Μάχη του Κιλκίς (1944)

Από τη Βικιπαίδεια, την ελεύθερη εγκυκλοπαίδεια
Για τη Μάχη του Β΄ Βαλκανικού Πολέμου, δείτε: Μάχη Κιλκίς-Λαχανά.
Μάχη του Κιλκίς (1944)
Εθνική Αντίσταση
Β' Παγκόσμιος Πόλεμος
Χρονολογία4 Νοεμβρίου 1944
ΤόποςΚιλκίς
ΈκβασηΝίκη του ΕΛΑΣ, εκτελέσεις αιχμαλώτων.
Αντιμαχόμενοι

ΕΛΑΣ υπαγόμενος στην Κυβέρνηση Εθνικής Ενότητας

  • Απόσπασμα Ομάδας Μεραρχιών Μακεδονίας (Μεραρχίες Χ, ΧΙ, ΙΧ)[1]

Εθνικιστικές ομάδες και συνεργάτες του Γ΄ Ράιχ

Ηγετικά πρόσωπα
Δυνάμεις
7.000 - 10.000[4]
7.300[5] 8.000 - 9.000[6] 9.000[7]
Απώλειες
128-180 νεκροί, 410-800 τραυματίες [8].
1.500 νεκροί, 2.200 αιχμάλωτοι[9]

Η εμφύλια Μάχη του Κιλκίς έλαβε χώρα στις 4 Νοεμβρίου 1944 μεταξύ του ΕΛΑΣ από τη μία πλευρά, και εθνικιστικών ομάδων και Ταγμάτων Ασφαλείας της Μακεδονίας από την άλλη. Διήρκεσε 9 ώρες και κατέληξε σε πλήρη επικράτηση του ΕΛΑΣ. Ύστερα, ακολούθησαν εκτελέσεις αιχμαλώτων του ΕΛΑΣ. Αποτέλεσε την φονικότερη εμφύλια μάχη καθ' όλη τη διάρκεια των εμφύλιων συγκρούσεων από το 1942 έως και το 1949.

Πρελούδιο[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Μετά την αποχώρηση των γερμανικών στρατευμάτων κατοχής, αρκετά Τάγματα Ασφαλείας της Μακεδονίας συγκεντρώθηκαν στην πόλη του Κιλκίς. Μαζί τους ήρθαν άμαχοι (άνδρες και γυναικόπαιδα ) από χωριά της περιοχής που χαρακτηρίζονταν αντιδραστικά από τον ΕΛΑΣ με σκοπό να αμυνθούν έναντί του, καθώς φοβούνταν επιθέσεις του[10]. Έτσι, σύμφωνα με κάποιες εκτιμήσεις, συγκεντρώθηκαν στην πόλη του Κιλκίς περίπου 10.000 ένοπλοι και γυναικόπαιδα[11]. Παράλληλα είχε προηγηθεί η Συμφωνία της Καζέρτας όπου τα τάγματα ασφαλείας της Βορείου Ελλάδας χαρακτηρίζονταν εχθρικός σχηματισμός, ενώ καλούνταν να παραδοθούν στην ΧΙ Μεραρχία του ΕΛΑΣ.[12] Ο ΕΛΑΣ και η Συμμαχική Στρατιωτική Αποστολή είχαν εγγυηθεί για την ασφάλειά τους σε περίπτωση παράδοσής τους.

Μεταξύ των αξιωματικών και των καπετάνιων των Ταγμάτων Ασφαλείας, υπήρξε νωρίτερα διαμάχη για το αν έπρεπε να οχυρωθούν στη συγκεκριμένη περιοχή[13]. Τελικώς επικράτησε η άποψη της μετάβασης στο Κιλκίς, όπου ο πληθυσμός ήταν φιλικός προς το ΕΑΜ[14], όπως πρότειναν οι περισσότεροι καπετάνιοι. Η διαφωνία αυτή είχε ως αποτέλεσμα την πτώση του ηθικού των αμυνομένων καθώς έδειχνε ότι δεν υπήρχε κεντρική διοίκηση. Παράλληλα υπήρχε ανικανότητα των αμυνομένων να συμφωνήσουν σε κοινά στρατηγικά μέτρα καθώς και συνεχείς διχογνωμίες. Τελικό αποτέλεσμα ήταν οι αξιωματικοί να ζητήσουν μέχρι και τη σύλληψη των οπλαρχηγών και την παραπομπή τους σε δίκη για το εγκληματικό τους παρελθόν καθώς και να αδρανήσουν[εκκρεμεί παραπομπή].

