Γέζι Βετουλάνι

Ο Γέζι Άνταμ Γκράτσιαν Βετουλάνι (πολωνικά: Jerzy Adam Gracjan Vetulani) (21 Ιανουαρίου 1936 - 6 Απριλίου 2017) ήταν Πολωνός νευροεπιστήμονας, φαρμακολόγος και βιοχημικός, καθηγητής φυσικών επιστημών, μέλος της Πολωνικής Ακαδημίας Επιστημών και της Πολωνικής Ακαδημίας Μάθησης, ένας από τους Πολωνούς επιστήμονες που αναφέρονται πιο συχνά στο τομέα της βιοϊατρικής μετά το 1965.

Συνδέθηκε με το Ινστιτούτο Φαρμακολογίας της Πολωνικής Ακαδημίας Επιστημών στην Κρακοβία, στο οποίο διετέλεσε Καθηγητής, Επικεφαλής του Τμήματος Βιοχημείας (1976-2006), Αναπληρωτής Διευθυντής Επιστημονικών Υποθέσεων (1994-2002) και Αντιπρόεδρος της Επιστημονικού Συμβουλίου (2003-2017). Δημοσίευσε περισσότερες από 240 πρωτότυπες ερευνητικές εργασίες. Έλαβε πρώτη φορά αναγνώριση για μια πρώιμη υπόθεση του μηχανισμού δράσης των αντικαταθλιπτικών φαρμάκων, υποδηλώνοντας το 1975, μαζί με τον Φρίντολιν Σούσλερ, ότι η μειωμένη ρύθμιση των β-αδρενεργικών υποδοχέων είναι υπεύθυνη για τα αποτελέσματά τους. Εκείνη την εποχή, ο Βετουλάνι ήταν Αναπληρωτής Καθηγητής στο Πανεπιστήμιο Βάντερμπιτ (1973-1975). Το 1983, έλαβε το Βραβείο Άννα-Μόνικα για έρευνα σχετικά με τους μηχανισμούς της ηλεκτροσπασμοθεραπείας. Εκτός από την κατάθλιψη, τα επιστημονικά του ενδιαφέροντα περιλάμβαναν τη μνήμη, τον εθισμό και τον νευροεκφυλισμό.

Ήταν ενεργός στον τομέα της εκλαΐκευσης της επιστήμης και έγινε αναγνωρίσιμος στην επιστημονική επικοινωνία στην Πολωνία. Ήταν επικεφαλής του δημοφιλούς επιστημονικού περιοδικού Wszechświat ως αρχισυντάκτης του (1981-2002) και ήταν γνωστός για τις δημοφιλείς διαλέξεις του που συγκέντρωσαν μεγάλο κοινό σε διάφορες περιπτώσεις. Από το 2010 διαχειρίστηκε κανάλια ιστολογίου και κοινωνικών μέσων και συνέταξε αρκετά δημοφιλή επιστημονικά βιβλία, μερικά από τα οποία έγιναν bestseller.

Στην Λαϊκή Δημοκρατία της Πολωνίας, ήταν ενεργός στη δημοκρατική αντιπολίτευση και έγινε μέλος της Αλληλεγγύης το 1980. Δηλωμένος άθεος, διατηρούσε μια στενή και συμπαθητική σχέση με τον Πάπα Ιωάννη Παύλο Β΄ για αρκετές δεκαετίες. Το 2002 διεκδίκησε με επιτυχία την προεδρία της Κρακοβίας. Σε όλη του τη ζωή, ασχολήθηκε με διάφορες πολιτιστικές και κοινωνικές πρωτοβουλίες. Στα 20 του, ήταν εκφωνητής στο καμπαρέ Piwnica pod Baranami (1954-1961), και στα εβδομήντα του έγινε ερμηνευτής στο ζωντανό περιοδικό Gadający Pies (Ομιλών Σκύλος, 2010-2015).

