Ιωάννης Β΄ της Πορτογαλίας

Ιωάννης Β'
Βασιλιάς της Πορτογαλίας
Περίοδος	1481 — 1495
Προκάτοχος	Αλφόνσος Ε'
Διάδοχος	Εμμανουήλ Α'
Γέννηση	3 Μαΐου 1455; κάστρο Αγ. Γεωργίου, Πορτογαλία
Θάνατος	25 Οκτωβρίου 1495 (ετών 40); Αλβόρ, Αλγκράβη
Τόπος ταφής	Μονή Μπατάλια, Λεϊρία
Σύζυγος	Ελεονώρα των Αβίς-Βιζέου
Επίγονοι	Αλφόνσος πρίγκιπας; (νόθος) Γεώργιος ντε Λενκάστρε της Κοΐμπρα
Οίκος	Οίκος των Αβίς
Πατέρας	Αλφόνσος Ε'
Μητέρα	Ισαβέλλα της Κοΐμπρα
	Σχετικά πολυμέσα
	δεδομένα (π • σ • ε )

Ο Ιωάννης Β΄ της Πορτογαλίας ή Ιωάννης ο Τέλειος, (Πορτογαλική γλώσσα : Joao II de Portugal, Λισαβώνα, 3 Μαΐου 1455 - 25 Οκτωβρίου 1495) μέλος του Οίκου των Αβίς ήταν Βασιλιάς της Πορτογαλίας και της Αλγκάρβε (1477 - 1495).^[1] Ο Ιωάννης Β΄ ήταν υιός του Αλφόνσου Ε΄ της Πορτογαλίας και της Ισαβέλλας της Κοΐμπρα κόρης του Πέτρου, δούκας της Κοΐμπρα. Παρέμεινε γνωστός για την αποκατάσταση της βασιλικής εξουσίας στην Πορτογαλία, νέα ανάπτυξη της Πορτογαλικής οικονομίας και ανανέωση των Πορτογαλικών εξερευνήσεων στην Ανατολή και την Αφρική.

Πρώτα χρόνια[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Ο Ιωάννης Β΄ διαδέχτηκε τον πατέρα του όταν παραιτήθηκε και αποσύρθηκε σε μοναστήρι στη Σίντρα (1477) μετά την αποτυχημένη εκστρατεία του στο Βασίλειο της Καστίλης, διεκδικούσε τον θρόνο χάρη στα δικαιώματα της δεύτερης συζύγου και ανεψιάς του Ιωάννας λα Μπελτρανέχα. Τον τίτλο του βασιλιά τον πήρε ωστόσο επίσημα ο Ιωάννης τέσσερα χρόνια αργότερα μετά τον θάνατο του πατέρα του (1481). Σαν πρίγκιπας ο Ιωάννης συνόδευσε τον Αλφόνσο Ε΄ σε όλες τις εκστρατείες του, χρίστηκε ιππότης μετά τη νίκη και την κατάκτηση της Αρζίλα (1471). Νυμφεύτηκε την Ινφάντα της Πορτογαλίας και πρώτη εξαδέλφη του Ελεονώρα του Βιζέου (1473).

Την εποχή που ήταν διάδοχος δεν ήταν συμπαθής ανάμεσα στους ευγενείς, δεν συμμετείχε στις ίντριγκες της υπόλοιπης Αυλής και τις περιφρονούσε. Οι ευγενείς, ανάμεσα στους οποίους και ο δεύτερος ετεροθαλής εξάδελφος του Φερδινάνδος Β΄ της Μπραγκάνσα, ήταν έντονα προβληματισμένοι, με την πολιτική που θα ακολουθούσε μετά την άνοδό του στον θρόνο.

Βασιλιάς της Πορτογαλίας[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Μετά την επίσημη άνοδο του στον θρόνο (1481) ο Ιωάννης Β΄ πήρε μιά σειρά από μέτρα με στόχο να ελαττώσει τη δύναμη της αριστοκρατίας και να συγκεντρώσει όλες τις εξουσίες στα χέρια του. Το σημαντικότερο από αυτά ήταν η αφαίρεση από τους αριστοκράτες στο δικαίωμα που είχαν να απονέμουν οι ίδιοι δικαιοσύνη στα κτήματα τους.^[2] Οι ευγενείς ξεκίνησαν να συνωμοτούν απέναντι του, ο δούκας της Μπραγκάνσα άρχισε την ανταλλαγή επιστολών με την Ισαβέλλα Α΄ της Καστίλης στις οποίες διαμαρτυρήθηκε για την πολιτική του. Ο Ιωάννης Β΄ ανέλαβε την πρωτοβουλία να αναιρέσει τη "Συνθήκη των Μουρών" προκειμένου να φύγει από την αυλή και να μετακινηθεί εναντίον του δούκα της Μπραγκάνσα που ήταν ο μεγαλύτερος εχθρός του. Η αρχική συμφωνία είχε καθορίσει να ζήσουν μόνιμα στην αυλή στη Μούρα ο μικρός Αλφόνσος και η μνηστή του Ισαβέλλα της Αραγωνίας, βασίλισσα της Πορτογαλίας μέχρι την εποχή που θα έφταναν σε ηλικία γάμου.^[3]