Στις 30 Οκτωβρίου οι δυνάμεις αυτές εγκαταστάθηκαν στους Άνω, Μέσους και Κάτω Αποστόλους Κιλκίς και την επόμενη ημέρα συγκρούστηκαν με μικρές δυνάμεις του ΕΛΑΣ που είχαν σπεύσει στην περιοχή με σκοπό να τις παρενοχλήσουν[15]. Το απόγευμα της ίδιας ημέρας, πραγματοποιήθηκε η είσοδος των εθνικιστικών δυνάμεων στο Κιλκίς.[16] Ο Κωνσταντίνος Παπαδόπουλος ο οποίος θεωρούνταν και ο πιο σημαντικός καπετάνιος, διαφώνησε με την επιλογή της άμυνας στο Κιλκίς και πρότεινε την οχύρωση στα γύρω υψώματα. Καθώς η πρότασή του δεν έγινε δεκτή, αποχώρησε με το τμήμα του (1.500 άνδρες) στις Μουριές δίνοντας υπόσχεση ότι θα βοηθούσε σε περίπτωση πολιορκίας.[17].

Η μάχη[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Το πρωί της 4ης Νοεμβρίου, οι δυνάμεις του ΕΛΑΣ επιτέθηκαν στην πόλη. Αποφασιστική εξέλιξη ήταν η κατάληψη του λόφου του Αγίου Γεωργίου, θέση στρατηγικής σημασίας για την άμυνα της πόλης. Μετά από σκληρές οδομαχίες σε πολλά σημεία της πόλης, και με τεράστιες απώλειες και για τους δύο αντιπάλους, ο ΕΛΑΣ κατέλαβε την πόλη μέσα σε 9 ώρες. Κατά τους υπολογισμούς κορυφαίου στελέχους του ΕΑΜ, σκοτώθηκαν 1.500 από τους αμυνομένους ενώ συνελήφθησαν, εκείνη την ημέρα και την επόμενη, 2.190 αιχμάλωτοι.[9] Επίσης, έχασαν τη ζωή τους 118 ή 180 ΕΛΑΣίτες, με τους τραυματίες να φτάνουν τους 410 έως 800[8].

Αποτίμηση[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Η μάχη του Κιλικίς θεωρείται ως η πλέον πολύνεκρη εμφύλια σύγκρουση κατά τη διάρκεια της κατοχικής περιόδου[18], αλλά και ως το τέλος του εμφυλίου πολέμου το 1949.

Μετά τη μάχη έλαβε χώρα μεγάλος αριθμός μαζικών εκτελέσεων αιχμαλώτων, σε διάφορα σημεία μέσα και έξω από την πόλη. Τις εκτελέσεις αυτές διεξήγαγαν, για λόγους εκδίκησης, απλά μέλη του ΕΛΑΣ αλλά και μερικοί καπετάνιοι του. Ωστόσο υπήρξαν αξιωματικοί του ΕΛΑΣ οι οποίοι απέτρεψαν τις εκτελέσεις συναδέλφων τους. Ο αριθμός των θυμάτων από τις αντεκδικήσεις αυτές είναι δύσκολο να διαπιστωθεί αν και ο πρώην νομάρχης του Κιλκίς, Δημήτρης Αμπατζόπουλος, αναφέρει 2.200 εκτελέσεις, αριθμός που εκλαμβάνεται ως υπερβολικός.[18]

Κατά τον Στάθη Καλύβα, ο αριθμός των εκτελεσθέντων εκτιμάται από 1.000 ως 3.000 άτομα.[19] Περίπου 1.800 αιχμάλωτοι κρατήθηκαν, υπό άθλιες συνθήκες, σε καπναποθήκες της πόλης και κάποιοι μεταφέρθηκαν σε στρατόπεδο συγκέντρωσης στη Θεσσαλονίκη.[18]

