Τερπένια: Διαφορά μεταξύ των αναθεωρήσεων

Περιεχόμενο που διαγράφηκε Περιεχόμενο που προστέθηκε

Ενδογραμμικά

Έκδοση από την 18:51, 20 Ιουνίου 2023

Πολλά τερπένια, κυρίως μονοτερπένια και διτερπένια, προέρχονται από ρητίνες κωνοφόρων, όπως π.χ. πεύκα

Τα τερπένια (αγγλ. terpenes) είναι κατηγορία φυσικών προϊόντων που αποτελούνται από οργανικές ενώσεις με τον χημικό τύπο (C₅H₈)_n για n ≥ 2. Υπάγονται στους δευτερογενείς μεταβολίτες των φυτών και έχουν συνήθως ορμονικό ή προστατευτικό ρόλο.

Στην κατηγορία αυτή υπάγονται περισσότερες από 30.000 ενώσεις, ενώ αυτοί οι ακόρεστοι υδρογονάνθρακες παράγονται βιοχημικά από διάφορα φυτά, ιδιαίτερα από κωνοφόρα δέντρα^[1]^[2], όπως π.χ. πεύκο, έλατο, ερυθρελάτη, κυπαρίσσι, σεκόγια, κέδρος, άρκευθος και άλλα.^[3]

Επιλεγμένα τερπένια
Λεμονένιο, ένα πολύ αρωματικό μονοτερπένιο.
Καρβονένιο, ένα μονοτερπενοειδές, που φέρει δύο καρβονυλικές ομάδες.
α-Πινένιο, ένα μονοτερπένιο που απαντάται σε δύο φυσικά ισομερή.
Ινοκιτιόλη, ένα μονοτερπένιο που υπάγεται στις τουγιαπλισίνες και είναι τροπολόνη.
Χουμουλένιο, ένα σεσκιτερπένιο που είναι πιο γνωστό ως α-καρυοφυλλένιο.
Ταξαδιένιο, ένα πολύτιμο διτερπένιο που είναι πρόδρομη ένωση του φαρμάκου, ταξόλη.
Σκουαλένιο, ένα τριτερπένιο, πρόδρομη ένωση σε αρκετά φυσικά στεροειδή.
Γεωσμίνη, ένα σεσκιτερπενοειδές.

Τα τερπένια ταξινομούνται περαιτέρω με βάση τον αριθμό των ατόμων άνθρακα που περιέχουν: μονοτερπένια (C₁₀), σεσκιτερπένια (C₁₅), διτερπένια (C₂₀), τριτερπένια (C₃₀) ως παραδείγματα, όπως και πολυτερπένια. Το α-πινένιο και το β-πινένιο, από τα βασικότερα φυσικά τερπένια, είναι τα κύρια συστατικά του φυσικού διαλύτη των πεύκων, το γνωστό τερεβινθέλαιο.

Από τα πανάρχαια χρόνια, ο άνθρωπος γνώριζε καλά ότι φυσικές ενώσεις -που χημικώς περιέχουν τερπένια και συγγενείς ενώσεις τους (τερπενοειδή)- είχαν ποικίλες θεραπευτικές και φαρμακευτικές χρήσεις.^[4] Ακόμα και σήμερα οι ενώσεις αυτές αποτελούν αντικείμενο έρευνας της οργανικής και της φαρμακευτικής χημείας, καθώς και της εθνοβοτανικής.

Παραπομπές

↑ Eberhard Breitmaier (2006). Terpenes: Flavors, Fragrances, Pharmaca, Pheromones. Wiley-VCH. doi:10.1002/9783527609949. ISBN 9783527609949.
↑ Davis, Edward M.· Croteau, Rodney (2000). «Cyclization enzymes in the biosynthesis of monoterpenes, sesquiterpenes, and diterpenes». Biosynthesis. Topics in Current Chemistry. 209. σελίδες 53–95. doi:10.1007/3-540-48146-X_2. ISBN 978-3-540-66573-1.
↑ «What are Terpenes». rareterpenes.com.
↑ Del Prado-Audelo, María Luisa; Cortés, Hernán; Caballero-Florán, Isaac H.; González-Torres, Maykel; Escutia-Guadarrama, Lidia; Bernal-Chávez, Sergio A.; Giraldo-Gomez, David M.; Magaña, Jonathan J. και άλλοι. (2021-08-13). «Therapeutic Applications of Terpenes on Inflammatory Diseases». Frontiers in Pharmacology (Frontiers Media SA) 12. doi:10.3389/fphar.2021.704197. ISSN 1663-9812.

Εξωτερικοί σύνδεσμοι

Pope, Frank George (1911) «Terpenes» στο: Chisholm, Hugh, επιμ. Εγκυκλοπαίδεια Μπριτάννικα 26 (11η έκδοση) Cambridge University Press, σσ. 647–652 Survey of terpene chemistry.
Εκχυλίσματα του ξύλου Ορισμός, χημεία, ρόλος

[book-1] Eberhard Breitmaier (2006). Terpenes: Flavors, Fragrances, Pharmaca, Pheromones. Wiley-VCH. doi:10.1002/9783527609949. ISBN 9783527609949.

