Μαρία Άννα Μότσαρτ

Μαρία Άννα Μότσαρτ
Γενικές πληροφορίες
Όνομα στη μητρική γλώσσα	Maria Anna Mozart (Γερμανικά)
Γέννηση	30  Ιουλίου 1751 Σάλτσμπουργκ
Θάνατος	29  Οκτωβρίου 1829 Σάλτσμπουργκ
Τόπος ταφής	Petersfriedhof
Ψευδώνυμο	Nannerl
Θρησκεία	Καθολικισμός
Εκπαίδευση και γλώσσες
Μητρική γλώσσα	Γερμανικά
Ομιλούμενες γλώσσες	Γερμανικά
Πληροφορίες ασχολίας
Ιδιότητα	πιανίστα συνθέτρια τσεμπαλίστρια
Οικογένεια
Γονείς	Λέοπολντ Μότσαρτ και Άννα Μαρία Μότσαρτ
Αδέλφια	Βόλφγκανγκ Αμαντέους Μότσαρτ
Σχετικά πολυμέσα

Η Μαρία Άννα Βαλμπούργκα Ιγκνάτια Μότσαρτ (30 Ιουλίου 1751 – 29 Οκτωβρίου 1829), γνωστή με το όνομα "Μαριάν" και παρατσούκλι Ναννέρλ, ήταν μουσικός, η μεγαλύτερη αδερφή του Βόλφγκανγκ Αμαντέους Μότσαρτ (1756-1791) και η κόρη του Λεοπόλδου (1719-1787) και της Άννα Μαρία Μότσαρτ (1720–1778).

Παιδική ηλικία

Μαρία Άννα Μότσαρτ ως παιδί (1763) (πορτραίτο του Λορεντσόνι)

Η Μαρία Άννα (Μαριάν) Μότσαρτ γεννήθηκε στο Σάλτσμπουργκ. Όταν ήταν επτά χρονών, ο πατέρας της Λεοπόλδος Μότσαρτ άρχισε να τη διδάσκει να παίζει τσέμπαλο. Ο Λεοπόλδος πήρε τη Μαριάν και τον Βόλφγκανγκ σε περιοδείες πολλών πόλεων, όπως η Βιέννη και το Παρίσι, για να δείξουν τα ταλέντα τους. Τις πρώτες μέρες, μερικές φορές η Μαρία Άννα ήταν το πρώτο όνομα και σημειώθηκε ως εξαιρετική παίκτρια τσέμπαλου και φόρτεπιάνο.

Ωστόσο, με δεδομένες τις απόψεις των γονέων της, οι οποίες επικρατούσαν γενικότερα τότε στην κοινωνία, στάθηκε αδύνατο καθώς μεγάλωνε να συνεχίσει την καριέρα της. Σύμφωνα με το Νιου Γκρόουβ, "από το 1769 και μετά δεν της επιτρεπόταν να δείχνει το καλλιτεχνικό της ταλέντο σε ταξίδια με τον αδερφό της, καθώς είχε φτάσει σε ηλικία γάμου." Ο Βόλφγκανγκ συνέχισε κατά τη διάρκεια της δεκαετίας του 1770 σε πολλούς καλλιτεχνικούς θριάμβους ενώ ταξίδευε στην Ιταλία με τον Λεοπόλδο, αλλά η Μαριάν έμενε στο σπίτι στο Σάλτσμπουργκ με τη μητέρα της. Παρέμεινε επίσης σπίτι με τον Λεοπόλδο, όταν ο Βόλφγκανγκ επισκέφτηκε το Παρίσι και άλλες πόλεις (1777–1779) συνοδευόμενος από τη μητέρα του.

Υπάρχουν ενδείξεις ότι η Μαριάν έγραψε μουσικές συνθέσεις, καθώς υπάρχουν γράμματα από τον Βόλφγκανγκ που επαινούν το έργο της, αλλά η ογκώδης αλληλογραφία του πατέρα της δεν αναφέρει ποτέ καμία από τις συνθέσεις της και καμία δεν έχει επιβιώσει.

Γάμος και παιδιά

Σε αντίθεση με τον αδερφό της, ο οποίος διαφώνησε με τον πατέρα τους και τελικά παρέκκλινε από τις επιθυμίες του σχετικά με την πορεία της σταδιοδρομίας και την επιλογή της συζύγου, η Μαριάν παρέμεινε εντελώς υποταγμένη στον πατέρα της. Ερωτεύτηκε τον Φραντς ντ' Ιππόλντ, ο οποίος ήταν καπετάνιος και κατ' ιδίαν δάσκαλος, αλλά αναγκάστηκε από τον πατέρα της να απορρίψει την πρόταση γάμου του. Ο Βόλφγκανγκ προσπάθησε, μάταια, να κάνει τη Μαριάν να υπερασπιστεί τη δική της προτίμηση.

