Η Γαλλική λογοτεχνία του 18ου αιώνα περιλαμβάνει τα λογοτεχνικά έργα που γράφτηκαν από το 1715, έτος θανάτου του Λουδοβίκου ΙΔ΄ έως το 1799, έτος λήξης της επαναστατικής περιόδου και αρχής της σύγχρονης εποχής στην ιστορία της Γαλλίας. Αυτός ο αιώνας των οικονομικών, κοινωνικών, πνευματικών και πολιτικών αλλαγών έχει μια πλούσια ποικιλία λογοτεχνικών έργων που μπορούν να υπαχθούν σε δύο βασικά κινήματα: στον Διαφωτισμό και τις προκλήσεις του στα θεμέλια της κοινωνίας και στη γέννηση μιας ευαισθησίας που θα περιγραφεί αργότερα ως προ-ρομαντισμός.
Ο 18ος αιώνας εξασθένησε προοδευτικά την απόλυτη μοναρχία: η αντιβασιλεία του Φιλίππου της Ορλεάνης, η πολύ μακρά βασιλεία του Λουδοβίκου ΙΕ΄, οι ατυχείς πόλεμοι (πόλεμος της Ισπανικής Διαδοχής (1701-1714), Επταετής πόλεμος που έληξε με την απώλεια των αμερικανικών αποικιών της Γαλλίας το 1763) και η ανικανότητα του Λουδοβίκου ΙΣΤ΄οδήγησαν στην Επανάσταση του 1789, οι βίαιες ανατροπές μετέβαλαν θεμελιωδώς την ιστορία της Γαλλίας που έγινε Δημοκρατία στις 21 Σεπτεμβρίου 1792. Η γέννηση το 1776 της Δημοκρατίας των Ηνωμένων Πολιτειών της Αμερικής, υποστηριζόμενη από τη Γαλλία εναντίον της Αγγλίας, συμβολίζει επίσης την είσοδο σε μια νέα εποχή.
Επιπλέον, κατά τη διάρκεια του 18ου αιώνα η γαλλική κοινωνία αλλάζει με την αύξηση του πληθυσμού και τη δραστηριότητα μιας νέας επιχειρηματικής αστικής τάξης που συνδέεται με την τεχνολογική πρόοδο (ατμομηχανή - μεταλλουργία) και το εμπόριο με τις Ινδίες, με βάση το δουλεμπόριο. Συγχρόνως αναπτύχθηκαν οι πόλεις με τα σαλόνια, οι καφετέριες και οι ακαδημίες, που αποδυνάμωσαν το βάρος της αριστοκρατίας στον πολιτιστικό όπως και στον κοινωνικό τομέα, όπου η τρίτη τάξη επιβεβαιώνει σταδιακά την παρουσία της. Ενώ η συντριπτική πλειοψηφία των συγγραφέων του 17ου αιώνα ήταν αυλικοί και ζούσαν από την προστασία ισχυρών μαικήνων, ο 18ος αιώνας και οι αιώνες που ακολούθησαν, είδε την ανάδυση μιας νέας ηθικής του συγγραφέα που εκφράζεται αρχικά από τον Βολταίρο[1] και συνίσταται στη βαθμιαία αυτονομία του συγγραφέα σε σχέση με τις πολιτικές και θρησκευτικές δυνάμεις. Αυτή η ηθική βασίζεται στο πλαίσιο του αγώνα για την ελευθερία της έκφρασης, με επακόλουθη αυξημένη ευθύνη των συγγραφέων.
