Πανδώρα (περιοδικό)

Η Πανδώρα ήταν λογοτεχνικό-οικογενειακό περιοδικό του 19ου αι. Ιδρύθηκε τον Δεκέμβριο του 1849 από τον Νικόλαο Δραγούμη, τον Κωνσταντίνο Παπαρρηγόπουλο, τον Αλέξανδρο Ρίζο-Ραγκαβή, τον Χρ.Α. Δούκα και τον Γ. Σκούφο. Οι τρεις πρώτοι ήταν υπεύθυνοι της ύλης και βασικοί συνεργάτες. Από το 1850 έως το 1855 διευθυντής του περιοδικού ήταν ο Ρίζος-Ραγκαβής. Τα επόμενα χρόνια μέχρι τη διακοπή της κυκλοφορίας διευθυντής ήταν ο Νικόλαος Δραγούμης με εξαίρεση το διάστημα 1862-1865, όταν την διεύθυνση ανέλαβε ο γιος του Στέφανος. Η κυκλοφορία του περιοδικού ήταν μηνιαία και διήρκεσε 22 χρόνια.

Το περιοδικό, που ανήκε στην κατηγορία των οικογενειακών περιοδικών της εποχής, απευθυνόταν και στο ευρύ κοινό αλλά και στους λογίους. Κύριος στόχος, σύμφωνα με την προκήρυξη της έκδοσης, ήταν να προσφέρει ευχάριστα και επωφελή αναγνώσματα και να κάνει προσιτές στο ευρύ κοινό εγκυκλοπαιδικές γνώσεις. Η έκδοση ήταν πολυτελής και συνοδευόταν από επιμελημένη εικονογράφηση. Η ύλη του περιοδικού ήταν λογοτεχνική (ποίηση, πρωτότυπα και μεταφρασμένα -κυρίως γαλλικά- διηγήματα και μυθιστορήματα), επιστημονική (ιστορικές και επιστημονικές πραγματείες, βιογραφίες, εφευρέσεις και ανακαλύψεις και άλλες ειδήσεις από τις επιστήμες και τις τέχνες) και κάλυπτε και άλλα ποικίλα θέματα όπως περιηγήσεις και περιγραφές τόπων και εθίμων, βιβλιοκρισίες λογοτεχνικών και επιστημονικών βιβλίων, παρουσιάσεις Ελλήνων και ξένων λογοτεχνών. Στην θεματολογία του περιοδικού δεν συμπεριλαμβάνονταν πολιτικά και άλλα επικαιρικά θέματα και μόνο από το 1863 προστέθηκε μία στήλη με ειδήσεις, χωρίς όμως σχολιασμό.

Η Πανδώρα είναι ιδιαίτερα σημαντική για τη μελέτη της πεζογραφίας της περιόδου 1830-1880 γιατί σε αυτήν δημοσιεύτηκαν κάποια από τα σημαντικότερα πεζογραφικά έργα της, όπως ο Θάνος Βλέκας του Παύλου Καλλιγά, ο Αυθέντης του Μορέως του Αλέξανδρου Ρίζου-Ραγκαβή, τα Ιστορικά Σκηνογραφήματα του Ζαμπέλιου, διηγήματα του Άγγελου Βλάχου και του Κωνσταντίνου Ράμφου κ.α. Αντιθέτως η στήλη της ποίησης ήταν περιορισμένη.

Το περιοδικό βρέθηκε στο επίκεντρο της φιλολογικής ζωής το 1856, όταν δέχτηκε επίθεση από το περιοδικό Αθηνά για τη δημοσίευση μεταφράσεων ξένων διηγημάτων που είχαν θεωρηθεί ανήθικα. Οι συντάκτες των άρθρων εξέφραζαν μια αρκετά διαδεδομένη για την εποχή άποψη, ότι τα μεταφρασμένα μυθιστορήματα ήταν επιβλαβή για τα χρηστά ήθη, και κατηγορούσαν την Πανδώρα ότι μέσω των μεταφρασμένων διηγημάτων και μυθιστορημάτων προέβαλε αρνητικά πρότυπα και συντελούσε στη διάδοση ανήθικων συμπεριφορών. Ο Νικόλαος Δραγούμης απάντησε με ένα μεγάλο άρθρο στο οποίο υπερασπιζόταν το μυθιστόρημα, αλλά λίγα τεύχη μετά διακόπηκε η δημοσίευση μυθιστορημάτων, τα οποία αντικαταστάθηκαν από ιστορικά αφηγήματα. Επίσης με την Πανδώρα συνεργάστηκαν οι σημαντικότεροι επιστήμονες της εποχής, όπως ο Κωνσταντίνος Παπαρρηγόπουλος, ο Κωνσταντίνος Σάθας, ο Νικόλαος Πολίτης, με αρκετές μελέτες τους για θέματα των ενδιαφερόντων τους.

Πηγές

• Α. Σαχίνης, Συμβολή στην ιστορία της Πανδώρας και των παλιών περιοδικών, Αθήνα 1964.

Εξωτερικοί σύνδεσμοι

• Ψηφιακή Συλλογή Πλειάς - Βιβλιοθήκη & Κέντρο Πληροφόρησης, Πανεπιστήμιο Πατρών Αρχειοθετήθηκε 2018-10-17 στο Wayback Machine. -Ανοικτή Πρόσβαση στο πλήρες κείμενο των άρθρων του περιοδικού