Τελικά, η Μαριάν παντρεύτηκε έναν δικαστή, τον Γιόχαν Μπαπτίστ Φραντς φον Μπέρχτολντ τσου Ζόννενμπουργκ (23 Αυγούστου 1783) και εγκαταστάθηκε μαζί του στο St. Gilgen, ένα χωριό στην Αυστρία περίπου 29 km ανατολικά της οικογένειας Μότσαρτ στο Σάλτσμπουργκ. Ο Μπερχτόλντ ήταν δύο φορές χήρος και είχε αποκτήσεο πέντε παιδιά από τους δύο προηγούμενους γάμους του, τα οποία η Μαριάν βοήθησε να μεγαλώσει. Γέννησε επίσης τρία παιδιά της: Λεοπόλδο Αλοΐς Πανταλέον (1785–1840), Ζανέτ (1789–1805) και Μαρία Μπαμπέτ (1790–1791).

Ο Λεοπόλδος μεγαλώνει τον γιο της

Ένα ασυνήθιστο επεισόδιο συνέβη στη ζωή της Μαριάν όταν γέννησε (27 Ιουλίου 1785) στο πρώτο της παιδί, έναν γιο που πήρε το όνομά του από τον παππού του. Η Μαριάν είχε ταξιδέψει από το σπίτι της στο Σαιντ Γκίλγκεν στο Σάλτσμπουργκ για τη γέννηση. Όταν επέστρεψε στο Σαιντ Γκίλγκεν, άφησε το βρέφος της στη φροντίδα του πατέρα της και των υπηρετών του. Ο πρεσβύτερος Λεοπόλδος δήλωσε (με επιστολή που προηγήθηκε της επιστροφής της Μαριάν στο Σαιντ Γκίλγκεν) ότι θα προτιμούσε να μεγαλώσει ο ίδιος το παιδί για τους πρώτους μήνες. Το 1786, επέκτεινε τη συμφωνία για αόριστο χρόνο. Ο Λεοπόλδος συνέχισε να φροντίζει τον εγγονό του, χαιρόμενος με την πρόοδό του (εκπαίδευση τουαλέτας, ομιλία κ.ο.κ.) και ξεκινώντας την μουσική του εκπαίδευση. Η Μαριάν έβλεπε τον γιο της σε περιστασιακές επισκέψεις, αλλά γενικά δεν συμμετείχε στη φροντίδα του. Η συμφωνία συνεχίστηκε μέχρι το θάνατο του πατέρα της, στις 28 Μαΐου 1787.

Οι βιογράφοι διαφωνούν ως προς τους λόγους αυτής της ρύθμισης. Ο μικρός Λεοπόλδος ήταν άρρωστος στα βρεφικά του χρόνια και ίσως χρειαζόταν να μείνει στο Σάλτσμπουργκ για αυτόν τον λόγο, αλλά αυτό δεν εξηγεί γιατί έμεινε εκεί και μετά την ανάρρωσή του. Μία άλλη πιθανότητα αποδίδει τη ρύθμιση στην ευαίσθητη υγεία της Μαριάν ή στην ανάγκη της να φροντίσει τα παιδιά του άντρα της. Ο βιογράφος Μέιναρντ Σόλομον αποδίδει τη ρύθμιση στην επιθυμία του Λεοπόλδου να αναβιώσει τις δεξιότητές του στην εκπαίδευση μίας μουσικής ιδιοφυΐας, όπως είχε κάνει με τον Βόλφγκανγκ. Υποστηρίζει επίσης ότι η παράδοση του γιου της ήταν ενδεικτική της συνολικής υποταγής της Μαριάν στις επιθυμίες του πατέρα της.

