Κωνσταντίνος Ξενάκης

Από τη Βικιπαίδεια, την ελεύθερη εγκυκλοπαίδεια
Κωνσταντίνος Ξενάκης
Γενικές πληροφορίες
Όνομα στη
μητρική γλώσσα
Constantin Xenakis (Γαλλικά) και Κωνσταντίνος Ξενάκης (Ελληνικά)
Γέννηση28  Δεκεμβρίου 1931[1][2][3]
Κάιρο[4][5]
Θάνατος5  Ιουνίου 2020[6][7]
Παρίσι[8] ή Ελλάδα[9]
ΚατοικίαΠαρίσι[10]
Αθήνα[10]
Χώρα πολιτογράφησηςΕλλάδα
Γαλλία
Εκπαίδευση και γλώσσες
Ομιλούμενες γλώσσεςΓαλλικά[11]
ΣπουδέςESAM Design Paris
Ακαδημία της Γκραντ Σωμιέρ
Πληροφορίες ασχολίας
Ιδιότητακαλλιτέχνης[12]
ζωγράφος[13]
γλύπτης[14]
ΑντιπρόσωποςArtists Rights Society[15]
Περίοδος ακμής1951[16] - 2013[16]
Ιστότοπος
www.constantinxenakis.org
Commons page Σχετικά πολυμέσα

Ο Κωνσταντίνος Ξενάκης (γαλλικά: Constantin Xenakis) (28 Δεκεμβρίου 1931 - 5 Ιουνίου 2020) ήταν ποιητής, γλύπτης και εικαστικός καλλιτέχνης, ο οποίος γεννήθηκε στο Κάιρο και αργότερα εγκαταστάθηκε μόνιμα στο Παρίσι ενώ από τη δεκαετία του 90 μοίραζε το χρόνο του μεταξύ Παρισιού και Αθήνας. Θεωρείται σημαντικός εκπρόσωπος της μεταμοντέρνας τέχνης και τα έργα του είναι γνωστά για την σημειολογία τους και τον συνδυασμό κωδικών, γραμμάτων διαφόρων αλφαβήτων, και διαφόρων αντικειμένων, κατά την προσωπική τεχνοτροπία του καλλιτέχνη.

Περιγραφή[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Γεννήθηκε το 1931 στο Κάιρο σε οικογένεια Αιγυπτιωτών και στην ηλικία των 21 ετών ανεχώρησε για το Παρίσι όπου σπούδασε διακόσμηση εσωτερικών χώρων και αρχιτεκτονική έως το 1961 στην Ανωτάτη Σχολή Σύγχρονης Τέχνης (École Supérieure des Arts Modernes ) και στην Ακαδημία του Μεγάλου Σωμιέρ (Académie de la Grande Chaumière). Κατά την δεκαετία του 1970 υπήρξε καθηγητής των καλών τεχνών στο Παρίσι και το Βερολίνο ενώ μετέπειτα πραγματοποίησε πολλές εκθέσεις διεθνώς.[17][18]

Από το 1980 και έπειτα άρχισε να χρησιμοποιεί όλο και περισσότερα σημεία και σύμβολα επί των έργων του, παρμένα από τα αιγυπτιακά ιερογλυφικά, ελληνικό και φοινικικό αλφάβητο, αλλά και ιαπωνικούς χαρακτήρες, υποβαλλόμενα από χρωματικές ποικιλίες. Το 1986 έγινε μέλος του Τάγματος των Ταγμάτων και των Τεχνών (Ordre des Arts et des Lettres) στη Γαλλία και το 1996 του απονεμήθηκε το βραβείο Ντελμά (Prix Delmas) από το Institut de Γαλλία.[17][18]

Είχε ασκήσει κριτική στο φαινόμενο της παγκοσμιοποίησης και των επιπτώσεων της και είχε εκφράσει προβληματισμούς για την υπερπληθώρα των διαθέσιμων πληροφοριών στον σύγχρονο κόσμο ενώ μέσω του έργου του επιδίωκε την παρουσίαση μιας οικουμενικής εκφραστικής δημιουργίας αναζητώντας την καλλιτεχνική υπέρβαση.[19]

