==
+Οι όρχεις είναι βασικό όργανο του ανδρικού αναπαραγωγικού συστήματος, επειδή παράγουν το σπέρμα και την τεστοστερόνη. Ως εκ τούτου θεωρούνται συχνά συνώνυμα του [[Αρρενωπότητα|ανδρισμού]]. Ο επιστημονικός κλάδος που ασχολείται με το [[αναπαραγωγικό σύστημα]] του άνδρα ονομάζεται [[ανδρολογία]]. Σήμερα η παρεφθαρμένη λέξη της αργκό "αρχίδια" χρησιμοποιείται μεταφορικά ως συνώνυμο θάρρους και τόλμης για την τέλεση μιας απαιτητικής πράξης.
-[[Αρχείο:Sweetmeat.jpg|thumb|right|Ινδονήσιος μάγειρας κατά την προετοιμασία όρχεων τράγου]]
+Λόγω της ιδιαίτερης ευαισθησίας τους θεωρούνται αδύνατο σημείο του άντρα και το χτύπημα των όρχεων αντιμετωπίζεται ως άνανδρη και άτιμη τεχνική. Στο άθλημα της [[πυγμαχία|πυγμαχίας]] απαγορεύεται το χτύπημα του αντιπάλου κάτω από τη ζώνη. Ο όρος  "χτύπημα κάτω από τη ζώνη" χρησιμοποιείται και μεταφορικά για οποιοδήποτε ύπουλο χτύπημα. Αντίστοιχη αντιμετώπιση υπάρχει στο βιβλίο ''Δευτερονόμιον'' της [[Παλαιά Διαθήκη|Παλαιάς Διαθήκης]], όπου αναφέρεται αυστηρή τιμωρία σε περίπτωση προξένησης βλάβης στους όρχεις ενός άνδρα κατά την διάρκεια διαπληκτισμού.
-Οι όρχεις είναι βασικό στοιχείο του ανδρικού αναπαραγωγικού συστήματος, επειδή παράγουν το σπέρμα και την τεστοστερόνη, γι’ αυτό και θεωρούνται καμιά φορά συνώνυμα του [[ανδρισμός|ανδρισμού]] ενώ ο επιστημονικός κλάδος που ασχολείται με τον άνδρα και τον ανδρισμό του είναι η [[Ανδρολογία]] .´Ετσι σήμερα χρησιμοποιώντας την παρεφθαρμένη λέξη της αργκό "αρχίδια" μεταφορικά λέγεται ότι χρειάζεται να έχει κανείς αρχίδια για να κάνει κάτι εννοώντας ότι χρειάζεται θάρρος, τόλμη.
+== Πολιτισμός ==
-Λόγω της ιδιαίτερης ευαισθησίας τους θεωρούνται και το αδύνατο σημείο του άντρα και το χτύπημα των όρχεων θεωρείται άνανδρη και άτιμη τεχνική. Στο άθλημα της [[πυγμαχία|πυγμαχίας]] απαγορεύεται οποιοδήποτε χτύπημα του αντιπάλου κάτω από τη ζώνη. Μεταφορικά χρησιμοποιείται ο όρος "χτύπημα κάτω από τη ζώνη" για κάθε ύπουλο χτύπημα. Στην [[Παλαιά Διαθήκη]], στο βιβλίο [[Δευτερονόμιον]], όπου ο [[Θεός]] επαναλαμβάνει το [[νόμος|νόμο]] Του στους [[Εβραίος|Ισραηλίτες]], αναφέρεται ότι, αν σε καβγά δύο ανδρών η γυναίκα του ενός για να τον σώσει πιάσει τον άλλον από τους όρχεις, η τιμωρία της θα είναι να της κοπεί το χέρι:
+'''Ευνουχισμός'''
+Η αφαίρεση των όρχεων ([[ευνουχισμός]]) ήταν πρακτική που σε παλαιότερες κοινωνίες αποσκοπούσε είτε στη δημιουργία πιστών και ακίνδυνων για τις γυναίκες σκλάβων (ευνούχος<<span lang="grc" dir="ltr">εὐνή</span> [κρεβάτι] και <span lang="grc" dir="ltr">ὄχος</span> [<<span lang="grc" dir="ltr">ἔχω</span> = προσέχω], ''αυτός που προσέχει το κρεβάτι'') είτε στη δημιουργία αφοσιωμένων κρατικών υπαλλήλων, που δεν είχαν οικογενειακές υποχρεώσεις να τους αποσπούν. Σε άλλες περιπτώσεις ο ευνουχισμός αποσκοπούσε στην ταπείνωση κάποιου, αφαιρώντας του τον ανδρισμό του, ή στη διασφάλιση ότι δεν θα αποκτήσει απογόνους, προκειμένου να μην υπάρξει διεκδικητής σε ένα θρόνο.
