Καθαρτικό

Από τη Βικιπαίδεια, την ελεύθερη εγκυκλοπαίδεια
Υπόθετα γλυκερίνης που χρησιμοποιούνται ως καθαρτικά.

Τα καθαρτικά είναι ουσίες που μαλακώνουν τα κόπρανα[1] και αυξάνουν τις κινήσεις του εντέρου. Χρησιμοποιούνται για τη θεραπεία και την πρόληψη της δυσκοιλιότητας.

Τα καθαρτικά ποικίλλουν ως προς τον τρόπο δράσης τους και τις παρενέργειες που μπορεί να έχουν. Ορισμένα διεγερτικά, λιπαντικά και καθαρτικά φυσιολογικού ορού χρησιμοποιούνται για την εκκένωση του παχέος εντέρου για εξετάσεις του ορθού και του εντέρου και μπορεί να συμπληρωθούν με κλύσματα υπό ορισμένες συνθήκες. Επαρκώς υψηλές δόσεις καθαρτικών μπορεί να προκαλέσουν διάρροια. Ορισμένα καθαρτικά συνδυάζουν περισσότερα από ένα δραστικά συστατικά και μπορούν να χορηγηθούν από το στόμα ή από το ορθό.

Τύποι[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Παράγοντες σχηματισμού όγκου[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Τα καθαρτικά που σχηματίζουν όγκο είναι ουσίες, όπως οι φυτικές ίνες στα τρόφιμα και οι υδρόφιλοι παράγοντες σε φάρμακα χωρίς ιατρική συνταγή, που προσθέτουν όγκο και νερό στα κόπρανα, ώστε να περάσουν πιο εύκολα από τα έντερα (κάτω μέρος του πεπτικού συστήματος).[2]

Ιδιότητες

Οι παράγοντες που σχηματίζουν όγκο έχουν γενικά τα πιο ήπια αποτελέσματα μεταξύ των καθαρτικών,[1] καθιστώντας τα ιδανικά για τη μακροχρόνια διατήρηση των τακτικών κινήσεων του εντέρου.

Φυτικές ίνες[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Οι τροφές που βοηθούν στην κάθαρση περιλαμβάνουν τροφές πλούσιες σε φυτικές ίνες. Οι διαιτητικές ίνες περιλαμβάνουν αδιάλυτες και διαλυτές φυτικές ίνες, όπως:[4]

Μαλακτικοί παράγοντες (μαλακτικά κοπράνων)[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Τα μαλακτικά καθαρτικά, γνωστά και ως μαλακτικά κοπράνων, είναι ανιονικά τασιενεργά που επιτρέπουν την ενσωμάτωση πρόσθετου νερού και λίπους στα κόπρανα, διευκολύνοντας την κίνηση μέσω των εντέρων.

Ιδιότητες

  • Πεδίο δράσης: λεπτό και παχύ έντερο
  • Έναρξη δράσης: 12–72 ώρες
  • Παραδείγματα: Docusate (Colace, Diocto), Gibs-Eze[3]

Οι μαλακτικοί παράγοντες προλαμβάνουν τη δυσκοιλιότητα αντί να θεραπεύουν τη μακροχρόνια δυσκοιλιότητα.[3]

Λιπαντικοί παράγοντες[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Τα λιπαντικά καθαρτικά είναι ουσίες που επικαλύπτουν τα κόπρανα με ολισθηρά λιπίδια και μειώνουν την απορρόφηση του νερού από το παχύ έντερο, έτσι ώστε τα κόπρανα να γλιστρούν μέσω του παχέος εντέρου πιο εύκολα. Τα λιπαντικά καθαρτικά αυξάνουν επίσης το βάρος των κοπράνων και μειώνουν τον χρόνο διέλευσης του εντέρου.[9]

Ιδιότητες

  • Πεδίο δράσης: κόλον
  • Έναρξη δράσης: 6–8 ώρες
  • Παράδειγμα: ορυκτέλαιο[9]

Τα ορυκτέλαια, όπως η υγρή παραφίνη, είναι γενικά το μόνο μη συνταγογραφούμενο λιπαντικό καθαρτικό, αλλά λόγω του κινδύνου λιπιδικής πνευμονίας που προκύπτει από τυχαία αναρρόφηση, το ορυκτέλαιο δεν συνιστάται, ειδικά σε παιδιά και βρέφη.[10][11] Το ορυκτέλαιο μπορεί να μειώσει την απορρόφηση λιποδιαλυτών βιταμινών και ορισμένων μετάλλων.[9]