Οι αντιλήψεις αλλάζουν επίσης με την ανάπτυξη της εκπαίδευσης και της επιστήμης (Νεύτων, Βατ,Βόλτα, Λάιμπνιτς, Μπυφόν, Λαβουαζιέ.....) και τη διάδοση των πνευματικών έργων με την ανάγνωση και το θέατρο. Η πίστη στο πρόοδο που συμβολίζει η Εγκυκλοπαίδεια των Ντιντερό και Ντ' Αλαμπέρ αντιστοιχεί σε ένα προοδευτικό απο-εκχριστιανισμό της κοινωνίας, όπως αποκαλύπτουν οι συγκρούσεις μεταξύ ανώτερου και κατώτερου κλήρου, ή οι εντάσεις με τους Ιησουίτες (θα αποβληθούν από το βασίλειο το 1764) ή το τέλος των θρησκευτικών διωγμών, το 1787. Αλλά η Καθολική Εκκλησία παραμένει κυρίαρχη δύναμη που μάχεται κατά του Διαφωτισμού απαγορεύοντας τα έργα του και επιτυγχάνοντας, για παράδειγμα, την καταδίκη σε θάνατο του Ουγενότου Ζαν Καλάς το 1762 ή, το θάνατο με την κατηγορία της βλασφημίας του Ιππότη ντε λα Μπαρέ το 1766, βαρβαρότητες που καταγγέλλει με αγανάκτηση ο Βολταίρος.
Κατά την ίδια περίοδο, στην Ευρώπη εισάγεται ο εξωτισμός και το θέμα του ευγενούς άγριου, που τρέφουν τις τέχνες και τη λογοτεχνία, από τον Ροβινσώνα Κρούσο έως τον Παύλο και τη Βιργινία. Οι ξένες επιρροές είναι σημαντικές τόσο για την πορεία των ιδεών όσο και για την εξέλιξη των λογοτεχνικών ειδών. Ιδιαίτερα σημαντική ήταν η αγγλική επιρροή με τη δημοκρατική πρόοδο (συνταγματική μοναρχία) και τη μυθιστορηματική ή ποιητική δημιουργία, που ανακάλυψαν πολλοί Γάλλοι συγγραφείς που πέρασαν από την Αγγλία σε τη διάρκεια του αιώνα. Η γερμανική επιρροή ήταν επίσης σημαντική: η Θύελλα και ορμή τροφοδότησε την προ-ρομαντική ευαισθησία και είχε σημαντική συνεισφορά στον τομέα της φαντασίας και του εθνικού συναισθήματος.
Συνεχιστές των ελευθεριακών του 17ου αιώνα και κριτικών πνευμάτων όπως ο Πιέρ Μπαιλ και ο Μπερνάρ ντε Φοντενέλ, οι Διαφωτιστές κατήγγειλαν στο όνομα της λογικής και των ηθικών αξιών τις καταπιέσεις που εξακολουθούσαν να υπάρχουν στην εποχή τους. Αμφισβήτησαν την απόλυτη μοναρχία διεκδικώντας ένα κοινωνικό συμβόλαιο ως βάση της πολιτικής εξουσίας και μια πιο δημοκρατική οργάνωση της εξουσίας σε μια συνταγματική μοναρχία με διαχωρισμό της εκτελεστικής, νομοθετικής, δικαστικής και στρατιωτικής εξουσίας, με στόχο να αποτρέπεται ο κίνδυνος αυταρχικής διακυβέρνησης (Μοντεσκιέ, Ντιντερό, Ρουσσώ και άλλοι). Ο Βολταίρος καταφέρθηκε ιδιαίτερα εναντίον των καταχρήσεων της εξουσίας (λογοκρισία, εντάλματα σύλληψης με σφραγισμένες επιστολές, συνωμοσίες με την Εκκλησία) και ονειρευόταν ένα φωτισμένο ηγέτη, με συμβούλους φιλοσόφους. Επιπλέον, οι «φιλόσοφοι», αν και δεν προέρχονταν όλοι από την τρίτη τάξη, υπερασπίζονταν μια κοινωνία που να βασίζεται στις ικανότητες και την αξία του ανθρώπου, που αντιτίθεται στην κληρονομική ταξική κοινωνία, εισάγοντας έτσι τις αξίες της ελευθερίας και της ισότητας που θα επιβεβαιώσει η Δημοκρατία στα τέλη του αιώνα.[2]
Υπεράσπιζαν επίσης την ελευθερία της συνείδησης και αμφισβήτησαν το ρόλο των θρησκευτικών θεσμών στην κοινωνία. Η ανεκτικότητα είναι θεμελιώδης αξία για εκείνους που «μας έμαθαν να ζούμε ελεύθεροι», όπως λέει η Συνέλευση, τιμώντας τις στάχτες του Βολταίρου στο Πάνθεον.
