Σάβος
 |
Το λήμμα παραθέτει τις πηγές του αόριστα, χωρίς παραπομπές. |
Συντεταγμένες: 44°49′27″N 20°26′38″E / 44.82417°N 20.44389°E
| Σάβα | |
|---|---|
 | |
 | |
| Εκβολές | Δούναβης |
| Χώρες Λεκάνης | Σλοβενία |
| Χώρα | Σλοβενία, Κροατία, Βοσνία και Ερζεγοβίνη και Σερβία |
| Μήκος | 945 χλμ |
| Μέση εκροή | 1.722 κυβικά μέτρα το δευτερόλεπτο |
| Παραπόταμοι | Σαβίνια, Σότλα, Λιουμπλιάνιτσα, Κόρκα, Κούπα, Ούνα, Βέρμπας, Ukrina, Μπόσνα, Tinja, Δρίνος, Κολουμπάρα, Τοπτσίντερκα, Κόκρα, Σάβα Ντολίνκα, Ορλίαβα, Glogovica, Mirna, Λόνια, Σάβα Μποχίνικα, Jerez, Κράπινα, Μποσούτ, Σούνια ποταμός, Κάμνισκα Μπίστριτσα, Tržič Bistrica, Mokroluški potok, Jarčina, Sora, Medveščak, Kashka, Kustovlyanka, Βρέλο, Zasavica, Boben, Lipnica και Ilomska |
 | |
| wikidata () | |
Ο Σάβος, Σάβας, ή Σάβα (σερβικά: Сава, σλοβενικά: Sáva, κροατικά: Sava, βοσνιακά: Sava) είναι ποταμός στην Κεντρική και τη Νοτιοανατολική Ευρώπη, δεξιός παραπόταμος του Δούναβη. Περνάει από τη Σλοβενία, την Κροατία, κατά μήκος των βόρειων συνόρων της Βοσνίας Ερζεγοβίνης και από τη Σερβία, εκβάλλοντας στον Δούναβη στο Βελιγράδι. Το κεντρικό του τμήμα είναι φυσικό σύνορο μεταξύ Βοσνίας Ερζεγοβίνης και Κροατίας. Ο Σάβος αποτελεί το βόρειο σύνορο της Βαλκανικής Χερσονήσου και το νότιο άκρο της Παννονικής πεδιάδας. Η περιοχή προς τα αριστερά και δεξιά του ονομάζεται Ποσάβινα, παρά τον Σάβο δηλαδή.
Ο Σάβος έχει μήκος 990 χιλιόμετρα, συμπεριλαμβανομένου του 45 χλμ. παραπόταμου-πηγής του Σάβα Ντολίνκα, που πηγάζει στο Zέλεντσι της Σλοβενίας. Είναι ο μεγαλύτερος παραπόταμος του Δούναβη σε όγκο νερού και ο δεύτερος μεγαλύτερος μετά τον Τίσα όσον αφορά τη λεκάνη απορροής (97.713 τετραγωνικά χιλιόμετρα) και το μήκος. Δέχεται τα νερά σημαντικού τμήματος της περιοχής των Δειναρικών Άλπεων, μέσω των μεγάλων παραποτάμων του Δρίνου, Μπόσνα, Κούπα, Ούνα, Βρμπας, Λόνια, Κολουμπάρα, Μπόσουτ και Κόρκα. Ο Σάβος είναι ένας από τους μεγαλύτερους ποταμούς στην Ευρώπη και τους ελάχιστους ευρωπαϊκούς ποταμούς αυτού του μήκους που δεν εκβάλλουν απευθείας σε θάλασσα.
Ο πληθυσμός στη λεκάνη του ποταμού Σάβου υπολογίζεται σε 8.176.000 και συνδέει τρεις εθνικές πρωτεύουσες - τη Λιουμπλιάνα, το Ζάγκρεμπ και το Βελιγράδι. Ο Σάβο είναι πλωτός για μεγαλύτερα σκάφη από τη συμβολή του ποταμού Kούπα στο Σίσακ της Κροατίας, περίπου στα δύο τρίτα του μήκους του.
Το όνομα πιστεύεται ότι προέρχεται από την Πρωτοϊνδοευρωπαϊκή ρίζα *sewh1 («να πάρει υγρό») και την κατάληξη *eh2, έτσι ώστε να σημαίνει κυριολεκτικά «αυτό που υδραίνει [το έδαφος]». Το όνομά του στην αρχαία ελληνική ήταν Σάος.
Πηγές[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Ο ποταμός Σάβος σχηματίζεται από τους παραπόταμους-πηγές Σάβα Ντολίνκα και Σάβα Μποχίνικα στη βορειοδυτική Σλοβενία. Η περιοχή των πηγών του ποταμού περιλαμβάνει επίσης αρκετούς άλλους παραποτάμους, όπως ο Σόρα (52 χλμ.), ο Τρζιτς Μπίστριτσα (27 χλμ.) και ο Ράντοβνα (17 χλμ.) - που εισρέουν στον Σάβο σε συμβολές, που βρίσκονται κατάντη ανατολικά έως το Μέντβοντε.
Ο Σάβα Ντολίνκα πηγάζει στις Λίμνες Ζέλεντσι κοντά στην Κράνσκα Γκόρα της Σλοβενίας, σε μια κοιλάδα που χωρίζει τις Ιουλιανές Άλπεις από την οροσειρά Kαραβάνκε. Η πηγή βρίσκεται κοντά στα σλοβενοϊταλικά σύνορα στα 833 μέτρα πάνω από την επιφάνεια της θάλασσας, σε έναν υδροκρίτη ανάμεσα στις λεκάνες της Αδριατικής και του Δούναβη. Η πηγή του Σάβα Ντολίνκα τροφοδοτείται από υπόγεια ύδατα που ενδεχομένως αποτελούν διακλαδώσεις του πηγαίου καρστικού υδροφόρου ορίζοντα στις λεκάνες του Σάβου και του Σότσα. Το Ρυάκι Νάντιζα, ένα μικρό ρέμα που ρέει εκεί κοντά, είναι η πηγή των Λιμνών Ζέλεντσι. Ο Σάβα Ντολίνκα θεωρείται το αρχικό, 45 χιλιομέτρων, τμήμα του Σάβου.
Ο Σάβα Μποχίνικα πηγάζει από το Ρίμπτσεβ Λαζ, στη συμβολή του Γεζέρνιτσα, ενός μικρού χείμαρρου, που εκρέει από τη λίμνη Μπόχινι και του ποταμού Μόστνιτσα. Ορισμένοι ορίζουν το Γεζέρνιτσα ως τμήμα του Σάβα Μποχίνικα, θεωρώντας ότι ο τελευταίος ξεκινάει τη ροή του απευθείας από τη λίμνη, ενώ άλλοι περιλαμβάνουν το Σάβιτς, που πηγάζει από τη νότια πλευρά του Τρίγκλαβ με τον 78 μ. Καταρράκτη Σάβιτσα, πέφτοντας από την Κοιλάδα των Λιμνών του Τρίγκλαβ και εισρέει στη λίμνη, ως τμήμα του Σάβα Μποχίνικα. Ο χείμαρρος ρέει επί 41 χιλιόμετρα - συμπεριλαμβανομένου του μήκους του Σάβιτς - ανατολικά προς τη Ραντόβλιτσα, όπου εκβάλλει στο Σάβα Ντολίνκα. Κατάντη της συμβολής ο ποταμός αναφέρεται ως Σάβος.
Ροή[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Ο Σάβος βρίσκεται στη Νοτιοανατολική Ευρώπη, διαρρέοντας τη Σλοβενία, την Κροατία, τη Σερβία και τα σύνορα της Βοσνίας Ερζεγοβίνης. Το συνολικό μήκος του είναι 990 χιλιόμετρα, περιλαμβάνοντας το 45 χιλιομέτρων Σάβα Ντολίνκα και τον 945 χιλιομέτρων κυρίως Σάβο. Ως δεξιός παραπόταμος του Δούναβη, ο ποταμός ανήκει στη λεκάνη απορροής της Μαύρης Θάλασσας. Ο ποταμός Σάβος είναι ο τρίτος μακρύτερος παραπόταμος του Δούναβη, λίγο μικρότερος από τον Τίσα των 966 χιλιομέτρων και τον Προύθο των 990 χιλιομέτρων - τους δυο μεγαλύτερους παραποτάμους του Δούναβη - αν ο παραπόταμος-πηγή Σάβα Ντολίνκα εξαιρεθεί από το μήκος του. Είναι επίσης ο μεγαλύτερος παραπόταμος του Δούναβη σε απορροή. Η πορεία του ποταμού χρησιμοποιείται μερικές φορές για να περιγράψει το βόρειο όριο των Βαλκανίων και τα νότια σύνορα της Κεντρικής Ευρώπης. Πριν από τη διάλυση της Γιουγκοσλαβίας το 1991, ο ποταμός βρισκόταν εντελώς μέσα στα γιουγκοσλαβικά σύνορα και ήταν ο μακρύτερος ποταμός με ολόκληρη την πορεία του μέσα στη χώρα.
