Ζουρνάς

Από τη Βικιπαίδεια, την ελεύθερη εγκυκλοπαίδεια
τουρκικός και συριακός ζουρνάς

Ο ζουρνάς είναι πνευστό μουσικό όργανο που παίζεται στο κέντρο της Ευρασίας και απαντάται από τα Βαλκάνια έως την Κεντρική Ασία. Συνήθως συνοδεύεται από νταούλι (μπάσο τύμπανο) στη λαϊκή μουσική της Ανατολίας.

Χαρακτηριστικά και ιστορία[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Ηχητικό παράδειγμα ζουρνά, "Τζιάκα"
Ποικιλία ζουρνάδων από το Μουσείο Ελληνικών Λαϊκών Μουσικών Οργάνων.
Karna, ένα από τα αρχαία περσικά μουσικά όργανα, 6ος αιώνας π.Χ., Μουσείο Περσέπολης.

Ο ζουρνάς είναι ξύλινο πνευστό όργανο που παίζεται στις χώρες της Ανατολίας, της Μέσης Ανατολής και της Κεντρικής Ασίας κυρίως στη λαϊκή μουσική. Ο ζουρνάς είναι ένα όργανο, κατασκευασμένο από το δέντρο βερικοκιά, και χρησιμοποιεί ένα διπλό καλάμι που δημιουργεί έναν απότομο, διαπεραστικό ήχο. Ιστορικά έχει παιχτεί σε εξωτερικούς χώρους κατά τη διάρκεια των εορταστικών εκδηλώσεων, όπως οι γάμοι και οι αργίες. Έχει οκτώ τρύπες στο μπροστινό μέρος, επτά από τις οποίες χρησιμοποιούνται κατά την αναπαραγωγή, και μία τρύπα αντίχειρα που αλλάζει οκτάβα.

Είναι παρόμοιο με το mizmar της αραβικής μουσικής. Ο ζουρνάς χρησιμοποιείται επίσης στη λαϊκή μουσική των χωρών της περιοχής, ιδίως στο Ιράν, την Αρμενία, το Ισραήλ, το Αφγανιστάν, το Ιράκ, τη Συρία, την Τουρκία, το Αζερμπαϊτζάν, την Ελλάδα, τη Βουλγαρία, τη Βόρεια Μακεδονία, την Αλβανία, τη Σερβία, τη Βοσνία, την Κροατία και άλλες χώρες του Καυκάσου, και έχει πλέον εξαπλωθεί σε όλη την Κίνα και την Ανατολική Ευρώπη. Στα σλαβικά έθνη των Βαλκανίων, συνήθως ονομάζεται ζούρλα (зурла).

Ο ζουρνάς είναι κατά πάσα πιθανότητα ο άμεσος προκάτοχος του ευρωπαϊκού shawm, και σχετίζεται με την κινεζική suona[1] που χρησιμοποιείται ακόμα και σήμερα σε γάμους, ναούς και κηδείες.

Υπάρχουν αρκετοί διαφορετικοί τύποι ζουρνά. Όλοι μοιράζονται ένα και το ίδιο πηνίο ήχου -το λεγόμενο Kalem- που είναι στην πραγματικότητα ένα πολύ σφιχτό (και μικρό) διπλό καλάμι, μερικές φορές φτιαγμένο από φύλλα σιταριού. Ο μακρύτερος (και χαμηλότερος τονικά) είναι ο ζουρνάς Καμπά, που χρησιμοποιείται στη βόρεια Τουρκία και τη Βουλγαρία ενώ ο κοντύτερος (και υψηλότερος τονικά) είναι ο ζουρνάς που παίζεται στο Μεσολόγγι και άλλα χωριά της Αιτωλοακαρνανίας. Κατά γενικό κανόνα ο ζουρνάς είναι κωνικός και κατασκευάζεται από ξύλο.

Λαογραφικό[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Τουρκικές λαϊκές παραδόσεις λένε ότι ο Αδάμ, ο οποίος διαμορφώθηκε από πηλό, δεν είχε ψυχή και μόνο το μελωδικό tuiduk - παίξιμο του Αρχαγγέλου Γαβριήλ μπορούσε να δώσει αναπνοή στη ζωή του Αδάμ. Σύμφωνα με ένα θρύλο του Τουρκμενιστάν, ο διάβολος έπαιξε τον κύριο ρόλο στην tuiduk εφεύρεση. Σημείωση: Ο όρος «ανοίγματα διαβόλου» (Seytan delikleri) στην τουρκική, αφορά τα μικρά ανοίγματα στην καμπάνα.

Ετυμολογία και ορολογία[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Το όνομα προέρχεται από την περσική سرنای surnāy, που αποτελείται από το سور Sur δηλ. συμπόσιο, γιορτή και نای , μάλλον καλάμια, σωλήνας[2]. Ο όρος μαρτυρείται στα παλαιότερα τουρκικά αρχεία, ως suruna στο Codex Cumanicus του 12ου και 13ου αιώνα.

Παραπομπές[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

  1. «Αρχειοθετημένο αντίγραφο». Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 25 Μαΐου 2012. Ανακτήθηκε στις 28 Σεπτεμβρίου 2015. 
  2. Picken, Laurence. Folk Music Instruments of Turkey. Oxford University Press. London. p. 485

Πηγές[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Εξωτερικοί σύνδεσμοι[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]