Φυσικά, το κίνημα των φιλοσόφων δεν είναι ομοιόμορφο αλλά όλοι θέτουν ως στόχο για την ανθρωπότητα και για το άτομο την ευτυχία, «νέα ιδέα στην Ευρώπη», ταλαντευόμενοι ανάμεσα στο όνειρο ενός εξαφανισμένου ευγενούς άγριου (Ρουσσώ) και σε μια κοσμική ζωή σε αναζήτηση της τελειοποίησης (Βολταίρος). Η αισιοδοξία, ωστόσο, δεν είναι θριαμβευτική και οι συγγραφείς παραμένουν διαυγείς: ο αγώνας είναι συνεχής και αυτοί παίζουν τον θεμελιώδη ρόλο των διακινητών ιδεών.
Τα μεγάλα έργα είναι πολλά και ανήκουν σε διαφορετικά είδη, όπως φιλοσοφικό διήγημα με τα έργα του ΒολταίρουΚαντίντ (1759) και Ζαντίγκ ή το πεπρωμένο (1747), επιστολικό μυθιστόρημα με τα Περσικά Γράμματα (1721) του Μοντεσκιέ και δοκίμια, όπως το Πνεύμα των Νόμων (1748 ) του ιδίου, οι Αγγλικές επιστολές (1734) ή η Πραγματεία περί της ανεκτικότητας (1763) του Βολταίρου, το Κοινωνικό συμβόλαιο (1762) και Αιμίλιος ή περί αγωγής (1762) του Ρουσσώ, το Συμπλήρωμα στο Ταξίδι του Μπουγκενβίλ, (1775) του Ντιντερό, η Ιστορία των δύο Ινδιών του αββά Γκιγιώμ-Τομά Ρενάλ.
Σ' αυτή τη λογοτεχνία ιδεών συμμετέχουν επίσης οι κωμωδίες του Μαριβώ και του Μπωμαρσέ και φυσικά το μεγάλο έργο της Εγκυκλοπαίδειας, με επικεφαλής τον Ντενί Ντιντερό και τον Ζαν λε Ρον Ντ'Αλαμπέρ, με τους 35 τόμους της, που δημοσιεύθηκε από το 1750 έως 1772, καθώς και μεγάλη ποικιλία κειμένων ποικίλου μήκους και σημασίας: δοκίμια, ομιλίες, διάλογοι, άρθρα, συνεντεύξεις ...
Η επιρροή των μεγάλων δραματουργών του «αιώνα του Λουδοβίκου ΙΔ΄» συνεχίστηκε στη σκηνή της Κομεντί Φρανσαίζ[3] και στις αρχές του αιώνα, οπότε εμφανίστηκαν στο θέατρο οι περιπέτειες που δίνουν βάρος στην ευαισθησία και τη συγκίνηση και οι κλασικές ενότητες του 17ου αιώνα χάνουν έδαφος. Κυριότερος εκπρόσωπος αυτού του τύπου τραγωδίας είναι ο Προσπέρ Ζολιό ντε Κρεμπιγιόν, στα έργα του οποίου έντεχνα εναλλάσσονται το απρόοπτο, ο τρόμος, πάθη, οιδιπόδεια συμπλέγματα και μηχανορραφίες. Από τα πιο γνωστά έργα του έργο του η τραγωδία Ραδάμιστος και Ζηνοβία (1711).
