Νταϊάν Φόσεϊ
| Νταϊάν Φόσεϊ | |
|---|---|
| Γενικές πληροφορίες | |
| Όνομα στη μητρική γλώσσα | Dian Fossey (Αγγλικά) |
| Γέννηση | |
| Συνθήκες θανάτου | θάνατος από μη φυσικά αίτια |
| Τόπος ταφής | Ερευνητικό Κέντρο Καρισόκι |
| Εκπαίδευση και γλώσσες | |
| Ομιλούμενες γλώσσες | Αγγλικά[1][2] |
| Εκπαίδευση | διδακτορικό δίπλωμα |
| Σπουδές | Κολέγιο Ντάργουιν Πολιτειακό Πανεπιστήμιο του Σαν Χοσέ Πανεπιστήμιο της Καλιφόρνιας στο Ντέιβις College of Marin Πανεπιστήμιο του Κέιμπριτζ Lowell High School[3] |
| Πληροφορίες ασχολίας | |
| Εργοδότης | Πανεπιστήμιο Κορνέλ |
 Σχετικά πολυμέσα | |
Η Νταϊάν Φόσεϊ (Dian Fossey, 16 Ιανουαρίου 1932 -~26 Δεκεμβρίου 1985) ήταν Αμερικανή ανθρωπολόγος και πρωτευοντολόγος που μελέτησε με πρωτοπόρο τρόπο τους ορεσίβιους γορίλες από το 1966 μέχρι τον θάνατό της. Θεωρείται μία από τις πιο σημαντικές πρωτευοντολόγους του κόσμου και μαζί με τις Τζέην Γκούντολ (που ασχολήθηκε με τους χιμπαντζήδες) και Μπιρούτε Γκαλντίκας (που ασχολήθηκε με τους ουρακοτάγκους) άλλαξε τον τρόπο που βλέπουμε τα πρωτεύοντα, τους ανθρώπους και την ανθρωπολογική έρευνα.
Κατά την διάρκεια της ζωής της πολέμησε την λαθροθηρία και το εμπόριο άγριων ζώων, την εμπορευματοποίηση και τον τουρισμό σε άγριες φυσικές περιοχές ενώ υποστήριξε ενεργά την οικολογία και την προστασία των ζώων.
Η ζωή της[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Η Νταϊάν Φόσεϊ γεννήθηκε στο Σαν Φρανσίσκο το 1932. Τα παιδικά της χρόνια ήταν σε μεγάλο βαθμό μοναχικά με αποτέλεσμα να αναπτύξει από νωρίς μία πολύ μεγάλη αγάπη για τα ζώα.[4]
Σπουδές[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Η Φόσεϊ γράφτηκε στο πανεπιστήμιο της Καλιφόρνια για να σπουδάσει κτηνιατρική παρά τις επιθυμίες του πατριού της που ήθελε εκείνη να σπουδάσει οικονομικά με αποτέλεσμα να μην έχει καμία οικονομική βοήθεια από την οικογένειά της κατά της διάρκεια της ζωής της. Προκειμένου να ζήσει η Φόσεϊ έκανε διάφορες δουλειές όπως ταμίας σε πολυκατάστημα και εργάτρια σε εργοστάσιο. Τελικά το 1954 πήρε πτυχίο εργοθεραπείας και άρχισε να εργάζεται στο Νοσοκομείο Παίδων Νόρτον στο Λούισβιλ.[4]
Πολύ αργότερα στη ζωή της θα έπαιρνε διδακτορικό από το πανεπιστήμιο του Κέμπριτζ λόγω της πρωτοπόρας έρευνάς της με τους γορίλες.