Σχέση με τον Βόλφγκανγκ

Wolfgang και Nannerl Mozart, γ. 1763, του Eusebius Johann Alphen (1741–1772)

Όταν ο Βόλφγκανγκ ήταν μικρό παιδί, η Ναννέρλ (τεσσεράμισι χρόνια μεγαλύτερη) ήταν το είδωλό του. Σύμφωνα με τον Σόλομον, "στα τρία, ο Μότσαρτ εμπνεύστηκε να μελετήσει μουσική παρακολουθώντας τις οδηγίες του πατέρα του για τη Μαριάν, ήθελε να είναι σαν αυτήν". Τα δύο παιδιά ήταν πολύ κοντά, και εφηύραν μία μυστική γλώσσα και ένα φανταστικό «Βασίλειο του Πίσω» στο οποίο ήταν βασιλιάς και βασίλισσα. Η πρώιμη αλληλογραφία του Βόλφγκανγκ με τη Μαριάν είναι στοργική, και περιλαμβάνει μερικά από τα σκατολογικά και σεξουαλικά παιχνίδια λέξεων στα οποία ο Βόλφγκανγκ επιδιδόταν με οικείους του. Περιστασιακά ο Βόλφγκανγκ έγραφε καταχωρήσεις στο ημερολόγιο της Μαριάν, αναφερόμενος στον εαυτό του στο τρίτο άτομο.

Ο Βόλφγκανγκ έγραψε μία σειρά έργων για να εκτελέσει η Μαριάν, συμπεριλαμβανομένων των Prelude και Fugue στο C, K. 394 (1782). Μέχρι το 1785, της έστελνε αντίγραφα των συναυλιών για πιάνο (μέχρι το νούμερο 21) στο Στ. Τζιλτζέν.

Όσον αφορά τη σχέση μεταξύ Βόλφγανγκ και Μαριάν στην ενηλικίωση, οι απόψεις διαφέρουν. Σύμφωνα με το Νιου Γκρόουβ, ο Βόλφγκανγκ «παρέμεινε στενά συνδεδεμένος μαζί της». Αντιθέτως, ο Σόλομον ισχυρίζεται ότι στη μεταγενέστερη ζωή ο Βόλφγκανγκ και η Μαριάν απομακρύνθηκαν εντελώς. Σημειώνει, για παράδειγμα, ότι μετά την επίσκεψη του Βόλφγκανγκ στο Σάλτσμπουργκ το 1783 (με τη νέα του σύζυγο Κωνστάντζε), ο Βόλφγκανγκ και η Μαριάν δεν επισκέφτηκαν ποτέ ο ένας τον άλλο, ότι δεν είδαν ποτέ τα παιδιά του άλλου και ότι η αλληλογραφία τους μειώθηκε στο ελάχιστο, σταματώντας εντελώς το 1788.

Ο Βόλφγκανγκ πέθανε στις 5 Δεκεμβρίου 1791. Περίπου το 1800, η Μαριάν βρήκε με τη βιογραφία του Βόλφγκανγκ του 1798 που είχε γράψει ο Φραντς Χαβιέρ Νίμετσεκ. Δεδομένου ότι αυτή η βιογραφία είχε γραφτεί από τη σκοπιά της Βιέννης και της Κωνστάντζα, μεγάλο μέρος του περιεχομένου της ήταν νέο για τη Μαριάν. Σε μια επιστολή του 1800, έγραψε:

Η βιογραφία του κυρίου καθηγητή Νίμετσεκ αναζωογονεί τόσο πλήρως τα αδελφικά μου συναισθήματα προς τον τόσο έντονα αγαπημένο αδερφό μου που συχνά λυνόμουν στα δάκρυα, καθώς μόλις τώρα εξοικειωθήκα με τη θλιβερή κατάσταση στην οποία βρέθηκε ο αδερφός μου.

Μετέπειτα χρόνια

Κρύπτη 54 ( Νεκροταφείο του Αγίου Πέτρου, Σάλτσμπουργκ): κοινόχρηστος τάφος στον οποίο έχουν θαφτεί η αδερφή του Μότσαρτ, Μαρία Άννα και ο Μίκαελ Χάιντν

Ο σύζυγος της Μαριάν πέθανε το 1801. Επέστρεψε στο Σάλτσμπουργκ, συνοδευόμενη από τα δύο ζωντανά της παιδιά και τέσσερα θετά και εργάστηκε ως δασκάλα μουσικής.

