Τέμενος της Πύλης του Ιησού
 |
Το λήμμα δεν περιέχει πηγές ή αυτές που περιέχει δεν επαρκούν. |
Συντεταγμένες: 41°0′16.78″N 28°56′23.68″E / 41.0046611°N 28.9399111°E
| Τέμενος της Πύλης του Ιησού | |
|---|---|
 Σχέδιο του τεμένους το 1877. | |
 | |
| Είδος | τζαμί |
| Αρχιτεκτονική | βυζαντινή αρχιτεκτονική |
| Γεωγραφικές συντεταγμένες | 41°0′17″N 28°56′24″E |
| Διοικητική υπαγωγή | Κωνσταντινούπολη |
| Χώρα | Τουρκία |
 Πολυμέσα | |
| δεδομένα (π) | |
Το Τέμενος της Πύλης του Ιησού (τουρκικά: Ese Kapı Mescidi) υπήρξε Βυζαντινή Ορθόδοξη εκκλησία, αγνώστου ονόματος στην Κωνσταντινούπολη,[1] η οποία μετατράπηκε σε Ισλαμικό Τέμενος κατά την Οθωμανική αυτοκρατορία.
Η τοποθεσία του ναού[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Το κτίριο βρίσκεται ανατολικά της συνοικίας των «Έξι μαρμάρων», κοντά στην οδό «Πύλη του Ιησού». Βρίσκεται κοντά στο τέμενος «Σανδζακδάρ», την πάλαι Μονή των Γαστρίων.
Περιγραφή του ναού[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Το κτίριο είναι αρχαιότατο. Στην πίσω μεριά έχει εκτενή κήπο. Στην ανατολική πλευρά της εκκλησίας υπήρχε αρχαία ενεπίγραφη πλάκα, η οποία επετειχίσθη στην δεξιά πλευρά του θυσιαστηρίου. Στον δεξιό τοίχο βλέπουμε την απεικόνιση του Ευαγγελισμού. Πάνω από την καθολική θύρα του ναού βρίσκεται μικρό κατηχούμενο, που υποστηρίζεται από ξύλινους στύλους. Οι λευκοί τοίχοι είναι καλυμμένοι με ονόματα Μουσουλμάνων Αγίων.
Το κτίριο έχει στέγη ξύλινη, μήκους είκοσι πέντε βημάτων. Στον περίβολο σώζεται μεγάλο Βυζαντινό κιονόκρανο.
Ιστορία του ναού[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Το κτίριο πιθανός ήταν μοναστήρι, ή ευκτήριο μοναστηριού. Ο Σεΐδ Αλής δεν μνημονεύει ούτε το τέμενος, ούτε το αρχικό όνομα του ναού. Πρόκειται όμως περί Βυζαντινού κτηρίου, όπως φαίνεται από την βυζαντινή τοιχοποιία. Ως γνωστό, η συνοικία των «Έξι μαρμάρων» βρίσκονταν έξω από τα τείχη του Μεγάλου Κωνσταντίνου, των οποίων τα δυτικά όρια αγνοούμε. Σύμφωνα με τον Κωδινό «το δε χερσαίον τείχος ανέβαινεν έως το εξακίονον» και πάλι «το εξακιόνιον χερσαίον ήν τοίχος παρά του μεγάλου Κωνσταντίνου κτισθέν». Στην συνοικία αυτή βρισκόταν μια μαρμάρινη στήλη, το «εξωκιόνιον», που σημαίνει ο «έξω κίονας», δηλαδή η «έξω στήλη». Όταν η συνοικία αυτή συμπεριλήφθηκε στα εντός των Θεοδοσιακών τειχών, οι κάτοικοι ξέχασαν την σημασία της λέξης και το μετέτρεψαν σε «έξι κίονες» και «έξι μάρμαρα». Οι Τούρκοι το μετέφρασαν και το έκαναν «Αλτή μερμέρ». Γνωστοί είναι και οι «Εξωκιονίτες Αρειανοί», διότι τελούσαν τις λιτανείες τους στην συνοικία αυτή.
Ίσως το κτίριο να ήταν εκκλησία που να έφερε άλλο ένα κοντινό ευκτήριο ή αγίασμα σκεπασμένο με θόλο ή ξύλινο όροφο. Πάντως η εκκλησία αυτή μάλλον δεν ήταν μοναστήρι, όπως συμπεραίνουμε από τον στενότατο περίβολο και τις πλησίον δύο οδούς. Από την απεικόνιση του Ευαγγελισμού θα μπορούσαμε να υποθέσουμε ότι ίσως να ήταν μια από τις τριάντα έξι εκκλησίες που ήταν αφιερωμένες στην Θεοτόκο.
Σύμφωνα με τα γραφόμενα του Σεΐδ Αλή, ο Κεμανκές Μουσταφά πασάς μετέτρεψε την εκκλησία σε Οθωμανικό τέμενος. Ο Πασάς αυτός καρατομήθηκε επί πρωθυπουργίας του το έτος 1643 και ετάφη σε ειδικό μαυσωλείο που ανεγέρθη στο ίδιο το τέμενος.
Η χρήση του ναού πριν την μεταβολή του σε τέμενος δεν μας είναι γνωστή.
Κειμήλια του ναού[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Στον περίβολο του ναού είναι θαμμένος ο Κεμνκές Μουσταφά πασάς που μετέτρεψε τον ναό σε τέμενος.
Παραπομπές[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
- ↑ Müller-Wiener (1977), p. 118.
Πηγές[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
- Αλέξανδρος Πασπάτης, επιμ. (1877). Βυζαντιναί μελέται Τοπογραφικαί και ιστορικαί. Κωνσταντινούπολη: Τυπογραφείο Αντωνίου Κορομηλά, Βιβλιοπωλείο των Αδελφών Δεσπάστα. Ανακτήθηκε στις 1 Σεπτεμβρίου 2009.
| |||||||