Το ενδιαφέρον για τους γορίλες[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
To 1963 πήρε προκαταβολή τους μισθούς ενός έτους και ξεκίνησε ταξίδι επτά εβδομάδων στην Αφρική όπου μεταξύ άλλων είδε για πρώτη φορά γορίλες.[5] Σε αυτό το ταξίδι γνώρισε επίσης τους ανθρωπολόγους Λούις Λίκι και Μαίρη Λίκι που της μίλησαν για το πρωτοποριακό έργο της ανθρωπολόγου Τζέην Γκουντολ με τους χιμπαντζήδες.[6]
Όταν η Φόσεϊ επέστρεψε στο Λούισβιλ άρχισε να εργάζεται για να αποπληρώσει το χρέος της ενώ δημοσίευσε και τρία άρθρα στη εφημερίδα The Courier-Journal όπου περιέγραφε τις εμπειρίες της και τις εντυπώσεις της από το ταξίδι τα οποία κάποια στιγμή αργότερα τα έδειξε στον Λούις Λίκι ο οποίος την ενθάρρυνε να ασχοληθεί με τους γορίλες.[6]
Τρία χρόνια αργότερα με τη βοήθεια του Λίκι η Φόσεϊ κατάφερε να βρει χρήματα έτσι ώστε να μπορέσει να αφήσει τη δουλειά της και να πάει στην Αφρική να μελετήσει τους γορίλες. Κατά τη διάρκεια των οκτώ μηνών που χρειάστηκε για να συγκεντρώσει χρηματοδότηση και για να εκδοθεί η βίζα της, η Φόσεϊ εκμεταλλεύθηκε τον χρόνο της κάνοντας ένα σεμινάριο στην πρωτευοντολογία και μαθαίνοντας σουαχίλι. Τελικά το 1967 επισκέφθηκε την Γκούντολ στην Τανζανία για να παρατηρήσει την επαναστατική της μέθοδο να μελετά τους χιμπαντζήδες που στηρίζονταν στην παθητική και άμεση παρατήρηση των ζώων στο φυσικό τους περιβάλλον και την εξοικείωση μαζί τους. Μέχρι τότε οι επιστήμονες απέφευγαν την επίπονη επιτόπια παρατήρηση των ζώων στο φυσικό τους περιβάλλον και προτιμούσαν να μελετούν τα ζώα σε ελεγχόμενες συνθήκες αιχμαλωσίας σε εργαστήρια.[7] Η Γκούντολ αντίθετα θεωρούσε πως ήταν αδύνατον να εξαχθούν βάσιμα συμπεράσματα για τη συμπεριφορά των ζώων σε τεχνητές συνθήκες και, αντίθετα με την καθιερωμένη μέθοδο των συναδέλφων της, εκείνη μελετούσε τα ζώα στο φυσικό τους περιβάλλον κερδίζοντας την εμπιστοσύνη τους με την μη παρεμβατική της συμπεριφορά. Αν και αρχικά δέχτηκε μεγάλη κριτική για τις μεθόδους της που χαρακτηρίστηκαν "αντιεπιστημονικές" η Γκούντολ κατάφερε να κερδίσει τη διεθνή αναγνώριση κάνοντας καινοτόμες και ανατρεπτικές παρατηρήσεις για τη συμπεριφορά των ζώων ακριβώς λόγω των αντισυμβατικών της μεθόδων. Η Φόσεϊ επισκέφθηκε την Γκούντολ το 1967 ακριβώς για να παρατηρήσει από πρώτο χέρι τις μεθόδους της Γκούντολ και να τις χρησιμοποιήσει και η ίδια στο έργο της.[6]
Αμέσως μετά επιχείρησε να ξεκινήσει την έρευνά της στον Κονγκό αλλά λόγω των πολιτικών αναταραχών που επικρατούσαν εκείνη την εποχή εξαιτίας της λεγόμενης Κρίσης του Κονγκό, αναγκάστηκε τελικά να μετακινηθεί. Τον Σεπτέμβριο της ίδιας χρονιάς τελικά ίδρυσε το Ερευνητικό Κέντρο Καρισόκι στο εθνικό πάρκο Βιρούγκα της Ρουάντας σε υψόμετρο 3.000 μέτρων με σκοπό τη μελέτη των γορίλων.[6]