Σε μεγάλη ηλικία, η Μαριάν είχε την πρώτη της προσωπική συνάντηση με τη χήρα του Βόλφγκανγκ, Κωνστάντζε, από την επίσκεψη τους 1783. Το 1820, η Κωνστάντζε και ο δεύτερος σύζυγός της, Γεώργιος Νικόλαος φον Νίσεν, μετακόμισαν στο Σάλτσμπουργκ. Αν και η Μαριάν δεν γνώριζε καν ότι η Κωνστάντζε ήταν ακόμα ζωντανή, η συνάντηση ήταν προφανώς «εγκάρδια», αν και δεν ήταν ζεστή. Τελικά, η Μαριάν έκανε στους Νίσεν μία μεγάλη χάρη: για να τους βοηθήσει να γράψουν μία βιογραφία του Βόλφγκανγκ, η Μαριάν τους δάνεισε τη συλλογή της με οικογενειακές επιστολές, συμπεριλαμβανομένης της αλληλογραφίας του Βόλφγκανγκ και του Λεοπόλδου μέχρι το 1781.

Το 1821, η Μαριάν απόλαυσε μια επίσκεψη από τον γιο του Βόλφγκανγκ, τον Φραντς Χαβιέρ Μότσαρτ, τον οποίο δεν είχε γνωρίσει ποτέ κατά τη διάρκεια της ζωής του αδερφού της. Ο γιος είχε έρθει από το σπίτι του στο Λβιβ για να πραγματοποιήσει μια παράσταση του Ρεκβιέμ του πατέρα του σε ανάμνηση του πρόσφατα νεκρού Νίσεν.

Τα τελευταία χρόνια, η υγεία της Μαριάν επιβαρύνθηκε και τυφλώθηκε το 1825. Η Μαίρη Νοβέλλο, που την επισκέφτηκε το 1829, κατέγραψε την εντύπωση ότι η κυρία Μπερχτόλντ ήταν «τυφλή, αδύναμη, εξαντλημένη και σχεδόν άφωνη», καθώς και μόνη. Πέρασε λανθασμένα τη Μαριάν για φτωχή, αν και στην πραγματικότητα ήταν λιτή και άφησε μία μεγάλη περιουσία (7837 γκούλντεν).

Η Μαριάν πέθανε στις 29 Οκτωβρίου 1829, σε ηλικία 78 ετών και θάφτηκε στο νεκροταφείο του Αγίου Πέτρου στο Σάλτσμπουργκ.

Βιβλιογραφικές αναφορές

Έργα βιογραφίας

• «Mozart family». Grove Music Online. http://www.oxfordmusiconline.com/subscriber/article/grove/music/40258pg2. Ανακτήθηκε στις 26 March 2020. 
• Deutsch, Otto Erich (1965). Mozart: A Documentary Biography. Stanford: Stanford University Press. ISBN 0-8047-0233-0. 
• Eisen, Cliff (2009). «Mozart in Italy and the Enigma of a Collection: Newly-Discovered Portraits and Artifacts» (PDF). Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο (PDF) στις 24 Ιανουαρίου 2012. Ανακτήθηκε στις 3 Μαΐου 2021. 
• Solomon, Maynard (1995). Mozart: A Life. New York: HarperCollins. ISBN 0-06-019046-9. 

Έργα λογοτεχνίας με τη Μαρία Άννα Μότσαρτ ως βασικό χαρακτήρα

• Bauld, Alison (2005). Mozart's Sister. London: Alcina Press. ISBN 978-0-9550713-0-0.  Bauld has also published a fictional diary as Nannerl Mozart in the form of Nannerls' blog.
• Charbonnier, Rita (2007). Mozart's Sister: A Novel. Ann Goldstein (trans.). New York: Crown Publishing Group. ISBN 978-0-307-34678-0.  Originally published in Italy as: Charbonnier, Rita (2006). La sorella di Mozart: romanzo (στα Ιταλικά). Milan: Corbaccio. ISBN 978-88-7972-759-4. 
• Chmielarz, Sharon (2001). The Other Mozart: Poems. Princeton: Ontario Review Press. ISBN 0-86538-101-1. 
• Lu, Marie (2020). The Kingdom of Back. New York: G. P. Putnam's Sons. ISBN 978-1524739010. 
• Meyer, Carolyn (2008). In Mozart's Shadow: His Sister's Story. Houghton Mifflin Harcourt. ISBN 978-0-15-205594-3. 
• Moser, Nancy (2006). Mozart's Sister. Minneapolis: Bethany House. ISBN 978-0-7642-0123-3. 
• Rees, Matt (2011). Mozart's Last Aria. New York: Harper Perennial. ISBN 978-0-06-201586-0.  A historical thriller in which Nannerl travels to Vienna to uncover the mysteries of her brother's death.

Εξωτερικοί σύνδεσμοι

• Πολυμέσα σχετικά με το θέμα Maria Anna Mozart στο Wikimedia Commons