[Crot-2] Davis, Edward M.· Croteau, Rodney (2000). «Cyclization enzymes in the biosynthesis of monoterpenes, sesquiterpenes, and diterpenes». Biosynthesis. Topics in Current Chemistry. 209. σελίδες 53–95. doi:10.1007/3-540-48146-X_2. ISBN 978-3-540-66573-1.

[3] «What are Terpenes». rareterpenes.com.

[4] Del Prado-Audelo, María Luisa; Cortés, Hernán; Caballero-Florán, Isaac H.; González-Torres, Maykel; Escutia-Guadarrama, Lidia; Bernal-Chávez, Sergio A.; Giraldo-Gomez, David M.; Magaña, Jonathan J. και άλλοι. (2021-08-13). «Therapeutic Applications of Terpenes on Inflammatory Diseases». Frontiers in Pharmacology (Frontiers Media SA) 12. doi:10.3389/fphar.2021.704197. ISSN 1663-9812.

[1]

[2]

[3]

[4]

@@ Γραμμή 1: / Γραμμή 1: @@
-[[File:Résine.jpg|thumb|right|150px|Πολλά τερπένια προέρχονται εμπορικά από ρητίνες κωνοφόρων, όπως αυτά που παράγονται από αυτό το [[πεύκο]]]]
+[[File:Résine.jpg|thumb|right|150px|Πολλά τερπένια, κυρίως μονοτερπένια και διτερπένια, προέρχονται από ρητίνες κωνοφόρων, όπως π.χ. [[πεύκο|πεύκα]]]]
-Τα '''τερπένια''' είναι μια κατηγορία [[Φυσικά προϊόντα|φυσικών προϊόντων]] που αποτελείται από [[Οργανική ένωση|ενώσεις]] με τον τύπο (C<sub>5</sub>H<sub>8</sub>)<sub>n</sub> για n ≥ 2. Αποτελώντας περισσότερες από 30.000 ενώσεις, αυτοί οι ακόρεστοι [[υδρογονάνθρακες]] παράγονται κυρίως από [[φυτά]], ιδιαίτερα [[κωνοφόρα]]. <ref name=book>{{cite book|title=Terpenes: Flavors, Fragrances, Pharmaca, Pheromones|author=Eberhard Breitmaier|year= 2006|isbn=9783527609949 |doi=10.1002/9783527609949|publisher=Wiley-VCH}}</ref><ref name=Crot>{{cite book|chapter=Cyclization enzymes in the biosynthesis of monoterpenes, sesquiterpenes, and diterpenes|author1=Davis, Edward M. |author2=Croteau, Rodney |title=Biosynthesis|journal=Topics in Current Chemistry|year=2000|volume=209|pages=53–95|doi=10.1007/3-540-48146-X_2|isbn=978-3-540-66573-1}}</ref>
+Τα '''τερπένια''' (αγγλ. ''terpenes'') είναι κατηγορία [[Φυσικά προϊόντα|φυσικών προϊόντων]] που αποτελούνται από [[Οργανική ένωση|οργανικές ενώσεις]] με τον χημικό τύπο (C<sub>5</sub>H<sub>8</sub>)<sub>n</sub> για n ≥ 2. Υπάγονται στους [[δευτερογενείς μεταβολίτες]] των φυτών και έχουν συνήθως ορμονικό ή προστατευτικό ρόλο.
-<ref>{{cite web|url=https://rareterpenes.com/what-are-terpenes-an-overview/|title=What are Terpenes|website=rareterpenes.com}}</ref> Τα τερπένια ταξινομούνται περαιτέρω με βάση τον αριθμό των ανθράκων: [[μονοτερπένια]] (C<sub>10</sub>), σεσκιτερπένια (C<sub>15</sub>), διτερπένια (C<sub>20</sub>), ως παραδείγματα. Το τερπένιο [[Α-Πινένιο]] είναι ένα κύριο συστατικό του κοινού [[διαλύτης|διαλύτη]], [[τερεβινθέλαιο]].
+Στην κατηγορία αυτή υπάγονται περισσότερες από 30.000 ενώσεις, ενώ αυτοί οι ακόρεστοι [[υδρογονάνθρακες]] παράγονται βιοχημικά από διάφορα [[φυτά]], ιδιαίτερα από [[κωνοφόρα]] δέντρα<ref name=book>{{cite book|title=Terpenes: Flavors, Fragrances, Pharmaca, Pheromones|author=Eberhard Breitmaier|year= 2006|isbn=9783527609949 |doi=10.1002/9783527609949|publisher=Wiley-VCH}}</ref><ref name=Crot>{{cite book|chapter=Cyclization enzymes in the biosynthesis of monoterpenes, sesquiterpenes, and diterpenes|author1=Davis, Edward M. |author2=Croteau, Rodney |title=Biosynthesis|journal=Topics in Current Chemistry|year=2000|volume=209|pages=53–95|doi=10.1007/3-540-48146-X_2|isbn=978-3-540-66573-1}}</ref>, όπως π.χ. πεύκο, [[έλατο]], ερυθρελάτη, [[κυπαρίσσι]], σεκόγια, [[κέδρος]], άρκευθος και άλλα.<ref>{{cite web|url=https://rareterpenes.com/what-are-terpenes-an-overview/|title=What are Terpenes|website=rareterpenes.com}}</ref>