Αργότερα (1483) νέα ευρήματα από την αλληλογραφία του Φερδινάνδο αποκάλυψαν ότι συνωμοτούσε εναντίον του βασιλιά. Ο Οίκος της Μπραγκάνσα ανακηρύχτηκε εκτός νόμου, έγινε κατάσταση της περιουσίας του δούκα και ο ίδιος εκτελέστηκε στην Έβορα. Η χήρα του δούκα Ισαβέλλα του Βιζέου ξαδέλφη και κουνιάδα του Ιωάννη Β΄ δραπέτευσε με τα παιδιά της στο Βασίλειο της Καστίλης.^[4] Ακολούθησε η εκτέλεση πολλών οπαδών του Οίκου της Μπραγκάνσα με την κατηγορία της συνωμοσίας εναντίον του βασιλιά, άλλοι εξορίστηκαν στην Καστίλη και έγινε κατάσχεση της περιουσίας τους, ανάμεσα τους ο επίσκοπος της Έβορα που δηλητηριάστηκε στη φυλακή.^[5] Μετά την καταστολή κανένας δεν αμφισβήτησε τον βασιλιά μέχρι τον θάνατο του, έκανε εκτεταμένες κατασχέσεις εδαφών με αποτέλεσμα η περιουσία του στέμματος να γίνει τεράστια.

Οικονομία[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Με ένα χρεοκοπημένο βασίλειο μπροστά του η προτεραιότητα του Ιωάννη Β΄ ήταν η δημιουργία ενός Συμβουλίου για την αναδιοργάνωση του.^[6] Ο βασιλιάς διέταξε έρευνα για αναζήτηση ανθρώπων μέσα στο βασίλειο του με ταλέντα και ειδικές ικανότητες, ο στόχος του ήταν να τους χρησιμοποιήσει στις εξερευνήσεις του. Ακολούθησαν υπερπόντιες εκστρατείες και κατακτήσεις, τα κέρδη ήταν τόσο μεγάλα που έγινε το Πορτογαλικό νόμισμα το ισχυρότερο στην Ευρώπη. Ο βασιλιάς μπορούσε από τότε να συλλέξει φόρους για δική του χρήση και όχι για να πληρώνει τα χρέη του, τα σημαντικότερα από τα έσοδα του προέρχονται από τις πηγές χρυσού στη Γουινέα.

Εξερευνήσεις[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Ο Ιωάννης Β΄ αποφάσισε να συνεχίσει τις εξερευνήσεις στην Αφρική και τον Ατλαντικό, έργο που είχε ξεκινήσει ο μεγαλοθείος του Ερρίκος ο Θαλασσοπόρος. Οι προτεραιότητες του πέρα από τις εξερευνήσεις ήταν η αναζήτηση θαλάσσιων δρόμων για την Ινδία και να κυριαρχήσει στο εμπόριο μπαχαρικών. Οι σημαντικότερες από τις ανακαλύψεις του ήταν οι παρακάτω :

1482 - Ίδρυση παραλιακών κάστρων και εμπορικών λιμένων στην Έλμινα στην Γκάνα.
1484 - Ανακάλυψη του ποταμού Κονγκό από τον εξερευνητή Ντιόγκο Κάο (1450-1486).
1488 - Ο Βαρθολομαίος Ντιάζ ανακάλυψε στο Μόσελ Μπέι το Ακρωτήριο της Καλής Ελπίδος.^[7]
1493 - Ο εξερευνητής Αλβάρο Καμίνια ξεκίνησε τον εποικισμό των νησιών Σάο Τομέ και Πρίνσιπε

