Μπορίς Στιούρμερ

Από τη Βικιπαίδεια, την ελεύθερη εγκυκλοπαίδεια
(Ανακατεύθυνση από Μπόρις Στούρμερ)
Μπόρις Στούρμερ
Γενικές πληροφορίες
Γέννηση15ιουλ. / 27  Ιουλίου 1848γρηγ.[1]
Baykovo, Tver Oblast
Θάνατος20 Αυγούστουιουλ. / 2  Σεπτεμβρίου 1917γρηγ.[2][1]
Αγία Πετρούπολη
Αιτία θανάτουνεφρική ανεπάρκεια
Χώρα πολιτογράφησηςΡωσική Αυτοκρατορία
ΘρησκείαΑνατολικός Ορθόδοξος Χριστιανισμός
Εκπαίδευση και γλώσσες
Ομιλούμενες γλώσσεςΡωσικά
ΣπουδέςΣχολή Νομικής, Πανεπιστήμιο της Αγίας Πετρούπολης
Αυτοκρατορικό Πανεπιστήμιο της Αγίας Πετρούπολης
Πληροφορίες ασχολίας
Ιδιότηταδιπλωμάτης
πολιτικός
Πολιτική τοποθέτηση
Πολιτικό κόμμα/ΚίνημαRussian Assembly
Αξιώματα και βραβεύσεις
ΑξίωμαΥπουργός Εξωτερικών της Ρωσίας (Ιουνίου 1916 – Νοέμβριος 1916)
κυβερνήτης (1894–1896, Κυβερνείο Νόβγκοροντ)
Κατάλογος Υπουργών Εσωτερικών Υποθέσεων της Αυτοκρατικής Ρωσίας (Μάρτιος 1916 – Ιουλίου 1916)
Πρωθυπουργός της Ρωσίας (Ιανουάριος 1916 – Νοέμβριος 1916)
κυβερνήτης (1896–1902, Yaroslavl Governorate)
member of the State Council of the Russian Empire
ΒραβεύσειςΙππότης του Τάγματος του Αγίου Αλεξάνδρου Νιέφσκι
Τάγμα της Αγίας Άννης, Α΄ Τάξη
Τάγμα του Λευκού Αετού (Ρωσική Αυτοκρατορία)
Τάγμα του Αγίου Στανισλάου, Α΄ Τάξη
Τάγμα του Αγίου Βλαδίμηρου, Β΄ Τάξη
Τάγμα του Αγίου Αλεξάνδρου Νιέφσκι
Τάγμα του Αγίου Βλαδίμηρου
Τάγμα της Αγίας Άννης
Τάγμα του Αγίου Στανίσλαου
Λεγεώνα της Τιμής
Commons page Σχετικά πολυμέσα
δεδομένα

Ο Βαρώνος Μπορίς Βλαντίμιροβιτς Στιούρμερ (ρωσικά: Бори́с Влади́мирович Штю́рмер, 27 Ιουλίου 1848 – 2 Σεπτεμβρίου 1917) ήταν Ρώσος δικηγόρος, Μέγας Τελετάρχης της Ρωσικής Αυλής και διοικητής επαρχίας. Έγινε μέλος της Ρωσικής Συνέλευσης, και σαν αυθεντία του πολιτικού συμβιβασμού, υπηρέτησε ως Πρωθυπουργός, Υπουργός Εσωτερικών και Υπουργός Εξωτερικών της Ρωσικής Αυτοκρατορίας το έτος 1916, αλλά είχε μικρή ή καθόλου εμπειρία με τις Εξωτερικές Υποθέσεις.[3]

Βιογραφία[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Ο Στιούρμερ γεννήθηκε από οικογένεια γαιοκτημόνων στο Μπαΐκοβο, της Περιφέρειας Κεσοβογκόρσκι του Κυβερνείου Τβερ. Ο πατέρας του Βλαντιμίρ Βιλγκέλμοβιτς Στιούρμερ ήταν απόστρατος Λοχαγός Ιππικού του Αυτοκρατορικού Ρωσικού Στρατού. Μητέρα του ήταν η Ερμόνιγια Πανίνα.