Συγχρόνως όμως το θέατρο ανανεώθηκε με τις τραγωδίες του Βολταίρου (1694-1778), ο οποίος επηρέασε το θέατρο για περισσότερο από μισό αιώνα. Εισήγαγε θέματα από τη μεσαιωνική γαλλική ιστορία, διατηρώντας την παραδοσιακή δομή και τον αλεξανδρινό στίχο[4] και δημιούργησε μεγάλες επιτυχίες όπως τα έργα Ζαΐρα (1732) ή Οφανατισμός ή Μωάμεθ ο προφήτης (1741) προβάλλοντας τις ιδέες του Διαφωτισμού.[5]
Η απελευθέρωση των ηθών της εποχής της αντιβασιλείας έφερε μια περαιτέρω ανανέωση του θεάτρου με την επιστροφή, το 1716, των Ιταλών ηθοποιών, που είχαν εκδιωχθεί το 1697 από τον Λουδοβίκο ΙΔ΄ και την αρχή μιας μεγάλης μόδας του θεατρικού θεάματος. Ο κόσμος θαυμάζει διάσημους ηθοποιούς και γελάει με τα αστεία και το δυναμισμό των χαρακτήρων της Κομέντια ντελ άρτε, όπως ο Αρλεκίνος, η Κολομπίνα και ο Πανταλόνε.
Μέσα σ' αυτό το περιβάλλον βρίσκει τη θέση του ο Μαριβώ (1688 -1763) με κωμωδίες που συνδυάζουν τη λεπτότητα της ψυχολογικής ανάλυσης του ερωτικού αισθήματος και τη λεκτική λεπτότητα με την οποία χειρίζεται τα κοινωνικά προβλήματα, αξιοποιώντας το εμβληματικό θέμα κύριος-υπηρέτης, όπου ο υπηρέτης δεν συνεισφέρει απλά στην πλοκή, αλλά και καταγγέλλει τα κακώς κείμενα. ΟιΨεύτικες εκμυστηρεύσεις (1737),Το παιχνίδι του έρωτα και της τύχης (1730), Το νησί των σκλάβων (1725) είναι μερικά από τα σημαντικότερα έργα του.
Ο άλλος μεγάλος συγγραφέας της κωμωδίας του 18ου αιώνα είναι ο Μπωμαρσαί (1732-1799) που είναι επιδέξιος στην τέχνη του διαλόγου και της ίντριγκας αλλά και στην κοινωνική και πολιτική σάτιρα. Ένας από τους βασικούς χαρακτήρες του είναι ο Φιγκαρό, πολυμήχανος υπηρέτης που αμφισβητεί την εξουσία του κυρίου του, και τον βρίσκουμε στην Τριλογία του Φιγκαρό: Ο κουρέας της Σεβίλλης(1775), Ο γάμος του Φιγκαρό (1784) και Η ένοχη μητέρα (1792). Οι κωμωδίες του άρεσαν πολύ στο κοινό, γιατί καυτηρίαζαν τα ήθη και έθιμα των ευγενών και τις καταχρήσεις τους σε βάρος του λαού. Τα πρώτα δύο έργα της τριλογίας μεταφέρθηκαν στην όπερα και έδωσαν δύο από τις μεγαλύτερες επιτυχίες του λυρικού δραματολογίου.
Νέα θεατρικά είδη εμφανίστηκαν, που σήμερα θεωρούνται ήσσονος σημασίας αλλά είχαν μεγάλη επιτυχία στην εποχή τους και άνοιξαν το δρόμο για το ρομαντικό θέατρο του 19ου αιώνα: οι δακρύβρεκτες κωμωδίες, όπως η Γκουβερνάντα (1747) του Νιβέλ ντε λα Σωσέ και το αστικό δράμα, που ανέπτυξε κυρίως ο Ντενί Ντιντερό σαν ένα μέσο μετάδοσης των ιδεών του Διαφωτισμού. Στο αστικό δράμα παρουσιάζονταν πονεμένες ιστορίες σε ρεαλιστικό και δραματικό πλαίσιο, που συγκινούσαν τις οικογένειες της μεσαίας τάξης. Μερικοί χαρακτηριστικοί τίτλοι: Ο νόθος γιος (Ντιντερό 1757), Ο πατέρας της οικογένειας (Ντιντερό, 1758), Οφιλόσοφος χωρίς να το ξέρει (Σενταίν, 1765).