Ξεκίνησαν εξερευνητικές αποστολές στην Ινδία και την Αιθιοπία με στόχο να ανακαλύψουν το μυθικό βασίλειο του Ιωάννη του Πρεσβύτερου. Ο πραγματικός λόγος των ανακαλύψεων αυτών έχει γίνει θέμα Ακαδημαικής συζήτησης, σύμφωνα με μία θεωρία οι εξερευνητές κράτησαν μυστικές τις ανακαλύψεις τους χάρη στον φόβο του ανταγωνισμού με τη γειτονική Καστίλη. Τα αρχεία καταστράφηκαν από τη φωτιά που ξέσπασε μετά τον μεγάλο σεισμό στη Λισαβώνα (1755), ότι απέμειναν καταστράφηκαν όταν ξέσπασε ο Πόλεμος της Ιβηρικής Χερσονήσου.^[8]^[9]^[10]

Σύγκρουση με Καστίλη[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Όταν επέστρεψε ο Χριστόφορος Κολόμβος από το πρώτο του ταξίδι στην Αμερική (1493) επισκέφτηκε τον βασιλιά Ιωάννη Β΄ να διεκδικήσει τις ανακαλύψεις του, του απάντησε ότι σύμφωνα με τη "Συνθήκη της Αλκακόνας" που υπέγραψε με την Ισπανία όλες οι κατακτήσεις του θα πέρναγαν στην Πορτογαλία. Ο Κολόμβος αποφάσισε να επισκεφτεί την Ισαβέλλα Α΄ της Καστίλης, ο Ιωάννης Β΄ έστειλε ταυτόχρονα επιστολή στην Καστίλη και δήλωσε ότι θα στείλει στόλο για να καταλάβει τις κατακτήσεις του Κολόμβου με τη βία. Στη συνάντηση που ακολούθησε παραβρέθηκε ένας παπικός απεσταλμένος για διαιτητής, ακολούθησε η "Συνθήκη της Τορντεσίλας" από το όνομα της μικρής πόλης που υπέγραψαν τη Συνθήκη, αποφάσισαν να μοιράσουν τις ανακαλύψεις η Ισπανία και η Πορτογαλία.

Θρύλοι[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Ο Ιωάννης ο Τέλειος πέθανε στην Αλβόρ πρόωρα σε ηλικία 40 ετών (25 Οκτωβρίου 1495) χωρίς νόμιμα παιδιά, τον διαδέχθηκε ο πρώτος του ξάδελφος Εμμανουήλ Α΄ της Πορτογαλίας. Το προσωνύμιο "Τέλειος" ακούγεται μετά τον θάνατο του, φαίνεται ότι εμφανίζεται για πρώτη φορά στο έργο του Νικολό Μακιαβέλι Ο Ηγεμόνας, θεωρείται από τους ιδανικούς μονάρχες και ο τίτλος του τέλειου πρίγκιπα. Οι Ευρωπαίοι τον θαύμαζαν στην εποχή του σαν τον κορυφαίο μονάρχη, η Ισαβέλλα Α΄ της Καστίλης τον αποκαλούσε "Ο άνδρας".^[11] Ο Ιταλός σοφός Άντζελο Πολιτσιάνο έγραψε επιστολή στον Ιωάννη με τον οποίο του έδινε βαθύ φόρο τιμής :

"Σας ευχαριστώ για όλα όσα μας προσφέρατε αυτόν τον αιώνα, κατορθώματα που παραπέμπουν στην Αρχαιότητα και τους μυθικούς ήρωες".

Ο Πολιτσιάνο πραγματικά έκανε σύγκριση του Ιωάννη του Τέλειου με κολοσσιαίες προσωπικότητες της αρχαιότητας όπως ο Αλέξανδρος ο Μέγας και ο Ιούλιος Καίσαρ. Έκανε πρόταση να γράψει ένα μεγάλο επικό έργο για τον Πορτογάλο βασιλιά, ο Ιωάννης ο Τέλειος απάντησε θετικά αλλά με καθυστέρηση (23 Οκτωβρίου 1491).^[12]

Οικογένεια[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Το 1471 νυμφεύτηκε την Ελεονώρα του Βιζέου, κόρη του Φερδινάνδου δούκα του Βιζέου, είχε τέκνα:

Αλφόνσος 1475-1491, διάδοχος πρίγκιπας της Πορτογαλίας· απεβίωσε 16ετής.

Από μία εκτός γάμου σχέση με την Άννα ντε Μεντόντσα (!460-1542) είχε ένα φυσικό τέκνο:

(νόθος) Γεώργιος ντε Λενκάστρε της Κοΐμπρα 1481-1550, δούκας της Κοΐμπρα. Ιδρυτής τού κλάδου των Λενκάστρε.