Η Φόσεϊ επιχείρησε να εφαρμόσει τη μέθοδο της Γκούντολ και να προσεγγίσει τους γορίλες στο φυσικό τους περιβάλλον και να κερδίσει την εμπιστοσύνη τους, αλλά αυτό αποδείχθηκε ιδιαίτερα δύσκολο, όχι μόνο λόγω του αφιλόξενου κλίματος που χαρακτηρίζονταν από έντονο κρύο, ισχυρές βροχοπτώσεις και μεγάλη υγρασία και ομίχλη, αλλά και λόγω του έντονου προβλήματος λαθροθηρίας που υπήρχε στην περιοχή που ειχε σαν αποτέλεσμα οι γορίλες να ειναι επιφυλακτικοί και να αποφεύγουν τους ανθρώπους.[8] Σύμφωνα με τα λεγόμενα της ίδιας, αν τελικά κατάφερε να τους προσεγγίσει οφείλεται εν μέρει στο ότι είχε αποκτήσει εμπειρία ως εργασιοθεραπεύτρια για παιδιά.[4]
Δράση για την προστασία των ζώων[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Η Φόσεϊ από την πρώτη στιγμή εναντιώθηκε στην παράνομη και απάνθρωπη πρακτική της λαθροθηρίας και άρχισε να βοηθά τις αρχές του εθνικού πάρκου οργανώνοντας η ίδια περιπολίες προκειμένου να ανακαλυφθούν και να καταστραφούν οι παγίδες των λαθροθήρων ενώ κάποια στιγμή αργότερα μάλιστα, μετά τον θάνατο του αγαπημένου της γορίλα που τον έλεγαν Ντίτζιτ το 1978 από λαθροθήρες, ίδρυσε και το Ταμείο Ντίτζιτ για την καταπολέμηση της λαθροθηρίας. Κατά τη διάρκεια των ετών με τη δράση της η Φόσεϊ βοήθησε στη σύλληψη πολλών λαθροθήρων. Αυτού του είδους την ενεργή παρέμβαση στο έργο των λαθροθήρων η Φόσεϊ το ονόμασε "ενεργή προστασία" σε αντιδιαστολή με την "θεωρητική προστασία" που παρείχαν τα διάφορα ταμεία και οι διάφοροι οργανισμοί.[4]
Ήταν επίσης αντίθετη στην τουριστική αξιοποίηση των ενδιαιτημάτων των ζώων καθώς θεωρούσε πως οι τουρίστες αυξάνουν τον κίνδυνο μετάδοσης ασθενειών από τους ανθρώπους στα ζώα, καταστρέφουν το φυσικό περιβάλλον, εμποδίζουν τις επιστημονικές έρευνες και ενοχλούν τους γορίλες. Κάποια στιγμή αργότερα στη ζωή της άρχισε να έχει έντονες διαμάχες με το εθνικό πάρκο της Ρουάντας και διάφορους οργανισμούς προστασίας των ζώων θεωρώντας πως είχαν την πρόθεση να της αποσπάσουν τον έλεγχο του ερευνητικού κέντρου με σκοπό να το αξιοποιήσουν τουριστικά ενώ θεωρούσε πως διάφορα ταμεία χρησιμοποιούσαν το όνομά της και το έργο της για να συγκεντρώσουν χρήματα που οι άνθρωποι θεωρούσαν πως χρηματοδοτούσαν εκείνη ενώ στην πραγματικότητα αξιοποιούνταν διαφορετικά.[4]
Σταδιακά οι διαμάχες της αλλά και οι δραστικές της μέθοδοι που συχνά περιλάμβαναν εκφοβισμό και συλλήψεις άρχισαν να πλήττουν τη φήμη της και πολλοί άρχισαν να την θεωρούν σκληρή και αδίστακτη. Το 2002 ένα άρθρο του Wall Street Journal την περιέγραψε ως "ρατσίστρια αλκοολική που θεωρούσε τους γορίλες καλύτερους από τους αφρικανούς ανθρώπους που ζούσαν γύρω της."[6][9]