Στην Ελλάδα κάποια από τα έργα του φιλοξενούνται στην Εθνική Πινακοθήκη Αθηνών[20] και το Μακεδονικό Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης στη Θεσσαλονίκη,[21] ενώ ένα από τα έργα του κοσμούσε ως ο κεντρικός πίνακας το πρωθυπουργικό γραφείο κατά την θητεία του Αλέξη Τσίπρα.[22]

Ενδεικτά έργα, εκθέσεις και πινακοθήκη "Κωνσταντίνος Ξενάκης"[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Έργα[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

  • 1969: "EK-STASIS", ηλεκτροκινητική γλυπτική
  • 1982: "La grande journée", συνδυασμός εικαστικής και χορευτικής παράστασης [23]
  • 1985: δημιουργία ανάγλυφων κεραμικών πορειών (έκτασης 670 τ.μ.) για τον σταθμό αποχέτευσης της πόλης Κροσν (Crosne) στη Γαλλία

Εκθέσεις[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

1969: "Espace a Reflexion" Sodertalje Konsthall Σουηδία

1971: "Studio fur Moderne Kunst" Ινστιτούτο Γκαίτε Αθήνα

1971: "RA / Reflexion", Action, Studio fur Moderne Kunst, Ινστιτούτο Γκαίτε, Αθήνα

1974: Galerija Studentskog Centra, Ζάγκρεμπ, Κροατία

1976: "Centre d' Art et Communication", Βαντούζ, Λίχτενσταϊν

1981: "Constantin Xenakis : 15 Ans d' Art Semiotiqie", Mont -Saint-Aignan, Γαλλία

1985: "Constantin Xenakis", Walker Hill Art Center, Σεούλ, Κορέα

1985: "Constantin Xenakis", Institut Franco-Japonais, Τόκυο, Ιαπωνία

1985: "Constantin Xenakis", Musee d' Art Moderne de la ville de Taipei, Ταϊβάν

1996: "Constantin Xenakis, Retrospective 1958-1996 : The return of the artist", Musee des Beaux Arts, Αλεξάνδρεια, Αίγυπτος

1997: "Constantin Xenakis, Retrospective 1958-1996 : The return of the artist", Hanager Arts Center, Κάιρο, Αίγυπτος

1997: Le Livre de la Vie, Chapitre B: Alexandre le Grand et Moi , de Constantin Xenakis, Αλατζά Ιμαρέτ, Θεσσαλονίκη

1998: "9e Festival du Film Arabe de Fameck", Cite Sociale de Fameck, Γαλλία

2003: "Constantin Xenakis. Works 1980-2001", Κρατικό Μουσείο Σϋγχρονης Τέχνης, Συλλογή Κωστάκη, Θεσσαλονίκη, Ελλάδα

2005: "Constantin Xenakis, Parcours d’un peintre 1966-2004", Centre Noroit Arras, Γαλλία

2005: "Constantin Xenakis", Fundació Jaume II el Just. Reial Monastir de Santa Maria de la Valldigna, Βαλένθια, Ισπανία

2006: "Le code de la Route" Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης, Ρόδος, Ελλάδα

2006: "Structures & Codes" Μουσείο Ηρακλειδών, Αθήνα.[24]

2015: "HEL(L)AS! Παντού!" Αρχαιολογικό Μουσείο Θεσσαλονίκης,Ελλάδα


Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης, Πινακοθήκη "Κωνσταντίνος Ξενάκης"[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