Από τις πηγές στο Σούτλα[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Ο Σάβα Ντολίνκα πηγάζει από τις Λίμνες Ζέλεντσι, δυτικά του Ποτκόρεν στην περιοχή Άνω Καρνιόλα της Σλοβενίας, στα 833 μέτρα πάνω από την επιφάνεια της θάλασσας και ρέει ανατολικά, από την Κάνσκα Γκόρα ως το Γεσένιτσε, όπου στρέφεται νοτιοανατολικά. Στο Ζιρόβνιτσα ο ποταμός εισέρχεται στο Λεκανοπέδιο της Λιουμπλιάνας και συναντά το πρώτο υδροηλεκτρικό φράγμα - ΥΗΣ Μόστε - πριν προχωρήσει στα ανατολικά της παγετωνικής Λίμνης Μπλεντ προς τη Ραντόβλιτσα και τη συμβολή του Σάβα Μποχίνικα στα 411 μέτρα. Μετά τη Ραντόβλιτσα ο Σάβος προχωράει νοτιοανατολικά προς το Κραν. Μεταξύ του Κραν και του Μέντβοντε, η πορεία του περιλαμβάνει τις τεχνητές λίμνες Τρμπόγε και Ζμπίλιε, που κατασκευάστηκαν για τους σταθμούς ηλεκτροπαραγωγής Μάβτσιτσε και Μέντβοντε.
Στη συνέχεια ο Σάβος περνάει μέσα από την πρωτεύουσα της Σλοβενίας Λιουμπλιάνα, όπου στον ποταμό βρίσκεται άλλη μια τεχνητή λίμνη. Εκεί η ροή του ποταμού στρέφεται ανατολικά και βγαίνει από το Λεκανοπέδιο της Λιουμπλιάνα στο Ντόλσκο σε υψόμετρο 261 μέτρα (στη συμβολή του Λιουμπλιάνικα και του Κάμνισκα Μπίστριτσα. Η πορεία συνεχίζεται από τους Λόφους του Σάβου, όπου περνά το Λεκανοπέδιο της Λίτιγια με τα ορυχεία και την ομώνυμη βιομηχανική πόλη, την Κεντρική Κοιλάδα του Σάβου με τις πόλεις με ορυχεία Zαγκόριε οπ Σάβι, Tρμπόβλιε και Χράστνικ, στρέφεται προς τα νοτιοανατολικά και περνάει από Κοιλάδα του Κάτω Σάβου με τις πόλεις Ράντετσε, Σέβνιτσα και Κρσκο. Η διαδρομή μέσα από τους Λόφους του Σάβου αποτελεί το όριο των παραδοσιακών περιοχών Κάτω Καρνιόλας και Στυρίας της Σλοβενίας. Στο Ράντετσε βρίσκεται η λίμνη του υδροηλεκτρικού φράγματος του Βρχόβο. Το τελευταίο είναι η θέση του Εργοστασίου Πυρηνικής Ενεργειας Κρσκο, που χρησιμοποιεί το νερό του ποταμού Σάβου για την ψύξη του. Το ανατολικότερο τμήμα του ποταμού Σάβου στη Σλοβενία περνάει νότια του Μπρέζιτσε, όπου ενώνεται με τον Κρκα και ο ποταμός τελικά γίνεται ποταμός-σύνορο μεταξύ Σλοβενίας και Κροατίας επί 4 χιλιόμετρα κοντά στη συμβολή του Σούτλα (Σλοβενικά: Σότλα). Σε αυτό το σημείο ο Σάβος είναι σε υψόμετρο 132 μέτρα, έχοντας διανύσει 221 χιλιόμετρα μέσω της Σλοβενίας και κατά μήκος των συνόρων της.
Από το Σούτλα στον Ούνα[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Το δυτικότερο τμήμα της μήκους 562 χιλιομέτρων πορείας του ποταμού Σάβου στην Κροατία οδεύει ανατολικά, μέσω του δυτικού τμήματος της Επαρχίας του Ζάγκρεμπ, μεταξύ Σάμομπορ και Zάπρεσιτς. Η περιοχή περιλαμβάνει δάση διάσπαρτα με έλη και λίμνες σχηματισμένα σε παλιά λατομεία. Καθώς ο Σάβος προσεγγίζει την πρωτεύουσα της Κροατίας, το Ζάγκρεμπ, οι ελώδεις περιοχές δίνουν τη θέση τους στο αστικό τοπίο, αλλά επιβιώνουν παραδείγματα λιμνοδεξαμενών, όπως η Γιάρουν και η Μπούντεκ μέσα στην πόλη. Στα δυτικά προάστια του Ζάγκρεμπ υπάρχει το δυτικό άκρο της 32 χιλιομέτρων αντιπλημμυρικής διώρυγας Σάβου-Οντρα, που συνδέει τον Σάβο με την πεδιάδα του ποταμού Οντρα και προορίζεται να λειτουργεί ως λεκάνη κατακράτησης ελέγχου των πλημμυρών. Η διώρυγα κατασκευάστηκε μετά την πιο καταστροφική πλημμύρα του ποταμού που έλαβε χώρα στο Ζάγκρεμπ το 1964, όταν το ένα τρίτο της πόλης κατακλύστηκε και πνίγηκαν 17 άνθρωποι. Η ίδια η πόλη αποτελεί το δυτικό άκρο της λεκάνης απορροής του ποταμού Σάβου, που είναι ιδιαίτερα επιρρεπή σε πλημμύρες, από το Ζάγκρεμπ μέχρι την εκβολή του ποταμού στο Βελιγράδι της Σερβίας.
Ανατολικά του Ζάγκρεμπ ο ποταμός στρέφεται και πάλι νοτιοανατολικά μέσω της Κεντρικής Κροατίας, στην Επαρχία Σίσακ-Μοσλαβίνα, στην πόλη του Σίσακ, φτάνοντας σε υψόμετρο 91,3 μέτρα. Η πόλη Σίσακ ορίζει το δυτικότερο άκρο του ποταμού Σάβα, του πλωτού για μεγαλύτερα σκάφη. Οι συνθήκες ναυσιπλοίας στο ποτάμι δεν είναι ικανοποιητικές λόγω περιορισμένου πλάτους και βάθους, των μαιάνδρων του ποταμού, τους περιορισμούς στον καθαρισμό των γεφυρών, κακής σήμανσης των πλωτών διαδρόμων καθώς και παρουσίας βυθισμένων σκαφών και άλλων αντικειμένων, συμπεριλαμβανομένων και μη απενεργοποιημένων πυροβόλων όπλων. Τα πυροβόλα προέρχονται από διάφορες συγκρούσεις, συμπεριλαμβανομένου του Β΄ Παγκόσμιου Πολέμου, του Πολέμου της Κροατίας, του Πολέμου της Βοσνίας και των Νατοϊκών βομβαρδισμών της Γιουγκοσλαβίας του 1999. Πριν φθάσει στη συμβολή του Ούνα στο Γιασένοβατς σε υψόμετρο 86,8 μέτρα ο ποταμός Σάβος περνάει από το Φυσικό Πάρκο Λόνισκο Πόλιε, που περιλαμβάνει βάλτους που πλημμυρίζουν συχνά από τον Σάβο και τους παραποτάμους του στην περιοχή.
Από τον Ούνα στον Δρίνο[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Κατάντη της συμβολής του ποταμού Ούνα, ο Σάβος αποτελεί και πάλι ένα διεθνές σύνορο μεταξύ της Κροατίας και της Βοσνίας Ερζεγοβίνης. Η ελικοειδής πορεία του είναι γενικά προς τα ανατολικά από τη Γκράντισκα και το Σλαβόνσκι Μπροντ στη Ζούπανια, όπου στρέφεται νότια προς το Μπρτσκο. Εκεί ο ποταμός συνεχίζει την κυρίως προς ανατολάς πορεία του προς τη Σρέμσκα Ράτσα και τη συμβολή του ποταμού Δρίνου. Η δεξιά όχθη του Σάβου, σε αυτό το τμήμα του, ανήκει στη Βοσνία Ερζεγοβίνη (με πρόσβαση στον ποταμό και των τριών διοικητικών συνιστωσών της Βοσνίας, της Σερβικής Δημοκρατίας, της Ομοσπονδίας Βοσνίας και Ερζεγοβίνης και της Περιφέρειας του Μπρτσκο), ενώ η αντίθετη όχθη ανήκει στην Κροατία, στις επαρχίες της Σίσακ-Μοσλάβινα, Μπροντ-Ποσάβινα και Βούκοβαρ-Σίρμιου, εκτός από την περιοχή Γιάμενα και κατάντη - που ανήκει στη Σερβία, στην επαρχία Βοϊβοντίνα. Δεν υπάρχουν πόλεις σε αυτό το τμήμα του ποταμού, καθώς αποτελεί διεθνές σύνορο, αλλά υπάρχουν παρακείμενοι οικισμοί που βρίσκονται στις δύο χώρες, που χωρίζει ο Σάβος. Μεταξύ αυτών είναι η Γκράντισκα, το Μπροντ και το Μπρτσκο στη Βοσνία Ερζεγοβίνη και η Στάρα Γκράντισκα, το Σλαβόνσκι Μπροντ και το Γκούνια στην απέναντι Κροατία.
