Ηθική

Η ηθική είναι κλάδος της φιλοσοφίας που ασχολείται κυρίως με το παρακάτω ερώτημα: ποιες ανθρώπινες πράξεις είναι αποδεκτές και ορθές και ποιες ανάρμοστες και λανθασμένες; Ωστόσο, στα θέματα ηθικής σπάνια υπάρχει γενική συμφωνία απόψεων και ακόμη και ο προσδιορισμός ποιο είναι το κεντρικό ή θεμελιώδες ζήτημα αποτελεί αντικείμενο διαφωνιών. Οι συνεπειοκρατικές και δεοντολογικές ηθικές θεωρίες θέτουν ως κεντρικό ζήτημα τα κριτήρια ορθότητας ή μη-ορθότητας των πράξεων, αν και διαφέρουν ως προς το ποια είναι αυτά τα κριτήρια, ενώ οι αρεταϊκές ηθικές θεωρούν ως κεντρικό ζήτημα τα στοιχεία που καθορίζουν το ήθος, τις ηθικές αρετές του χαρακτήρα ή τον τρόπο ζωής που θα πρέπει να ακολουθείται έτσι.

Ηθική θεματολογίας

Στην ηθική δεν υπάρχει πάντα σύμπτωση απόψεων αλλά διαφορετική θεματολογία, με απόθεση σε διάρκεια διαχρονικού εναλλασσόμενων ενεργειών. Η σύγχρονη φιλοσοφική έρευνα τείνει προς την προσπάθεια σύνθεσης, και υπάρχει συναίνεση τουλάχιστον ως προς το ποιες είναι οι τρεις βασικές θεωρίες: οι αρεταϊκές ηθικές με εκπροσώπους τον Πλάτωνα και τον Αριστοτέλη, η ωφελιμιστική ηθική με κύριο εκπρόσωπο τον Στιούαρτ Μιλ και η δεοντολογική ηθική όπως αναπτύχθηκε από τον Καντ και άλλους φιλοσόφους.

Κλασικά έργα της ηθικής

Ορισμένα από τα κλασικά θεμελιακά έργα της (δυτικής) ηθικής ως φιλοσοφίας, δηλαδή ως έρευνας περί της κανονιστικής ηθικής και μετα-ηθικής, δίνονται παρακάτω:

Παράγοντες που αλληλεπιδρούν με την ηθική

Η ηθική, ως σύνολο ηθικών αντιλήψεων που τυχαίνει να κυριαρχούν σε μια δεδομένη κοινωνία, δηλαδή με την ανθρωπολογική και περιγραφική έννοια, υπόκειται σε μεταβολές που εξαρτώνται από την κοινωνία στην οποία εφαρμόζεται. Έτσι, παράγοντες που επηρεάζουν το κοινωνικό σύνολο δύναται να επιφέρουν αλλαγές και στο σώμα της ηθικής. Ενδεικτικά αναφέρουμε παράγοντες που μπορεί να επιδράσουν με την ηθική μίας κοινωνίας και αναφέρονται στο περιβάλλον με την ευρεία έννοια:

Γεωγραφικό περιβάλλον: Η τοποθεσία μίας κοινωνίας επιδρά στις αξίες που υποστηρίζονται από την ηθική. Άλλο ηθικό προσανατολισμό έχει ένας μεσογειακός λαός από έναν της Βόρειας Ευρώπης.
Πολιτισμικό περιβάλλον: Το πολιτισμικό περιβάλλον καθορίζει την ηθική μίας κοινωνίας. Οι κώδικες ηθικής που αφορούν τις κοινωνίες της Κίνας και της Ιαπωνίας είναι διαμετρικά αντίθετοι (αντιδιαμετρικές θέσεις ) με αυτούς των Δυτικών κοινωνιών.
Τεχνολογικό περιβάλλον: Και η τεχνολογία επηρεάζει την ηθική. Αρκεί να αναλογιστούμε τα τεχνολογικά επιτεύγματα της Βιοτεχνολογίας και της Κλωνοποίησης που απασχολούν αρκετά τους Δυτικούς πολιτισμούς. Σε μία πρωτόγονη φυλή της Αυστραλίας κώδικες ηθικής που αφορούν την κλωνοποίηση φυσικά δεν υφίστανται.
Θεολογικό περιβάλλονː σχετιζόμενο με την ανάγκη της λογικοκρατίας ή με την αγάπη και ελευθερία της ὐπαρξης, διαμορφώνοντας ανάλογο ήθος.

Ακόμη και στο ίδιο περιβάλλον όμως η ηθική δεν παραμένει στατική αλλά εξελίσσεται όπως εξελίσσεται και η ίδια η κοινωνία. Στην αρχαία Ελλάδα για παράδειγμα, η χρήση δούλων ήταν ηθικά αποδεκτή στη σύγχρονη όμως εντελώς απαράδεκτη.

Αρκετοί θα υποστήριζαν ότι υπάρχουν κάποιες ηθικές αρχές οι οποίες είναι παγκόσμιες. Πρόκειται για τις πολύ βασικές αρχές που αφορούν την ελευθερία και αρχές όπως αυτή που μας απαγορεύει να βλάπτουμε τους γύρω μας. Τέτοιου είδους βασικές ηθικές αρχές μπορούμε να υποστηρίξουμε ότι είναι όντως παγκόσμιες και σχετίζονται με την ίδια τη φύση του ανθρώπου και ισχύουν για κάθε μορφή κοινωνίας. Περιλαμβάνονται σε κείμενα όπως η Οικουμενική Διακήρυξη για τα Ανθρώπινα Δικαιώματα.

Πεδία της ηθικής

Για μεθοδολογικούς κυρίως λόγους η ηθική χωρίζεται συνήθως σε τρία πεδία ή κλάδους: σε κανονιστική, μεταηθική και περιγραφική.

Η κανονιστική ηθική διατυπώνει κανόνες του ηθικού πράττειν, η μεταηθική είναι μία κριτική δευτέρου επιπέδου, περί του πώς πρέπει να εννοούνται και να χρησιμοποιούνται οι ηθικές έννοιες και η περιγραφική ηθική περιγράφει τα ήθη και τον τρόπο σκέψης μιας κοινωνίας.

Εφαρμοσμένη ηθική

Σημαντικό ρόλο στην ανάπτυξη της ηθικής φιλοσοφίας σήμερα παίζει η ανάπτυξη της εφαρμοσμένης ηθικής, με πιο σημαντικούς τους κλάδους της περιβαλλοντικής ηθικής, της βιοηθικής, της επιχειρησιακής ηθικής, κ.α.