Ευρώπη

Για άλλες χρήσεις, δείτε: Ευρώπη (αποσαφήνιση).

Ευρώπη

Έκταση	10.180.000 km²
Πληθυσμός	747.636.000
Πυκνότητα	73,4/km²
Χώρες	50
Γλώσσες	Ινδοευρωπαϊκές γλώσσες, Φιννοουγγρικές γλώσσες, Βασκική γλώσσα
Ζώνες ώρας	UTC, UTC+1, UTC+2, UTC+3, UTC+4,
Internet TLD	.eu
Μεγαλύτερες Πόλεις	Κωνσταντινούπολη Μόσχα Παρίσι Λονδίνο Αγία Πετρούπολη Βερολίνο Μαδρίτη Βαρκελώνη Ρώμη

H Ευρώπη, αποκαλούμενη συνήθως και ως Γηραιά ήπειρος, είναι μία από τις επτά ηπείρους του κόσμου. Βρίσκεται εξ ολοκλήρου στο βόρειο ημισφαίριο. Αποτελούμενη από τη δυτικότερη χερσόνησο της Ευρασίας, η Ευρώπη χωρίζεται γενικά από την Ασία στην ανατολή από το χώρισμα που αποτελείται από τα Ουράλια, τον ποταμό Ουράλη, την Κασπία Θάλασσα, την περιοχή του Καυκάσου (προσδιορισμός των συνόρων) και τον Εύξεινο Πόντο προς τα νοτιοανατολικά. Επίσης, η Ευρώπη συνορεύει με τον Αρκτικό ωκεανό και άλλα υδατικά συστήματα στα βόρεια, τον Ατλαντικό ωκεανό στα δυτικά, τη Μεσόγειο Θάλασσα προς νότο, και τον Εύξεινο Πόντο και συνδέεται με υδατικές οδούς προς τα νοτιοανατολικά. Ωστόσο, τα σύνορα της Ευρώπης -μια έννοια που χρονολογείται από την κλασική αρχαιότητα- είναι κάπως αυθαίρετη, όπως ο όρος ήπειρος μπορεί να αναφέρεται σε μια πολιτιστική και πολιτική διάκριση ή μία φυσιογραφική.

Η Ευρώπη καταλαμβάνει συνολικά με τα νησιά έκταση 10.180.000 τετρ. χλμ. ή αλλιώς το 6,8% περίπου της συνολικής ξηράς του πλανήτη καθιστώντας την, την δεύτερη μικρότερη ήπειρο. Ο πληθυσμός της, σύμφωνα με τα στοιχεία του 1981 ξεπερνούσε τα 670.000.000 κατοίκους. Σύμφωνα με την μέση εκτίμηση πληθυσμού των Ηνωμένων Εθνών για το 2020 ο πληθυσμός της εκτιμάται σε 747.636.000 κατοίκους (περίπου το 11% του παγκόσμιου πληθυσμού). Πολιτικά, η Ευρώπη μπορεί να χωριστεί σε πενήντα κυρίαρχα ανεξάρτητα κράτη (ο αριθμός υπόκεινται σε διακυμάνσεις για τα διηπειρωτικά κράτη που περιλαμβάνονται είτε στην Ασία είτε στην Ευρώπη), από τα οποία η Ρωσία είναι το μεγαλύτερο σε έκταση και πληθυσμό, καλύπτοντας το 39% της ηπείρου και το 15% του πληθυσμού της.

Ετυμολογία

Γεωφυσικός χάρτης Ευρώπης

Διαίρεση της Ευρώπης (σύμφωνα με τον ΟΗΕ):

  Βόρεια Ευρώπη

  Δυτική Ευρώπη

  Ανατολική Ευρώπη

  Νότια Ευρώπη

Διαίρεση της Ευρώπης σύμφωνα με το Eurovoc της Ευρωπαϊκής Ένωσης

Σύμφωνα με την αρχαία ελληνική μυθολογία ο Μίνωας εθεωρείτο γιος του Δία. Ο Δίας ερωτεύθηκε την κόρη του βασιλιά Φοινίκης Αγήνορα, Ευρώπη. Για να την πλησιάσει μεταμορφώθηκε σε λευκό ταύρο και με την γοητεία του σαγήνεψε την Ευρώπη που έκατσε πάνω του. Τότε ο Δίας την απήγαγε την μετέφερε σε όλη την σημερινή Ευρώπη και μετά την πήγε στην Κρήτη όπου και έκανε το γάμο κάτω από ένα πλάτανο στη Γόρτυνα. Από το γάμο αυτό γεννήθηκαν οι Μίνωας, Ραδάμανθυς και Σαρπηδόνας. Η ιστορία απεικονίζεται στο νόμισμα των 2 ευρώ.