Ως επίτιμος απόφοιτος της Νομικής Σχολής, του Κρατικού Πανεπιστημίου της Αγίας Πετρούπολης το 1872, ο Στιούρμερ μπήκε στο Υπουργείο Δικαιοσύνης, τη Διοικούσα Γερουσία και το Υπουργείο Εσωτερικών. Διορίστηκε το 1879 ως Άρχων της Κρεβατοκάμαρας στη Ρωσική Αυτοκρατορική Αυλή. Ο Στιούρμερ απόκτησε φήμη ως «μεγάλος γνώστης όλων των ειδών, ιδιαίτερα των διπλωματικών τελετών». Ωστόσο, στις αρχές της δεκαετίας του 1890 η καριέρα του πήρε μια τελείως αναπάντεχη στροφή.

Κυβερνήτης[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Το 1891 έγινε πρόεδρος του περιφερειακού (νομαρχιακού) συμβουλίου στο Τβερ. Σαν αναμφισβήτητα ταλαντούχος διοικητής, ακολούθησε η τοποθέτηση ως Κυβερνήτης του Νοβγκοροντίν το 1894 και του Γιαροσλάβλ το 1896. Ο Στιούρμερ αποδείχτηκε μάστορας του συμβιβασμού. απέφυγε κάθε σύγκρουση με τα Ζέμστβο, όντας υπομονετικός.[4] Στην πολύ δύσκολη κατάσταση «ελίσσονταν αρκετά καλά». Ο ίδιος «καθόρισε τον εαυτό του συντηρητικό, όχι από φόβο αλλά από συνείδηση».[5] Παρά τις επαναλαμβανόμενες φήμες οικονομικής κακοδιαχείρισης, ο Στιούρμερ έγινε ένας από τους πιο έμπιστους διαχειριστές. Το 1902 ο Βιατσεσλάβ φον Πλέβε, ο Υπουργός Εσωτερικών, τον διόρισε ως διευθυντή στο Υπουργείο Εσωτερικών. Αφού σκοτώθηκε ο Πλέβε, ο Στιούρμερ ήταν πρόθυμος να ακολουθήσει. Ο Τσάρος υπόγραψε ένα ουκάζιο για τον σκοπό αυτό, όμως η θέση πήγε τελικά στον Πρίγκιπα Σβιατοπόλκ-Μίρσκι. Ο Στιούρμερ έγινε δεκτός στο Συμβούλιο Επικρατείας της Αυτοκρατορικής Ρωσίας το 1904. Αυτός ο διορισμός ήταν “απολύτως ασυνήθιστο παράδειγμα στην ιστορία της Ρωσικής γραφειοκρατίας”. Μετά τη Ματωμένη Κυριακή (1905) ο Στιούρμερ πάλι αναφέρθηκε για να γίνει Υπουργός των Εσωτερικών. Ο Στιούρμερ έγινε στενός φίλος με τον Μπομπρίσνκι. Ονειρεύτηκε “την απολυταρχία, βαλμένη σε συνδυασμό με το συνταγματικό καθεστώς”. Ο Στιούρμερ ήταν ένας από αυτούς τους αντιπροσώπους της γραφειοκρατικής ελίτ, που προτίμησαν να αποστασιοποιηθούν από την άκρα δεξιά. Απολάμβανε τεράστιο κύρος όχι μόνο από τους δεξιούς, αλλά και από τους αριστερούς συναδέλφους του. Ελάχιστα μέλη του Συμβουλίου Επικρατείας θα μπορούσαν να καμαρώσουν για τέτοια σχέση με τον μονάρχη.

Στο Συμβούλιο της Επικρατείας, υποστήριξε τον Πιότρ Στολίπιν και τους στενότερους συνεργάτες του για την αγροτική μεταρρύθμιση, τον Διευθύνοντα Κυβερνήτη διαχείρισης της γης και γεωργίας Αλεξάντερ Κριβοσάιν «για τις προσπάθειές τους στον τομέα των αγροτικών μηχανημάτων». Ο Στιούρμερ, όντας δυαδικός, αντιτάχτηκε, από τη μια μεριά, στους Μαυρο-Εκατονταεταρχίτες, μιλώντας για απεριόριστη απολυταρχία, και από την άλλη στους Οκτωβριστές και τους Καντέτ, για να ακολουθήσει την ιδέα του κοινοβουλευτισμού. Ο Στιούρμερ πίστευε ότι ο διαχωρισμός των γραφειοκρατών σε δεξιούς και φιλελεύθερους απαιτούσε πολύ προσεκτική στάση.