Ας αναφερθεί τελικά και η ανάπτυξη των ειδών που συνδυάζουν κείμενο και μουσική, το βοντβίλ και η όπερα κομίκ.
Κείμενα σχετικά με το θέατρο και θεατρική κριτική έγραψαν, ανάμεσα σε πολλούς άλλους, ο Ντιντερό και ο Βολταίρος, με έργο του τελευταίου προς υπεράσπιση των θεατρίνων που τελούσαν ακόμη υπό την απαγόρευση της Εκκλησίας.
Το μυθιστόρημα του 18ου αιώνα χαρακτηρίστηκε από την ανανέωση της μορφής και του περιεχομένου που προεικονίζουν το σύγχρονο μυθιστόρημα. Το είδος, δημοφιλές σε ένα αναγνωστικό κοινό συνεχώς αυξανόμενο, χαρακτηρίζεται από την ανάπτυξη της ευαισθησίας, από την προσοχή για μια φαινομενική γνησιότητα (με τη μέθοδο του χειρόγραφου που βρέθηκε, με τη χρήση του πρώτου προσώπου, το επιστολικό μυθιστόρημα ή τους διαλόγους) και από το πνεύμα του Διαφωτισμού, λαμβάνοντας υπόψη τις νέες αξίες μιας μεταβαλλόμενης κοινωνίας. Η επιρροή της αγγλικής λογοτεχνίας είναι επίσης αισθητή μέσω της μετάφρασης έργων των Σάμουελ Ρίτσαρντσον, Τζόναθαν Σουίφτ ή Ντάνιελ Νταφόε.
Μια προσπάθεια ταξινόμησης των κυριοτέρων μυθιστορηματικών ειδών του αιώνα:
Τα φιλοσοφικά μυθιστορήματα, με κυριότερα τα έργα του ΒολταίρουΖαντίγκ ή το πεπρωμένο (1747), Μικρομέγας (1752) και Καντίντ (1759), «φιλοσοφικά διηγήματα», όπου ο συγγραφέας με χιούμορ και ειρωνεία κατέκρινε την εκκλησία, τη γαλλική κυβέρνηση και την αριστοκρατία, εκφράζοντας τις πεποιθήσεις του που τον έφεραν πολλές φορές αντιμέτωπο με τις Αρχές και που τις πλήρωσε με φυλακή και εξορία.
Τα επιστολικά μυθιστορήματα, όπως οι Περσικές επιστολές (1721) του Μοντεσκιέ όπου ο συγγραφέας, συνδυάζοντας τη λογοτεχνία με τη φιλοσοφία και την πολιτική, χρησιμοποιεί το τέχνασμα της αλληλογραφίας δύο Περσών αξιωματούχων που βρέθηκαν στο Παρίσι και αλληλογραφούν με φίλους τους και μέσα από τη ματιά του ξένου παρουσιάζουν με λεπτή σάτιρα μια ειρωνική εικόνα της γαλλικής κοινωνίας και της εξουσίας στα πλαίσια του πνεύματος του Διαφωτισμού. [6]
Τα ρεαλιστικά μυθιστορήματα, όπως τα δύο ημιτελή έργα του Μαριβώ η Ζωή της Μαριάν (1741) ο Νεόπλουτος χωριάτης (1735), η Μανόν Λεσκώ (1731) του αββά Πρεβώ, ο Διεστραμμένος χωρικός (LePaysan perverti, 1775) του Ρετίφ ντε λα Μπρετόν.[7]
Το πικαρέσκο, ένα είδος που γεννήθηκε από ισπανική επιρροή, με σατιρική ζωντάνια, ποικιλία κοινωνικών στρωμάτων και μαθήματα ζωής. Το σημαντικότερο ήταν η Ιστορία του Ζιλ Μπλας ντε Σαντιλιάν[8](1715-1735) του Αλαίν Ρενέ Λεσάζ (1668-1747), μια απολαυστική σάτιρα της εποχής που αφηγείται τις περιπέτειες του ήρωα στα ταξίδια του στην Ισπανία.