Η λέξη ετυμολογείται πιθανώς από τις λέξεις ευρύς και ώψ («ανοιχτομάτης, με μεγάλα μάτια»). Μια άλλη θεωρία θέλει την προέλευση της λέξης από το ακκαδικό erebu («δύω»).

Περιοχές της Ευρώπης

Χώρα ή Εξαρτημένο Έδαφος	Πρωτεύουσα	Σημειώσεις
Σκανδιναβικές χώρες
Δανία	Κοπεγχάγη	Στη Δανία ανήκουν και οι αυτόνομες νήσοι Φερόες καθώς και η Γροιλανδία, που πολιτικά θεωρείται Δανική περιοχή με αυτοδιάθεση. Η Γροιλανδία ανήκει γεωγραφικά στην Αμερική, αλλά πολιτιστικά και πολιτικά στην Ευρώπη.
Ισλανδία	Ρέικιαβικ
Νορβηγία	Όσλο	Στη Νορβηγία ανήκουν το Αρχιπέλαγος Σβάλμπαρντ και το νησί Γιαν Μαγιέν που βρίσκονται στον Αρκτικό ωκεανό, καθώς και ένα νησί στο νότιο Ατλαντικό ωκεανό (Μπουβέ) και το Νησί του Πέτρου Α' και τη Γη της Βασίλισσας Μάουντ στην Ανταρκτική.
Σουηδία	Στοκχόλμη
Φινλανδία	Ελσίνκι
Χώρες της Βαλτικής
Εσθονία	Τάλιν
Λετονία	Ρίγα
Λιθουανία	Βίλνιους
Βρετανικά Νησιά
Ιρλανδία	Δουβλίνο	Το βορειοανατολικό μέρος του, που ονομάζεται Βόρεια Ιρλανδία, ανήκει στο Ηνωμένο Βασίλειο.
Ηνωμένο Βασίλειο	Λονδίνο	Το Ηνωμένο Βασίλειο περιλαμβάνει και υπερπόντια εδάφη και σε άλλες ηπείρους. Ανάμεσα στις εξαρτημένες περιοχές περιλαμβάνονται επίσης και δύο νησιά στην περιοχή της Θάλασσας της Μάγχης (Γκέρνσεϊ και Τζέρσεϊ) καθώς και η Νήσος του Μαν στην Ιρλανδική θάλασσα.
Δυτική και Κεντρική Ευρώπη
Πολωνία ! Πολωνία	Βαρσοβία
Γερμανία ! Γερμανία	Βερολίνο
Γαλλία ! Γαλλία	Παρίσι	Στη Γαλλία συμπεριλαμβάνονται και υπερπόντια διαμερίσματα και εδαφικές επικράτειες σε άλλες ηπείρους.
Μονακό ! Μονακό	Μονακό	Μεγαλύτερη πόλη το Μόντε Κάρλο.
Ελβετία ! Ελβετία	Βέρνη	Μεγαλύτερη πόλη η Ζυρίχη
Λίχτενσταϊν ! Λίχτενσταϊν	Βαντούζ	Μεγαλύτερη πόλη το Σάαν
Αυστρία ! Αυστρία	Βιέννη
Ουγγαρία ! Ουγγαρία	Βουδαπέστη
Σλοβακία ! Σλοβακία	Μπρατισλάβα
Τσεχία ! Τσεχία	Πράγα
Κάτω Χώρες (Μπενελούξ)
Βέλγιο	Βρυξέλλες
Λουξεμβούργο	Λουξεμβούργο
Ολλανδία	Άμστερνταμ	Το Άμστερνταμ είναι η επίσημη πρωτεύουσα της Ολλανδίας, ενώ η Χάγη είναι η διοικητική και η δικαστική πρωτεύουσα και η Μεγαλύτερη πόλη σε πληθυσμό της Ολλανδίας. Οι Κάτω Χώρες (αναφέρονται ως Ολλανδία στον καθημερινό λόγο) αποτελούν συστατικό κράτος του Βασιλείου των Κάτω Χωρών. Σε αυτό ανήκουν επίσης και χώρες και ειδικοί δήμοι στην Καραϊβική (Αρούμπα, Κουρασάο, BES Νησιά).
Ιβηρική Χερσόνησος
Ανδόρρα	Ανδόρρα λα Βέλια
Ισπανία	Μαδρίτη	Στην Ισπανία ανήκουν διοικητικά οι Κανάριες Νήσοι και πόλεις στην βορειοδυτική Αφρική. Στην περιοχή της Ανδαλουσίας (Ισπανία) βρίσκεται και το Γιβραλτάρ, το οποίο αποτελεί υπερπόντιο έδαφος του Ηνωμένου Βασιλείου.
Πορτογαλία	Λισαβόνα	Στην Πορτογαλία ανήκουν και τα νησιά (Αζόρες και Μαδέρα) της Αφρικής.
Ιταλική χερσόνησος
Βατικανό ! Βατικανό	Βατικανό
Ιταλία ! Ιταλία	Ρώμη