Το μήκους 337,2 χιλιομέτρων τμήμα μεταξύ της συμβολής του Ούνα και εκείνης του Δρίνου, που αποτελεί το συνολικό μήκος του Σάβου κατά μήκος των συνόρων της Βοσνίας Ερζεγοβίνης, παρουσιάζει μικρή υψομετρική μεταβολή - από 86,8 μέτρα στο Γιασένοβατς σε 76,6 μέτρα στο Μπρτσκο, σε μήκος του πάνω από 287,5 χιλιόμετρα. Η ροή του ποταμού κατάντη του Ζάγκρεμπ έχει μέση κλίση 0,4 ‰, σημαντικά μικρότερη από τη ροή στη Σλοβενία, όπου η μέση κλίση υπερβαίνει το 0,7 ‰ - με αποτέλεσμα η ελικοειδής πορεία του Σάβου να γίνεται μέσα από μια ευρεία πεδιάδα περιβαλλόμενη από υγρότοπους.
Από τον Δρίνο στον Δούναβη[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
.JPG)
Κατάντη της συμβολής του Δρίνου ο ποταμός Σάβος αλλάζει την προς ανατολάς πορεία του προς τα βορειοανατολικά, μέχρι να φτάσει στη Σρέμσκα Μιτρόβιτσα, από όπου συνεχίζει προς τα νοτιοανατολικά και στη συνέχεια νότια προς το Σάμπατς, πριν τελικά στραφεί ανατολικά προς Βελιγράδι. Το μεγαλύτερο μέρος της πορείας του ποταμού στη Σερβία αποτελεί σύνορο μεταξύ της επαρχίας της Βοϊβοντίνα, στην αριστερή όχθη, και της Κεντρικής Σερβίας, στη δεξιά όχθη. Εξαιρέσεις σε αυτό αποτελούν οι περιοχές γύρω από τη Σρέμσκα Μιτρόβιτσα, όπου και οι δύο όχθες ανήκουν στη Βοϊβοντίνα και κατάντη του προαστίου Πρόγκαρ του Βελιγραδίου, όπου και οι δύο όχθες ανήκουν στην Κεντρική Σερβία. Ο ποταμός ελίσσεται και σχηματίζει υγρότοπους και εκεί - ο πιο σημαντικός από αυτούς με επίκεντρο τη λίμνη Ομπεντσκα μπάρα. Ο ποταμός Σάβος σχηματίζει αρκετά μεγάλα νησιά σε αυτό το τμήμα της πορείας του, με μεγαλύτερο από αυτά - το 8000 στρεμμάτων Aντα Τσιγκάνλια στο Βελιγράδι - συνδεδεμένο με τη δεξιά όχθη με ένα ζεύγος τεχνητών φραγμάτων, που σχηματίζουν τεχνητή λίμνη από το 1967.
Ο Σάβος εκβάλλει στον Δούναβη, σε υψόμετρο 68,3 μέτρα, όπως και ο δεξιός παραπόταμός του στο Μεγάλο Νησί του Πολέμου στο Βελιγράδι, 1.169,9 χιλιόμετρα πριν τις εκβολές του Δούναβη στη Μαύρη Θάλασσα.
Πόλεις[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Ο πληθυσμός της λεκάνης (απορροής) του ποταμού Σάβου υπολογίζεταιται σε 8.176.000 και περιλαμβάνει τέσσερις πρωτεύουσες - Βελιγράδι, Λιουμπλιάνα, Σαράγεβο και Ζάγκρεμπ. Όλες, εκτός από το Σαράγεβο, βρίσκονται επίσης ακριβώς στις όχθες του ποταμού και αποτελούν τις τρεις μεγαλύτερες πόλεις κατά μήκος του ποταμού. Το Βελιγράδι, που βρίσκεται στις εκβολές του ποταμού, είναι η μεγαλύτερη πόλη της λεκάνης με αστικό πληθυσμό 1.135.502 κατοίκων. Οι δέκα δήμοι της πόλης έχουν συνολικό πληθυσμό 1.283.783, καθώς προστίθενται προαστιακοί οικισμοί, ενώ η μητροπολιτική περιοχή του Βελιγραδίου έχει πληθυσμό 1.639.121. Το Ζάγκρεμπ είναι η δεύτερη μεγαλύτερη πόλη στον ποταμό, με πληθυσμό 688.163 κατοίκων στην ίδια την πόλη και 790.017 στα διοικητικά όρια της πόλης. Μαζί με την επαρχία του Ζάγκρεμπ, που αντιστοιχεί σε μεγάλο βαθμό σε διάφορους ορισμούς της μητροπολιτικής περιοχής, η πόλη έχει συνολικό πληθυσμό 1.110.517. Η Λιουμπλιάνα είναι η τρίτη μεγαλύτερη πόλη στις όχθες του SΣάβου, με πληθυσμό 258.873 κατοίκων στην ίδια την πόλη και 265.881 στα διοικητικά της όρια.
Η μεγαλύτερη πόλη της Βοσνίας Ερζεγοβίνης που βρίσκεται στον ποταμό Σάβο είναι το Μπρτσκο, του οποίου ο αστικός πληθυσμός υπολογίζεται σε 40.000. [61] Άλλες πόλεις κατά μήκος του ποταμού, με πληθυσμό άνω των 20.000, είναι οι Σλαβόνσκι Μπροντ (53.473), Σάμπατς (52.822), Σρέμσκα Μιτρόβιτσα (37.586), Κραν (35.587), Σίσακ (33.049), Ομπρένοβατς (24,568) και Γκράντισκα (20.000 περίπου).
| Οι μεγαλύτερες πόλεις κατά μήκος του ποταμού Σάβου | ||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Σειρά | Πόλη | Χώρα | Αστικός πληθυσμός | Πληθυσμός του Δήμου | ||||||
| 1 | Βελιγράδι | Σερβία | 1,233,350 | 1,659,440 | ||||||
| 2 | Ζάγκρεμπ | Κροατία | 688,163 | 1,110,517 | ||||||
| 3 | Λιουμπλιάνα | Σλοβενία | 258,873 | 265,881 | ||||||
| 4 | Σλαβόνσκι Μπροντ | Κροατία | 53,473 | 59,507 | ||||||
| 5 | Σάμπατς | Σερβία | 52,822 | 115,347 | ||||||
| 6 | Μπρτσκο | Βοσνία Ερζεγοβίνη | 40,000 | 85,000 | ||||||
| 7 | Σρέμσκα Μιτρόβιτσα | Σερβία | 37,586 | 79,773 | ||||||
| 8 | Κραν | Σλοβενία | 35,587 | 51,225 | ||||||
| 9 | Σίσακ | Κροατία | 33,322 | 47,768 | ||||||
| 10 | Ομπρένοβατς | Σερβία | 24,568 | 71,419 | ||||||
| Πηγές: Στατιστική Υπηρεσία της Δημοκρατίας της Σερβίας Απογραφή 2011;[1] Κροατική Υπηρεσία Στατιστικής, Απογραφή 2011;[2], Στατιστική Υπηρεσία της Δημοκρατίας της Σλοβενίας Απογραφή 2002 Census;[3] Υπουργικό Συμβούλιο Βοσνίας Ερζεγοβίνης[4] | ||||||||||
Λεκάνη απορροής[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Η λεκάνη απορροής του ποταμού Σάβου καλύπτει μια συνολική έκταση 97.713,2 τετραγωνικών χιλιομέτρων, καθιστώντας την τη δεύτερη μεγαλύτερη λεκάνη απορροής του Δούναβη, μικρότερη μόνο από τη λεκάνη του Τίσα, και καλύπτει το 12% της λεκάνης του Δούναβη,που αποχετεύεται στη Μαύρη Θάλασσα. Ο Σάβος αποτελεί τον τρίτο μεγαλύτερο σε μήκος παραπόταμο του Δούναβη και το μεγαλύτερο σε παροχή. Η λεκάνη απορροής του συνορεύει με το υπόλοιπο τμήμα της λεκάνης του Δούναβη στα βόρεια και ανατολικά και με τη λεκάνη απορροής της Αδριατικής προς τα δυτικά και τα νότια. Η λεκάνη απορροής του ποταμού αποτελείται γενικά από τμήματα της Βοσνίας Ερζεγοβίνης, της Κροατίας, του Μαυροβουνίου, της Σερβίας και της Σλοβενίας, ενώ πολύ μικρό τμήμα της ανήκει στην Αλβανία. Η τοπογραφία της λεκάνης ποικίλει σημαντικά. Το ανάντη τμήμα της λεκάνης είναι πιο τραχύ από το κατάντη, αλλά η ασυμμετρία της τοπογραφίας της λεκάνης είναι ιδιαίτερα εμφανής όταν συγκρίνονται οι περιοχές της δεξιάς και της αριστερής όχθης - η πρώτη κυριαρχείται από τις Άλπεις και τις Δειναρικές Άλπεις και φτάνει σε υψόμετρα άνω των 2.000 μέτρων, ενώ στη δεύτερη επικρατεί η Πεδιάδα της Παννονίας. Το μέσο υψόμετρο της λεκάνης είναι 545 μέτρα.