Υπερωσμωτικοί παράγοντες[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Τα υπερωσμωτικά καθαρτικά κάνουν τα έντερα να συγκρατούν περισσότερο νερό, δημιουργώντας μια οσμωτική κλίση, η οποία προσθέτει περισσότερη πίεση και διεγείρει την κίνηση του εντέρου.[12][10]

Ιδιότητες

Η λακτουλόζη λειτουργεί με το οσμωτικό αποτέλεσμα, το οποίο συγκρατεί το νερό στο κόλον, μειώνει το pH μέσω βακτηριακής ζύμωσης σε γαλακτικό, μυρμηκικό και οξικό οξύ και αυξάνει την περίσταλση του παχέος εντέρου. Η λακτουλόζη ενδείκνυται επίσης στην ηπατική εγκεφαλοπάθεια. Τα υπόθετα γλυκερίνης λειτουργούν κυρίως με υπερωσμωτική δράση, αλλά το στεατικό νάτριο στο παρασκεύασμα προκαλεί επίσης τοπικό ερεθισμό στο κόλον.

Διαλύματα πολυαιθυλενογλυκόλης και ηλεκτρολυτών (χλωριούχο νάτριο, όξινο ανθρακικό νάτριο, χλωριούχο κάλιο και μερικές φορές θειικό νάτριο) χρησιμοποιούνται για την άρδευση ολόκληρου του εντέρου, μια διαδικασία που έχει σχεδιαστεί για την προετοιμασία του εντέρου για χειρουργική επέμβαση ή κολονοσκόπηση και για τη θεραπεία ορισμένων τύπων δηλητηρίασης. Οι επωνυμίες για αυτές τις λύσεις περιλαμβάνουν GoLytely, GlycoLax, Cosmocol, CoLyte, Miralax, Movicol, NuLytely, Suprep και Fortrans. Τα διαλύματα σορβιτόλης (SoftLax) έχουν παρόμοια αποτελέσματα.

Αλατούχοι καθαρτικοί παράγοντες[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Τα αλατούχα καθαρτικά είναι μη απορροφήσιμες, οσμωτικά δραστικές ουσίες που προσελκύουν και συγκρατούν νερό στον εντερικό αυλό, αυξάνοντας την ενδοαυλική πίεση που διεγείρει μηχανικά την εκκένωση του εντέρου. Οι παράγοντες που περιέχουν μαγνήσιο προκαλούν επίσης την απελευθέρωση χολοκυστοκινίνης, η οποία αυξάνει την εντερική κινητικότητα και την έκκριση υγρών.[3] Τα αλατούχα καθαρτικά μπορεί να αλλάξουν την ισορροπία υγρών και ηλεκτρολυτών του ασθενούς.

Ιδιότητες

Διεγερτικοί παράγοντες[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Τα διεγερτικά καθαρτικά είναι ουσίες που δρουν στον εντερικό βλεννογόνο ή στο νευρικό πλέγμα, μεταβάλλοντας την έκκριση νερού και ηλεκτρολυτών.[13] Διεγείρουν επίσης την περισταλτική δράση και μπορεί να είναι επικίνδυνα υπό ορισμένες συνθήκες.[14]

Φυτό Σέννα

Ιδιότητες

Η παρατεταμένη χρήση διεγερτικών καθαρτικών μπορεί να δημιουργήσει εξάρτηση καταστρέφοντας τις πτυχές του παχέος εντέρου, καθιστώντας τους χρήστες λιγότερο ικανούς να μετακινούν τα κόπρανα μέσω του παχέος εντέρου μόνοι τους. Μια μελέτη σε ασθενείς με χρόνια δυσκοιλιότητα διαπίστωσε ότι το 28% των χρηστών χρόνιων διεγερτικών καθαρτικών έχασαν τις πτυχές αυτές κατά τη διάρκεια ενός έτους, ενώ κανένας από την ομάδα ελέγχου δεν το έκανε.[15]

Διάφορα[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Το καστορέλαιο είναι ένα γλυκερίδιο που υδρολύεται από την παγκρεατική λιπάση σε ρικινελαϊκό οξύ, το οποίο παράγει καθαρτική δράση με άγνωστο μηχανισμό.