Επιχειρηματολόγησε δημοσίως για τη νομιμοποίηση της κάνναβης και την ευρεία αποτιμώρηση των ναρκωτικών για ενήλικες χρήστες, επικρίνοντας έντονα την πολιτική κατασταλτικών ναρκωτικών της Πολωνίας και άλλων χωρών.

Ήταν Επίτιμος συνεργάτης της Ινδικής Ακαδημίας Νευροεπιστημών και της Νευρολογικής Εταιρείας της Οξφόρδης, επίτιμος γιατρός του Ιατρικού Πανεπιστημίου της Σιλεσίας και του Ιατρικού Πανεπιστημίου του Λοτζ και έλαβε πολλά βραβεία και κρατικές διακρίσεις, συμπεριλαμβανομένου του Σταυρού του Ιππότη του Τάγμα της Αναγέννησης της Πολωνίας.

Βιογραφία

Ο Γέζι με τη μητέρα του, Ιρένα Λατίνικ-Βετουλάνι, το 1938.

Επιλεγμένα έργα

Πρωτότυπα ερευνητικά έγγραφα

• Vetulani J, Sulser F (1975). «Action of various antidepressant treatments reduces reactivity of noradrenergic cyclic AMP-generating system in limbic forebrain». Nature 257 (5526): 495–6. doi:10.1038/257495a0. PMID 170534. Bibcode: 1975Natur.257..495V. 
• Vetulani J, Bednarczyk B (1977). «Depression by clonidine of shaking behaviour elicited by nalorphine in morphine-dependent rats». Journal of Pharmacy and Pharmacology 29 (9): 567–9. doi:10.1111/j.2042-7158.1977.tb11401.x. PMID 21267. 
• Nalepa I, Vetulani J (1991). «Involvement of Protein Kinase C in the Mechanism of in Vitro Effects of Imipramine on Generation of Second Messengers by Noradrenaline in Cerebral Cortical Slices of the Rat Neuroscience». Neuroscience 44 (3): 585–90. doi:10.1016/0306-4522(91)90079-4. PMID 1661384. 
• Vetulani J, Antkiewicz-Michaluk L, Nalepa I, Sansone M (2003). «A Possible Physiological Role for Cerebral Tetrahydroisoquinolines». Neurotoxicity Research 5 (1–2): 147–155. doi:10.1007/BF03033379. PMID 12832229. 
• Antkiewicz-Michaluk L, Lazarewicz JW, Patsenka A, Kajta M, Zieminska E, Salinska E, Wasik A, Golembiowska K, Vetulani J (2006). «The Mechanism of 1,2,3,4-Tetrahydroisoquinolines Neuroprotection: the Importance of Free Radicals Scavenging Properties and Inhibition of Glutamate-Induced Excitotoxicity». Journal of Neurochemistry 97 (3): 846–856. doi:10.1111/j.1471-4159.2006.03756.x. PMID 16515537. 

Μονογραφίες και φυλλάδια

• 1964: Półprzewodniki organiczne (συν-συγγραφείς: Κσίστοφ Πίγκον, Καζίμιες Γκουμίνσκι, Wydawnictwa Naukowo-Techniczne)
• 1996: Teoria a praktyka leczenia depresji (εκδότης, δημοσιεύθηκε από το Collegium Medicum του Γιαγκελόνιου Πανεπιστημίου)
• 2006: Narkotyki bez dydaktyki (δωρεάν έντυπο στο εβδομαδιαίο «Polityka»)
• 2012: Farmakoterapia depresji - współczesne podstawy teoretyczne i doświadczenia kliniczne (συντάκτης, με τον Γιάνους Χάιτσμαν, έκδοση της Termedia)

 

Βιβλιογραφία

• Rotkiewicz, Marcin (2015). Mózg i błazen. Rozmowa z Jerzym Vetulanim. Wołowiec: Wydawnictwo Czarne. ISBN 978-83-8049-092-5. 
• Kobos, Andrzej (2007). Po drogach uczonych. 2. Kraków: Polish Academy of Learning. σελίδες 491–524. 

Εξωτερικοί σύνδεσμοι

• Νευρολογικό blog Piękno (πολωνικά)