| Χώρα | Εκταση λεκάνης απορροής του Σάβου (τ.χλμ.) |
Ποσοστό της λεκάνης στο σύνολο της χώρας |
Ποσοστό στο σύνολο της λεκάνης |
|---|---|---|---|
| Σλοβενία | 11734,8 | 52,8% | 12,01% |
| Κροατία | 25373,5 | 45,2% | 25,97% |
| Βοσνία Ερζεγοβίνη | 38349,1 | 75,8% | 39,25% |
| Σερβία | 15147,0 | 17,4% | 15,50% |
| Μαυροβούνιο | 6929,8 | 49,6% | 7,09% |
| Αλβανία | 179,0 | 0,59% | 0,18% |
| Πηγή: Διεθνής Επιτροπή της Λεκάνης του ποταμού Σάβου;[7] | |||
Σημαντικοί παραπόταμοι[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Οι σημαντικότεροι παραπόταμοι του ποταμού Σάβου της ανώτερης λεκάνης του χαρακτηρίζονται από σχετικά απότομες βαθμίδες και υψηλές ταχύτητες ροής. Αυτοί είναι οι αριστεροί παραπόταμοι: Κόκρα, Κάμνισκα Μπίστριτσα και Σαβίνια και οι δεξιοί: Σόρα, Λιουμπλιάνικα και Κόρκα. Παρακάτω εκβάλλουν στον Σάβο μεγαλύτεροι ποταμοί, καθώς η δεξιά πλευρά της λεκάνης σταδιακά αυξάνεται. Οι δεξιοί παραπόταμοι σε αυτό το κατώτερο τμήμα της λεκάνης ξεκινούν ως ταχείας ροής, για να επιβραδυνθούν καθώς εισέρχονται στην Πεδιάδα της Παννονίας. Κυριότεροι είναι οι Κούπα, Ούνα, Βρμπας, Ούκρινα, Μπόσνα, Μπρκα, Τίνια, Δρίνος και Κολουμπάρα. Οι αριστεροί παραπόταμοι στις κατώτερες πεδιάδες της λεκάνης απορροής παρουσιάζουν συνεπώς λιγότερο απότομες βαθμίδες και χαμηλότερες ταχύτητες ροής και μαιάνδρους. Κυριότεροι είναι οι Σούτλα, Κράπινα, Λόνια, Ιλοβα, Ορλιάβα και Μπόσουτ.
Ο 346 χιλιομέτρων Δρίνος είναι ο μεγαλύτερος παραπόταμος του Σάβου, που ρέει στη Βοσνία Ερζεγοβίνη και κατά μήκος των συνόρων της χώρας με τη Σερβία. Σχηματίζεται από τα νερά του Τάρα και του Πίβα στα σύνορα της Βοσνίας Ερζεγοβίνης και του Μαυροβουνίου, κοντά στο Στσέπαν Πόλιε. Η λεκάνη απορροής του 20.319,9 τετραγωνικών χιλιομέτρων εκτείνεται σε τμήματα τεσσάρων χωρών - φτάνοντας μέχρι και τη Νότια Αλβανία. Οι λεκάνες των ποταμών Μπόσνα και Κούπα είναι η δεύτερη και τρίτη μεγαλύτερη λεκάνη απορροής των παραποτάμων του Σάβου, πάνω από 10.000 τετραγωνικά χιλιόμετρα η μία.
Υδρολογία[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Η μέση παροχή του ποταμού Σάβου στη Ραντόβλιτσα, αμέσως μετά τη συμβολή των Σάβα Ντολίνκα και Σάβα Μποχίνικα, ανέρχεται σε 44,9 κυβικά μέτρα ανά δευτερόλεπτο. Κάτω από τη συμβολή του Κρκα η μέση παροχή φθάνει τα 317 κυβικά μέτρα ανά δευτερόλεπτο, [74] σταδιακά αυξάνοντας καθώς οι παραπόταμοι εκβάλλουν κατά μήκος της διαδρομής - 340 κυβικά μέτρα ανά δευτερόλεπτο μετά το Σούτλα, 880 κυβικά ανά δευτερόλεπτο μετά τους Κούπα και Ούνα, 990 κυβικά μέτρα ανά δευτερόλεπτο μετά το Βρμπάς, 1.180 κυβικά μέτρα ανά δευτερόλεπτο μετά το Μπόσνα και τελικά 1.564 κυβικά μέτρα ανά δευτερόλεπτο κατά τη συμβολή του Σάβου στο Βελιγράδι. Η υψηλότερη παροχή των 6.007 κυβικών μέτρων ανά δευτερόλεπτο καταγράφηκε από τον σταθμό μέτρησης του Σλαβόνσκι Σάματς τον Μάιο του 2014.
Επτά από τις οκτώ μεγαλύτερους ταμιευτήρες στη λεκάνη απορροής του ποταμού Σάβου βρίσκονται στη λεκάνη απορροής του Δρίνου, ο μεγαλύτερος από τους οποίους είναι η 0,88 κυβικών χιλιομέτρων Λίμνη Πίβα στον ομώνυμο ποταμό του Μαυροβουνίου, που δημιουργήθηκε μετά την κατασκευή του Φράγματος Mράτινιε. Συνολικά στη λεκάνη υπάρχουν 22 ταμιευτήρες που περιέχουν περισσότερα από 5.000.000 κυβικά μέτρα νερού, από τους οποίους μόνο τέσσερις βρίσκονται ακριβώς πάνω στον Σάβο, συμπεριλαμβανομένου ενός στο Σάβα Ντολίνκα. Οι περισσότεροι χρησιμοποιούνται κυρίως ή ακόμη και αποκλειστικά για την παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας, αλλά χρησιμοποιούνται επίσης για ύδρευση, βιομηχανική χρήση, άρδευση και παραγωγή τροφίμων.
Τα υπόγεια ύδατα είναι ένας πολύ σημαντικός πόρος στη λεκάνη του ποταμού Σάβου, που χρησιμοποιείται γενικά για ύδρευση, βιομηχανική χρήση, αλλά και για τον εμπλουτισμό των υδάτινων οικοσυστημάτων. Έχουν εντοπισθεί στη λεκάνη απορροής του ποταμού 41 σημαντικά για το σύνολό της αποθέματα υπόγειων υδάτων, που η έκτασή τους κυμαίνεται από 97 έως 5.186 τετραγωνικά χιλιόμετρα, καθώς και πολλά μικρότερα. Παρόλο που τα περισσότερα από αυτά δεν είναι σε μια μόνο χώρα, έντεκα θεωρούνται ότι βρίσκονται κυρίως στη Σλοβενία, δεκατέσσερα στην Κροατία, επτά στη Βοσνία Ερζεγοβίνη, πέντε στη Σερβία και τέσσερα στο Μαυροβούνιο.
Γεωλογία[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Ο ποταμός Σάβος διατρέχει πολλά διαφορετικά γεωλογικά στρώματα και ορογραφικές περιοχές. Η ανώτερη πορεία του ποταμού και οι πηγέ του στην περιοχή Kαραβάνκε βρίσκεται στις Νότιες Άλπεις, ακολουθώντας το Ρήγμα του Σάβου-που είναι παράλληλο με το Περιαδριατικό Ρήγμα. Στην περιοχή εμφανίζονται Μεσοζωικά και Ανώτερα Τριασικά πετρώματα. Το Λεκανοπέδιο της Λιουμπλιάνα αποτελεί το σύνορο των Νότιων Άλπεων και των Δειναρικών. Οι κοιλάδες του Σάβα Ντολίνκα και του Σάβα Μποχίνικα είναι παγετωγενείς κοιλάδες, ανοιγμένες από τους παγετώνες Σάβα Ντολίνκα και Μποχίνι, που κινούνται κατάντι της περιοχής Kαραβάνκε προς την περιοχή της σημερινής Ραντόβλιτσα. Στο Ανώτερο Πλειστόκαινο ο Παγετώνας Μποχίνι ήταν ο μεγαλύτερος παγετώνας στην περιοχή της σημερινής Σλοβενίας, με πάχος έως 900 μέτρα. Οι Πτυχώσεις του Σάβου, νοτιοανατολικά και ανατολικά του Λεκανοπέδιου της Λιουμπλιάνας, θεωρούνται τμήμα των Δειναρικών Αλπεων, χωρίζοντας τα Λεκανοπέδια Λιουμπλιάνας και Κρσκο και σχηματίζοντας τους Λόφους του Σάβου. Οι κατεύθυνσης ανατολή-δύση πτυχώσεις είναι νεότερες από το Μειόκαινο θεωρείται ότι δημιουργήθηκαν στην Πλειόκαινο και την Τεταρτογενή περίοδο, αλλά είναι πιθανό ότι η τεκτονική δραστηριότητα συνεχίζεται και σήμερα. Οι Πτυχώσεις του Σάβου εμφανίζουν σε μεγάλο βαθμό Παλαιοζωικά και Τριασικά πετρώματα και κλαστικά ιζήματα.