Οι επιφανείς Γαλλίδες, μυθιστόρημα του Ρομπέρ Σαλ (1659-1721)Τα αισθηματικά μυθιστορήματα κυριαρχούν κατά το δεύτερο μισό του αιώνα με τη Νέα Ελοΐζα (1761), το επιστολικό μυθιστόρημα του Ζαν-Ζακ Ρουσσώ (στο αγγλικό μοντέλο της Πάμελα του Ρίτσαρντσον), που είναι η μεγαλύτερη επιτυχία του αιώνα, ένα ερωτικό και φιλοσοφικό μυθιστόρημα όπου ο συγγραφέας διατυπώνει τις ιδέες του για την ελευθερία, τη ζωή στη φύση, τη θρησκεία, την άρνηση της δεισιδαιμονίας και της μισαλλοδοξίας σαγηνεύοντας με την προ-ρομαντική απεικόνιση του συναισθήματος του έρωτα και προαναγγέλλοντας το ρομαντικό μυθιστόρημα. Η πορεία προς τον ρομαντισμό συνεχίστηκε με το εξωτικό μυθιστόρημα Παύλος και Βιργινία (1788) του Μπερναρντέν ντε Σαιν-Πιέρ.
Τα σατιρικά μυθιστορήματα του Ντιντερό,Ζακ ο μοιρολάτρης και ο αφέντης του (1773-1778) και ο Ανιψιός του Ραμώ (1762-1777), μια φανταστική φιλοσοφική συζήτηση με πρωταγωνιστές δύο εντελώς διαφορετικούς χαρακτήρες, τον Ντενί Ντιντερό, εκπρόσωπο της υψηλής κοινωνίας και τον ανιψιό του μουσικού Ζαν Φιλίπ Ραμώ, άνθρωπο του περιθωρίου, που ανταλλάσσουν τις απόψεις τους σχετικά με την ηθική, τη μουσική, την εκπαίδευση και το χρήμα, προβληματίζοντας τους αναγνώστες και εκθέτοντας τις νέες ιδέες.
Η αυτοβιογραφία είναι πολύ δημοφιλής σε ολόκληρο τον αιώνα με αξιοσημείωτα έργα όπως η Ζωή του πατέρα μου (1779), μια σχεδόν ειδυλλιακή αναπαράσταση της προ-επαναστατικής γαλλικής υπαίθρου και Ο κύριος Νικολά (1794-1797), μια αχανής αυτοβιογραφία, του Ρετίφ ντε λα Μπρετόν,[10] τα Απομνημονεύματα του δούκα ντε Σαιν-Σιμόν, που περιγράφουν την αυλική ζωή και την πολιτική δραστηριότητα από το 1691 έως το 1723, οι Αναμνήσεις ενός πατέρα του Ζαν-Φρανσουά Μαρμοντέλ με αναφορές στη λογοτεχνική ιστορία της εποχής του και μια μεγάλη συλλογή βιογραφιών αλλά σ' αυτό το είδος είναι ουσιαστική η συμβολή του Ζαν-Ζακ Ρουσσώ (1712-1778), [11]ο οποίος εισήγαγε τη σύγχρονη αυτοβιογραφία με τις Εξομολογήσεις (1782-1789) και τις Ονειροπολήσεις του μοναχικού οδοιπόρου (1776-1778) στα οποία μας προσφέρει ένα αναλυτικό πορτρέτο του εαυτού του.