Στις πανεθνικές εορταστικές εκδηλώσεις του 1913 για την τριακοσιετία της Δυναστείας των Ρομανόφ, συνόδευσε τον Τσάρο και την οικογένειά του σε ένα ταξίδι στο Τβερ. Το φθινόπωρο της ίδιας χρονιάς διορίστηκε δήμαρχος της Μόσχας καθώς ο υποψήφιος από την αριστερά ήταν ανεπιθύμητος. Ο Στιούρμερ φαινόταν ότι είναι ο σωστός άνθρωπος για να λύσει τα προβλήματα του 1914 όταν δημιουργήθηκε το Προοδευτικό Μπλοκ, και απηύθυνε έκκληση για μια υπεύθυνη κυβέρνηση. Έγινε μέλος της Εγχώριας Πατριωτικής Ένωσης (ΕΠΕ) – μια μετριοπαθή δεξιά μοναρχική οργάνωση, που ιδρύθηκε το 1915. Τον Νοέμβριο του 1915 προτάθηκε ότι ο ηλικιωμένος Γκορεμίκιν θα πρέπει να αντικατασταθεί από τον Αλεξέι Κβοστόφ. Παρά ταύτα στις 18 Ιανουαρίου ο Τσάρος κάλεσε τον Στιούρμερ να συζητήσουν τη δυνατότητα μιας νέας θέσης.

Πρωθυπουργός[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Ο Μπορίς Βλαδιμίροβιτς Στιούρμερ

Ο Στιούρμερ ζήτησε από τον Τσάρο Νικόλαο Β΄ να εγκρίνει την αλλαγή του Γερμανικού επωνύμου του σε Πανίν.[6] Δεδομένου ότι οι Πανίν ήταν διακεκριμένη οικογένεια της Ρωσικής αριστοκρατίας, ο μονάρχης δεν μπορούσε να συμφωνήσει με το αίτημα του Στιούρμερ μέχρι να συμβουλευόταν όλα τα μέλη της οικογένειας Πανίν. Η Τσαρίνα και ο Γκριγκόρι Ρασπούτιν είχαν τη γνώμη ότι δεν ήταν απαραίτητο για τον Στιούρμερ να αλλάξει το όνομά του. Σε αναμονή αυτών των συζητήσεων, ο Στιούρμερ διορίστηκε πρωθυπουργός στις 20 Ιανουαρίου 1916, μετά τον 76χρονο Ιβάν Γκορεμίκιν, ο οποίος ήταν αντίθετος με τη σύγκληση της Δούμας. Ο Νικόλαος διέταξε τον νέο πρωθυπουργό να “πάρει όλα τα μέτρα” για να εξασφαλίσει ότι “η κυβέρνηση θα απόφευγε τυχόν συγκρούσεις με την Κρατική Δούμα”, και έδωσε “συγκεκριμένες οδηγίες” για να “βελτιωθούν οι σχέσεις μεταξύ της κυβέρνησης και των Ρομανόφ”.

Την παραμονή της έναρξης των εργασιών της Δούμας, ο Πρωθυπουργός είπε στον Ροντζιάνκο ότι «η κυβέρνηση είναι έτοιμη να κάνει μια παραχώρηση στο Προοδευτικό Μπλοκ, υπό τον όρο ότι και η ομάδα είναι επίσης έτοιμη να κάνει συμβιβασμούς». Ήταν μια στροφή προς τα αριστερά· ανέμεναν ότι θα ξεκινούσε μια περισσότερο φιλελεύθερη και συμβιβαστική πολιτική. «Θα έκανε κάθε προσπάθεια να έρθει σε επαφή και να συμβιβαστεί μe το λαό».[5] Η Δούμα συγκλήθηκε στις 9 Φεβρουαρίου 1916. Οι βουλευτές απογοητεύτηκαν όταν μίλησε ο Στιούρμερ, καθώς οι πολιτικοί προσπάθησαν να φέρουν τη Δούμα υπό τον έλεγχο της κυβέρνησης.[7] Λόγω του πολέμου δεν ήταν η ώρα για συνταγματικές μεταρρυθμίσεις. Για πρώτη φορά στη ζωή του, ο Τσάρος επισκέφτηκε το Ανάκτορο της Ταυρίδας, πράγμα που έκανε πρακτικά αδύνατο να αποδοκιμάσουν τον νέο πρωθυπουργό.