Προσωπική ζωή[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Η Νταϊάν Φόσεϊ δεν παντρεύτηκε ποτέ και, παρά τη μεγάλη αγάπη που είχε για τα παιδιά, όταν κάποια στιγμή έμαθε πως ήταν έγκυος, έκανε έκτρωση λέγοντας αργότερα πως "δεν μπορείς να είσαι εξώφυλλο για το National Geographic και να είσαι έγκυος" υπογραμμίζοντας έτσι τις απαιτήσεις του έργου της που θεωρούσε πως δεν ήταν συμβατές με τη δημιουργία οικογένειας.[10]
Αγαπούσε πολύ τα ζώα και κατά τη διάρκεια της ζωής της είχε φροντίσει διάφορα τραυματισμένα ζώα που τα κρατούσε κοντά της σαν κατοικίδια.[4]
Είχε πολύ φιλικές σχέσεις με τους συνεργάτες της και τους φοιτητές της και διοργάνωνε για αυτούς κάθε χρόνο χριστουγεννιάτικους εορτασμούς ενώ είχε γίνει και πολύ καλή φίλη με τη Τζέην Γκούντολ.[4]
Ήταν μανιώδης καπνίστρια και από πολύ νωρίς είχε παρουσιάσει εμφύσημα και έντονα αναπνευστικά προβλήματα που από κάποιο σημείο και έπειτα την ανάγκασαν να χρησιμοποιεί μάσκα οξυγόνου.[4][11]
Θάνατος[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Στις 27 Δεκεμβρίου 1985 η Νταϊάν Φόσεϊ βρέθηκε δολοφονημένη στην καμπίνα της στο Καρισόκι.[12]
Το δικαστήριο της Ρουάντας καταδίκασε ως υπεύθυνο για τον θάνατό της τον συνεργάτη της Γουέιν ΜακΓκουάιρ με κίνητρο την κλοπή ενός βιβλίου της. Ο ΜακΓκουάιρ επέστρεψε στις Η.Π.Α. πριν να συλληφθεί και δεν εξέτισε την ποινή του ενώ ο ίδιος αρνείται κάθε ενοχή.[4][13]
Αργότερα διάφοροι συγγραφείς άρχισαν να συνδέουν τον θάνατό της με τις διαμάχες της με τους λαθροθήρες, τις αρχές της Ρουάντας και τους διάφορους οργανισμούς προστασίας ζώων.
Η κληρονομιά της[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Μετά τον θάνατό της το Ταμείο Ντίτζιτ (Digit Fund) μετονομάστηκε σε Διεθνές Ταμείο για τους Γορίλες Νταιάν Φόσεϊ (Dian Fossey Gorilla Fund International).
Το Ερευνητικό Κέντρο Καρισόκι συνέχισε να λειτουργεί υπό τη διεύθυνση των συνεργατών της, ορισμένοι από τους οποίους ήταν αντίθετοι με τις απόψεις της και τις πρακτικές της. Το 1994 ο καταυλισμός της Φόσεϊ εγκαταλείφθηκε λόγω της γενοκτονίας που σημειώθηκε στην περιοχή και στη συνέχεια λεηλατήθηκε και καταστράφηκε. Το Ερευνητικό Κέντρο Καρισόκι συνεχίζει να λειτουργεί υπό την διεύθυνση του Διεθνούς Ταμείου για τους Γορίλες Νταιάν Φόσεϊ και συνεχίζει να μελετά και να προστατεύει τους γορίλες αλλά, αντίθετα προς τις επιθυμίες της Φόσεϊ, οργανώνει οικοτουριστικές εκδρομές στην περιοχή.[4]
Το 1988, τρία χρόνια μετά τον θάνατό της, το αυτοβιογραφικό βιβλίο της "Γορίλες στην Ομίχλη" έγινε ταινία με πρωταγωνίστρια την ηθοποιό Σιγκούρνι Γουίβερ.