  • To Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης «Πινακοθήκη Κωνσταντίνος Ξενάκης» δημιουργήθηκε στο πλαίσιο του έργου Cultural Dipole «Δημιουργία πολιτιστικού διπόλου στη διασυνοριακή περιοχή»του προγράμματος INTERREG V-A «Ελλάδα – Βουλγαρία 2014-2020».
  • 14 Μαϊου 2022: Γίνονται τα επίσημα εγκαίνια του Μουσείου από την υπουργό πολιτισμού Λίνα Μενδώνη και τον Δήμαρχο Σερρών, παρουσία πολλών επισήμων και πλήθους κόσμου.
  • Το Μουσείο είναι αφιερωμένο στον διεθνούς φήμης Έλληνα εικαστικό Κωνσταντίνο Ξενάκη, ο οποίος δώρισε 171 έργα του όλων των περιόδων στον Δήμο Σερρών οραματιζόμενος τη δημιουργία ενός μοναδικού στο είδος του Μουσείο στην πόλη των Σερρών. Επίσης, 13 έργα του καλλιτέχνη δώρισε στον Δήμο ο καθηγητής του Α.Π.Θ. Αριστοτέλης Νανιόπουλος, ενώ μικρότερο αριθμό έργων άλλοι δωρητές.
  • Το όραμα του πρωτοποριακού καλλιτέχνη έγινε πραγματικότητα μετά από συστηματικές και πολύχρονες προσπάθειες διαχρονικά των Δημοτικών Αρχών του Δήμου Σερρών καθώς και της τοπικής κοινωνίας των πολιτών και του Σωματείου Σερραίων Πολιτεία με το συντονισμό του καθηγητή Α. Νανιόπουλου.
  • Επικεφαλής εταίρος του έργου Cultural Dipole είναι ο Δήμος Σερρών και συμμετέχουν ο Δήμος Petrich της Βουλγαρίας, το Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης (Α.Π.Θ.) και το Δημοκρίτειο Πανεπιστήμιο Θράκης (Δ.Π.Θ.), ενώ υποστηρικτές εταίροι τα σωματεία Σερραίων Πολιτεία και Ε.Μ.Ε.Ι.Σ.
  • Στο Μουσείο μπορεί να περιηγηθεί κανείς στην εξέλιξη του έργου του πρωτοπόρου εικαστικού, ο οποίος έφυγε από τη ζωή στις 6 Ιουνίου 2020  και σε ολόκληρη την καλλιτεχνική του διαδρομή, με τη χρήση και αξιοποίηση σύγχρονων τεχνολογικών μέσων και οπτικοακουστικού υλικού.
  • Η οργάνωση του εκθεσιακού χώρου έγινε μετά από μια πλήρη Μουσειολογική-Μουσειογραφική Γραφιστική μελέτη των ομότιμων καθηγητών του ΑΠΘ, Ματούλας Σκαλτσά, Πάνου Τζώνου και των συνεργατών τους. Εξάλλου, ο ίδιος ο Κωνσταντίνος Ξενάκης συμμετείχε ενεργά στις πρώτες φάσεις μελέτης και υλοποίησης του Μουσείου.
  • Διεύθυνση: Πολιτιστικό Πάρκο ‘Κωνσταντίνος Καραμανλής’ πρώην στρατόπεδο Παπαλουκά Σέρρες 62124
  • ιστοσελίδα: https://mcx-serres.gr