+<gallery caption="Επιλεγμένα τερπένια">
+File:Limonene-2D-skeletal.svg|[[Λεμονένιο]], ένα πολύ αρωματικό μονοτερπένιο.
+File:Carvone.svg|Καρβονένιο, ένα μονοτερπενοειδές, που φέρει δύο καρβονυλικές ομάδες.
+File:Alpha-pinen.svg|[[Α-Πινένιο|α-Πινένιο]], ένα μονοτερπένιο που απαντάται σε δύο φυσικά ισομερή.
+File:Beta-thujaplicin.png|[[Ινοκιτιόλη]], ένα μονοτερπένιο που υπάγεται στις [[τουγιαπλισίνες]] και είναι τροπολόνη.
+File:Humulene.png|[[Χουμουλένιο]], ένα σεσκιτερπένιο που είναι πιο γνωστό ως ''α-καρυοφυλλένιο''.
+File:Taxadiene.svg|Ταξαδιένιο, ένα πολύτιμο διτερπένιο που είναι πρόδρομη ένωση του φαρμάκου, ''[[ταξόλη]]''.
+File:Squalene.svg|[[Σκουαλένιο]], ένα τριτερπένιο, πρόδρομη ένωση σε αρκετά φυσικά στεροειδή.
+File:Geosmin_Structural_Formulae.svg|Γεωσμίνη, ένα σεσκιτερπενοειδές.
+</gallery>
+Τα τερπένια ταξινομούνται περαιτέρω με βάση τον αριθμό των ατόμων άνθρακα που περιέχουν: [[μονοτερπένια]] (C<sub>10</sub>), σεσκιτερπένια (C<sub>15</sub>), διτερπένια (C<sub>20</sub>), τριτερπένια (C<sub>30</sub>) ως παραδείγματα, όπως και πολυτερπένια. Το [[Α-Πινένιο|α-πινένιο]] και το β-πινένιο, από τα βασικότερα φυσικά τερπένια, είναι τα κύρια συστατικά του φυσικού [[διαλύτης|διαλύτη]] των πεύκων, το γνωστό [[τερεβινθέλαιο]].
+Από τα πανάρχαια χρόνια, ο άνθρωπος γνώριζε καλά ότι [[Φυσικά προϊόντα|φυσικές ενώσεις]] -που χημικώς περιέχουν τερπένια και συγγενείς ενώσεις τους (τερπενοειδή)- είχαν ποικίλες θεραπευτικές και φαρμακευτικές χρήσεις.<ref>{{cite journal | last=Del Prado-Audelo | first=María Luisa | last2=Cortés | first2=Hernán | last3=Caballero-Florán | first3=Isaac H. | last4=González-Torres | first4=Maykel | last5=Escutia-Guadarrama | first5=Lidia | last6=Bernal-Chávez | first6=Sergio A. | last7=Giraldo-Gomez | first7=David M. | last8=Magaña | first8=Jonathan J. | last9=Leyva-Gómez | first9=Gerardo | title=Therapeutic Applications of Terpenes on Inflammatory Diseases | journal=Frontiers in Pharmacology | publisher=Frontiers Media SA | volume=12 | date=2021-08-13 | issn=1663-9812 | doi=10.3389/fphar.2021.704197 | page=}}</ref> Ακόμα και σήμερα οι ενώσεις αυτές αποτελούν αντικείμενο έρευνας της οργανικής και της φαρμακευτικής χημείας, καθώς και της [[εθνοβοτανική]]ς.
 == Παραπομπές ==
@@ Γραμμή 7: / Γραμμή 24: @@
 == Εξωτερικοί σύνδεσμοι ==
-*{{Cite EB1911|wstitle=Terpenes|volume=26|pages=647–652|first=Frank George|last=Pope}} Survey of terpene chemistry.
+* {{Cite EB1911|wstitle=Terpenes|volume=26|pages=647–652|first=Frank George|last=Pope}} Survey of terpene chemistry.
+* [http://mantanis.users.uth.gr/XT-07b.pdf Εκχυλίσματα του ξύλου] Ορισμός, χημεία, ρόλος
 {{Authority control}}
-[[Κατηγορία:Τερπένια και τερπενοειδή| ]]
+[[Κατηγορία:Τερπένια και τερπενοειδή]]
-[[Κατηγορία:Επικοινωνία φυτών]]
+[[Κατηγορία:Δευτερογενείς μεταβολίτες]]
+[[Κατηγορία:Φυσικά προϊόντα]]