Επιστημονικά επιτεύγματα[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Η Φόσεϊ έκανε πολυάριθμες ανακαλύψεις σχετικά με τους γορίλες και τις συνήθειές τους όπως για παράδειγμα το πως μετακινούνται τα θηλυκά από ομάδα σε ομάδα στο πέρασμα δεκαετιών, τους ήχους επικοινωνίας των γοριλών, την ιεραρχία και τις κοινωνικές σχέσεις μεταξύ ομάδων, τις βρεφοκτονίες, τη διατροφή τους καθώς και το πως οι γορίλες ανακυκλώνουν το ενδιαίτημά τους.[8] Μέχρι το 1980 η Φόσεϊ, που με την έρευνά της είχε αποκτήσει διδακτορικό από το πανεπιστήμιο του Κέμπριτζ, είχε αναγνωρισθεί ως παγκόσμια αυθεντία στη φυσιολογία και τη συμπεριφορά των ορεσίβιων γοριλών τους οποίους περιέγραφε ως "αξιοπρεπείς, πολύ κοινωνικούς, ήρεμους γίγαντες με ξεχωριστές προσωπικότητες και ισχυρούς οικογενειακούς δεσμούς".[14]
Το βιβλίο της "Γορίλες στην Ομίχλη" παραμένει το βιβλίο σχετικά με τους γορίλες με τις υψηλότερες πωλήσεις ενώ επαινέθηκε και από τον νομπελίστα ζωολόγο Νικολάας Τίνμπεργκεν.[4]
Παραπομπές[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
- ↑ Εθνική Βιβλιοθήκη της Γαλλίας: (Γαλλικά) καθιερωμένοι όροι της Εθνικής Βιβλιοθήκης της Γαλλίας. data
.bnf .fr /ark: /12148 /cb12015276n. Ανακτήθηκε στις 10 Οκτωβρίου 2015. - ↑ CONOR.SI. 156673891.
- ↑ Ανακτήθηκε στις 4 Μαρτίου 2021.
- ↑ 4,00 4,01 4,02 4,03 4,04 4,05 4,06 4,07 4,08 4,09 4,10 Mowat, Farley (1987). Woman in the mists : the story of Dian Fossey and the mountain gorillas of Africa. New York, NY: Warner Books. ISBN 0-446-51360-1. 16227410.
- ↑ «Zoologist Dian Fossey: A Storied Life With Gorillas». National Geographic News (στα Αγγλικά). 18 Ιανουαρίου 2014. Ανακτήθηκε στις 8 Μαρτίου 2020.
- ↑ 6,0 6,1 6,2 6,3 6,4 «The Dian Fossey Gorilla Fund International - Dian Fossey -- Biography». web.archive.org. 20 Ιουνίου 2010. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 20 Ιουνίου 2010. Ανακτήθηκε στις 8 Μαρτίου 2020.
- ↑ Sera-Shriar, Efram (2013-12-06). «What is armchair anthropology? Observational practices in 19th-century British human sciences» (στα αγγλικά). History of the Human Sciences 27 (2): 26–40. doi:. ISSN 0952-6951. https://doi.org/10.1177/0952695113512490.
- ↑ 8,0 8,1 Montgomery, Sy. (1991). Walking with the great apes : Jane Goodall, Dian Fossey, Biruté Galdikas. Boston: Houghton Mifflin Co. ISBN 0-395-51597-1. 22451953.
- ↑ Varadarajan, Tunku (2002-03-04). «Giants of the Jungle» (στα αγγλικά). Wall Street Journal. ISSN 0099-9660. https://www.wsj.com/articles/SB1015200880517583680. Ανακτήθηκε στις 2020-03-08.
- ↑ Willis, Delta (1990-07-15). «Some Primates Weren't to Be Trusted» (στα αγγλικά). The New York Times. ISSN 0362-4331. https://www.nytimes.com/1990/07/15/books/some-primates-weren-t-to-be-trusted.html. Ανακτήθηκε στις 2020-03-08.
- ↑ «In Search of Dian Fossey's Ghost: a "Gorillas in the Mist" Pilgrimage». web.archive.org. 7 Ιουλίου 2011. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 7 Ιουλίου 2011. Ανακτήθηκε στις 8 Μαρτίου 2020.
- ↑ «The Strange Death of Dian Fossey». PEOPLE.com (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 8 Μαρτίου 2020.
- ↑ «American Found Guilty in Absentia of Rwanda Killing of Gorilla Expert Fossey». Los Angeles Times (στα Αγγλικά). 19 Δεκεμβρίου 1986. Ανακτήθηκε στις 8 Μαρτίου 2020.
- ↑ «Dian Fossey». web.archive.org. 5 Δεκεμβρίου 2009. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 5 Δεκεμβρίου 2009. Ανακτήθηκε στις 8 Μαρτίου 2020.
|