  • Συντελεστές: Το Μουσείο υλοποιήθηκε στο διάστημα: 1/9/2017 – 31/8/2019, Δημαρχία Πέτρου Αγγελίδη 31/8/2019 – 31/5/2022, Δημαρχία Αλέξανδρου Χρυσάφη στο πλαίσιο του Ευρωπαϊκού έργου CULTURAL DIPOLE του Προγράμματος INTERREG V-A GREECE BULGARIA 2014-2020 Χρηματοδότηση υλοποίησης του έργου στην Ελλάδα: 1. Ευρωπαϊκή Ένωση: 580.000 € 2. Υπουργείο Εσωτερικών (ΣΑΤΑ): 131.000 € 3. Δήμος Σερρών: 103.000 € 4. Χορηγοί: 20.000 € ΣΥΝΟΛΙΚΟ ΚΟΣΤΟΣ ΕΡΓΟΥ: 834.000 € Δωρητές Έργων: ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ ΞΕΝΑΚΗΣ, 171 έργα καθηγητής ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΗΣ ΝΑΝΙΟΠΟΥΛΟΣ, 13 έργα Συντονιστής του έργου δημιουργίας του Μουσείου: Καθηγητής Αριστοτέλης Νανιόπουλος
    1. ΔΗΜΟΣ ΣΕΡΡΩΝ Αντιδήμαρχος υπεύθυνος συντονισμού της προμήθειας υλικού και εφαρμογής της Μουσειογραφικής Μελέτης Δημήτριος Σιαμάγκας ΔΙΕΥΘΥΝΣΗ ΤΕΧΝΙΚΩΝ ΥΠΗΡΕΣΙΩΝ • Διαχείριση, επίβλεψη, αδειοδότησης, αναστήλωσης, επανάχρησης κτιρίου Χρήστος Πάλλας, Ηλεκτρολόγος μηχανικός MSc/Διευθυντής Δ.Τ.Υ. Αικατερίνη Μαρινάκη, Πολιτικός Μηχανικός MSc Ελένη Βαρναλίδου, Χημικός Μηχανικός MBA Κυριακή Τζίνη, Μηχανολόγος Μηχανικός TE Θάνος Φιλτζαντζής, Πολιτικός Μηχανικός MSc Αναστασία Ταράση, Αρχιτέκτων Μηχανικός Νικόλαος Παναγιωτόπουλος, Ηλεκτρολόγος Μηχανικός ΤΜΗΜΑ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΙΣΜΟΥ • Διαχείριση έργου CULTURAL DIPOLE Αθηνά Κοκκινίδου, Χημικός Μηχανικός, Προϊσταμένη Βασιλική Χαριζάνη, Διοικητικού – Οικονομικού ΕΞΩΤΕΡΙΚΟΙ ΣΥΝΕΡΓΑΤΕΣ ΔΗΜΟΥ ΣΕΡΡΩΝ • Μελέτη αποκατάστασης διατηρητέου κτιρίου Απόστολος Γκεντσίδης, Αρχιτέκτων Μηχανικός Ελένη Παπανικολάου, Αρχιτέκτων Μηχανικός Αθανάσιος Ξένος, Πολιτικός Μηχανικός Αγλαΐα Χρόνη, Πολιτικός Μηχανικός Κωνσταντίνος Θεοφύλακτος, Μηχανολόγος Μηχανικός Βασίλειος Σταθής, Δρ. Ηλεκτρολόγος-Ενεργειακός Μηχανικός • Εκτέλεση έργου αναστήλωσης, επανάχρησης κτιρίου Α.ΜΙ.ΚΑΤ. Α.Ε. / Τεχνική Εταιρεία • Εκτέλεση εκθεσιακού έργου “Μουσείο Κ. Ξενάκης” TΕΤΡΑΓΚΟΝ A.E. / Μελετητική Κατακευαστική Εταιρεία • Υπηρεσίες οργάνωσης μόνιμης έκθεσης Ποιοτική επίβλεψη: MEAMuse/ Παναγιώτης Τζώνος, Ματούλα Σκαλτσά
    2. ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ Αριστοτέλης Νανιόπουλος, Καθηγητής Α.Π.Θ. Επιστημονικά υπεύθυνος Έργου για το Α.Π.Θ. • Επίβλεψη, Διαχείριση αντικειμένων εξωτερικών συνεργατών, Μελέτη προσβασιμότητας, Διαχείριση προβολής του έργου Αριστοτέλης Νανιόπουλος, Καθηγητής Α.Π.Θ. Τζούλια Τάπαλη, Δρ. Πολιτικός μηχανικός, MSc Παναγιώτης Τσαλής, Δρ. Πολιτικός Μηχανικός Παυλίνα Λαζαρίδου, Οικονομολόγος MSc Ιωάννα Κανταΐδου, Οικονομολόγος MSc Μάγδα Παπαχαραλάμπους, MBA, ΒΑ(Hons) Graphic Design ΕΞΩΤΕΡΙΚΟΙ ΣΥΝΕΡΓΑΤΕΣ Α.