Ζακί Χαν Ζαντ
| Ζακί Χαν Ζαντ | |
|---|---|
| Γενικές πληροφορίες | |
| Θάνατος | 6 Ιουνίου 1779 ή 14 Ιουνίου 1779 |
| Χώρα πολιτογράφησης | Ιράν |
| Πληροφορίες ασχολίας | |
| Ιδιότητα | μονάρχης |
| Οικογένεια | |
| Αδέλφια | Καρίμ Χαν Ζαντ |
Ο Ζακί Χαν Ζαντ (απεβ. στις 6 Ιουνίου 1779) ήταν Ιρανός στρατιωτικός διοικητής και διεκδικητής τού θρόνου. Μέλος της δυναστείας των Ζαντ τού Ιράν, ο Ζακί Χαν, αν και δεν έγινε ποτέ ηγεμόνας τού Ιράν, κατάφερε να ασκήσει εξουσία στη χώρα κατά τη διάρκεια των τριών μηνών, που μεσολάβησαν μεταξύ τού τέλους τού ετεροθαλούς αδελφού του Καρίμ Χαν, στις 2 Μαρτίου 1779, και τού δικού του άγριου τέλος.
Προέλευση και πρώιμα χρόνια[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Γεννήθηκε στη φυλή Zαντ, που είχε ξεριζωθεί από τον Nαντέρ Χαν από τα προγονικά της εδάφη κοντά στο Χαμαντάν, στην κεντρική ιρανική περιοχή Λορεστάν, και εγκαταστάθηκε στο Βόρειο Χορασάν. Μετά τον τέλος τού Nαντέρ Σαχ Αφσαρί το 1747, οι Zαντ επέστρεψαν στο Λoρεστάν και ο ηγέτης τους Kαρίμ Χαν κατάφερε να αποκτήσει τεράστια πολιτική δύναμη, παίρνοντας τον έλεγχο τού Ισπαχάν το 1750, όπου εγκατέστησαν έναν ανήλικο σάχη-μαριονέτα, τον Ισμαήλ Γ΄. Ο Καρίμ Χαν δεν πήρε ποτέ τον τίτλο τού σάχη, αλλά αποκάλεσε τον εαυτό του ως "βακίλ" (αναπληρωτή) [1] αν και ήταν ήδη ο ηγεμόνας στο μεγαλύτερο μέρος τού Κεντρικού και Δυτικού Ιράν. Ο Zακί Χαν είχε διπλή συγγένεια με τον Kαρίμ Χαν: ήταν εξάδελφός του μέσω των πατέρων τους και ο ετεροθαλής αδελφός του από την πλευρά της μητέρας του. Οι τύχες τού Ζακί Χαν ακολούθησαν αυτές του ετεροθαλούς αδελφού και προστάτη του και θεωρούνταν από τους κύριους στρατηγούς του.
Πρώτη εξέγερση και χρόνια ως στρατηγός (1763-1779)[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Ωστόσο ιρανικές πηγές σημειώνουν, ότι ο Zακί Χαν ήταν ήδη ήδη διαβόητος για τη σκληρότητα και τον οπορτουνισμό του. Το 1763, επιστρέφοντας από την τελευταία εκστρατεία εναντίον τού Αζάντ Χαν Αφγκάν στο Αζερμπαϊτζάν, φαινομενικά απογοητευμένος από την έλλειψη αναγνώρισης από τον ηγεμόνα, ο Ζακί Χαν άρπαξε για τον εαυτό του την πρώην πρωτεύουσα των Σαφαβιδών Ισπαχάν και εκμεταλλεύτηκε ανελέητα τον πληθυσμό της. Όταν ο Καρίμ Χαν έμαθε γι' αυτές τις καταστροφές, βάδισε προσωπικά στο Ισπαχάν. Ο Ζακί Χαν έφυγε από αυτόν στο Ντεζφούλ, στο Χουζεστάν, στρατολογώντας πολεμιστές Μπαχτιαρί στον δρόμο και στη συνέχεια συμμαχώντας με τον επαναστατημένο κυβερνήτη τού Ντεζφούλ . Μετά από ένα χρόνο ανεπιτυχών μαχών και διαπραγματεύσεων, ο Zακί Χαν τελικά ικέτευσε για το έλεος τού εξαδέλφου του και το έλαβε.
Κατά τη διάρκεια των επόμενων δεκαπέντε ετών, ο Zακί Χαν παρέμεινε ένας από τους κύριους στρατηγούς τού Καρίμ Χαν. Οδήγησε τις δυνάμεις να επιβάλουν πριγκιπάτα στις ακτές τού Περσικού Κόλπου, με κυριότερο μία ναυτική αποστολή εναντίον τού Ομάν το 1773, που κατέληξε σε πλήρη αποτυχία και ντροπή τού Ζακί. Δύο χρόνια αργότερα, ωστόσο, του ανατέθηκε μία τιμωρητική αποστολή εναντίον τού προπύργιου των Κατζάρ, το Mαζανταράν, δίπλα στην Κασπία Θάλασσα. Εκεί, τα κατάφερε και άφησε τη φήμη τού βάναυσου τρόμου.
