Χρήστης:Dipa1965/πρόχειρο

Χρήστης:Dipa1965/πρόχειρο

Η Βουκέφαλος Αλεξάνδρεια ή Βουκέφαλα (Αρριανός, Διόδωρος και Κούρτιος), ή Βουκεφαλία (Στράβων, Πλούταρχος), ή τα Βουκεφάλεια (Στέφανος Βυζάντιος), ήταν αρχαία ελληνική πόλη που ιδρύθηκε από τον Μεγάλο Αλέξανδρο στη μνήμη του αγαπημένου του αλόγου του Βουκεφάλα που πέθανε λόγω της μεγάλης του ηλικίας και της ζέστης.

Ιδρύθηκε τον Μάιο του 326 π.Χ., λίγο μετά τη μάχη του Υδάσπη, και βρισκόταν στη μία πλευρά ποταμού Υδάσπη (σημ. Τζέλουμ), ανατολικά του Ινδού ποταμού, στο σημερινό Πακιστάν. Ακριβώς στην απέναντι όχθη του ποταμού ο Αλέξανδρος ίδρυσε την Νίκαια (προς τιμήν της νίκης του στη μάχη του Υδάσπη).

Ιστορία

Στον πλούσιο κι όμορφο αυτόν τόπο –όπως αναφέρει ο Johann Gustav Droysen–ο Αλέξανδρος στάθηκε για να ξεκουράσει τον στρατό του έναν μήνα, όπου ο καιρός πέρασε με τελετές για την κηδεία των πεσόντων, νικητήριες θυσίες, λογής-λογής σχετικούς αγώνες, και την οριστική θεμελίωση των δύο καινούργιων πόλεων. Μετά από τη μηνιαία εκείνη ξεκούραση, ο Αλέξανδρος άφησε τον Κρατερό, με το μεγαλύτερο μέρος του στρατού ν' αποτελειώσουν τις δύο πόλεις, και ξεκίνησε με τον Ταξίλη και τον Πώρο βορειοανατολικά, κατά των Γλαυσών (ή Γλαυγανικών) για να ανοίξει ορεινό πέρασμα προς το σημερινό Κασμίρ και να καθυποτάξει τις πολυάνθρωπες πόλεις του τοπάρχη Αβισάρη. Λίγο πριν ο Αλέξανδρος πάρει τον δρόμο της επιστροφής, επέστρεψε στην νεόδμητη πόλη για να επανορθώσει τις ζημιές που της προκάλεσαν οι βροχοπτώσεις.

Σύμφωνα με τον Διόδωρο, το χτίσιμο της πόλης ολοκληρώθηκε γρήγορα καθώς υπήρχαν πολλοί διαθέσιμοι εργάτες. Επίσης, πάλι κατά τον Διόδωρο, η ονοματοδοσία των δύο πόλεων έγινε μετά την επιστροφή του Αλεξάνδρου από την εκστρατεία ανατολικά του Υδάσπη και σε αυτό φαίνεται να συμφωνεί και ο Κούρτιος Ρούφος. Εξάλλου, ο Πλούταρχος αναφέρει πως ο Βουκεφάλας πέθανε κάποιο διάστημα μετά τη μάχη του Υδάσπη.

Κατά τον Αιλιανό, στη Βουκεφάλα εγκαταστάθηκαν Μακεδόνες έποικοι. Είχε μεγάλα ναυπηγεία, γεγονός που υποδηλώνει ότι προοριζόταν ως κέντρο εμπορίου.

Η Βουκεφάλα αναφέρεται και στον Πευτιγγεριανό Πίνακα. Στο σύγγραμμα, ρωμαϊκής εποχής, Περίπλους τὴς Ἐρυθράς Θαλάσσης, διαβάζει κανείς τα εξής: «Ἐπίκειται δὲ τοῖς Βαρυγάζοις κατὰ τὰ μεσόγεια πλείονα ἔθνη, τό τε τῶν Ἀρατρίων καὶ Ἀραχωσίων καὶ Γανδαραίων καὶ τῆς Προκλαΐδος, ἐν ᾗ ἡ Βουκέφαλος Ἀλεξάνδρεια». Αυτή η αναφορά αποτελεί ένδειξη ότι η πόλη επιβίωνε έως τον 1 αι. μ.Χ.

Ονομασία

Η πόλη, κατά την αρχαιότητα, αναφερόταν από τους περισσότερους συγγραφείς ως Βουκέφαλα ή, λιγότερο συχνά, Βουκεφάλεια. Από τον 1ο αι. μ.Χ. και συνεχίζοντας στη βυζαντινή περίοδο, συναντάμε και το Αλεξάνδρεια Βουκέφαλος και, σε μία περίπτωση, το απλό Αλεξάνδρεια.