Π.Θ. • Μελέτη Εκθεσιακού έργου “Μουσείο Κ. ΞΕΝΑΚΗΣ” MEAmuse A.E. Μουσειολογική Νοηματική Μελέτη Ματούλα Σκαλτσά, Ιστορικός Τέχνης, Μουσειολόγος, ομ. καθ. Α.Π.Θ. Αγγελική Τσοτινού, Αρχαιολόγος, Μουσειολόγος, υποψ. δρ Α.Π.Θ. Αγγελική Σεχρεμέλη, Αρχιτέκτων, Μουσειολόγος Εποπτεία και διαχείριση αρχείου Κ. Ξενάκη Μάνος Αλεξίου Επεξεργασία και σύνθεση υλικού προβολής Ελένη Κωτούλα, Αρχειονόμος, Μουσειολόγος, Web Designer Ελισάβετ Φουτσιτζόγλου, Αρχιτέκτων Αρχιτεκτονική-εκθεσιακή Μελέτη, Σχεδιασμός έντυπου υλικού Πάνος Τζώνος, Αρχιτέκτων, ομ. καθηγητής Α.Π.Θ. Ελισάβετ Φουτσιτζόγλου, Αρχιτέκτων Post-Spectacular (P-SO) Στέργιος Γαλίκας, Αρχιτέκτων, Μουσειολόγος, υποψ. δρ Α.Π.Θ. • Επιμέλεια βίντεο για το έργο και βίντεο διερμηνείας στη νοηματική γλώσσα για το Μουσείο Pnevma Productions, Ελένη Πνευματικού, Αργύριος Πνευματικός • Συμβολή στην τοποθέτηση των έργων τέχνης TSATSIS PROJECTS ARTFORUM (Ευανθία Αποστολίδου, Τάτσης Παντελής) Βασίλης Βαφειάδης, Εικαστικός Κωνσταντίνος Λάσκαρης, Εικαστικός Θεόδωρος Γουργουβέλης, Τεχνικός Μελίνα Γρηγοριάδου, Διαχείριση Πολιτισμού Θεόδωρος Μπάτσικας, Αρχαιοφύλακας Ελίζα Κουγιουμτζόγλου, Ιστορικός Τέχνης • Σχεδιασμός ασύρματης δικτύωσης και υποστηρικτικού λογισμικού Κωνσταντίνος Παναγιώτου, Ηλεκτρολόγος μηχανικός Δημήτριος Φλώρος, Ηλεκτρολόγος μηχανικός Μιχάλης Κοβανίδης, Εκφώνηση κειμένων Δανιηλίδου Όλγα, Εκφώνηση κειμένων • Δημιουργία ιστοσελίδας για το έργο και ιστοσελίδας για το Μουσείο TERO Consulting
    3. ΔΗΜΟΚΡΙΤΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΡΑΚΗΣ Αργυρώ Δημούδη, Καθηγήτρια Δ.Π.Θ. Επιστημονικά Υπεύθυνη Έργου για το Δ.Π.Θ. • Ενεργειακές προσομοιώσεις, θερμικές μετρήσεις, ενεργειακή μελέτη κτιρίου Αργυρώ Δημούδη, Καθηγήτρια Δ.Π.Θ. Πασχάλης Βάβαλος, Μηχανικός Περιβάλλοντος, MSc Παύλος Τουμπουλίδης, Μηχανικός Περιβάλλοντος, MSc Βασίλειος Σταθής, Δρ. Ηλεκτρολόγος – Ενεργειακός Μηχανικός
    4. ΥΠΟΣΤΗΡΙΚΤΕΣ ΕΤΑΙΡΟΙ ΣΕΡΡΑΙΩΝ ΠΟΛΙΤΕΙΑ ΕΤΑΙΡΕΙΑ ΜΕΛΕΤΗΣ ΚΑΙ ΕΡΕΥΝΑΣ ΤΗΣ ΙΣΤΟΡΙΑΣ ΤΩΝ ΣΕΡΡΩΝ (Ε.Μ.Ε.Ι.Σ.)
    5. ΧΟΡΗΓΟΙ ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΑΣ ΤΟΥ ΜΟΥΣΕΙΟΥ COSMOTE Βιβλιοχαρτοπωλείο ΓΡΑΜΜΗ Τ.Ε.Σ. Α.Ε. Τεχνική Εταιρεία Αθανάσιος Γεωργιτζίκης ΡΟΝΤΣΗΣ Ορθοπεδικά Δημήτριος Δημούδης Ελισάβετ Μωϋσιάδου Αριστοτέλης Νανιόπουλος ΜΕΓΚΛΑΣ Α.Β.Ε.Ε., μνήμη Χρήστου Μέγκλα Λουκία Ξενάκη Μάνος Αλεξίου

