Υποβολέας

Υποβολέας του 18ου αιώνα σε ώρα εργασίας (κάτω δεξιά).

Ο υποβολέας είναι ο συντελεστής μιας θεατρικής παράστασης ο οποίος, κατά τη διάρκεια μιας πρόβας ή και της ίδιας της παράστασης, υπενθυμίζει σε ηθοποιό τα λόγια του ρόλου του στο έργο αν αυτός ή αυτή τα ξεχάσει. Επίσης, μπορεί να του θυμίσει να μετακινηθεί επάνω στη σκηνή, στη θέση που έπρεπε να βρίσκεται σύμφωνα με την εκάστοτε σκηνοθεσία του έργου που παίζεται. Στην όπερα, ο υποβολέας εκφέρει τις πρώτες λέξεις κάθε φράσεως (σιωπηλά ή με πολύ χαμηλή φωνή) «προληπτικά», λίγα δευτερόλεπτα πριν έρθει η σειρά του τραγουδιστή να τις τραγουδήσει.

Η θέση του υποβολέα είναι είτε στο υποβολείο, έναν μικρό ειδικό χώρο κάτω από το εμπρόσθιο μέρος της σκηνής του θεάτρου, μεταξύ κοινού και ηθοποιών, με άνοιγμα μόνο προς την πλευρά των ηθοποιών, έτσι ώστε ο υποβολέας να είναι αθέατος από το κοινό. Εναλλακτικά μπορεί να βρίσκεται στην άκρη της σκηνής, στη λεγόμενη «γωνία του υποβολέα» ή «πλευρά του υποβολέα». Στην αγγλοσαξονική θεατρική παράδοση αυτή η πλευρά είναι η δεξιά όπως βλέπουν οι θεατές. Η σύγχρονη τεχνολογία έχει διευκολύνει το έργο του υποβολέα, με τη χρήση μικρών οθονών που δείχνουν στους ηθοποιούς ή τραγουδιστές τα λόγια, καθώς και κλιματισμού για το κουβούκλιο. Η παραδοσιακή δυσκολία του έργου αυτού φαίνεται από την ιστορία που αφηγείται ο Αμερικανός υποβολέας Φίλιπ Άιζενμπεργκ (Philip Eisenberg) σχετικά με μία παράσταση όπου η Μαρία Κάλλας ήθελε δυνατότερη φωνή από τον υποβολέα. Η Κάλλας προσποιήθηκε μία υπόκλιση ακριβώς μπροστά στο υποβολείο και, χωρίς να το προσέξει το ακροατήριο, είπε στον υποβολέα στα ιταλικά (τη γλώσσα της όπερας): più forte!, δηλαδή «πιο δυνατά».

Σήμερα πλέον, στο επαγγελματικό θέατρο πρόζας δεν χρησιμοποιείται υποβολέας κατά τη διάρκεια των παραστάσεων. Αν προκύψει απόλυτη ανάγκη, το έργο του υποβολέα μπορεί να γίνει, πολύ διακριτικά, από κάποιον άλλο ηθοποιό που βρίσκεται πάνω στη σκηνή.