Ο Αντρέ Σενιέ (1762 - 1794) προσωπογραφία του Ζοζέφ-Μπενουά Συβέ
Ο στίχος χρησιμοποιήθηκε από τον Βολταίρο στην Ερρικειάδα (1723), έπος σε 10 άσματα για τον Ερρίκο Δ΄ κατά του θρησκευτικού φανατισμού και της εμφύλιας διχόνοιας και πιο έντεχνα στα ποιήματά του Για την καταστροφή της Λισαβόνας ή ο Κοσμικός, η ποίηση όμως στο 18ο αιώνα διατηρεί ακόμη τις επιρροές του κλασικισμού, όπως η ποίηση του Ζαν-Μπατίστ Ρουσσώ, και στην ιστορία της λογοτεχνίας δεν έχουν διατηρηθεί παρά μόνο λίγα ονόματα: ο Ζαν-Ζακ Λεφράνκ (Jean-Jacques Lefranc, 1709-1784) με το έργο Ιερή ποίηση, ο Νικολά Ζιλμπέρ (Nicolas Gilbert,1750-1780) με την Ωδή μίμηση αρκετών ψαλμών (1780), ο Ζακ Ντελίλ (Jacques Delille,1738-1813) με το ποίημα οι Κήποι, ο Εβαρίστ Παμύ (Evariste Parny,1753-1814) με τις Ελεγείες, ο Λορμώ ντε λα Κρουά (Lormeau de la Croix, 1755-1777) με τα Ποιήματα, που είναι πρόδρομοι του ρομαντισμού, καλλιεργώντας την ευαισθησία για τη φύση και τον χρόνο που περνάει.
Εκφραστική ποίηση έγραψε ο Αντρέ Σενιέ (1762-1794) όπως στο ποίημα του η Νεαρή αιχμάλωτη ή τα Βουκολικά που ήταν εμπνευσμένα από την αρχαία Ελληνική μυθολογία και αναφέρονταν στα νησιά του Αιγαίου, στη Μεγάλη Ελλάδα και στη θάλασσα ως σύμβολο αιώνιας απειλής. [12](Το έργο του δημοσιεύθηκε το 1819, πολύ μετά τον τραγικό θάνατό του κατά την Τρομοκρατία).[13]
Πρέπει επίσης να αναφερθεί ο Φαμπρ ντ'Εγκλαντίν (1750-1794, κατά την Τρομοκρατία), επαναστάτης ποιητής και θεατρικός συγγραφέας για το τραγούδι του Βρέχει βοσκοπούλα (Il pleut, il pleut, bergère) και τη συμμετοχή του στη δημιουργία του επαναστατικού ημερολογίου.
Η κριτική τέχνης αναπτύχθηκε από τον Ντιντερό στα Σαλόνια του[14] . Αυτά τα κείμενα σηματοδότησαν τη γέννηση της κριτικής τέχνης ως λογοτεχνικού είδους: αν και ο Ντιντερό δεν είναι ο μόνος ούτε ο πρώτος που έγραψε κριτικά άρθρα για την τέχνη, είναι αναμφισβήτητα ο λαμπρότερος.
Ο φυσιοδίφης Μπυφόν προσφέρει μια ενδιαφέρουσα λογοτεχνική επιτυχία με συγγράμματα εκλαϊκευμένης επιστήμης στην επιβλητική Φυσική Ιστορία (36 τόμοι) που δημοσιεύθηκε με μεγάλη επιτυχία από το 1749 έως το 1789.