-<span lang="grc" dir="ltr">ἐὰν δὲ μάχωνται ἄνθρωποι [...] καὶ προσέλθη ἡ γυνὴ ἑνὸς αὐτῶν ἐξελέσθαι τὸν ἄνδρα αὐτῆς ἐκ χειρὸς τοῦ τύπτοντος αὐτὸν καὶ ἐκτείνασα τὴν χεῖρα ἐπιλάβηται τῶν διδύμων αὐτοῦ, ἀποκόψεις τὴν χεῖρα αὐτῆς</span> ''(Δευτ. 25:11, [[Ο']])''.
+Η πρακτική του ευνουχισμού χρησιμοποιήθηκε επίσης έως και τις αρχές του 20ου αιώνα στη δυτική Ευρώπη, προκειμένου να δημιουργούνται οι [[καστράτο|καστράτοι]], τραγουδιστές με ψιλή φωνή. Επειδή κατά την [[εφηβεία]] η ανδρική φωνή βαθαίνει ο ευνουχισμός, που γινόταν πριν αρχίσει η εφηβεία, αποσκοπούσε στο να παραμείνει η φωνή του τραγουδιστή παιδική και να μπορεί να πιάνει ιδιαίτερα ψηλές νότες [[σοπράνο]] ή [[κοντράλτο]]. Η πρακτική απαγορεύτηκε το 1902 από τον [[Πάπας Λέων ΙΓ΄|Πάπα Λεόντα ΙΓ']], και ο τελευταίος καστράτος πέθανε το 1922.
-== Λεξιλογικά ==
-Άλλες λέξεις για τους όρχεις είναι τα ''αρχίδια'' (αργκό), οι ''δίδυμοι'' (αρχ.), ''παραστάται'' (βυζαντ.), ''μήδεα'' (βυζαντ.), τα ''αμελέτητα'', τα ''μπαλάκια'', τα ''καρύδια'', τα ''ούμπαλα'', η ''οικογένεια'', το ''μαλακό υπογάστριο'', τα ''κάκαλα'', τα ''ζουβάχια''<ref>[http://www.kritipoliskaihoria.gr/2014/03/blog-post_9232.html ΚΡΗΤΙΚΑ ΑΞΕΜΟΥΡΙΣΤΑ ΑΠΟ ΤΟΝ ΑΝΔΡΕΑ ΛΕΝΑΚΑΚΗ], Κρήτη Πόλεις και Χωριά, ανάκτηση 30-9-2018.</ref>, τα ''γκογκόφια'' (αργκό), τα ''παρπαγκούλια'' (Δυτική Μακεδονία) και στα [[καλιαρντά]] τα ''πελέ''<ref>{{cite book |title= Καλιαρντά|last=Πετρόπουλος |first= Ηλίας|authorlink=Ηλίας Πετρόπουλος |coauthors= |year= 1971|publisher= Νεφέλη|location= Αθήνα|isbn= 960-211-159-3}} Άλλα συνώνυμα είναι ''μπαλά'', ''μπελέ'' και ''φλοκοντορβάρες''</ref>.