«Ως Διευθυντής της Γραμματείας του Στιούρμερ επελέγη ο Μανασίεβιτς Μανουίλοφ. Η επιλογή αυτή, που θεωρείται σκανδαλώδης, είναι σημαντική».[8] “Ο ακροδεξιός βουλευτής (ο Α.Ι. Σαβένκο, ένας ηγέτης της Μαύρης Εκατονταρχίας) μπορούσε να δηλώσει κατά τη σύνοδο της Δούμας στις 29 Φεβρουαρίου 1916:

«Το τρομερό για τη χώρα είναι ότι, την ώρα των μεγάλων δοκιμασιών που βιώνει η πατρίδα, η χώρα δεν εμπιστεύεται την κυβέρνηση. κανείς δεν εμπιστεύεται την κυβέρνηση, ακόμη και οι δεξιοί δεν εμπιστεύονται την κυβέρνηση – στην πραγματικότητα η κυβέρνηση δεν εμπιστεύεται τον εαυτό της και δεν είναι σίγουρη για το αύριο».[9]

Η έντονα επικρατούσα άποψη ότι ο Ρασπούτιν ήταν ο πραγματικός κυβερνήτης της χώρας ήταν μεγάλης ψυχολογικής σημασίας.[10] Ο Αλεξέι Κβοστόφ και ο Ιλιοντόρ κατάστρωσαν σχέδιο να δολοφονήσουν τον Ρασπούτιν. Ο Κβοστόφ δημιούργησε τη φήμη που υπαινισσόταν ότι η Αλεξάνδρα και ο Ρασπούτιν ήταν Γερμανοί πράκτορες ή κατάσκοποι.[11][12][13][14][15] Τα στοιχεία ότι ο Ρασπούτιν πράγματι εργαζόταν για τους Γερμανούς είναι σαθρά στην καλύτερη περίπτωση.[16][17][18] Μάλλον παρανοϊκός, ο Ρασπούτιν πήγε στον Αλεξάντερ Σπιρίδοβιτς, επικεφαλής της αστυνομίας του παλατιού, την 1 Μαρτίου. Ήταν συνεχώς σε κατάσταση νευρικής διέγερσης. Ο Κβοστόφ αναγκάστηκε να παραιτηθεί μέσα σε μια εβδομάδα και ο Μπορίς Στιούρμερ διορίστηκε στη θέση του. Τον ίδιο μήνα, ο Υπουργός Πολέμου Αλεξέι Πολιβανόφ, ο οποίος τους λίγους μήνες της θητείας του είχε επιφέρει μια ανάκαμψη της αποτελεσματικότητας του Ρωσικού στρατού, απομακρύνθηκε και αντικαταστάθηκε από τον Ντμίτρι Σουβάγιεφ. Σε δύο μήνες θητείας ο Στιούρμερ πέτυχε να κάνει τον λαό να θέλει τον Γκορεμίκιν να επιστρέψει.[19] Σύμφωνα με τον Μωρίς Παλαιολόγου είχε αγάπη για τις ιστορίες, ιδιαίτερα για την ανεκδοτική και τη γραφική πλευρά της ιστορίας.[20] Και πάλι σύμφωνα με τον Παλαιολόγου, ο Στιούρμερ συμβουλευόταν την Άννα Βίρουμπόβα για τα πάντα.[19]