Παραπομπές[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

  1. 1,0 1,1 rkd.nl/explore/artists/271377. Ανακτήθηκε στις 22  Αυγούστου 2017.
  2. 2,0 2,1 «Constantin Xenakis». (Ολλανδικά) RKDartists. 271377.
  3. 3,0 3,1 The Fine Art Archive. 68815.
  4. Εθνική Βιβλιοθήκη της Γερμανίας: (Γερμανικά) Gemeinsame Normdatei. Ανακτήθηκε στις 22  Δεκεμβρίου 2014.
  5. www.nationalgallery.gr/el/zographikh-monimi-ekthesi/painter/xenakis-konstantinos.html. Ανακτήθηκε στις 29  Οκτωβρίου 2020.
  6. «Who's Who in France» (Γαλλικά) Παρίσι. 22.
  7. «Fichier des personnes décédées» i8QaXUpuoveM.
  8. greece.greekreporter.com/2020/06/06/greek-diaspora-artist-constantin-xenakis-passes-away-at-89/.
  9. «Fichier des personnes décédées». Fichier des personnes décédées. Ανακτήθηκε στις 28  Μαρτίου 2021.
  10. 10,0 10,1 dp.iset.gr/en/artist/view.html?id=580. Ανακτήθηκε στις 29  Οκτωβρίου 2020.
  11. Εθνική Βιβλιοθήκη της Γαλλίας: (Γαλλικά) καθιερωμένοι όροι της Εθνικής Βιβλιοθήκης της Γαλλίας. data.bnf.fr/ark:/12148/cb12216544f. Ανακτήθηκε στις 10  Οκτωβρίου 2015.
  12. Jean-Pierre Delarge: (Γαλλικά) Le Delarge. Gründ, Jean-Pierre Delarge. Παρίσι. 2001. 16840_artiste_XENAKIS_Constantin. Ανακτήθηκε στις 22  Απριλίου 2022. ISBN-13 978-2-7000-3055-6. ISBN-10 2-7000-3055-9.
  13. The Fine Art Archive. cs.isabart.org/person/68815. Ανακτήθηκε στις 1  Απριλίου 2021.
  14. Ανακτήθηκε στις 20  Ιουνίου 2019.
  15. www.arsny.com/mostwanted/. Ανακτήθηκε στις 19  Αυγούστου 2018.
  16. 16,0 16,1 16,2 (Ολλανδικά) RKDartists. rkd.nl/explore/artists/271377. Ανακτήθηκε στις 8  Ιανουαρίου 2023.
  17. 17,0 17,1 www.biennale.gr. «Κωνσταντίνος Ξενάκης - Biennale3». biennale3.thessalonikibiennale.gr. Ανακτήθηκε στις 17 Ιουλίου 2016. 
  18. 18,0 18,1 Κωνσταντίνος Ξενάκης, Βιογραφικό[νεκρός σύνδεσμος] - Αμπέτειος Σχολή
  19. «Κωνσταντίνος Ξενάκης: Χαρτογράφηση της κρίσης». Ανακτήθηκε στις 17 Ιουλίου 2016. 
  20. «nationalgallery.gr». Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 6 Απριλίου 2010. Ανακτήθηκε στις 16 Ιουλίου 2016. 
  21. «mmca.org.gr». Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 21 Ιουλίου 2011. Ανακτήθηκε στις 16 Ιουλίου 2016. 
  22. «Κωνσταντίνος Ξενάκης: Αυτός είναι ο αγαπημένος εικαστικός του Τσίπρα |thetoc.gr». 8 Μαρτίου 2015. Ανακτήθηκε στις 17 Ιουλίου 2016. 
  23. http://www.constantinxenakis.org/inside.asp?img1=http://www.constantinxenakis.org/admin/product/images_full/216200895938_f101.jpg&img2=http://www.constantinxenakis.org/admin/product/images_zoom/2162008101434_f101.jpg&id=150[νεκρός σύνδεσμος]
  24. «heraleidon-art.gr». Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 21 Ιουλίου 2011. Ανακτήθηκε στις 16 Ιουλίου 2016. 

Εξωτερικοί σύνδεσμοι[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]