Ιδιότητες

  • Πεδίο δράσης: κόλον, λεπτό έντερο
  • Έναρξη δράσης: 2–6 ώρες
  • Παραδείγματα: καστορέλαιο[3]

Η μακροχρόνια χρήση καστορελαίου μπορεί να οδηγήσει σε απώλεια υγρών, ηλεκτρολυτών και θρεπτικών συστατικών.[3]

Αγωνιστής σεροτονίνης[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Αυτά είναι διεγερτικά της κινητικότητας που δρουν μέσω της ενεργοποίησης των υποδοχέων σεροτονίνης του εντερικού νευρικού συστήματος στη γαστρεντερική οδό. Ωστόσο, ορισμένα έχουν διακοπεί ή περιοριστεί λόγω δυνητικά επιβλαβών καρδιαγγειακών παρενεργειών.

Το Tegaserod (εμπορική ονομασία Zelnorm) αφαιρέθηκε από τις γενικές αγορές των ΗΠΑ και του Καναδά το 2007, λόγω αναφορών για αυξημένους κινδύνους καρδιακής προσβολής ή εγκεφαλικού. Είναι ακόμα διαθέσιμο στους ιατρούς για ασθενείς σε καταστάσεις έκτακτης ανάγκης που είναι απειλητικές για τη ζωή ή χρειάζονται νοσηλεία.[16]

Η προυκαλοπρίδη (εμπορική ονομασία Resolor) είναι ένα τρέχον φάρμακο που έχει εγκριθεί για χρήση στην ΕΕ από τις 15 Οκτωβρίου 2009,[17] στον Καναδά (εμπορική ονομασία Resotran) από τις 7 Δεκεμβρίου 2011[18] και στις Ηνωμένες Πολιτείες από τον Δεκέμβριο του 2018.

Ενεργοποιητές καναλιών χλωρίου[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Η λουβιπροστόνη χρησιμοποιείται στη διαχείριση της χρόνιας ιδιοπαθούς δυσκοιλιότητας και του συνδρόμου ευερέθιστου εντέρου. Αναγκάζει τα έντερα να παράγουν μια πλούσια σε χλωριούχο έκκριση υγρού που μαλακώνει τα κόπρανα, αυξάνει την κινητικότητα και προάγει τις αυθόρμητες κινήσεις του εντέρου.

Προβλήματα με τη χρήση[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Κατάχρηση καθαρτικών[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Μερικές από τις λιγότερο σημαντικές ανεπιθύμητες ενέργειες της κατάχρησης καθαρτικών περιλαμβάνουν αφυδάτωση (που προκαλεί τρόμο, αδυναμία, λιποθυμία, θολή όραση, νεφρική βλάβη), υπόταση, ταχυκαρδία, ζάλη και λιποθυμία.[19] Ωστόσο, η κατάχρηση καθαρτικών μπορεί να οδηγήσει σε δυνητικά θανατηφόρες ανισορροπίες οξέος-βάσης και ηλεκτρολυτών.[19] Για παράδειγμα, η σοβαρή υποκαλιαιμία έχει συσχετιστεί με άπω νεφρική σωληναριακή οξέωση από κατάχρηση καθαρτικών.[19] Η μεταβολική αλκάλωση είναι η πιο κοινή ανισορροπία οξέος-βάσης που παρατηρείται.[19] Άλλες σημαντικές ανεπιθύμητες ενέργειες περιλαμβάνουν ραβδομυόλυση,[19] στεατόρροια,[19] φλεγμονή και εξέλκωση του βλεννογόνου του παχέος εντέρου,[19] παγκρεατίτιδα,[19][20] νεφρική ανεπάρκεια,[19][21][22] προκλητή διάρροια[19][23] και άλλα προβλήματα.[19] Το παχύ έντερο θα χρειαστεί περισσότερες ποσότητες καθαρτικών για να συνεχίσει να λειτουργεί, αυτό θα έχει ως αποτέλεσμα «τεμπέλικο» κόλον, λοιμώξεις, σύνδρομο ευερέθιστου εντέρου και πιθανή ηπατική βλάβη.

Αν και ορισμένοι ασθενείς με διατροφικές διαταραχές όπως η νευρική ανορεξία και η ψυχογενής βουλιμία κάνουν κατάχρηση καθαρτικών σε μια προσπάθεια να χάσουν βάρος, τα καθαρτικά δρουν για να επιταχύνουν τη διέλευση των κοπράνων μέσω του παχέος εντέρου, η οποία συμβαίνει αφού η απορρόφηση των θρεπτικών συστατικών στο λεπτό έντερο έχει ήδη ολοκληρωθεί. Έτσι, μελέτες κατάχρησης καθαρτικών έχουν βρει ότι οι επιδράσεις στο σωματικό βάρος αντικατοπτρίζουν κυρίως προσωρινές απώλειες σωματικού νερού παρά απώλεια ενέργειας (θερμίδων).[19][24][25]