Η κατώτερη πορεία του ποταμού Σάβου βρίσκεται στην Πεδιάδα της Παννονίας - που ο Σάβος την πρωτοσυναντάει στο Λεκανοπέδιο του Κρσκο στο δυτικό της άκρο. Η Πεδιάδα της Πανόνιας σχηματίστηκε μέσω της αραίωσης και της καθίζησης κατά το Μειόκαινο των φλοιωδών δομών που είχαν σχηματισθεί κατά την Ερκύνια ορογένεση του Ανώτερου Παλαιοζωικού. Οι Παλαιοζωικές και Μεσοζωικές δομές είναι ορατές στο Πάπουκ και σε άλλα βουνά της Σλαβονίας. Οι διεργασίες οδήγησαν επίσης στον σχηματισμό μιας ηφαιστειογενούς αλυσίδας στη λεκάνη πριν από 17-12 εκατομμύρια χρόνια και την εντατικοποίηση της κατακρήμνισης που παρατηρήθηκε μέχρι πριν 5 εκατομμύρια χρόνια καθώς και αποθέσεων βασάλτη πριν περίπου 7.5 εκατομμύρια χρόνια. Η ταυτόχρονη ανύψωση των Καρπαθίων Ορέων εμπόδισε τη ροή του νερού προς τη Μαύρη Θάλασσα και σχηματίστηκε στη λεκάνη η Παννονική Θάλασσα. Ιζήματα μεταφέρθηκαν στη λεκάνη από την ανύψωση των Καρπαθίων και των Δειναρικών Αλπεων, με ιδιαιτέρως βαθιά ποτάμια ιζήματα να αποτίθενται στο Πλειστόκαινο κατά την άνοδο των Υπερδουνάβιων Ορέων. Τελικά καταβυθίστηκαν στη λεκάνη ιζήματα πάχους έως και 3.000 μέτρων και η Παννονική Θάλασσα άδειασε τελείως μέσω του φαραγγιού των Σιδηρών Πυλών. Στη νότια Παννονική Πεδιάδα το βάθος των ιζημάτων, της Νεογενούς έως Τεταρτογενή είναι κανονικά χαμηλότερο, κατά μέσο όρο 500 έως 1.500 μέτρα, εκτός από τα κεντρικά τμήματα των κοιλοτήτων που σχηματίσθηκαν από τη σύγκρουση των πλακών. Μια τέτοια ζώνη σχηματίστηκε στη σημερινή κοιλάδα του ποταμού Σάβου και βαθιά ιζήματα περίπου 4.000 μέτρων αποτέθηκαν στην κοιλότητα Σλαβονίας-Συρμίας και 5.500 μέτρων σε εκείνη του Σάβου. Τα αποτελέσματα αυτών των διαδικασιών είναι μεγάλες πεδιάδες στην κοιλάδα των ποταμών Σάβου και Κούπα. Στις πεδιάδες υπάρχουν διάσπαρτες ανυψώσεις, που πιστεύεται ότι εξείχαν ως νησιά από την επιφάνεια της Παννονικής Θάλασσας, που έγινε η λεκάνη απορροής ανάμεσα στις λεκάνες των ποταμών Δράβου και Σάβου, που εκτείνονται κατά μήκος της οροσειράς Iβάντσιτσα-Κάλνικ-Μπιλόγκορα-Πάπουκ. Το βουνό Papuk πλαισιώνεται από το Kρντίγια και τους Λόφους Ντιλ στο ανατολικό χείλος της Κοιλάδας Πόζεγκα. Τα βουνά Μπιλόγκορα, Πάπουκ και Kρντίγια αποτελούνται κυρίως από Παλαιοζωικά πετρώματα ηλικίας 300-350 εκατομμυρίων ετών, ενώ το Ντιλ αποτελείται από πολύ πιο πρόσφατα πετρώματα του Νεογενούς, ηλικίας 2-18 εκατομμυρίων ετών. Ανατολικά της οροσειράς η λεκάνη απορροής διασχίζει το Οροπέδιο Τζάκοβο-Βίνκοβτσι και Βούκοβαρ. Το ψαμμιτικό οροπέδιο, που εκτείνεται προς τα ανατολικά από το Ντιλ και αποτελεί τη λεκάνη απορροής μεταξύ των ποταμών Βούκα και Μπόσουτ, σταδιακά ανεβαίνει στη Φρούσκα Γκόρα νότια του Iλοκ.
Οικονομία[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Στη λεκάνη απορροής του ποταμού Σάβου υπάρχουν 18 υδροηλεκτρικοί σταθμοί παραγωγής ενέργειας με δυναμικότητα παραγωγής άνω των 10 Μεγαβάτ. Στη Σλοβενία οι περισσότεροι από αυτούς βρίσκονται στον ίδιο τον Σάβο. Στις άλλες χώρες οι υδροηλεκτρικοί σταθμοί βρίσκονται στους παραποτάμους του. Η συνολική δυναμικότητα παραγωγής των 18 σταθμών παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας και των πρόσθετων μικρότερων εγκαταστάσεων που βρίσκονται σε μεγάλο βαθμό στη Σλοβενία ανέρχονται σε 41.542 Μεγαβάτ και η ετήσια παραγωγική τους ικανότητα ανέρχεται σε 2.497 Γιγαβατώρες. Περίπου 3,3 κυβικά χιλιόμετρα νερού ετησίως στη λεκάνη του ποταμού χρησιμοποιούνται για την ψύξη των θερμοηλεκτρικών και πυρηνικών σταθμών ηλεκτροπαραγωγής. Η ψύξη των σταθμών ηλεκτροπαραγωγής αποτελεί τον κύριο τρόπο χρήσης των υδάτων του ποταμού Σάβου.
Τον Οκτώβριο του 2012 υπήρχαν έξι υδροηλεκτρικοί σταθμοί κατά μήκος του ποταμού Σάβου. Ανάντι της Λιουμπλιάνα υπάρχουν οι σταθμοί ηλεκτροπαραγωγής Mόστε, Μάβτσιτσε και Μέντβοντε, ενώ οι Βρχόβο, Μπόσταν και Μπλάντσα βρίσκονται κατάντη της πρωτεύουσας. Υπάρχει ένα ακόμη εργοστάσιο υπό κατασκευή κοντά στο Kρσκο. Ο υδροηλεκτρικός σταθμός του Kρσκο, καθώς και δύο ακόμη εργοστάσια που σχεδιάζονται στο ποτάμι κατάντη της Λιουμπλιάνα - του Μπρέζιτσε και του Mόκριτσε, θα πρέπει να ολοκληρωθούν έως το 2018. Οι μονάδες ηλεκτροπαραγωγής που βρίσκονται κατάντη της Λιουμπλιάνα, εκτός από το Βρχόβο, έχουν σχεδιασθεί ως μια αλυσίδα πέντε μονάδων της Κάτω Κοιλάδας του Σάβου της Σλοβενίας από το 2002. Θα έχουν παραγωγική δυναμικότητα 2.000 Γιγαβατώρων ετησίως και εγκατεστημένη ισχύ 570 Μεγαβάτ. Η ολοκλήρωση των πέντε σταθμών ηλεκτροπαραγωγής αναμένεται να κοστίσει 700 εκατομμύρια ευρώ.
| Σταθμός Υδροηλεκτρικής Ενέργειας | Εγκατεστημένη Ισχύς | Ετήσια Παραγωγική Δυναμικότητα | |
|---|---|---|---|
| Mόστε | 21 MW | 56 GWh | |
| Μάβτσιτσε | 38 MW | 62 GWh | |
| Μέντβοντε | 25 MW | 72 GWh | |
| Βρχόβο | 34.2 MW | 116 GWh | |
| Μπόσταν | 36 MW | 115 GWh | |
| Μπλάντσα | 42 MW | 144 GWh | |
| Πηγές: Savske Elektrarne Ljubljana,[8] Hidroelektrarne na spodnji Savi.[9] | |||
Υπάρχουν επίσης σχέδια για την κατασκευή δέκα νέων σταθμών ηλεκτροπαραγωγής στη Μέση Κοιλάδα του Σάβου, των ΗΥΣ Σούχαντολ, Τρμπόβλιε, Ρένκε, Πονόβιτσε, Κρέσνιτσε, Γέβνιτσα, Ζάλογκ, Σέντγιακομπ, Γέζιτσα και Τάτσεν. Η Κροατία σχεδιάζει την κατασκευή τεσσάρων υδροηλεκτρικών σταθμών στον ποταμό Σάβο στην περιοχή του Ζάγκρεμπ. Τα τέσσερα εργοστάσια - Ποντσουσεντ, Πρέτσκο, Ζάγκρεμπ και Ντρένιε - έχουν προγραμματιστεί να ολοκληρωθούν μέχρι το 2021 με κόστος 800 εκατομμύρια ευρώ. Οι τέσσερις σταθμοί ηλεκτροπαραγωγής θα έχουν εγκατεστημένη ισχύ 122 MW και ετήσια παραγωγική ικανότητα 610 Γιγαβατώρες.