Τοποθεσία

Πόλεις που ιδρύθηκαν από τον Μέγα Αλέξανδρο

Η ακριβής τοποθεσία της Βουκεφάλας, αλλά και της Νίκαιας, είναι ακόμη ακαθόριστη, όπως ήταν και κατά την αρχαιότητα. Το μόνο που γνωρίζουμε με βεβαιότητα είναι ότι και οι δύο πόλεις βρίσκοντα η μία απέναντι από την άλλη, στις όχθες του Υδάσπη (Τζέλουμ).

• Κατά τον Αμερικανό αρχαιολόγο Γκετζέλ Κοέν ο οποίος έχει ασχοληθεί εκτενώς με τις ελληνιστικές αποικίες, πιθανότατα βρισκόταν 40 χλμ νοτίως του πόλης Τζέλουμ, στη δυτική όχθη του Υδάσπη, στη θέση της σημερινής Τζαλαλπούρ (Jalalpur).

• Ο ιστορικός Huntingford ταυτίζει την Βουκεφάλα με ένα μεγάλο ανάχωμα στα δυτικά του Τζέλουμ, σε απόσταση 242 χιλιομέτρων νοτιοανατολικά της Πεσαβάρ. Αντίθετα ο Lendering την ταυτίζει με την ίδια την Jhelum.
• Ο Ούγγρος αρχαιολόγος Stein Márk Aurél (1862-1943) πίστευε ότι ο ελληνικός στρατός αντί να διασχίσει την οδό από τα Τάξιλα προς την Jhelum, θα πήγε νοτιώτερα προς την σημερινή πόλη Bhera. Εκεί υποστήριξε ότι έγινε η περίφημη μάχη του Υδάσπη κοντά στην πόλη Mong, μιας και η μορφολογία του εδάφους (ο προσανατολισμός του ποταμού, τα βράχια αλατιού και άλλα φυσικά χαρακτηριστικά) ταιριάζουν με τις αρχαίες πηγές.

Περαιτέρω στήριξη αυτής της θέσης είναι η απαίτηση από τους κατοίκους των πόλεων Phalia και Mong, ότι οι πόλεις τους είναι η Νικαία και η Βουκεφάλα.

• Ο ιστορικός και παρουσιαστής του BBC Michael Wood υποστηρίζει τους ισχυρισμούς Stein για την ταύτιση της Νίκαιας με το Mong, αλλά προτείνει την Garjak αντί της Phalia για τη θέση της Βουκεφάλας. Η Phalia βρίσκεται 17 χιλιόμετρα ανατολικά του ποταμού, όταν οι αρχαίες πηγές συμφωνούν ότι ήταν στη δυτική όχθη απέναντι από την Νίκαια. Επίσης, αρχαιολογικά ευρήματα στο Garjak περιλαμβάνουν ελληνικά νομίσματα και ερείπια αρχαίου ινδουιστικού ναού με έναν πέτρινο τάφο σε σχήμα αλόγου. Υπάρχει επίσης ένας μύθος που συνδέεται με την Garjak σχετικά με ένα μαγικό άλογο.
• Ένας άλλος λιγότερο πιθανόν προτεινόμενος χώρος είναι κοντά στο σημερινό Jalalpur, νότια από αυτές τις περιοχές όπου υπάρχουν εκτεταμένα, αλλά ερείπια που δεν έχουν εκσκαφεί. Ο Eggermont διαφωνεί με την ταυτοποίηση της Jalalpur υποστηρίζοντας ότι ο ποταμός Jhelum κυλούσε μακριά από αυτό το μέρος στους αρχαίους χρόνους.

Πηγές

• Cartledge, Paul. «Μέγας Αλέξανδρος - Η αναζήτηση ενός νέου παρελθόντος», μετάφραση Ρένα Καρακατσάνη. Αθήνα : Εκδοτικός Οίκος Α. Α. Λιβάνη, 2004.
• Cohen, Getzel M. (2013). «Boukephala». The Hellenistic settlements in the East from Armenia and Mesopotamia to Bactria and India. California University Press. 
• Droysen, Johann Gustav. «Ιστορία του Μεγάλου Αλεξάνδρου II», μτφ., εισ., σχόλια Pένου Αποστολίδη. Αθήνα, εκδ. Τράπεζα Πίστεως, 1999.