Έντερο[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Οι ιατροί προειδοποιούν για τη χρόνια χρήση διεγερτικών καθαρτικών λόγω της ανησυχίας ότι η χρόνια χρήση θα μπορούσε να προκαλέσει φθορά των ιστών του παχέος εντέρου με την πάροδο του χρόνου και να μην μπορούν να αποβάλουν τα κόπρανα λόγω μακροχρόνιας υπερδιέγερσης.[26] Ένα κοινό εύρημα σε ασθενείς που έχουν χρησιμοποιήσει διεγερτικά καθαρτικά είναι μια καφέ χρωστική ουσία που εναποτίθεται στον εντερικό ιστό, γνωστή ως μελάνωση κόλον.

Ιστορικές και χρήσεις απάτης για την υγεία[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Τα καθαρτικά χρησιμοποιήθηκαν εκτενώς στην ιστορική ιατρική για τη θεραπεία πολλών παθήσεων για τις οποίες σήμερα θεωρούνται γενικά αναποτελεσματικά στην ιατρική που βασίζεται σε στοιχεία.[27] Ομοίως, τα καθαρτικά (συχνά αποκαλούμενα καθαριστικά του παχέος εντέρου) μπορούν να προωθηθούν στην εναλλακτική ιατρική για διάφορες καταστάσεις ψευτοϊατρικής, όπως η «βλεννώδης πλάκα».[28]

Δείτε επίσης[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Παραπομπές[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