+Τέλος ο ευνουχισμός αποτελεί μια μορφή [[στείρωση|στείρωσης]] του άνδρα. Με αυτό το κίνητρο χρησιμοποιήθηκε κυρίως στο πρώτο μισό του εικοστού αιώνα, αλλά και έως το 1970, στα πλαίσια προγραμμάτων [[ευγονική|ευγονικής]] ή φυλετικής καθαρότητας σε πολλές χώρες του κόσμου.
-Οι όρχεις των βοοειδών και των αιγοπροβάτων είναι φαγώσιμοι και μαγειρεύονται σε πολλές χώρες του κόσμου. Στην ελληνική γλώσσα οι μαγειρεμένοι όρχεις αναφέρονται συνήθως με το όνομα ''αμελέτητα''.
+'''Λεξιλόγιο'''
+Άλλες λέξεις για τους όρχεις είναι τα ''αρχίδια'' (αργκό), τα ''μπαλάκια'', οι ''δίδυμοι'' (αρχαίο), ''παραστάται'' (βυζαντινό), ''μήδεα'' (βυζαντινό), τα ''καρύδια'', τα ''ούμπαλα,'' τα ''αμελέτητα'', η ''οικογένεια'', το ''μαλακό υπογάστριο'', τα ''κάκαλα'', τα ''ζουβάχια,''<ref>[http://www.kritipoliskaihoria.gr/2014/03/blog-post_9232.html ΚΡΗΤΙΚΑ ΑΞΕΜΟΥΡΙΣΤΑ ΑΠΟ ΤΟΝ ΑΝΔΡΕΑ ΛΕΝΑΚΑΚΗ], Κρήτη Πόλεις και Χωριά, ανάκτηση 30-9-2018.</ref> τα ''γκογκόφια'' (αργκό), τα ''παρπαγκούλια'' (Δυτική Μακεδονία) και στα [[καλιαρντά]] τα ''πελέ.''<ref>{{cite book |title= Καλιαρντά|last=Πετρόπουλος |first= Ηλίας|authorlink=Ηλίας Πετρόπουλος |coauthors= |year= 1971|publisher= Νεφέλη|location= Αθήνα|isbn= 960-211-159-3}} Άλλα συνώνυμα είναι ''μπαλά'', ''μπελέ'' και ''φλοκοντορβάρες''</ref>
 Η λέξη χρησιμοποιείται σε διάφορες εκφράσεις όπως "γράφω κάτι ή κάποιον στα αρχίδια μου" (αδιαφορώ για κάποιον ή κάτι, το αγνοώ), "Μου πρήζει τα αρχίδια κάποιος ή κάτι" ή συντετμημένα "Μου τα πρήζει" (με ταλαιπωρεί, με παιδεύει), "Μου σπάει τα αρχίδια" (Με εκνευρίζει, μου σπάει τα νεύρα). Ο χαρακτηρισμός "αρχίδι" σε άνθρωπο αναφέρεται σε άνθρωπο ύπουλο και κακό.
+Οι όρχεις των βοοειδών και των αιγοπροβάτων είναι φαγώσιμοι και μαγειρεύονται σε πολλές χώρες του κόσμου. Στην ελληνική γλώσσα οι μαγειρεμένοι όρχεις αναφέρονται συνήθως με το όνομα ''αμελέτητα''.
 == Δείτε επίσης ==
+* [[Όσχεο]]
-{{βικιλεξικό|όρχις}}
+* [[Επιδιδυμίδα]]
 * [[Κρυψορχία]]
@@ Γραμμή 40: / Γραμμή 58: @@
 <references />
-{{Authority control}}
+{{βικιλεξικό|όρχις}}{{Authority control}}
 {{DEFAULTSORT:ορχεις}}