Παραπομπές[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

  1. ↑ Μητσόπουλος Θανάσης, Το 30ο Σύνταγμα του ΕΛΑΣ, Αναμνήσεις στα μακεδονικά βουνά, εκδόσεις ΚΕΔΡΟΣ, σελ. 405.
  2. ↑ Καλογριάς Β. στο Μαραντζίδης 2005, σελ. 155.
  3. ↑ Δορδανάς 2006, σελ. 490.
  4. ↑ Δορδανάς 2006, σελ. 495
  5. ↑ Δορδανάς 2006, σελ. 495
  6. ↑ Καλογρηάς 2012, σελ. 388.
  7. ↑ Γιώργος Μαργαρίτης, 65 ΧΡΟΝΙΑ ΑΠΟ ΤΗ ΜΑΧΗ ΣΤΟ ΚΙΛΚΙΣ Αναμετρήθηκαν δυο κόσμοι, εφημερίδα Ριζοσπάστης. Ανακτήθηκε 9/3/2014.
  8. ↑ 8,0 8,1 Δορδανάς 2006, σελ. 500.
  9. ↑ 9,0 9,1 Καλογριάς Β. στο Μαραντζίδης 2005, σελ. 174.
  10. ↑ Δορδανάς Σ. στο Μαραντζίδης 2005, σελ. 103.
  11. ↑ Δορδανάς 2006, σελ. 487.
  12. ↑ Δορδανάς 2006, σελ. 453.
  13. ↑ Δορδανάς 2006, σσ. 487 - 488.
  14. ↑ Καλογριάς Β. στο Μαραντζίδης 2005, σελ. 173.
  15. ↑ Δορδανάς 2006, σελ. 489.
  16. ↑ Μαργαρίτης 2009, σελ. 11.
  17. ↑ Καλογριάς Β. στο Μαραντζίδης 2005, σσ. 171-173.
  18. ↑ 18,0 18,1 18,2 Καλογριάς Β. στο Μαραντζίδης 2005, σσ. 175-176.
  19. ↑ Καλύβας 2008.

Πηγές[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Ιστορικές μελέτες[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

  • Δορδανάς, Στράτος (2005). «Αντικομμουνιστές οπλαρχηγοί στη γερμανοκρατούμενη Κεντρική Μακεδονία». Στο: Μαραντζίδης, Νίκος. Οι άλλοι καπετάνιοι: Αντικομμουνιστές ένοπλοι στα χρόνια της Κατοχής και του Εμφυλίου. Αθήνα: Βιβλιοπωλείον της Εστίας. σελ. 63-126. ISBN 960-05-1237-X. 
  • Δορδανάς, Στράτος (2006). Έλληνες εναντίον Ελλήνων: Ο κόσμος των Ταγμάτων Ασφαλείας στην κατοχική Θεσσαλονίκη 1941-1944. Θεσσαλονίκη: Επίκεντρο. ISBN 960-6647-31-5. 
  • Καλογρηάς, Βάιος (2012). Το αντίπαλο δέος, Οι εθνικιστικές οργανώσεις αντίστασης στην κατεχόμενη Μακεδονία (1941-1944). Θεσσαλονίκη: University Studio Press. ISBN 978-960-12-2076-5. 
  • Καλογρηάς, Βάιος (2005). «Ένοπλες ομάδες ανεξάρτητων οπλαρχηγών και εθνικιστών αξιωματικών στη περιοχή μεταξύ Στρυμόνα και Αξιού(1941-1944)». Στο: Μαραντζίδης, Νίκος. Οι άλλοι καπετάνιοι: Αντικομμουνιστές ένοπλοι στα χρόνια της Κατοχής και του Εμφυλίου. Αθήνα: Βιβλιοπωλείον της Εστίας. σελ. 127-200. ISBN 960-05-1237-X. 

Άρθρα εφημερίδων[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Ανακτήθηκε από "https://el.wikipedia.org/w/index.php?title=Μάχη_του_Κιλκίς_(1944)&oldid=10375769"