Από τότε όλα βούλιαξαν, σύμφωνα με τον Αλεξέι Κβοστόφ. Για τον Υπουργό Πολέμου Αλεξέι Πολιβανόφ – ο οποίος αναγκάστηκε να αποχωρήσει από την πολιτική τον Μάρτιο του 1916 – ήταν η αρχή του τέλους.[21] Ο Στιούρμερ ανέλαβε το Υπουργείο Εσωτερικών. Αφού ενεργούσε ταυτόχρονα ως Υπουργός Εσωτερικών και Υπουργός Εξωτερικών, θεωρήθηκε από τον Ροντζιάνκο σαν «δικτάτορας με πλήρεις εξουσίες». Υπό τη διοίκησή του η χώρα υπέφερε από μεγάλο πληθωρισμό και κατάρρευση των μεταφορών, που οδήγησαν σε σοβαρές ελλείψεις τροφίμων.[22] Η οικονομία της Ρωσίας, η οποία αναπτυσσόταν μέχρι την έναρξη του Μεγάλου Πολέμου, τώρα συρρικνωνόταν με πολύ γρήγορο ρυθμό. Ο Στιούρμερ έκλινε υπέρ των ειρηνευτικών διαπραγματεύσεων[23] και το όνομά του θεωρείτο πλεονέκτημα. Το Πολωνικό ζήτημα φαινόταν να είναι το καλύτερο όπλο για συμβιβασμό με τη Γερμανία.[24] Τον Ιούνιο ο Τσάρος έπρεπε να αποφασίσει για το ζήτημα της Πολωνικής αυτονομίας. Ο Υπουργός Εξωτερικών Σεργκέι Σαζονόφ, που είχε κάνει έκκληση για ένα ανεξάρτητο και αυτόνομο Βασίλειο της Πολωνίας, αντικαταστάθηκε στις 23 Ιουλίου. (“Ο Στιούρμερ συνεχίζει μυστικά μια πολύ ενεργή καμπάνια εναντίον του”[20]). Διαφωνούσαν σε πάρα πολλά ζητήματα. “Μετά την απόλυση Σαζονόφ, ο Στιούρμερ πήρε το χαρτοφυλάκιο των Εξωτερικών. ο Αυτοκράτορας τον είχε διατάξει να ασκήσει την εξωτερική πολιτική της Αυτοκρατορίας με τις ίδιες αρχές όπως πριν, δηλαδή, με την πιο στενή συνεργασία με τις Συμμαχικές Κυβερνήσεις. Οι ενέργειές του σε αυτόν τον τομέα είχαν αποτέλεσμα την πρόωρη κήρυξη του πολέμου από τη Ρουμανία, τόσο καταστροφική για αυτή τη χώρα και τη Ρωσία”.[25] Τον Ιούλιο ο Αλεξάντρ Κβοστόφ, όχι καλά στην υγεία του, διορίστηκε Υπουργός Εσωτερικών. (Μετά την επίθεση Μπρουσίλοφ η Ρουμανία εντάχτηκε στους Συμμάχους τον Αύγουστο και επιτέθηκε στην Τρανσυλβανία). Τον Σεπτέμβριο ο Αλεξάντερ Προτοπόποφ, τοποθετήθηκε διάδοχός του. Ο Προτοπόποφ, ένας βιομήχανος και γαιοκτήμονας, έθεσε το ζήτημα της μεταφοράς του εφοδιασμού τροφίμων από το Υπουργείο Γεωργίας στο Υπουργείο Εσωτερικών. Η πλειοψηφία των ηγετών των Ζέμστβο ανακοίνωσε ότι δεν θα συνεργάζονταν με το υπουργείο του. Το πρόγραμμα επισιτισμού αποδοκιμάστηκε καθολικά.[26] Τον Οκτώβριο ο Βλαντιμίρ Σουκομλινόφ απελευθερώθηκε από τη φυλακή με πρωτοβουλία της Αλεξάνδρας, του Ρασπούτιν και του Προτοπόποφ. (Στις 24 Οκτωβρίου [παλαιό ημερολόγιο] ιδρύθηκε το βασίλειο της Πολωνίας από τους κατακτητές της). Τη φορά αυτή ο λαός εξοργίστηκε[27] και τα κόμματα της αντιπολίτευσης αποφάσισαν να επιτεθούν στον Στιούρμερ, στην κυβέρνησή του και τις “Σκοτεινές δυνάμεις”.[28] Γι’ αυτούς απλά ο Στιούρμερ άφησε τα θέματα να τον παρασύρουν.[29][30] Από τότε που ο Στιούρμερ ανέβηκε στην εξουσία η ισχύ του Ρασπούτιν αυξήθηκε σημαντικά. Για τους φιλελεύθερους στο κοινοβούλιο, ο Γκριγκόρι Ρασπούτιν, ο οποίος πίστευε στην απολυταρχία και την απόλυτη μοναρχία, ήταν ένα από τα κύρια εμπόδια.