Χρήση του νερού και παραγωγή τροφίμων[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Η χρήση νερού για ύδρευση στη λεκάνη του ποταμού Σάβου υπολογίζεται σε 783.000.000 κυβικά μέτρα ετησίως και άλλα 289.000.000 κυβικά μέτρα ετησίως χρησιμοποιούνται για βιομηχανική χρήση. Η χρήση νερού για τον πρωτογενή τομέα στη λεκάνη του ποταμού είναι σχετικά υψηλή, αλλά το μεγαλύτερο μέρος της αφορά μη αναλώσιμες χρήσεις, όπως η ιχθυοκαλλιέργεια. Η χρήση νερού για άρδευση είναι σχετικά χαμηλή, υπολογιζόμενη σε 30.000.000 κυβικά μέτρα ετησίως. Η επαγγελματική αλιεία στον ποταμό Σάβο έχει μειωθεί από τα μέσα του 20ού αιώνα. Το 1978 υπήρχαν εκεί μόνο 97 επαγγελματίες ψαράδες, ενώ έχει επικρατήσει η αλιεία για αναψυχή. Η μείωση επιταχύνθηκε κατά τη διάρκεια των πολέμων στην Κροατία και τη Βοσνία Ερζεγοβίνη, μειώνοντας την ποσότητα των αλιευθέντων ψαριών στον ποταμό σε περίπου το ένα τρίτο των προπολεμικών αλιευμάτων που κυμαίνονταν από 719 έως 988 τόνους μεταξύ 1979 και 1990. Η Διεθνής Επιτροπή της Λεκάνης Απορροής του ποταμού Σάβου (ISRBC), ένας οργανισμός συνεργασίας που ιδρύθηκε το 2005 από τη Βοσνία Ερζεγοβίνη, την Κροατία, τη Σλοβενία και τη Σερβία και Μαυροβούνιο, έχει σκοπό την καθιέρωση αειφόρου διαχείρισης των επιφανειακών και υπογείων υδάτων στη λεκάνη του ποταμού Σάβου.
Ναυσιπλοΐα και λιμάνια[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Ο Σάβος είναι πλωτός για μεγαλύτερα σκάφη σε μήκος 593,8 χιλιομέτρων, μεταξύ της συμβολής του με τον Δούναβη στο Βελιγράδι (Σερβία) και της γέφυρας Γκάλντοβο στο Σίσακ (Κροατία), 2,8 χιλιόμετρα πριν από τη συμβολή του με τον Κούπα. Η συμβολή αυτή σηματοδοτεί το δυτικότερο σημείο της ποτάμιας πορείας που ορίζεται ως διεθνής πλωτή οδός Κατηγορίας IV, σύμφωνα με την Ευρωπαϊκή Συμφωνία της Οικονομικής Επιτροπής των Ηνωμένων Εθνών για την Ευρώπη για τις Κύριες Εσωτερικές Πλωτές Οδούς Διεθνούς Σημασίας. Η κατάταξη αυτή σημαίνει ότι το τμήμα του ποταμού μεταξύ Σίσακ και Βελιγραδίου είναι πλωτό για πλοία μέγιστου μήκους 80 έως 85 μέτρα, μέγιστου πλάτους 9,5 μέτρων, μέγιστου βυθίσματος 2,5 μέτρων και φορτίου μέχρι 1.500 τόνους. Ο ποταμός κατάντη του Σίσακ χαρακτηρίζεται ως Ευρωπαϊκή πλωτή οδός Ε 80-12, που διακλαδώνεται από την οδό Ε 80 που συνδέει τον Δούναβη με τη Χάβρη μέσω του Ρήνου. Τα μεγαλύτερα λιμάνια του ποταμού Σάβου είναι τα Μπρτσκο και Σάματς στη Βοσνία Ερζεγοβίνη, Σίσακ και Σλαβόνσκι Μπροντ στην Κροατία και Σάμπατς και Σρέμσκα Μιτρόβιτσα στη Σερβία.
Από το 2008 24,5 χιλιόμετρα του ποταμού μεταξύ Σλαβόνσκι Σάματς και Οπρίσαβτσι, καθώς και άλλα 219,8 χιλιόμετρα μεταξύ Σλαβόνσκι Μπροντ και Σίσακ θεωρείται από το υπουργείο Ναυτιλίας, Μεταφορών και Υποδομών της Κροατίας ότι δεν πληρούν τα κριτήρια της Κατηγορίας IV, επιτρέποντας τη ναυσιπλοΐα μόνο σκαφών μέχρι 1.000 τόνων, σύμφωνα με την Κατηγορία III. Το τμήμα Σλαβόνσκι Σάματς - Οπρίσαβτσι είναι ιδιαίτερα προβληματικό για τη ναυσιπλοΐα, καθώς διαθέτει βάθος 250 εκατοστών σε λιγότερο από το 50% ενός μέσου υδρολογικού έτους, με αποτέλεσμα η αυσιπλοΐα να διακόπτεται κάθε καλοκαίρι. Παρόμοιες διακοπές είναι λιγότερο συχνές σε άλλα σημεία του ποταμού, που συμβαίνουν 30 ημέρες τον χρόνο κατά μέσο όρο ανάντη του Οπρίσαβτσι και ακόμη πιο σπάνια κατάντη του Σλαβόνσκι Σάματς.
Το περιορισμένο βάθος και πλεύσιμο πλάτος συνδυάζονται με τους ελιγμούς του ποταμού που περιορίζουν το μήκος των σκαφών και τον ανεπαρκή καθαρισμό των γεφυρών. Περαιτέρω προβλήματα προκύπτουν από την κακή μεταφορική υποδομή κατά μήκος της διαδρομής, συμπεριλαμβανομένων των κακών σημάνσεων πλοήγησης και της παρουσίας βυθισμένων σκαφών και μη εκραγέντων πυρομαχικών. Η ναυσιπλοΐα κατά μήκος των 68 χιλιομέτρων του ποταμού ανάντη του Ρούγκβιτσα κοντά στο Ζάγκρεμπ είναι δυνατή για πλοία χωρητικότητας κάτω των 1.000 τόνων και το τμήμα αυτό του ποταμού ανήκει στην Κατηγορία ΙΙ. Υπάρχουν σχέδια βελτίωσης της πλωτής οδού που πληροί τις απαιτήσεις της Κατηγορίας IV κατάντη του Σίσακ και της υποδομής πλοήγησης μεταξύ Σίσακ και Ρούγκβιτσα, καθώς και αναβάθμιση της πλωτής οδού μεταξύ Μπρτσκό και Βελιγραδίου στην κατηγορία Va, όμοιας με εκείνη του Δούναβη, με αδιάλειπτη ναυσιπλοΐα καθόλο το έτος. Το σχέδιο προβλέπεται να υποστηριχθεί από την Ευρωπαϊκή Ένωση και τον Οκτώβριο του 2012 υπογράφηκε συμφωνία για την εφαρμογή του σχεδίου από τη Βοσνία Ερζεγοβίνη και την Κροατία, ενώ η Σερβία προσκλήθηκε να συμμετάσχει. Το σχέδιο στοχεύει στην αύξηση της ασφάλειας και του όγκου των ποτάμιων μεταφορών, που μειώθηκαν κατά περίπου 70% μετά τη διάλυση της Γιουγκοσλαβίας, κυρίως λόγω της ανεπαρκούς συντήρησης της διαδρομής. Το ISRBC έχει μεταξύ άλλων σκοπό την καθιέρωση ενός διεθνούς καθεστώτος ναυσιπλοΐας στον ποταμό από το 2005.