  1. ↑ 1,0 1,1 1,2 1,3 1,4 1,5 «Constipation» (PDF). www.digestive.niddk.nih.gov. National Digestive Diseases Information Clearinghouse. Ανακτήθηκε στις 3 Νοεμβρίου 2014. 
  2. ↑ Bulk-forming agent entry in the public domain NCI Dictionary of Cancer Terms
  3. ↑ 3,0 3,1 3,2 3,3 3,4 3,5 3,6 3,7 Handbook of Nonprescription Drugs (15th έκδοση). Washington, D.C.: American Pharmaceutical Association. 2006. ISBN 978-1582120744. 
  4. ↑ 4,0 4,1 4,2 «The Facts About Fiber» (PDF). www.aicr.org. American Institute for Cancer Research. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο (PDF) στις 3 Νοεμβρίου 2014. Ανακτήθηκε στις 3 Νοεμβρίου 2014. 
  5. ↑ Das, JL (2010). «Medicinal and nutritional values of banana cv. NENDRAN». Asian Journal of Horticulture 8: 11–14. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 2014-11-03. https://web.archive.org/web/20141103120544/http://www.cabdirect.org/abstracts/20103272020.html;jsessionid=2B9A2FDF37186F0DA0A347FF227D606D. Ανακτήθηκε στις 2023-07-04. 
  6. ↑ «15 Foods That Cause Constipation (Caffeine, Chocolate, Alcohol)» (στα αγγλικά). MedicineNet. http://www.medicinenet.com/top_foods_that_cause_constipation/page2.htm. Ανακτήθηκε στις 2017-12-12. 
  7. ↑ «Kiwifruit promotes laxation in the elderly.». Asia Pac J Clin Nutr 11 (2): 164–8. 2002. doi:10.1046/j.1440-6047.2002.00287.x. PMID 12074185. https://semanticscholar.org/paper/d640a60f7ac64373c7c8094479c1f999c8156507. 
  8. ↑ «Chemical composition and potential health effects of prunes: a functional food?». Critical Reviews in Food Science and Nutrition 41 (4): 251–86. 2001. doi:10.1080/20014091091814. PMID 11401245. 
  9. ↑ 9,0 9,1 9,2 Handbook of Nonprescription Drugs (15th έκδοση). Washington, D.C.: American Pharmaceutical Association. 2006. ISBN 978-1582120744. 
  10. ↑ 10,0 10,1 Krinsky, Daniel L. (30 Νοεμβρίου 2020). Handbook of Nonprescription Drugs: An Interactive Approach to Self-Care, 20th Edition (στα Αγγλικά). 2215 Constitution Avenue, N.W. Washington, DC 20037-2985: The American Pharmacists Association. ISBN 978-1-58212-317-2. 
  11. ↑ Bowles-Jordan, Jane. «Constipation». CPS. Ανακτήθηκε στις 20 Μαρτίου 2020. 
  12. ↑ 12,0 12,1 Handbook of Nonprescription Drugs (15th έκδοση). Washington, D.C.: American Pharmaceutical Association. 2006. ISBN 978-1582120744. 
  13. ↑ Laxative (Oral Route) from Mayo clinic. Last updated: Nov. 1, 2012
  14. ↑ «Alterations in colonic anatomy induced by chronic stimulant laxatives: the cathartic colon revisited». J Clin Gastroenterol 26 (4): 283–6. 1998. doi:10.1097/00004836-199806000-00014. PMID 9649012. https://archive.org/details/sim_journal-of-clinical-gastroenterology_1998-06_26_4/page/283. 
  15. ↑ Alterations in Colonic Anatomy Induced by Chronic Stimulant Laxatives: The Cathartic Colon Revisited Joo et al. Journal of Clinical Gastroenterology. June 1998 Volume 26 Issue 4 pp 283 - 286. http://journals.lww.com/jcge/Abstract/1998/06000/Alterations_in_Colonic_Anatomy_Induced_by_Chronic.14.aspx
  16. ↑ Research, Center for Drug Evaluation and. «Postmarket Drug Safety Information for Patients and Providers - Zelnorm (tegaserod maleate) Information». www.fda.gov. Ανακτήθηκε στις 14 Απριλίου 2018. 
  17. ↑ «European Medicines Agency EPAR summary for the public» (PDF). europa.eu. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο (PDF) στις 14 Απριλίου 2018. Ανακτήθηκε στις 14 Απριλίου 2018. 
  18. ↑ «Health Canada, Notice of Decision for Resotran». hc-sc.gc.ca. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 18 Μαρτίου 2017. Ανακτήθηκε στις 14 Απριλίου 2018. 
  19. ↑ 19,00 19,01 19,02 19,03 19,04 19,05 19,06 19,07 19,08 19,09 19,10 19,11 «Laxative abuse: epidemiology, diagnosis and management». Drugs 70 (12): 1487–1503. 2010. doi:10.2165/11898640-000000000-00000. PMID 20687617. 
  20. ↑ «Evidence for long-term pancreatic damage caused by laxative abuse in subjects recovered from anorexia nervosa». International Journal of Eating Disorders 29 (2): 236–238. 2001. doi:10.1002/1098-108X(200103)29:2<236::AID-EAT1014>3.0.CO;2-G. PMID 11429987. https://archive.org/details/sim_international-journal-of-eating-disorders_2001-03_29_2/page/n135. 
  21. ↑ Copeland PM; Molina, H.; Ohye, Ch.; MacIas, R.; Alaminos, A.; Alvarez, L.; Teijeiro, J.; Muñoz, J. και άλλοι. (1994). «Renal failure associated with laxative abuse». Psychother Psychosom 62 (3–4): 200–2. doi:10.1159/000098619. PMID 7531354. 
  22. ↑ «Renal injury associated with laxative abuse». South Med J 80 (10): 1304–6. 1987. doi:10.1097/00007611-198710000-00024. PMID 3660046. https://archive.org/details/sim_southern-medical-journal_1987-10_80_10/page/1304. 
  23. ↑ «Laxative abuse syndrome». Am. J. Gastroenterol. 74 (5): 451–8. November 1980. PMID 7234824. https://archive.org/details/sim_american-journal-of-gastroenterology_1980-11_74_5/page/451. 
  24. ↑ «Controlling weight by purgation and vomiting: A comparative study of bulimics». Journal of Psychiatric Research 19 (2–3): 337–341. 1985. doi:10.1016/0022-3956(85)90037-8. PMID 3862833. 
  25. ↑ «Acid-base and electrolyte abnormalities with diarrhea». www.uptodate.com. Ανακτήθηκε στις 12 Δεκεμβρίου 2017. 
  26. ↑ «Alterations in colonic anatomy induced by chronic stimulant laxatives: the cathartic colon revisited». Journal of Clinical Gastroenterology 26 (4): 283–6. June 1998. doi:10.1097/00004836-199806000-00014. PMID 9649012. https://archive.org/details/sim_journal-of-clinical-gastroenterology_1998-06_26_4/page/283. 
  27. ↑ Stolberg, Michael (2003). «[The miraculous effects of taking laxatives. Success and failure of pre-modern medical treatment from the patients' perspective]». Wurzburger Medizinhistorische Mitteilungen 22: 167–177. ISSN 0177-5227. PMID 15641192. 
  28. ↑ M., Raju, S. (30 Σεπτεμβρίου 2013). Illustrated medical pharmacology. ISBN 9789350906552. 
Καθιερωμένοι όροι
Ανακτήθηκε από "https://el.wikipedia.org/w/index.php?title=Καθαρτικό&oldid=10171850"