Η πτώση[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Την 1 Νοεμβρίου ο Πάβελ Μιλιουκόφ, καταλήγοντας ότι η πολιτική του Στιούρμερ έθετε σε κίνδυνο την Τριπλή Αντάντ, εκφώνησε τον περίφημο “βλακεία ή προδοσία” λόγο στην Αυτοκρατορική Δούμα, που δεν είχε συγκληθεί από τον Φεβρουάριο.[31] Τόνισε πολλές κυβερνητικές αποτυχίες. Ο Αλέξανδρος Κερένσκι αποκάλεσε τους υπουργούς “πληρωμένους δολοφόνους” και “δειλούς” και είπε ότι “καθοδηγούνταν από τον ποταπό Γκρίσκα (Γκριγκόρι) Ρασπούτιν !”.[32] Ο Στιούρμερ ακολουθούμενος από όλους τους υπουργούς του, αποχώρησε.[26] Ο Μέγας Δούκας Αλέξανδρος και ο αδελφός του Γεώργιος Μιχαήλοβιτς ζήτησαν από τον Τσάρο να απολύσει τον Στιούρμερ. Ακόμη και ο Τσάρος έπρεπε να παραδεχτεί ότι ο Στιούρμερ ήταν κόκκινο πανί για το κοινοβούλιο όπως και για όλους τους άλλους.[33] Στις 10 Νοεμβρίου απολύθηκε. Στον Μωρίς Παλαιολόγου, τον Γάλλο Πρέσβη, φάνηκε σαν ταπεινωμένος άνθρωπος.[34] Μετά την παραίτησή του, ο Στιούρμερ έβαλε υποψηφιότητα για μια έδρα στην Τέταρτη Δούμα. Συνελήφθη από τη Ρωσική Προσωρινή Κυβέρνηση μετά τη Φεβρουαριανή επανάσταση του 1917 και πέθανε από ουραιμία τον Σεπτέμβριο στο νοσοκομείο του Φρουρίου Πέτρου και Παύλου (ή Φυλακή Κρέστι).

