Βασίλειο της Αρμενίας (αρχαιότητα)

Η Αρμενία στη μεγαλύτερή της έκταση υπό τον Τιγράνη τον Μέγα, 69 π.Χ. (συμπεριλαμβανομένων των υποτελών)

Το Βασίλειο της Αρμενίας, επίσης το Βασίλειο της Μεγάλης Αρμενίας, ή απλά Μεγάλη Αρμενία (Αρμενικά: Մեծ Հայք Μετς Χάικ· Λατινικά: Armenia Maior), ήταν μοναρχία στην Αρχαία Εγγύς Ανατολή που υπήρχε από το 321 π.Χ. εώς το 428 μ.Χ. Η ιστορία του χωρίζεται σε διαδοχικές βασιλεύσεις από τρεις βασιλικές δυναστείες: των Οροντιδών (321 π.Χ.-200 π.Χ.), των Αρταξιαδών (189 π.Χ.-12 μ.Χ.) και των Αρσακιδών (52-428).

Η ρίζα του βασιλείου βρίσκεται σε μία από τις σατραπείες της Αχαιμενιδικής Αυτοκρατορίας της Περσίας που ονομάζεται Αρμενία (Σατραπεία της Αρμενίας), που σχηματίστηκε από την επικράτεια του Βασιλείου του Αραράτ (860 π.Χ.-590 π.Χ.), αφού κατακτήθηκε από τη Μηδική Αυτοκρατορία το 590 π.Χ. Η σατραπεία έγινε βασίλειο το 321 π.Χ. κατά τη διάρκεια της βασιλείας της δυναστείας των Οροντιδών μετά την κατάκτηση της Περσίας από τον Μέγα Αλέξανδρο, η οποία στη συνέχεια ενσωματώθηκε ως μία από τα ελληνιστικά βασίλεια της Αυτοκρατορίας των Σελευκιδών.

Υπό την αυτοκρατορία των Σελευκιδών (312-63 π.Χ.), ο αρμενικός θρόνος διαιρέθηκε στα δύο - στη Μεγάλη Ἀρμενία και τη Σωφηνή - οι οποίες και πέρασαν στα μέλη της δυναστείας των Αρταξιδών το 189 π.Χ. Κατά την ανατολική επέκταση της Ρωμαϊκής Δημοκρατίας, το Βασίλειο της Αρμενίας, υπό τον Τιγράνη τον Μέγα, έφθασε στο αποκορύφωμά του, από το 83 έως το 69 π.Χ., αφού επανενσωμάτωσε τη Σωφηνή και κατέκτησε τα υπόλοιπα εδάφη της αυτοκρατορίας των Σελευκιδών, αποτελεσματικά τερματίζοντας την ύπαρξή της και ανεβάζοντας την Αρμενία σε μια αυτοκρατορία για μια σύντομη περίοδο, μέχρι που η ίδια κατακτήθηκε από τη Ρώμη το 69 π.Χ. Οι υπόλοιποι βασιλιάδες των Αρταξιαδών κυβερνούσαν ως πελάτες της Ρώμης έως ότου εξέπεσαν το 12 μ.Χ. λόγω της πιθανής υποταγής τους στον βασικό αντίπαλο της Ρώμης στην περιοχή, την Παρθία.

Κατά τη διάρκεια των Ρωμαιοπαρθικών Πολέμων, ιδρύθηκε η δυναστεία των Αρσακιδών της Αρμενίας όταν ο Τιριδάτης Α΄, μέλος της Παρθικής δυναστείας των Αρσακιδών, ανακηρύχθηκε βασιλιάς της Αρμενίας το 52. Καθ 'όλη τη διάρκεια της ιστορίας της κατά τη διάρκεια αυτής της περιόδου, η Αρμενία αγωνίστηκε έντονα μεταξύ της Ρώμης και της Παρθίας, και η αρμενική αριστοκρατία χωρίστηκε ανάμεσα στους προρωμαϊκούς, προ-παρθικούς ή ουδέτερους. Από το 114 έως το 118, η Αρμενία έγινε σύντομα επαρχία της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας υπό τον Αυτοκράτορα Τραϊανό. Το Βασίλειο της Αρμενίας συχνά χρησίμευε ως πελατειακό κράτος ή υποτελές στα σύνορα των δύο μεγάλων αυτοκρατοριών και των διαδόχων τους, τη Βυζαντινή και την αυτοκρατορία των Σασσανιδών. Το 301, ο Τιριδάτης Γ ' ανακήρυξε τον Χριστιανισμό ως την κρατική θρησκεία της Αρμενίας, καθιστώντας το Αρμενικό βασίλειο το πρώτο κράτος που ασπάζεται επισήμως τον Χριστιανισμό.

Κατά τη διάρκεια των Βυζαντινών-Σασσανιδών πολέμων, η Αρμενία τελικά χωρίστηκε στη Βυζαντινή Αρμενία το 387 και στην Περσική Αρμενία το 428.