Νεολιθικός Λιμναίος Οικισμός Δισπηλιού

Νεολιθικός Λιμναίος Οικισμός Καστοριάς

Από κοντινή θέα, στο βάθος φαίνεται το Δισπηλιό
Περιοχή	Π.Ε. Καστοριάς
Τύπος	νεολιθικός οικισμός
Διεύθυνση	Δισπηλιό

Ο Νεολιθικός Λιμναίος Οικισμός Δισπηλιού είναι αρχαιολογική τοποθεσία αλλά και ανοιχτό μουσείο, η οποία βρίσκεται στη νότια όχθη της λίμνης Ορεστιάδας (ή Καστοριάς) δίπλα στον σημερινό οικισμό Δισπηλιό, σε απόσταση περίπου 7 χλμ. νοτιοανατολικά της Καστοριάς. Είναι ο πρώτος νεολιθικός οικισμός δίπλα σε λίμνη που ανασκάφηκε στην Ελλάδα. Στην περιοχή βρέθηκαν πολλά σημαντικά αντικείμενα, με πιο αξιοσημείωτο την Πινακίδα του Δισπηλιού, που χρονολογείται με βεβαιότητα στο 5260 π.Χ.

Ιστορικό ανασκαφών

Το 1932, ο καθηγητής Αντώνιος Κεραμόπουλος του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης εντόπισε εκεί ίχνη ενός προϊστορικού λιμναίου οικισμού. Τριάντα χρόνια αργότερα, ο καθηγητής Νικόλαος Μουτσόπουλος διεξήγαγε επιφανειακές έρευνες και επιβεβαίωσε την ύπαρξη του οικισμού.

Το 1992, ο καθηγητής Γιώργος Χουρμουζιάδης του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης ξεκίνησε συστηματικές ανασκαφές, οι οποίες συνεχίζονται ακόμη. Αποκαλύφθηκε οικισμός που χρονολογείται στα μέσα της νεολιθικής περιόδου, δηλαδή στα μέσα της 6ης χιλιετίας π.Χ. Στόχος των ανασκαφών είναι η μελέτη του οικισμού ως συστήματος πολιτισμού.

Τα ευρήματα

Τα ευρήματα περιλαμβάνουν όστρακα χειροποίητων αγγείων, λίθινα εργαλεία (πέτρα, κόκκαλο και πυριτόλιθο) και ποσότητες οστών ζώων, μια ανακάλυψη που δείχνει ότι οι κάτοικοι ασχολούνταν με τη γεωργία, το κυνήγι και το ψάρεμα, υλικά με τα οποία χτίστηκαν οι καλύβες (ξύλινοι σωροί και δάπεδα), μεγάλα πήλινα βάζα αποθήκευσης, καλάθια υφασμένα με τον τρόπο εκείνης της περιόδου, μαγειρικά σκεύη (πολλά από αυτά σε σχήμα βάρκας) και κοσμήματα από κόκαλα και πέτρα. Το πιο σημαντικό εύρημα είναι ένα οστέινο φλάουτο, ένα από τα παλαιότερα μουσικά όργανα που έχουν βρεθεί ποτέ στην Ευρώπη.

Η Πινακίδα του Δισπηλιού η οποία χρονολογήθηκε επακριβώς με τη μέθοδο του άνθρακα-14 στον «Δημόκριτο», στο 5260 π.Χ., δηλαδή στο τέλος της μέσης νεολιθικής περιόδου. Οι συστηματικές ανασκαφές (1992 και εξής) αποκαλύπτουν τα λείψανα ενός εκτεταμένου λιμναίου οικισμού της Μέσης και Νεότερης Νεολιθικής, από τους σημαντικότερους και παλαιότερους του είδους στην Ευρώπη.

Περιγραφή χώρου

Σε μικρή απόσταση από τον εκθεσιακό χώρο έχουν χτιστεί δίπλα στη λίμνη, παραλίμνιες και χερσαίες κατοικίες, όλες ακριβείς ανακατασκευές των καλύβων του προϊστορικού οικισμού. Μέσα στις καλύβες υπάρχουν όλα τα σκεύη που χρησιμοποιούσαν οι άνθρωποι για τις καθημερινές τους ανάγκες. Ένα χωμάτινο κάλυμμα στη μέση του οικισμού χρησίμευε για την προστασία της φωτιάς, ενώ στην όχθη της λίμνης υπάρχει ένα είδος πιρόγου που θα χρησιμοποιούσαν οι κάτοικοι για ψάρεμα.

Εικόνες

• 
  Θέα από απόσταση
• 
  Κατοικίες στη Λίμνη Ορεστιάδα
• 
  Ένα είδος πιρόγου αγκυροβολημένο στην όχθη της λίμνης
• 
  Ένα χωμάτινο κάλυμμα για προστασία από τη φωτιά
• 
  Εσωτερικό καλύβας

Βιβλιογραφία

• «Δισπηλιό: Επιστροφή στο 6.000 π.Χ.», ειδικό αφιέρωμα περιοδικού Γεωτρόπιο, τεύχος 60 (Ιούν. 2001), σ. 76-79
• Ανασκαφικό περιοδικό [anaskamma.wordpress.com Ανάσκαμμα]
• Γ. Χ. Χουρμουζιάδης, επιστ. επιμ., Δισπηλιό, 7500 Χρόνια Μετά, Θεσσαλονίκη, University Studio Press, 2002.
• Γ. Χ. Χουρμουζιάδης, Ανασκαφής Εγκόλπιον, Αθήνα, Εκδόσεις Καπόν, 2006.
• Γ. Χ. Χουρμουζιάδης, Δισπηλιό: Σημειώσεις για τον επισκέπτη, Εκδόσεις Καπόν, 2008.
• Γ. Χ. Χουρμουζιάδης, Το Δισπηλιό Καστοριάς. Ένας λιμναίος προϊστορικός οικισμός, Θεσσαλονίκη, Εκδόσεις Κώδικας, 1996.

Εξωτερικοί σύνδεσμοι

• Από ψηλά το πρώτο Ελληνικό Οικομουσείο στο Δισπηλιό Καστοριάς από τον ιστότοπο https://parallaximag.gr/.
• Πληροφορίες λιμναίου οικισμού.
• Έκθεση Triton Αρχειοθετήθηκε 2011-10-03 στο Wayback Machine.
• Το μέρος όπου φυλάσσεται η συλλογή (επισκόπηση).
• Φωτογραφίες από τη νεολιθική τοποθεσία.
• Οι αρχαιότατες ελληνικές επιγραφές.
• Επίσημη ιστοσελίδα της Ανασκαφής Επίσημη ιστοσελίδα της Ανασκαφής, Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης.