Ραπτομηχανή

Από τη Βικιπαίδεια, την ελεύθερη εγκυκλοπαίδεια
Διάγραμμα σύγχρονης ραπτομηχανής

Η ραπτομηχανή είναι μια μηχανή για ράψιμο, γάζωμα ή συρραφή υφασμάτων με κλωστή. Εφευρέθηκε κατά την πρώτη Βιομηχανική Επανάσταση, το 1790, και επέτυχε μεγάλη βελτίωση στην αποτελεσματικότητα και παραγωγικότητα της βιομηχανίας ένδυσης. 

Η ραπτομηχανή οικιακής χρήσης ράβει εύκολα και γρήγορα, χωρίς την ταλαιπωρία της βελόνας και της δαχτυλήθρας του ραψίματος στο χέρι.

Οι ραπτομηχανές βιομηχανικής χρήσης είναι μεγαλύτερες και ταχύτερες από τις οικιακές, και διατίθενται σε ποικιλία μεγεθών, κόστους, εμφάνισης και δυνατοτήτων. 

Ιστορία[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Εφεύρεση[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Το 1755, Ο Τσαρλς Φρέντερικ Βίσενταλ, Γερμανός μηχανικός που εργαζόταν στην Αγγλία, τιμήθηκε με το πρώτο Βρετανικό δίπλωμα ευρεσιτεχνίας για μια μηχανική συσκευή που διευκόλυνε το ράψιμο. Η εφεύρεση αποτελείτο από μία διπλή βελόνα με οπή (τρύπα) στο ένα άκρο.[1]

Αντίγραφο της ραπτομηχανής του Σέιντς από τον Newton Wilson.
Η αλυσιδωτή βελονιά της μηχανής του Thomas Saint. Εφαρμόστηκε στην πρώτη ραπτομηχανή για συρραφή δερμάτων. Ένα βελόνι διάτρησης προηγείτο της βελόνας ραψίματος.

Το 1790, ο Άγγλος εφευρέτης Τόμας Σαίηντ επινόησε το πρώτο σχέδιο ραπτομηχανής, αλλά δεν διαφήμισε ούτε εμπορεύτηκε την ιδέα του.[2] Προοριζόταν για ράψιμο δερμάτων και καμβάδων, και το σχέδιο περιλάμβανε οδηγό κλωστής, σαίτα και μασουρίστρα, αλλά ίσως δεν υλοποιήθηκε.[3] 

Η μηχανή του έραβε με αλυσιδωτή βελονιά. Η κατακόρυφη βελόνα διαθέτει οπή (τρύπα) στην άκρη της από όπου περνά η κλωστή. Η βελόνα κατεβαίνει και ανεβαίνει, αφήνοντας στο κάτω μέρος του υφάσματος έναν βρόχο. Ένα βελόνι διάτρησης που προηγείτο της βελόνας ραφής έχει διανοίξει την επόμενη οπή, ενώ ένα διχαλωτό σκέλος μεταφέρει τον βρόχο εκεί. Η διαδικασία επαναλαμβάνεται σε όλο το μήκος της ραφής.[4] Η μηχανή του Σαίηντ είχε σχεδιαστεί για παραγωγή δερμάτινων ειδών,  σέλες και χαλινάρια, αλλά και καμβάδες πανιά πλοίου. Το 1874, ένας κατασκευαστής ραπτομηχανών, ο Γουίλιαμ Νιούτον Γουίλσον, βρήκε τα σχέδια του Σαίηντ στο Λονδρέζικο Γραφείο διπλωμάτων Ευρεσιτεχνίας, έκανε προσαρμογές στη σαίτα, και κατασκεύασε μία ραπτομηχανή που λειτουργούσε και σήμερα βρίσκεται στο Μουσείο Επιστήμης του Λονδίνου.

Το 1804, οι Άγγλοι Τόμας Στόουν και Τζέημς Χέντερσον κατασκεύασαν μία ραπτομηχανή, και ο Σκοτσέζος Τζών Ντάνκαν κατασκεύασε μία μηχανή κεντήματος.[5] Το 1807, ο Βιεννέζος ράφτης Γιόζεφ Μαντερσπέργκερ άρχισε να σχεδιάζει την πρώτη ραπτομηχανή του, την οποία παρουσίασε σε λειτουργία το 1814. Παρά την οικονομική ενίσχυση που έλαβε από την κυβέρνηση, δεν γνώρισε ιδιαίτερη επιτυχία.

Το 1829, εφευρέθηκε μία πρακτική και άνετη ραπτομηχανή από τον Γάλλο Βαρθολομαίος Τιμονιέ,[6] που έραβε ευθεία γαζιά με αλυσιδωτή βελονιά όπως το μοντέλο του Σαίηντ. Το 1830, υπέγραψε ένα συμβόλαιο με τον Αύγουστο Φερράντ, έναν μεταλλειολόγο μηχανικό, ο οποίος έκανε τα απαιτούμενα σχέδια και υπέβαλε αίτηση για δίπλωμα ευρεσιτεχνίας που εκδόθηκε την 17 Ιουλίου 1830. Την ίδια χρονιά άνοιξαν την πρώτη βιομηχανία ειδών ένδυσης παράγουν στρατιωτικές στολές για τον γαλλικό Στρατό. Αλλά, το εργοστάσιο κάηκε, ίσως μάλιστα από εργαζόμενους που φοβήθηκαν ότι θα αντικατασταθούν από την μηχανή.[7]

Ένα μοντέλο της μηχανής εκτίθεται στο Μουσείο Επιστήμης του Λονδίνου. Ήταν ξύλινη με μυτερή βελόνα που κατεβαίνει μέσω του υφάσματος, πιάνει το νήμα, ανεβαίνει τραβώντας το νήμα και δημιουργώντας έναν βρόχο, ο οποίος κλειδώνεται από τον επόμενο βρόχο. To 1832, o Γουόλτερ Χαντ εφηύρε την πρώτη αμερικάνικη ραπτομηχανή που έραβε με κομποβελονιά (δύο κλωστές).[8] Η βελόνα της ραπτομηχανής του Hunt , κινούμενη με παλλόμενο βραχίονα και διαπερνώντας το ύφασμα, σχημάτιζε με την κλωστή θηλιά . Έπειτα, μέσα από τη θηλιά περνούσε άλλη κλωστή, τυλιγμένη σε παλινδρομική σαΐτα, με τρόπο τέτοιο ώστε κατά το ανέβασμα της βελόνας οι δυο κλωστές να δένονται σφιχτά σχηματίζοντας κόμπο . Τελικά, ο Χαντ έχασε το ενδιαφέρον του για τις μηχανές, και απλά καταχώρησε την ευρεσιτεχνία του το 1854. Το 1842, ο Τζον Γκρήνοου κατοχύρωσε δίπλωμα ευρεσιτεχνίας για την πρώτη αμερικάνικη ραπτομηχανή.[9]

Το 1844, παρουσιάστηκε η μηχανή του Άγγλου Τζών Φίσερ, το 1845 του Ελίας Χόουε και το 1851 του Ισαάκ Μέριτ Σίνγκερ, με πιο επιτυχημένη την τελευταία. 

Βιομηχανικός ανταγωνισμός[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

  • Η μηχανή του Ελίας Χόουε που εφευρέθηκε το 1845
    Η μηχανή του Ελίας Χόουε που εφευρέθηκε το 1845
  • Ραπτομηχανή του 1862
    Ραπτομηχανή του 1862
  • Ραπτομηχανή Σίνγκερ
    Ραπτομηχανή Σίνγκερ
  • Ραπτομηχανή του 1880 των Γουίλερ και Γουίλσον
    Ραπτομηχανή του 1880 των Γουίλερ και Γουίλσον

Ο Ελίας Χόουε, από το Σπένσερ της Μασαχουσέτης, ΗΠΑ, εφηύρε τη ραπτομηχανή του το 1845. Η μέθοδος διέφερε από του Φίσερ στην κατακόρυφη θέση του υφάσματος, και τροποποιήσεις στο μάτι της βελόνας.[10]Επιστρέφοντας από την Αγγλία στην Αμερική, διαπίστωσε ότι άλλοι εφευρέτες παραβιάζουν την ευρεσιτεχνία του, όπως ο Ισαάκ Μέριτ Σίνγκερ.[11] Το 1854 διεκδίκησε δικαστικά και κέρδισε το δικαίωμα να αποζημιωθεί από οποιονδήποτε εκμεταλλεύτηκε την ιδέα της πατέντας του, με συμπεριλαμβανόμενο τον Σίνγκερ.[12]

Ο Σίνγκερ είχε δει μία ραπτομηχανή να επισκευάζεται σε ένα κατάστημα της Βοστώνης, και ως μηχανικός σχεδίασε τροποποιήσεις. Εισήγαγε τον κάθετο κινούμενο βελονοφόρο, την οριζόντια κινούμενη σαΐτα, την οριζόντια πλάκα για την τοποθέτηση του υφάσματος, το ποδαράκι στερέωσης του υφάσματος, το σύστημα αυτόματης προώθησης του υφάσματος και τους ρυθμιστές τάσης των κλωστών, με στοιχεία από τις μηχανές των Τιμονιέ, Χάντ και Χόουε. Το 1851 έλαβε το αμερικανικό δίπλωμα ευρεσιτεχνίας, χωρίς να συμπεριλαμβάνεται η πατήστρα. Ο Χόουε διεκδίκησε και κέρδισε αποζημίωση από τον Σίνγκερ, ο οποίος πλήρωσε $1,15 για κάθε μηχανή που πωλήθηκε άνευ άδειας από τον Χόουε. Κατόπιν συνεργασίας με τον δικηγόρο Έντουαρντ Κλαρκ, εισήγαγαν στην αγορά το σύστημα του διακανονισμού που επιτρέπει στον αγοραστή να πληρώσει το χρηματικό αντίτιμο της ραπτομηχανής σε δόσεις.[13]

Ορολογία[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Βελονιές[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

O οδηγός κλωστής της ραπτομηχανής Χουσκβάρνα 3600.

Η ραπτομηχανή έχει δυνατότητα εφαρμογής διαφορετικών ειδών βελονιάς, απλά γαζιά και διακοσμητικά μοτίβα. Το πρότυπο ISO 4915:1991 περιλαμβάνει περισσότερα από 35 συστήματα ραφής, με 1 έως και 7 κλωστές.[14]

Τα απλά γαζιά διακρίνονται σε: αλυσιδωτή βελονιά, κομποβελονιά, κρυφοβελονιά και όβερλοκ.[15]

Αλυσιδωτή βελονιά[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Πρόκειται για τον πρώτο τύπο βελονιάς που εφαρμόστηκε στις πρώιμες ραπτομηχανές, και υστερεί σε δύο σημεία:

Η βασική αλυσιδωτή βελονιά.
  • Η μονοβελονιά ξηλώνεται πολύ εύκολα, και μάλιστα σε όλο το μήκος της ραφής.[16]
  • Η κατεύθυνση της ραφής αλλάζεται με δυσκολία.

Κομποβελονιά[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Σχηματισμός κομποβελονιάς με δύο κλωστές και σαίτα όπως στις πρώιμες ραπτομηχανές.
Κομποβελονιά με περιστρεφόμενη σαίτα όπως εφηύρε ο Άλεν Γουίλσον, και υπάρχει σε πολλές σύγχρονες μηχανές.
Ο σχηματισμός της ραφής με κομποβελονιά.

Η κομποβελονιά είναι ραφή με δύο κλωστές, εκ των οποίων η μία έρχεται από την βελόνα και η άλλη από την μπομπίνα. 

Όβερλοκ[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Μία βιομηχανική όβερλοκ μάρκας Ζοτζέ.

Η βελονιά όβερλοκ γίνεται με ένα έως τέσσερα νήματα, μία ή δύο βελόνες, και μία ή δύο περιστρεφόμενες σαίτες. Μερικές ραπτομηχανές όβερλοκ κόβουν και τα περιθώρια του υφάσματος μετά το καρύκωμα. Οι οικιακές και βιομηχανικές όβερλοκ χρησιμοποιούνται για την ραφή πλεκτών και ελαστικών υφασμάτων, και για στριφώματα. Συνηθέστερες είναι οι μηχανές με δύο έως 4 κλωστές, και είναι ρυθμιζόμενες για ποικιλία βελονιών. Η όβερλοκ με 5 κλωστές γαζώνει με την "βελονιά ασφαλείας".  Μια παρόμοια μηχανή που χρησιμοποιείται για το τέντωμα των υφασμάτων ονομάζεται "ψευδοασφάλεια".[15]

Κρυφοβελονιά[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Η κρυφοβελονιά γίνεται με δύο ή περισσότερες βελόνες και μία ή δύο σαίτες. 

Ζιγκ-ζαγκ βελονιά[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Ζιγκ-ζαγκ βελονιά

Προτιμάται στα στριφώματα για προστασία από το ξέφτισμα, στα ελαστικά υφάσματα και για προσωρινή σύνδεση δύο υφασμάτων. [15]

Μηχανισμοί οδήγησης [Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Το πόδι πίεσης και τα δόντια κίνησης κινούν το ύφασμα προς τα εμπρός καθώς ανεβοκατεβαίνει η βελόνα και δημιουργείται η ραφή. Η κλωστή τοποθετείται στον άξονα της κουβαρίστρας ή τον άξονα της μασουρίστρας στο πάνω μέρος της ραπτομηχανής, και περνά από οδηγούς και τον πετεινό προτού καταλήξει στο μάτι της βελόνας.[17][18] 

Ρυθμιστής δοντιών[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Πόδι πίεσης και δόντια κίνησης.

 Σε μερικές ραπτομηχανές, ο ρυθμιστής δοντιών μπορεί να χρησιμοποιηθεί για να κατεβάσει τα δόντια κίνησης. Σε αυτήν την περίπτωση, ο χρήστης κινεί το ύφασμα χειροκίνητα προς την κατεύθυνση που θέλει να ράψει.[17][18]

Ρυθμιστής πίεσης ποδιού[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Υπάρχει σε κάποιες μηχανές, και χρησιμοποιείται από τον χρήστη για να ρυθμίσει την πίεση που ασκεί το πόδι πίεσης ανάλογα με το πάχος του υφάσματος

Ρυθμιστές γαζιών[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Ο επιλογέας είδους βελονιάς βρίσκεται συνήθως στην πλευρά της ραπτομηχανής και χρησιμοποιείται για επιλογή τύπου ραφής: ίσιο, ζιγκ ζαγκ, διακοσμητικό κ.ο.κ. Ο ρυθμιστής μήκους γαζιού για τα ευθεία γαζιά. Ο ρυθμιστής πλάτους γαζιού, για γαζιά που έχουν πλάτος, όπως τα ζιγκ ζαγκ και τα διακοσμητικά.

Πετάλι λειτουργίας[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Το ηλεκτροκίνητο πετάλι λειτουργίας επιταχύνει τη λειτουργία της μηχανής, δηλαδή όσο περισσότερη δύναμη ασκείται τόσο γρηγορότερα δουλεύει η μηχανή.[17][18]

Βιβλιογραφία[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

  1. ↑ «Sewing Machine Beginning». Sewing. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 20 Δεκεμβρίου 2014. Ανακτήθηκε στις 17 Δεκεμβρίου 2012. 
  2. ↑ Sewing Machines
  3. ↑ «Το μυστήριο πίσω από την εφεύρεση της ραπτομηχανής. Πολλοί προσπάθησαν να την προωθήσουν αλλά κατέληξαν σε πτωχοκομείο. Πώς ο Σίνγκερ έκανε τη διαφορά - ΜΗΧΑΝΗ ΤΟΥ ΧΡΟΝΟΥ». ΜΗΧΑΝΗ ΤΟΥ ΧΡΟΝΟΥ. 2016-12-16. http://www.mixanitouxronou.gr/to-mistirio-piso-apo-tin-efevresi-tis-raptomichanis-polli-prospathisan-na-tin-proothisoun-alla-katelixan-se-ptochokomio-pos-o-singker-ekane-ti-diafora/. Ανακτήθηκε στις 2018-08-10. 
  4. ↑ «Sewing Machine History». Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 14 Οκτωβρίου 2012. Ανακτήθηκε στις 17 Δεκεμβρίου 2013. 
  5. ↑ «Who invented the first sewing machine?» (PDF). Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο (PDF) στις 28 Μαρτίου 2016. Ανακτήθηκε στις 10 Αυγούστου 2018. 
  6. ↑ «Η ιστορία της ραπτομηχανής» (στα αγγλικά). Αντικλείδι. 2014-06-16. https://antikleidi.com/filoi/sewing_machine/. Ανακτήθηκε στις 2018-08-10. 
  7. ↑ [1], "Encyclopædia Britannica. Encyclopædia Britannica Online. Encyclopædia Britannica Inc., 2011. Web. 31 Dec. 2011.".
  8. ↑ A Brief History of the Sewing Machine
  9. ↑ Forsdyke, Graham. «Case Against Howe». Ανακτήθηκε στις 17 Δεκεμβρίου 2013. 
  10. ↑ Elias Howe Jr., Sewing Machine, United States Patent Office, US Patent 4,750, issued 10 September 1846, expired 1867.
  11. ↑ e.g. Bill Bryson: Made in America: an Informal History of the English Language in the United States, Black Swan, 1998, (ISBN 0-552-99805-2), p. 110.
  12. ↑ «Η ραπτομηχανή και η ιστορία της». vresmastoravrestexniko.gr (στα Αγγλικά). Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 12 Αυγούστου 2022. Ανακτήθηκε στις 10 Αυγούστου 2018. 
  13. ↑ «Ο αμερικανός εφευρέτης της ραπτομηχανής Ισαάκ Σίνγκερ». Newsbeast.gr. 2015-06-18. https://www.newsbeast.gr/portraita/arthro/1842349/o-amerikanos-efevretis-tis-raptomichanis-isaak-singker. Ανακτήθηκε στις 2018-08-10. 
  14. ↑ Summary of stitch types
  15. ↑ 15,0 15,1 15,2 «Sewing Glossary». iFixit (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 10 Αυγούστου 2018. 
  16. ↑ [2] The Home Sewing Machine
  17. ↑ 17,0 17,1 17,2 «Η ανατομία της ραπτομηχανής - ftiaxto.gr». ftiaxto.gr. 2017-01-20. http://www.ftiaxto.gr/2017/01/anatomia-raptomixanis/. Ανακτήθηκε στις 2018-08-10. 
  18. ↑ 18,0 18,1 18,2 «Εγχειρίδιο χρήσης ραπτομηχανής» (PDF). Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο (PDF) στις 23 Νοεμβρίου 2017. 
Ανακτήθηκε από "https://el.wikipedia.org/w/index.php?title=Ραπτομηχανή&oldid=10455377"