Παραπομπές[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

  1. ↑ 1,0 1,1 1,2 Εθνική Βιβλιοθήκη της Γαλλίας: (Γαλλικά) καθιερωμένοι όροι της Εθνικής Βιβλιοθήκης της Γαλλίας. 161942952.
  2. ↑ «Encyclopædia Britannica» (Αγγλικά) biography/Boris-Vladimirovich-Sturmer. Ανακτήθηκε στις 9  Οκτωβρίου 2017.
  3. ↑ Ronald Bobroff (2006). Late Imperial Russia and the Turkish Straits Roads to Glory. New York: I.B. Tauris & Co Ltd. ISBN 1-84511-142-7. 
  4. ↑ Gurko V.I. (1970) [1936]. Features And Figures Of The Past. σελίδες 186–187. 
  5. ↑ 5,0 5,1 «Штюрмер Борис Владимирович». bezh-citi.ru. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 6 Φεβρουαρίου 2015. Ανακτήθηκε στις 23 Απριλίου 2016.  (Ρωσικά)
  6. ↑ «Letters of Nicholas II to his wife, Jan. 1916». alexanderpalace.org. Ανακτήθηκε στις 23 Απριλίου 2016. 
  7. ↑ O. Antrick, (1938) "Rasputin und die politischen Hintergründe seiner Ermordung", p. 79, 117.
  8. ↑ Maurice Paleologue. «An Ambassador's Memoirs». net.lib.byu.edu, v. II, chapter VI. Ανακτήθηκε στις 24 Απριλίου 2016. 
  9. ↑ Tony Cliff. «Lenin 2». marxists.org. Ανακτήθηκε στις 24 Απριλίου 2016.  Cherniavsky, p.18
  10. ↑ Gurko V.I. (1970) [1936]. Features And Figures Of The Past. σελ. 10. 
  11. ↑ Kerensky, p. 160
  12. ↑ Nelipa, p. 163-164
  13. ↑ Vyrubova, pp. 289–290
  14. ↑ Moe, p. 387.
  15. ↑ «The Life and Tragedy of Alexandra - Chapter XXIII - Before the Storm». alexanderpalace.org. Ανακτήθηκε στις 24 Απριλίου 2016. 
  16. ↑ Radzinsky asserted that it was the Germans who had spread the rumor that Rasputin was being told military secrets by the "'debauched German tsarina".Nelipa, p. 162, 505
  17. ↑ King, p. 258
  18. ↑ Pares, p. 400.
  19. ↑ 19,0 19,1 Maurice Paleologue. «An Ambassador's Memoirs». net.lib.byu.edu, v. II, chapter VIΙΙ. Ανακτήθηκε στις 24 Απριλίου 2016. 
  20. ↑ 20,0 20,1 Maurice Paleologue. «An Ambassador's Memoirs». net.lib.byu.edu, v. II, chapter IX. Ανακτήθηκε στις 24 Απριλίου 2016. 
  21. ↑ B. Pares (1939), The Fall of the Russian Monarchy. A Study of the Evidence, p. 318. Jonathan Cape. London
  22. ↑ «Boris Sturmer». firstworldwar.coma. 22 Αυγούστου 2009. Ανακτήθηκε στις 24 Απριλίου 2016. 
  23. ↑ Fedor Aleksandrovich Gaida (28 Ιουλίου 2015). «Governments, Parliaments and Parties (Russian Empire)». encyclopedia.1914-1918-online.net. Ανακτήθηκε στις 24 Απριλίου 2016. 
  24. ↑ Maurice Paleologue. «An Ambassador's Memoirs». net.lib.byu.edu, v. II, chapter VII. Ανακτήθηκε στις 24 Απριλίου 2016. 
  25. ↑ «Stürmer, Boris Vladimirovich». en.wikisource.org, 1922 Encyclopædia Britannica. Ανακτήθηκε στις 24 Απριλίου 2016. 
  26. ↑ 26,0 26,1 Frank Alfred Golder (2008)Documents of Russian History 1914–1917. Read Books. ISBN 1443730297.
  27. ↑ Figes, p. 286.
  28. ↑ Gytis Gudaitis (2005) Armeen Rußlands und Deutschlands im 1. Weltkrieg und in den Revolutionen von 1917 und 1918 : ein Vergleich. Thesis. Katholische Universität Eichstätt-Ingolstadt. p. 142.
  29. ↑ «Boris Vladimirovich Sturmer». britannica.com. Ανακτήθηκε στις 24 Απριλίου 2016. 
  30. ↑ Gytis Gudaitis (2005) Armeen Rußlands und Deutschlands im 1. Weltkrieg und in den Revolutionen von 1917 und 1918 : ein Vergleich. Thesis. Katholische Universität Eichstätt-Ingolstadt. p. 142, Nelipa, p. 132.
  31. ↑ Pierre Gilliard. «Thirteen Years at thw Russian Court». alexanderpalace.org. Ανακτήθηκε στις 24 Απριλίου 2016. 
  32. ↑ Robert Paul Browder· Aleksandr Fyodorovich Kerensky (1961). The Russian Provisional Government, 1917. 1. Stunford, Ca: Stunford University Press. σελ. 16. 
  33. ↑ Massie, Robert K., Nicholas and Alexandra, New York, Ballantine Books, 1967, ISBN 0-345-43831-0
  34. ↑ Maurice Paleologue. «An Ambassador's Memoirs». net.lib.byu.edu, v. III, chapter IV. Ανακτήθηκε στις 24 Απριλίου 2016. 

Εξωτερικοί σύνδεσμοι[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Καθιερωμένοι όροι
Ανακτήθηκε από "https://el.wikipedia.org/w/index.php?title=Μπορίς_Στιούρμερ&oldid=10235826"