| Χώρα | Λιμάνι | Φορτίο ετησίως | Έτος |
|---|---|---|---|
| Κροατία | Σίσακ | 139,899 t | 2007[10] |
| Σλαβόνσκι Μπροντ | 139,364 t | 2007[10] | |
| Σερβία | Σρέμσκα Μιτρόβιτσα | 295,551 t | 2009[11] |
Δρόμοι, σιδηρόδρομοι και αγωγοί[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Η κοιλάδα του ποταμού Σάβου είναι επίσης δίοδος για οδική και σιδηροδρομική κυκλοφορία. Οι διαδρομές της κοιλάδας του ποταμού αποτελούν τμήμα του Πανευρωπαϊκού Διαδρόμου Χ και διασταυρώνονται με τους Πανευρωπαϊκούς Διαδρόμους V, Vb, Vc, Xa και Xb στις περιοχές της Λιουμπλιάνας (V), του Ζάγκρεμπ (Vb, Xa), του Σλαβόνσκι Σάματς (Vc) και του Βελιγραδίου (Xb). Οι αυτοκινητόδρομοι που σχηματίζουν τον Πανευρωπαϊκό Διάδρομο Χ στην περιοχή - ο Α2 της Σλοβενίας, ο Α3 της Κροατίας και ο A1 της Σερβίας - αποτελούν τμήμα του Ευρωπαϊκού άξονα E70 Μπορντό-Τορίνο-Λιουμπλιάνα-Ζάγκρεμπ-Βελιγράδι-Βουκουρέστι και του Ευρωπαϊκού άξονα Ε61 Φίλλαχ-Λιουμπλιάνα-Τεργέστη-Ριέκα. Τμήμα του Διαδρόμου Χ είναι επίσης μια, διπλή στο μεγαλύτερο μέρος της, ηλεκτροκίνητη σιδηροδρομική γραμμή. Η γραμμή ήταν τμήμα εκείνης του Σεμπλόν-Οριάν Εξπρές. Την πλωτή διαδρομή του ποταμού μεταξύ Βελιγραδίου και Γκάλντοβο βόρεια του Σίσακ διασχίζουν 25 γέφυρες. Η κοιλάδα του ποταμού Σάβου ανατολικά του Σίσακ χρησιμοποιείται επίσης ως δίοδος για τον αγωγό πετρελαίου Jadranski naftovod, που συνδέει το τερματικό πετρελαίου του Λιμανιού της Ριέκα με τα διυλιστήρια πετρελαίου της Ριέκα και του Σίσακ, του Μπροντ στη Βοσνία Ερζεγοβίνη, καθώς και του Νόβι Σαντ και του Πάντσεβο στη Σερβία.
Περιβάλλον[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Ρύπανση[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Η κύρια πίεση στο περιβάλλον της λεκάνης απορροής του ποταμού Σάμου προέρχεται από τις δραστηριότητες του αστικού πληθυσμού της. Παρόλο που σχεδόν όλα τα πληθυσμιακά κέντρα που παράγουν ρύπανση ισοδύναμου πληθυσμού άνω των 10.000 διαθέτουν κάποιο είδος επεξεργασίας λυμάτων, λιγότερο από το ένα τέταρτο αυτών είναι επαρκές. Τα απόβλητα από το 86% των οικισμών της λεκάνης απορροής του ποταμού Σάβου, που παράγουν ρύπανση ισοδύναμου πληθυσμού άνω των 2.000, παραμένουν ανεπεξέργαστα. Τα επίπεδα ρύπανσης διαφέρουν κατά μήκος του ποταμού. Οι καλύτερες συνθήκες όσον αφορά την επεξεργασία των λυμάτων βρίσκονται στη Σλοβενία, αν και οι υπάρχουσες εγκαταστάσεις είναι ανεπαρκείς.
Στη Σερβία, από την άλλη πλευρά, το 68% των πληθυσμιακών κέντρων δεν έχουν καθόλου εγκαταστάσεις επεξεργασίας λυμάτων. Τα πληθυσμιακά κέντρα ισοδύναμου πληθυσμού άνω των 2.000 απορρίπτουν απευθείας στα επιφανειακά ύδατα της λεκάνης απορροής του ποταμού Σάβου 11.112 τόνους αζώτου και 2.642 τόνους φωσφόρου.
Η γεωργία είναι μια άλλη σημαντική πηγή ρύπανσης των επιφανειακών υδάτων της λεκάνης απορροής του ποταμού Σάβου και συγκεκριμένα μέσω της παραγωγής κοπριάς από τα ζώα. Εκτιμάται ότι τα επίπεδα ευτροφικής ρύπανσης από την παραγωγή κοπριάς είναι 32.394 τόνοι αζώτου και 3.784 τόνοι φωσφόρου ετησίως. Κατά συνέπεια ο ποταμός Σάβος μολύνεται μικροβιολογικά σε περιοχές που επηρεάζονται από την ευτροφική ρύπανση. Ένα τέτοιο τμήμα του ποταμού είναι το κατώτατο τμήμα της πορείας του μεταξύ του Σάμπατς και του Βελιγραδίου, όπου σημειώνεται υπέρβαση του αποδεκτού ποσοστού βακτηρών του γλυκού νερού.
Τα επίπεδα βιομηχανικής ρύπανσης ποικίλλουν σημαντικά σε ολόκληρη τη λεκάνη απορροής. Το 2007 εντοπίστηκαν σημαντικές πηγές βιομηχανικής ρύπανσης στη Σλοβενία, τη Βοσνία Ερζεγοβίνη και τη Σερβία. Τα επίπεδα μόλυβδου, καδμίου και αρσενικού που μετρήθηκαν στον ποταμό Σάβο στο Ζάγκρεμπ το 2003 δεν υπερέβαιναν τις επιτρεπόμενες συγκεντρώσεις, αλλά τα μετρούμενα επίπεδα υδραργύρου υπερέβησαν τα επιτρεπόμενα επίπεδα σε τέσσερα από τα 216 δείγματα. Τα επίπεδα βαρέων μετάλλων, συγκεκριμένα ψευδαργύρου, χαλκού, μολύβδου και καδμίου, που μετρήθηκαν σε ιζήματα στον ποταμό Σάβο κοντά στο Βελιγράδι, εκτιμήθηκε ότι αποτελούν ελάχιστο έως κανένα κίνδυνο και το συμπέρασμα είναι ότι για να «μειωθεί η υπάρχουσα βακτηριακή μόλυνση του ποταμού Σάβου, είναι απαραίτητο να ελέγχεται η απορροή λυμάτων κοντά σε πόλεις όπως το Βελιγράδι.» Οι δύο χώρες (Κροατία και Μαυροβούνιο) με μεγάλη άμεση πρόσβαση στην Αδριατική εμφάνισαν μακράν τα λιγότερο ρυπανθέντα επιφανειακά ύδατα της λεκάνης, αν και άλλοι παράγοντες, όπως η δημογραφία, η γεωργική / περιβαλλοντική ανάπτυξη και ιδιαίτερα οι επενδύσεις (εσωτερικές και εξωτερικές), παίζουν ρόλο.
| Φορτία επικίνδυνων ουσιών από σημαντική βιομηχανική ρύπανση των επιφανειακών υδάτων της λεκάνης απορροής του ποταμού Σάβου το 2007 | |||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Χώρα | Αρσενικό | Κάδμιο | Χρώμιο | Χαλκός | Υδράργυρος | Νικέλιο | Μόλυβδος | Ψευδάργυρος | Φαινόλες |
| Σλοβενία | 115 | 0.03 | 83 | 142 | 0.51 | 582 | 75 | 7,656 | 104 |
| Κροατία | N/A | N/A | N/A | N/A | 0.02 | 0.04 | 0.02 | N/A | N/A |
| Βοσνία και Ερζεγοβίνη | N/A | N/A | 1,380 | 983 | N/A | 21 | 13,629 | 1,656 | N/A |
| Σερβία | 2,010 | N/A | N/A | N/A | N/A | N/A | N/A | 1,223 | 2,038 |
| Μαυροβούνιο | N/A | N/A | N/A | N/A | N/A | N/A | 246 | 1 | N/A |
| Πηγή: Διεθνής Επιτροπή της Λεκάνης του ποταμού Σάβου;[12] N/A - data not available | |||||||||
Προστατευόμενες περιοχές[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Η λεκάνη απορροής του ποταμού Σάβου είναι πολύ σημαντική λόγω της βιοποικιλότητάς της και περιέχει μεγάλους προσχωσιγενείς υγροτόπους και πεδινά δάση. Αυτό οδήγησε στον προσδιορισμό έξι προστατευόμενων περιοχών σύμφωνα με τις διατάξεις της Σύμβασης Ραμσάρ από τις χώρες της λεκάνης απορροής. Αυτές είναι η Λίμνη Τσέρκνιτσα στη Σλοβενία, το Λόνισκο Πόλιε και η Τσρνά Μλάκα στην Κροατία, η Λίμνη Μπάρντατσα στη Βοσνία Ερζεγοβίνη και οι βαλτότοποι Ομπεντσκα και Zασάβιτσα στη Σερβία.