Από την ερωμένη του Μπρίτες Άνες (γενν. π. 1460) είχε:

(νόθη) Μπρίτες Άνες ντε Σανταρέμ γενν. π. 1485, παντρεύτηκε τον Ζοάο Πίρες Αμάντο.

Πρόγονοι[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Παραπομπές[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

↑ "Joam", στα αρχαία Πορτογαλικά
↑ http://www.newadvent.org/cathen/12297a.htm
↑ https://books.google.gr/books?id=fHI3AAAAIAAJ&pg=PR8&redir_esc=y#v=onepage&q&f=false
↑ https://books.google.gr/books?id=atc8AAAAYAAJ&pg=PA350&redir_esc=y#v=onepage&q&f=false
↑ http://www.newadvent.org/cathen/12297a.htm
↑ https://books.google.gr/books?id=atc8AAAAYAAJ&pg=PA350&redir_esc=y#v=onepage&q&f=false
↑ Disney, A.R. (2009) A History of Portugal and the Portugal Empire, Τόμος 2: "Η Πορτογαλική αυτοκρατορία": 38–39; Cambridge University Press: New York
↑ Charles E. Nowell (1936). "The Discovery of Brazil: Accidental or Intentional?". The Hispanic American Historical Review. 16 (3): σσ. 311–338
↑ J. Baltalha-Reis (1897). "The Supposed Discovery of South America before 1488, and Critical Methods of the Historians of Geographical Discovery". The Geographical Journal. 9 (2): σσ. 185–210
↑ https://books.google.gr/books?id=EwSy2jB--boC&pg=PA561&redir_esc=y#v=onepage&q&f=false
↑ McKendrick, Melveena (2000). Playing the king: Lope de Vega and the limits of conformity. Tamesis. σ. 55
↑ Manuel Bernardes Branco (1879). Portugal e os Estrangeiros. Lisboa: Livraria de A.M.Pereira. σσ. 415–417

Πηγές[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Page, Martin The First Global Village
Boxer, Charles R. From Lisbon to Goa, 1500–1750 (1991)
Boxer, Charles R. The Portuguese Seaborne Empire 1415–1825 (1969)
Mira, Manuel S. Forgotten Portuguese: The Melungeons and the Portuguese Making of America (1998)
Duffy, James Portuguese Africa (1968)
Bodian, Mirian Hebrews of the Portuguese Nation (1997)

Βασιλικοί τίτλοι
Ιωάννης Β΄ της Πορτογαλίας Οίκος των Αβίς Γέννηση: 3 Μαΐου 1455 Θάνατος: 25 Οκτωβρίου 1495
Προκάτοχος Αλφόνσος ο Αφρικανός	Βασιλιάς της Πορτογαλίας 1481 - 1495	Διάδοχος Εμμανουήλ ο Τυχερός

[1] "Joam", στα αρχαία Πορτογαλικά

[2] ttp://www.newadvent.org/cathen/12297a.htm

[3] ttps://books.google.gr/books?id=fHI3AAAAIAAJ&pg=PR8&redir_esc=y#v=onepage&q&f=false

[4] ttps://books.google.gr/books?id=atc8AAAAYAAJ&pg=PA350&redir_esc=y#v=onepage&q&f=false

[5] ttp://www.newadvent.org/cathen/12297a.htm

[6] ttps://books.google.gr/books?id=atc8AAAAYAAJ&pg=PA350&redir_esc=y#v=onepage&q&f=false

[7] Disney, A.R. (2009) A History of Portugal and the Portugal Empire, Τόμος 2: "Η Πορτογαλική αυτοκρατορία": 38–39; Cambridge University Press: New York

[8] Charles E. Nowell (1936). "The Discovery of Brazil: Accidental or Intentional?". The Hispanic American Historical Review. 16 (3): σσ. 311–338

[9] J. Baltalha-Reis (1897). "The Supposed Discovery of South America before 1488, and Critical Methods of the Historians of Geographical Discovery". The Geographical Journal. 9 (2): σσ. 185–210

[10] ttps://books.google.gr/books?id=EwSy2jB--boC&pg=PA561&redir_esc=y#v=onepage&q&f=false

[11] McKendrick, Melveena (2000). Playing the king: Lope de Vega and the limits of conformity. Tamesis. σ. 55

[12] Manuel Bernardes Branco (1879). Portugal e os Estrangeiros. Lisboa: Livraria de A.M.Pereira. σσ. 415–417

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]