Ο πολιτικός λόγος και η ρητορική του μπορούν επίσης να θεωρηθούν με κάποιο τρόπο ως ένα λογοτεχνικό είδος με ταλαντούχους ομιλητές όπως ο Μιραμπώ, ο Σαιν Ζυστ, ο Δαντών ή ο Ροβεσπιέρος που σημάδεψαν την επαναστατική περίοδο. Επίσης ο Νικολά ντε Κοντορσέ εκφράζει τις απόψεις του για κοινωνικές μεταρρυθμίσεις στις Σκέψεις σχετικά με τη σκλαβιά των νέγρων (1781) και στο Σχετικά με τη συμμετοχή των γυναικών στα πολιτικά δικαιώματα (1790),
Επίσης, ο Λουί-Σεμπαστιάν Μερσιέ, που ήταν δημοσιογράφος κατά τη διάρκεια της επανάστασης, έγραψε το 12τομο Πανόραμα του Παρισιού (1781-1788), όπου περιγράφει τη ζωή στο προεπαναστατικό Παρίσι και αργότερα το 6τομο Νέο Παρίσι (1798), περιγράφοντας ρεαλιστικά και αναφέροντας τα γεγονότα για όλη την περίοδο της Γαλλικής επανάστασης. Αυτά τα έργα του αποτέλεσαν τη βάση για το έργο πολλών ιστορικών του επόμενου αιώνα.
Η γαλλική λογοτεχνία του 18ου αιώνα παρουσιάζει ένα μεγάλο πλούτο έργων σε όλα τα είδη, συνδυάζοντας το στρατευμένο ύφος και την πολεμική του Διαφωτισμού με τη γέννηση δύο νέων αξιών, της υποκειμενικότητας και της ευαισθησίας, η δε πρωτοτυπία του οφείλεται σε μεγάλο βαθμό στο γεγονός ότι η έκφραση ιδεών εντάσσονταν στη λογοτεχνία - όσοι αποκαλέστηκαν «Φιλόσοφοι» ήταν άνθρωποι των γραμμάτων - και οι δημιουργοί έσπευδαν να κάνουν τα μυθιστορήματά τους ή τα θεατρικά τους κείμενα μαχητικά έργα, εκφράζοντας ταυτόχρονα την προσωπικότητα και την ευαισθησία τους, σε μια γλώσσα που έγινε η γλώσσα του πολιτισμού όλης της Ευρώπης.
↑Voltaire écrit dans l'article « Lettres, gens de lettres ou lettrés » de l’Encyclopédie : « Les gens de lettres qui ont rendu le plus de services au petit nombre d’êtres pensants répandus dans le monde, sont les lettrés isolés, les vrais savants renfermés dans leur cabinet, qui n’ont ni argumenté sur les bancs des universités, ni dit les choses à moitié dans les académies ; et ceux-là ont presque tous été persécutés
↑« Les Lumières constituent une des grandes mutations de mentalité qu'a connue l'Occident. Mutation qui,en soi, transcende le xviiie siècle, la France et la littérature. » page 12 - J. Herman, N. Kremer, B. Vanacker, Les Lumières en toutes lettres. Cours de littérature française du XVIII siècle ed. ACCO, Louvain, Belgique 2009
↑Comédie Française. Γαλλικός θεατρικός οργανισμός με έδρα το Παρίσι. Δημιουργήθηκε το 1680, μετά τον θάνατο του Μολιέρου, ύστερα από τη συγχώνευση του θιάσου του με τον θίασο του Théâtre du Marais.
↑Τα Salons είναι κριτικά άρθρα που έγραφε ο Ντιντερό για τις εκθέσεις που διοργανώνονταν κάθε δύο χρόνια από τη Βασιλική Ακαδημία Ζωγραφικής και Γλυπτικής στο τετράγωνο σαλόνι (Salon carré) του Λούβρου μεταξύ 1759 και 1783 και δημοσιεύονταν στο περιοδικό Λογοτεχνική αλληλογραφία.
_portant_d%27insigne_de_la_Toison_d%27or_%C3%A0_travers_une_boutonni%C3%A8re.jpg)
Βολταίρος (1694 - 1788)
Μοντεσκιέ (1689 - 1755)
Ζαν Ζακ Ρουσσώ (1712 - 1778)
Ντ'Αλαμπέρ (1717 - 1783), πορτρέτο του Κεντέν ντε Λα Τουρ, 1753_-001.jpg)
.jpg)
.jpg)
