Τέταρτος τοίχος

Πρότυπο σκηνής, ο τέταρτος τοίχος στην πλευρά του κοινού (audience)

Ο τέταρτος τοίχος (αγγλικά: Fourth wall) είναι μια νοητή επιφάνεια η οποία οριοθετεί τη θεατρική ή κινηματογραφική δράση σε σχέση με τον θεατή που την παρακολουθεί. Αν θεωρήσουμε ότι οι ηθοποιοί είτε στο θέατρο είτε στον κινηματογράφο βρίσκονται ανάμεσα σε τέσσερις τοίχους, οι τρεις από αυτούς είναι πραγματικοί τοίχοι που συνεισφέρουν στην θεατρική ή κινηματογραφική εικόνα και ο τέταρτος είναι «διάφανος» ως προς τον θεατή επιτρέποντας του να παρακολουθεί τα τεκταινόμενα, και «αδιαφανής» ως προς τους ηθοποιούς οι οποίοι αγνοούν την ύπαρξη του κοινού.

Ένα συχνό φαινόμενο στο θέατρο και στον κινηματογράφο είναι το σπάσιμο (ή γκρέμισμα) του τέταρτου τοίχου. Σε μια τέτοια περίπτωση οι ηθοποιοί αρχίζουν να επικοινωνούν με το κοινό κοιτώντας τους θεατές, είτε θέτοντας ερωτήσεις είτε σχολιάζοντας τα τεκταινόμενα στο έργο. Το σπάσιμό του τέταρτου τοίχου χρησιμοποιείται ως τεχνική προκειμένου να εμπλακούν οι θεατές πνευματικά και συναισθηματικά με τα δρώμενα της σκηνής, ενισχύοντας, για παράδειγμα, το δραματικό ή το κωμικό στοιχείο.

Παραδείγματα

Μια χαρακτηριστική περίπτωση στον ελληνικό κινηματογράφο στην οποία φαίνεται ο τέταρτος τοίχος να σπάει, είναι το τέλος της δημοφιλούς ταινίας «Τα κίτρινα γάντια» όπου ο πρωταγωνιστής κοιτώντας την κάμερα λέει στους θεατές: «Πηγαίνετε κι εσείς πηγαίνετε. Εγώ μια φορά, δεν πρόκειται να συνέλθω. Πηγαίνετε. Α, βέβαια. Πηγαίνετε».

Στο θέατρο αντίστοιχα, στην τελευταία σκηνή του θεατρικού έργου το Ουίλλιαμ Σαίξπηρ «Όνειρο καλοκαιρινής νύχτας» , το ξωτικό Πουκ απευθύνεται στους θεατές και λέει: «Και τώρα καληνύχτα σας. Αν είστε φίλοι χειροκροτήστε να μας δώσετε χαρά, κι ο Πουκ θα τά’χει όλα διορθώσει ως την επόμενη φορά».

Εξωτερικοί σύνδεσμοι

• Σπάζοντας τον τέταρτο τοίχο - «Κινηματογραφική Λέσχη - το φόρουμ για το σινεμά και την τηλεόραση» Ανακτήθηκε στις 7/11/2021.
• Τέταρτος τοίχος στο θέατρο - Maxmag Ανακτήθηκε στις 7/11/2021.