Κορέστεια

Από τη Βικιπαίδεια, την ελεύθερη εγκυκλοπαίδεια
Τοπογραφικός χάρτης του τέλους του 19ου αιώνα της περιοχής των Κορεστίων.
Το χωριό Ανταρτικό.
Πλίνθινες κατοικίες στον Κρανιώνα.
Τμήμα των αγιογραφιών του μεταβυζαντινού ναού της Παναγίας στη Χαλάρα.

Τα Κορέστεια (αναφέρεται επίσης και ως Κορέστια ή Κορέστιο), είναι ιστορική περιοχή της Δυτικής Μακεδονίας. Η ονομασία της περιοχής συναντάται στον καποδιστριακό δήμο Κορεστίων του νομού Καστοριάς, που σήμερα αποτελεί την δημοτική ενότητα του δήμου Καστοριάς. Η ιστορική περιοχή καλύπτει περιοχές εκτός των ορίων του νομού Καστοριάς, όπως στον νομό Φλώρινας.

Ονομασία[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Υπάρχουν διάφορες εκδοχές σχετικά με την ονομασία της περιοχής,α[›] με κυρίαρχη εκδοχή αυτή Ελλήνων, αλλά και Σλαβομακεδόνων, ερευνητών που θεωρούν ότι προέρχεται από την αρχαία μακεδονική χώρα της περιοχής, της αρχαίας Ορεστίδας.[1][2] Σύμφωνα με τον Βούλγαρο γλωσσολόγο Ιορδάν Ζάιμωφ, η ονομασία της περιοχής προέρχεται από την παλιά βουλγαρική λέξη για τον κόκορα,[3] ενώ σύμφωνα με την Σλαβομακεδόνισσα ερευνήτρια Λιούμπιτσα Στάνκοβσκα, η ονομασία της περιοχής προέρχεται από το κύριο όνομα Κόρη.[4][5]

Γεωγραφία[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Τα Κορέστεια καλύπτουν γεωγραφικά τους δυτικούς πρόποδες του όρους Βέρνο (Βίτσι), τους ανατολικούς πρόποδες του όρους Όρλοβο και τους ανατολικούς πρόποδες του όρους Τρικλάριο. Η περιοχή των Κορεστίων συνορεύει και με άλλες ιστορικές περιοχές της Δυτικής Μακεδονίας, όπως την Πόπολη στα ανατολικά, την Ντέβολη στα δυτικά, περιοχή που ανήκει σήμερα στην Αλβανία, την περιοχή των Πρεσπών στα βόρεια.

Τα χωριά της περιοχής των Κορεστίων, είναι κτισμένα δίπλα από τους παραποτάμους του Λιβαδοπόταμου (ή Λαδοπόταμου), του κυριότερου υδροφορέα της περιοχής, που στο άνω ρου του διαμορφώνει την κλειστή και μακρά κοιλάδα (μπερίκι). Στην συνέχεια ο ποταμός εξέρχεται από την περιοχή, διασχίζει το φαράγγι της Κορομηλιάς και συναντά τον Αλιάκμονα στο οροπέδιο του Άργους Ορεστικού.[6] Κύριο είδος φυλλοβόλου της περιοχής είναι η οξυά.[7]


Αρχιτεκτονική[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Η παραδοσιακή αρχιτεκτονική των χωριών είναι ιδιαίτερη για την περιοχή της Δυτικής Μακεδονίας. Τα παλαιά σπίτια είναι κατασκευασμένα με πλίνθους με κοκκινόχωμα και άχυρο, που δίνουν το κοκκινωπό χρώμα στο τοπίο της περιοχής. Ο τρόπος κατασκευής των σπιτιών διατηρήθηκε έως τα μέσα του 20ου αιώνα και έπειτα εγκαταλείφθηκε. Τα τελευταία χρόνια μελετάται η ένταξη των οικισμών της δημοτικής ενότητας Κορεστίων σε καθεστώς προστασίας, από την Εφορεία Νεώτερων Μνημείων Κεντρικής Μακεδονίας. Το μοναδικό μέχρι σήμερα χαρακτηρισμένο από το Υπουργείο Πολιτισμού ιστορικό και διατηρητέο κτήριο της περιοχής, είναι το σπίτι όπου σκοτώθηκε ο ήρωας του Μακεδονικού Αγώνα Παύλος Μελάς, το οποίο λειτουργεί σήμερα ως μουσείο Παύλου Μελά.[8][9] [10] Από τα πλινθόχτιστα σπίτια των Κορεστίων, που βρίσκονται στα όρια της ομώνυμης δημοτικής ενότητας, έχουν διασωθεί εκατό περίπου σπίτια στους εγκαταλελειμμένους οικισμούς Γάβρος, Κρανιώνας και Μαυρόκαμπος, ενώ σε αντίστοιχο αριθμό έχουν διασωθεί σε καλύτερη κατάσταση, στους κατοικημένους οικισμούς Άγιος Αντώνιος, Μακροχώρι και Μελάς. Η συντήρηση αυτών των σπιτιών κρίνεται δύσκολη λόγω της εσωτερικής και εξωτερικής μετανάστευσης, αλλά και λόγω του φαινομένου της συνιδιοκτησίας.[9][10]

Ιστορία[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Μακεδονικός Αγώνας (1904-1908)[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Στη Μακεδονία, όπως άλλωστε και στην υπόλοιπη Οθωμανική Αυτοκρατορία, η καλύτερη και πιο γόνιμη γη στα πεδινά ανήκε κυρίως σε Τούρκους μπέηδες. Οι περισσότεροι από αυτούς ήταν αλβανικής καταγωγής και ασκούσαν παράλληλα χρέη φοροεισπράκτορα που αυθαιρετούσαν και χρηματίζονταν ασύστολα, διαθέτοντας και μια ένοπλη τοπική αστυνομία. Έτσι η ζωή για το χωρικό ήταν σκληρή και η δικαιοσύνη δυσεύρετη. Στα ορεινά και στις πιο απομονωμένες περιοχές ύπήρχαν ελεύθερα χωριά, φτωχά και με άγονη γη. Πλήρωναν μόνο φόρους στους Τούρκους και ήταν στο έλεος ληστρικών συμμοριών όταν δεν ανέθεταν την ασφάλειά τους σε τοπικούς λήσταρχους. Οι πιο δραστήριοι ήταν εποχιακοί εργάτες, καρβουνιάρηδες ή ξυλοκόποι, ενώ άλλοι αναγκάζονταν να στραφούν στη ληστεία, επάγγελμα αρκετά αποδοτικό εκείνη την εποχή.[11]Τόπος χωρίς οδικό δίκτυο και με περιοχές τελείως απομονωμένες η μια από την άλλη με έλλειψη ασφάλειας, σύντομα θα υποστεί τη βουλγαρική προπαγάνδα β[›] που θα κυριαρχήσει με την τρομοκρατία.[12]Έτσι αναδεικνύονται πρωτοκλασάτα στελέχη, αρχικά της ΕΜΕΟ ο Τσακαλάρωφ στο Σμαρδέσι (σημερινή Κρυσταλλοπηγή Φλώρινας), ο Μήτρε Βλάχος στο Μακροχώρι, ο Ατανάς Κερσάκωφ από την Ιεροπηγή Καστοριάς και ο Λαζάρ Ποπτράϊκωφ στο Δενδροχώρι. Ενόψει της προετοιμασίας της εξέγερσης του Ίλιντεν (20 Ιουλίου 1903) χρίζονται οι τοπικοί ηγέτες[13] και τέλος του Αυγούστου 1902 πραγματοποιείται στο Σιδηροχώρι Καστοριάς συνάντηση του απεσταλμένου του Τσόντεφ από το περιβάλλον της βουλγαρικής ανωτάτης αρχής με τους τοπικούς ηγέτες που δηλώνουν ότι δεν είναι έτοιμοι για μια τέτοια εξέγερση, αντιδρώντας μερικοί και στην βουλγαρική πρωτοβουλία.[14]Ένα μήνα περίπου μετά την εξέγερση καίγονται τα περισσότερα χωριά από τους Τούρκους, μερικά ολοσχερώς και τον Οκτώβριο του 1904 σκοτώνεται στη Στάτιστα (σημερινός Μελάς) ο Παύλος Μελάς. Με το κίνημα των Νεότουρκων το 1908 αναστέλλεται[15] κάθε εμπόλεμη δραστηριότητα μέχρι τους Βαλκανικούς πολέμους 1912-1913.

Οικισμοί[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Οι οικισμοί που αναφέρονται ότι περιλαμβάνονται στην ιστορική περιοχή είναι:[16]

Νομός Καστοριάς[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Νομός Φλώρινας[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Ορισμένες βιβλιογραφικές αναφορές, περιλαμβάνουν επίσης το χωριό Βερνίκι (Vërnik) της επαρχίας Ντέβολης στην νοτιοανατολική Αλβανία.[17] Οι οικισμοί των Κορεστίων έχουν αποτελέσει το σκηνικό κινηματογραφικών ταινιών, όπως της ταινίας "Παύλος Μελάς" του Φίλιππου Φυλακτού (1970), "Τζέιμς Μποντ: Για τα μάτια σου μόνο" του Τζον Γκλε (1981), "Ψυχή Βαθιά" του Παντελή Βούλγαρη.[18]

Προσωπικότητες[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Σημειώσεις[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

^ α:  Πριν από την ίδρυση του Δήμου Κορεστίων με το σχέδιο Καποδίστρια, υπήρχαν άλλες επίσημες χρήσεις της ονομασίας της περιοχής, όπως το Ειρηνοδικείου Κορεστίου και Αρχιερατική Περιφέρεια Κορεστείων.[19][20].

^ β: Το 1/3 των αξιωματικών του βουλγαρικού στρατού, όπως, Μπόρις Σαράφωφ, Γιάνε Σαντάνσκι, Αναστάς Γιάνκοφ από τη Ζαγκορίτσανη, σχεδόν οι μισοί από τους δημόσιους υπαλλήλους και μεγάλος αριθμός δασκάλων και ιερέων προέρχονταν από τις περιοχές της Μακεδονίας.[21]

Υποσημειώσεις και παραπομπές[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

  1. ↑ Ιστοσ. Δήμου Καστοριάς, Ιστορία: Αρχαίοι χρόνοι: Γεωγραφική περιοχής, υπ. 1 Αρχειοθετήθηκε 2012-04-18 στο Wayback Machine. ["Και σήμερα η περιοχή Β.Δ. της Καστοριάς ονομάζεται Κορέστια - (Κ)ορέστια"].
  2. ↑ (Σερβικά) Μίτο Αργυρόφσκι, Ονομαστικά της Γιουγκοσλαβίας (Onomastica Jugoslavica), 6, Ζάγκρεμπ, 1979, σσ. 112-113.
  3. ↑ (Βουλγάρικα) Ιορδάν Ζάιμωφ, Τα Βουλγαρικά γεωγραφικά ονόματα με [το φωνητικό] -jb (Българските географски имена с -jь), Σόφια, 1973, σ. 119
  4. ↑ (Σλαβομακεδονικά) Λιούμπιτσα Στάνκοβσκα, Τοπωνυμικές παραλλαγές στις περιοχές Καστοριάς - Φλώρινας, (Топонимски вариjации во Костурско-Леринската област). в: Μακεδονικές διάλεκτοι στην Αιγαιατική Μακεδονία (Македонските дијалекти во Егејска Македонија), Σκόπια, 1994, σ. 241.
  5. ↑ Ίσως συνέκρινε την ετυμολογία του ονόματος με το γειτονικό οικισμό της Κορησού Καστοριάς.
  6. ↑ Ιστοσ. Αναπτυξιακής Καστοριάς ΑΕ, Στοιχεία νομού: Περιβαλλοντικά, φυσικά και γεωγραφικά χαρακτηριστικά του Νομού Καστοριάς Αρχειοθετήθηκε 2020-12-01 στο Wayback Machine., 23/05/2006
  7. ↑ Ιστοσ. Δήμου Καστοριάς, Αξιοθέατα του Δήμου: Τα πλίνθινα των Κορεστείων Αρχειοθετήθηκε 2012-04-18 στο Wayback Machine.
  8. ↑ Ιστοσ. Υπουργείου Πολιτισμού-Διαρκής Κατάλογος των Ανακηρυγμένων Αρχαιολογικών Χώρων και Μνημείων της Ελλάδος, Σπίτι Παύλου Μελά Αρχειοθετήθηκε 2022-03-05 στο Wayback Machine.
  9. ↑ 9,0 9,1 Αναφέρονται οι οικισμοί που βρίσκονται στα διοικητικά όρια της δημοτικής ενότητας Κορεστίων, όπως τα χωριά Γάβρος, Κρανιώνας, Μαυρόκαμπος, Άγιος Αντώνιος, Μακροχώρι, Μελάς. Ιστοσ. Ράδιο Άργος, Το υπουργείο Πολιτισμού και Τουρισμού για τα Κορέστεια Αρχειοθετήθηκε 2012-03-14 στο Wayback Machine., 10/01/2012
  10. ↑ 10,0 10,1 Ιστοσ. Ράδιο Άργος, Τα πλινθόκτιστα χωριά των Κορεστίων Αρχειοθετήθηκε 2012-03-14 στο Wayback Machine., 20/10/2009
  11. ↑ Ιστορία Ελληνικού Έθνους, τόμ. ΙΔ΄ σ. 222, εκδ. Αθηνών, 1977
  12. ↑ Χαλκιόπουλος, Έλληνες Ορθόδοξοι χριστιανοί υπό την βουλγαρικήν τρομοκρατίαν από του 1904, 1910
  13. ↑ Σύσκεψη στην Πολυκέρασο-Μπόρις Σαράφωφ, Βασίλ Τσακαλάρωφ κ.α. (Τσερέσνιτσα) στις 20 Μαρτίου 1902
  14. ↑ ΙΕΕ, τόμ. ΙΔ΄ σ. 226, εκδ. Αθηνών 1977
  15. ↑ Αλέξανδρος Μαζαράκης, Αι ιστορικαί περιπέτειαι της Μακεδονίας, 1912
  16. ↑ Λιάκος Σωκράτης Ν., “Τα εκατόν δέκα ονόματα Κουρεστίων, Στενών Πισοδερίου και Πρέσπας”, Θεσσαλονίκη 1976
  17. ↑ Η ιστοσελίδα του Δήμου Καστοριάς σχετικά με τα πλίνθινα των Κορεστίων περιλαμβάνει επίσης τα χωριά της Νέας Λεύκης με το παλαιό οικισμό Λεύκη, καθώς και την Κορομηλιά. Οι εγκαταλελειμμένοι ή ακατοίκητοι οικισμοί έχουν σημειωθεί με αστερίσκο.
  18. ↑ Θοδωρής Αθανασιάδης, Καστοριά: Οδοιπορικό σε Βίτσι και Κορέστεια Αρχειοθετήθηκε 2012-04-16 στο Wayback Machine., Εφημ. Έθνος, 20/01/2012
  19. ↑ Εφημ. Ελευθερία, Πλήρωσις κενών θέσεων συμβολαιογράφων διάφορων περιφερειών, 02/08/1963, σ. 8
  20. ↑ Ιστοσ. Ιεράς Μητροπόλεως Καστορίας, Αρχιερατική Περιφέρεια Κορεστείων
  21. ↑ ΙΕΕ, τόμ. ΙΔ΄σ. 223

Δείτε επίσης[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Διαβάστε επίσης[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

  • Σωκράτης Ν. Λιάκος, Τα εκατόν δέκα ονόματα Κουρεστίων, Στενών Πισοδερίου και Πρέσπας, Θεσσαλονίκη 1976

Εξωτερικοί σύνδεσμοι[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Ανακτήθηκε από "https://el.wikipedia.org/w/index.php?title=Κορέστεια&oldid=10402377"