Στρατηγικόν

Με τον όρο Τακτικόν ή Στρατηγικόν εννοείται στη Βυζαντινή γραμματεία ένα πρακτικό εγχειρίδιο, απευθυνόμενο σε στρατιωτικούς. Το Στρατηγικόν περιέχει κυρίως θεωρητικές πραγματείες περί του πολέμου ή συμβουλές στρατιωτικής τακτικής. Ανάμεσα σε αυτές τις συμβουλές περιλαμβάνονται τρόποι παράταξης του στρατεύματος, μελέτες επί των πολεμικών συνηθειών, παραθέσεις αποσπασμάτων αρχαίων συγγραφέων ή εξιστορήσεις περιστατικών, από τα οποία αντλούνταν συγκεκριμένα παραδείγματα. Σύμφωνα με τον Δ. Τσουγκαράκη (Εισ. Στρατηγικόν Κεκαυμένου), πρόκειται για γραμματειακό είδος με ρίζες βαθιά χωμένες στην Αρχαιότητα, το οποίο γνώρισε άνθηση στη Βυζαντινή Αυτοκρατορία εξαιτίας του σημαντικού αριθμού Τακτικογράφων.

Σώζονται συνολικά περί τα 200 χειρόγραφα που περιλαμβάνουν ανάλογα έργα. Ανάμεσα στα σημαντικότερα συγκαταλέγονται:

• Το Στρατηγικόν του Μαυρικίου (6ος ή 9ος-10ος αιώνας).
• Οι ανώνυμες πραγματείες περί στρατηγικής (ed. G. Dennis, Three Byzantine Military Treatises, D.O. 1985).
• Τα Τακτικά του Λέοντα Σοφού (ed. R. Vari, Leonis Imperatoris Tactica, Budapest 1917).
• Το Περί παραδρομής πολέμου του Νικηφόρου βασιλέως, που αποδίδεται στον Νικηφόρο Φωκά (ed. G. Dagron - H. Mihaescu, Le traite sur le guerilla de l' empereur Nicephore Phocas (963-969), Paris, 1986).
• Τo Στρατηγικόν του Κεκαυμένου (εκδ. Κανάκη, εισ.-μτφρ. Δ. Τσουγκαράκης, επιμ. Θ. Μωυσιάδης, Αθήνα 1993).
• Το Στρατηγική έκθεσις και σύνταξις Νικηφόρου δεσπότου, που αποδίδεται στον Νικηφόρο Φωκά.

Προτεινόμενη Βιβλιογραφία

• Κεκαυμένος, Στρατηγικόν, Εισαγωγή-Μετάφραση: Δημ. Τσουγκαράκης, Επιμέλεια: Θεόδ. Μωυσιάδης [Αθήνα 1993], Εκδ. Κανάκη
• A.P. Kazhdan - Ann Wharton Epstein, Αλλαγές στον Βυζαντινό Πολιτισμό κατά τον 11ο και 12ο αιώνα, [Αθήνα 1997], Εκδ. Μ.Ι.Ε.Τ
• J.J. Norwich, Σύντομη Ιστορία του Βυζαντίου, [Αθήνα, 1999], Εκδ. Γκοβόστη
• Michael Angold, Η Βυζαντινή Αυτοκρατορία από το 1025 έως το 1204, Μια Πολιτική Ιστορία, [Αθήνα 1997], Εκδ. Παπαδήμα.
• Α.Α.Vasiliev, Η Ιστορία της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας 324-1453, [Αθήνα 1973], IBC Hellas LTD
• Andre Guillou, Ο Βυζαντινός Πολιτισμός, [Αθήνα 1998], Εκδ. Ελληνικά Γράμματα.
• Horrocks, Geoffrey, Greek. A History of the Language and its Speakers (Cambridge 1997), ελλ. μτφρ. Αθήνα 2006.
• Cyril Mango, Ιστορία του Βυζαντίου, 2006, Εκδ. Νεφέλη.