Τρεις μήνες εξουσίας[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Ο Ζακί Χαν ήταν σημαντικός συμμετέχων στους αγώνες για την πολιτική εξουσία, που ακολούθησαν το τέλος τού Καρίμ Χαν στις 2 Μαρτίου 1779. Ο Kαρίμ Χαν απεβίωσε φυσικά μετά από μία μακρά ασθένεια, έτσι ο Zακί Χαν, όπως και πολλοί άλλοι, δεν ξαφνιάστηκαν. Είχε καταφέρει τα προηγούμενα χρόνια να παντρέψει την κόρη του με τον Μοχάμαντ Αλί Χαν, τον δεύτερο γιο του Kαρίμ Χαν, ο οποίος ήταν ακόμη παιδί. Μέχρι τη στιγμή τού τέλους τού Καρίμ Χαν, ήταν λογικά επικεφαλής της φατρίας, που πίεζε να ανακηρυχθεί ο Μοχάμαντ Αλί ονομαστικός ηγεμόνας. Ο μεγαλύτερος γιος, ο Aμπόλ Φαθ Χαν, μόλις 13 ετών, είχε επίσης υποστηρικτές μεταξύ των βασικών μελών της βασιλικής οικογένειας. Ωστόσο, μόλις ο Kαρίμ Χαν απεβίωσε, ο Zακί Χαν σκότωσε τους περισσότερους και φυλάκισε τον Aμπόλ Φαθ. Μεταξύ των υποστηρικτών τού Αμπόλ Φαθ, μόνο ο θείος του Σαντέκ Χαν Ζαντ κατάφερε να δραπετεύσει από την πρωτεύουσα Σιράζ. Ο Μοχάμαντ Αλί ανακηρύχθηκε ονομαστικός ηγεμόνας [2] και ο Ζακί Χαν αντιβασιλιάς με πλήρη εξουσία επάνω στην αυτοκρατορία. Αλλά η μητέρα των παιδιών παρενέβη υπέρ τού Aμπόλ Φαθ, και ο Zακί Χαν -για να κερδίσει την υποστήριξή της- έπρεπε να δεχθεί ότι και οι δύο γιοι τού Καρίμ Χαν θα περιβληθούν με την υπέρτατη τιμή.
Η κυριαρχία τού Ζαντίκ Χαν αμφισβητήθηκε από την αρχή. Πρώτον, ο πρίγκιπας Κατζάρ Αγκά Μοχάμαντ Χαν, τον οποίο ο Kαρίμ Χαν είχε κρατήσει ως όμηρο στο Σιράζ για να αποτρέψει περαιτέρω εξεγέρσεις από την ισχυρή φυλή του στα βόρεια, δραπέτευσε και κατευθύνθηκε προς το προπύργιό του. Για να τον πιάσει, ο Zακί Χαν έστειλε τον ανιψιό του, Aλί Μοράντ Χαν. Ωστόσο μόλις έφτασε στο Ισπαχάν, ο Αλί Μουράντ Χαν εξεγέρθηκε κατά τού θείου του και έδωσε πίστη στον Αμπόλ Φαθ. Ο Σαντέκ Χαν συγκέντρωνε στρατό στα νοτιοανατολικά με παρόμοιο σκοπό. Ο Ζακί Χαν αποφάσισε να αντιμετωπίσει πρώτα τον Αλί Μοράντ Χαν και οδήγησε έναν στρατό προς το Ισπαχάν. [3]
Το τέλος και κληρονομιά[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Στο δρόμο του προς το Ισπαχάν, ο Ζακί Χαν διέπραξε φρικαλεότητες στον οικισμό Iζαντχβάστ. [3] Αυτή τη φορά όμως, το πήγε τόσο μακριά, που ακόμη και οι δικοί του άνδρες έπαθαν σοκ. Μία ομάδα αρχηγών φυλών ανάμεσά τους τελικά τον δολοφόνησαν, καθώς εκείνος ξεκουραζόταν στη σκηνή του ακόμη, στο χωριό Iζαντχβάστ. [3] Μετά την εξάλειψή του, ο πόλεμος θα συνεχιζόταν, τώρα μεταξύ τού Σαντέκ Χαν και τού Aλί Mοράντ Χαν, οι οποίοι και οι δύο θα διεκδικούσαν τον θρόνο τα επόμενα χρόνια.
Ο μικρότερος γιος του Aκμπάρ Χαν Ζαντ, που είχε αφήσει επικεφαλής τού Σιράζ, προσπάθησε να ακολουθήσει τη σταδιοδρομία και τις φιλοδοξίες τού πατέρα του μετά το τέλος εκείνου, αλλά τυφλώθηκε και σκοτώθηκε το 1782 από τον 2ο εξάδελφό του, τον μελλοντικό σάχη Τζαφάρ Χαν, γιο τού Σαντέκ Χαν.
Βιβλιογραφικές αναφορές[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
- ↑ Perry, John (2016). «Zand Dynasty». Encyclopædia Iranica, online edition. http://www.iranicaonline.org/articles/zand-dynasty. Ανακτήθηκε στις 14 October 2018.
- ↑ The young children of Karim Khan Zand were neither designated Shah nor Wakil, but called in Persian sources "Khan", in European sources "King"; cf Perry, Zand Dynasty
- ↑ 3,0 3,1 3,2 W. William Bayne Fisher· P. Avery (10 Οκτωβρίου 1991). The Cambridge History of Iran. VII. Cambridge University Press. σελ. 93. ISBN 978-0-521-20095-0. Ανακτήθηκε στις 28 Ιουλίου 2013.W. William Bayne Fisher; P. Avery; G. R. G. Hambly; C. Melville (10 October 1991). The Cambridge History of Iran. Vol. VII. Cambridge University Press. p. 93. ISBN 978-0-521-20095-0. Retrieved 28 July 2013.
Πηγές[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
- W. William Bayne Fisher· P. Avery (10 Οκτωβρίου 1991). The Cambridge History of Iran. VII. Cambridge University Press. σελίδες 80–93. ISBN 978-0-521-20095-0. Ανακτήθηκε στις 28 Ιουλίου 2013.