Αθλητισμός και αναψυχή[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Υπάρχουν αρκετοί χώροι για αθλητισμό και αναψυχή κατά μήκος του ποταμού και στις τεχνητές του λίμνες. Η Διαδρομή Λευκού Νερού του Τάτσεν, που βρίσκεται στη δεξιά όχθη του Σάβουστο προάστιο Τάτσεν της Λιουμπλιάνας, κατασκευάστηκε ως ως μόνιμη διαδρομή για καγιάκ το 1948 και φιλοξενεί ένα μεγάλο διεθνή διαγωνισμό σχεδόν κάθε χρόνο, όπως το Παγκόσμιο Πρωτάθλημα Κανό Σλάλομ το 1955, το 1991 και το 2010. Στο Ζάγκρεμπ το συγκρότημα των λιμνών Γιάρουν κατά μήκος του ποταμού διαθέτει σειρά εγκαταστάσεων για κολύμβηση, θαλάσσια σπορ και ποδηλασία. Το νησί Aντα Τσινγκάλια στο Βελιγράδι είναι η σημαντικότερη ζώνη αναψυχής της πόλης, συγκεντρώνοντας καθημερινά τους καλοκαιρινούς μήνες περίπου 100.000 επισκέπτες.
Ο ποταμός Σάβος είναι τόπος διεξαγωγής πολλών αγώνων ιστιοπλοΐας και κωπηλασίας. Μεταξύ αυτών είναι ο Διεθνής αγώνας κωπηλασίας Γύρος του Σάβου, που διεξάγεται μεταξύ Ζάγκρεμπ και Μπρτσκό και η Beogradska regata (ιστιοπλοϊκοί αγώνες).
Στον ποταμό διεξάγεται επίσης ο Μαραθώνιος Κολύμβησης του Σάμπατς - ένας αγώνας κολύμβησης σε μια διαδρομή 18,8 χιλιομέτρων μεταξύ του χωριού Γιάρακ και της πόλης Σάμπατς στη Σερβία. Ο διαγωνισμός διεξάγεται ετησίως από το 1970 και είχε συμπεριληφθεί στο διεθνές πρόγραμμα της FINA από το 1984 έως το 2012.
Η ερασιτεχνική αλιεία είναι δημοφιλής δραστηριότητα κατά μήκος του ποταμού Σάβουθ. Υπάρχει ένα χώρος μήκους 700 μέτρων για ερασιτεχνική αλιεία κοντά στο Χότεμες της Σλοβενίας.
Παράδοση[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Παρόλο που το όνομα Σάβα είναι πολύ συνηθισμένο μεταξύ των Σλάβων (και όχι μόνο μεταξύ των Νότιων Σλάβων), ειδικά ως προσωπικό όνομα (αρσενικό ή θηλυκό) και έχει «σλαβικό τόνο», το όνομα του ποταμού έχει προσλαβική, κελτική και ρωμαϊκή προέλευση. Ο Στράβων γράφει στα Γεωγραφικά 4.6.10 (που γράφτηκαν από 20 π.Χ. έως 20 μ.Χ.) για τον ποταμό Σάο και οι Ρωμαίοι χρησιμοποίησαν το όνομα Savus. Ένα άλλο όνομα, που χρησιμοποιείται για τον Σάβο στο σύνολό του ή το κατώτερο μέρος του από τον Στράβωνα, είναι Noarus.
Η λατρεία διάφορων θεών-ποταμών στην περιοχή χρονολογείται από την Ύστερη Εποχή του Χαλκού, όταν ιδρύθηκαν οι πρώτοι οικισμοί κατά μήκος του ποταμού Σάβου. Οι Tαυρίσκοι (ομοσπονδία Γαλατικών φυλών) συνέδεαν την ποτάμια θεά τους Aντσουλάτα με τον Σάβο. Βωμοί ή επιγραφές αφιερωμένες στον θεό-ποταμό Σάβο έχουν βρεθεί σε διάφορες τοποθεσίες κατά μήκος του ποταμού, μεταξύ των οποίων και στις Λίμνες Ζέλεντσι όπου πηγάζει ο Σάβα Ντολίνκα και σε αρκετούς Ρωμαϊκούς οικισμούς και φρούριακατά μήκος της Via Pannonia, του Ρωμαϊκού δρόμου, που οδηγούσε από την Ακυληία στον Δούναβη. Οι οικισμοί περιλαμβάνουν την Eμονα, την Aνταουτόνια και τη Σίσκια (κοντά στη σύγχρονη Λιουμπλιάνα, Βέλικα Γκόριτσα και το Σίσακ αντίστοιχα) ανάντη της συμβολής του ποταμού Kούπα, και η Μαρσονία, που και η ίδια κτίστηκε στην κορυφή ενός προϊστορικού οικισμού, οι Κιβέλαι, το Σίρμιο και το Σιγκίντουνουμ (σημερινά Σλαβόνσκι Μπροντ, Βίνκοβτσι, Σρέμσκα Μιτρόβιτσα και Βελιγράδι) κατάντη του Κουπά. Εκτός από τον βωμό που βρέθηκε στις Λίμνες Ζέλεντσι υπάρχουν επιγραφές και χώροι αφιερωμένοι στον Σάβο σε ερείπια της Eμονας, της Aνταουτόνιας και της Σίσκιας. Λίγα χρόνια μετά την ολοκλήρωση της Κρήνης Ρόμπα στη Λιουμπλιάνα το 1751, οι τρεις ανδρικές μορφές που είχαν κατασκευαστεί ως τμήματα της κρήνης θεωρήθηκαν αγάλματα των θεών-ποταμών Σάβου, Κρκα και Λιουμπλιάνικα. Στις αρχές του 20ου αιώνα η κρήνη ονομάστηκε Κρήνη των Τριών Ποταμών της Καρνιόλης.
Ο Ρομαντικός ποιητής Φραντσέ Πρεσέρεν έγραψε το Βάπτισμα στο Σάβιτσα (Σλοβενικά: Krst pri Savici), το Σλοβενικό εθνικό έπος, το 1835. Το ποίημα, αναφερόμενο στον τίτλο του σε μια από τις πηγές του ποταμού Σάβου, συνέβαλε στην έμπνευση του σχεδίου του εθνόσημου της Σλοβενίας του 1991:
Ωστόσο οι δύο κυματοειδείς γραμμές στη βάση του εθνόσημου επίσημα αντιπροσωπεύουν ποτάμια της Σλοβενίας και της Αδριατικής Θάλασσας και όχι ειδικά τον Σάβιτσα ή τον Σάβο.
Ο ποταμός Σάβος εμφανίζεται επίσης συμβολικά στο έμβλημα του πρώην Βασιλείου της Σλαβονίας:
Το σχέδιο, που εγκρίθηκε από τον Βλαδίσλαο Β΄ της Βοημίας και της Ουγγαρίας το 1496, περιλαμβάνει δύο λωρίδες, που συμβολίζουν τα ποτάμια Σάβο και Δράβο, που οριοθετούν τα σύνορα του βασιλείου. Το σχέδιο ενέπνευσε τα εμβλήματα πολλών σημερινών επαρχιών της Κροατίας στην περιοχή της Σλαβονίας και αποτελεί τμήμα του εθνόσημου της Κροατίας. Το ποίημα Horvatska domovina, που γράφτηκε από τον Aντουν Mιχάνοβιτς το 1835 ως εθνικό σύμβολο της Κροατίας, αναφέρεται επίσης στον ποταμό Σάβο. Οι τροποποιημένοι στίχοι του ποιήματος αργότερα έγιναν ο [[Λιέπα νάσα ντομόβινο}|εθνικός ύμνος της Κροατίας]].
Παραπομπές[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
- ↑ RZS 2011, σελίδες 19, 21.
- ↑ Croatian Census 2011.
- ↑ SURS Census – Naselja 2007.
- ↑ CoM BiH 2003, σελ. 13.
- ↑ HRT 2000.
- ↑ The Talon & 22 March 1996, σελίδες 1, 12.
- ↑ ISRBC & September 2009, σελ. 6.
- ↑ Savske Elektrarne Ljubljana.
- ↑ HESS (Projekti).
- ↑ 10,0 10,1 MMATI 2008, σελ. 52.
- ↑ Danube Strategy in Serbia.
- ↑ ISRBC & November 2011 (b), σελ. 66.
Πηγές[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
- Мала енциклопедија Просвета, Треће издање (1985); Београд: „Просвета“; ISBN 86-07-00001-2, στα σερβικά
- Јован Ђ. Марковић (1990): Енциклопедијски географски лексикон Југославије Сарајево: „Свјетлост“; ISBN 86-01-02651-6, στα σερβικά
|