Άγιος Μαρίνος ! Άγιος Μαρίνος	Άγιος Μαρίνος	Μεγαλύτερη πόλη η Ντογκάνα.
Νησιωτικά κράτη της Μεσογείου
Κύπρος	Λευκωσία	Η Κύπρος βρίσκεται γεωγραφικά στην Ασία αλλά θεωρείται πολιτιστικά, πολιτικά και ιστορικά Ευρωπαϊκό κράτος. Το βόρειο μέρος της, τελεί υπό τουρκική κατοχή από το 1974. Κατά παράβαση του καταστατικού χάρτη των Ηνωμένων Εθνών, το 1983 η Τουρκία προέβη σε ανακήρυξη του σε κράτος με το όνομα «Τουρκική Δημοκρατία της Βόρειας Κύπρου», χωρίς όμως να πετύχουν τη διεθνή αναγνώρισή του από τα άλλα μέλη του ΟΗΕ. Υπάρχουν επίσης και οι Περιοχές Κυρίαρχων Βάσεων Ακρωτηρίου και Δεκέλειας (βάση Ακρωτήρι και βάση Δεκέλειας), τα οποία αποτελούν υπερπόντιο έδαφος του Ηνωμένου Βασιλείου. Η Κύπρος ανήκει επίσης στις χώρες της Κοινοπολιτείας των Εθνών.
Μάλτα ! Μάλτα	Βαλέτα	Νησιωτικό αρχιπέλαγος που αποτελείται από τα νησιά Μάλτα, Γκόζο, Κομίνο και μικρότερες νησίδες. Η Μεγαλύτερη πόλη της χώρας, σε πληθυσμό είναι η Μπιρκιρκάρα. Η Μάλτα ανήκει επίσης στις χώρες της Κοινοπολιτείας των Εθνών, και διατηρεί πολύ καλές σχέσεις με το Ηνωμένο Βασίλειο.
Βαλκανική Χερσόνησος - Νοτιοανατολική Ευρώπη
Αλβανία	Τίρανα
Βοσνία και Ερζεγοβίνη	Σεράγεβο
Βόρεια Μακεδονία	Σκόπια
Βουλγαρία	Σόφια
Ελλάδα	Αθήνα	Η νησιωτική Ελλάδα (Νησιά Αιγαίου, Επτάνησα και Κρήτη) γεωγραφικά δεν θεωρείται μέρος των Βαλκανίων.
Τουρκία	Άγκυρα	Γεωγραφικά στην Ευρώπη, ανήκουν μόνο η Ανατολική Θράκη και τα νησιά Ίμβρος και Τένεδος (συμπεριλαμβανομένου και του Δυτικού τμήματος της Κωνσταντινούπολης), ενώ το μεγαλύτερο μέρος της Τουρκίας (στο οποίο βρίσκεται και η πρωτεύουσα Άγκυρα), ανήκει γεωγραφικά στην Ασία.
Κόσοβο	Πρίστινα	Η Σερβία διεκδικεί το Κόσοβο, ως μέρος της επικράτειάς της, και δεν αναγνωρίζει την απόσχιση του, θεωρώντας ότι είναι μέρος της. Ωστόσο ορισμένες χώρες του κόσμου, αναγνωρίζουν το Κόσοβο ως κυρίαρχο κράτος. το οποίο ανακοίνωσε, μονομερώς, την ανεξαρτησία του από τη Σερβία το 2008, χωρίς η δεύτερη να την κάνει δεκτή. Μέχρι σήμερα περισσότερες από 100 χώρες έχουν αναγνωρίσει την ανεξαρτησία του.
Κροατία	Ζάγκρεμπ	Ορισμένες περιοχές της Κροατίας, ανήκουν γεωγραφικά στην Κεντρική Ευρώπη, αλλά για πολιτισμικούς λόγους θεωρούνται Βαλκάνια. Επίσης και τα Δαλματικά Νησιά, δεν ανήκουν γεωγραφικά στα Βαλκάνια.
Μαυροβούνιο	Ποντγκόριτσα
Ρουμανία	Βουκουρέστι	Γεωγραφικά η Ρουμανία (και κυρίως η περιοχή της Τρανσυλβανίας) ανήκει στην Κεντρική Ευρώπη αλλά για πολιτισμικούς λόγους θεωρείται Βαλκάνια.
Σερβία	Βελιγράδι	Ορισμένες περιοχές της Σερβίας (Βοϊβοντίνα και Βόρειο Βελιγράδι) ανήκουν γεωγραφικά στην Κεντρική Ευρώπη, αλλά για πολιτισμικούς λόγους θεωρούνται Βαλκάνια.
Σλοβενία	Λιουμπλιάνα	Γεωγραφικά τείνει προς την Κεντρική Ευρώπη αλλά για πολιτισμικούς λόγους θεωρείται Βαλκάνια.
Ανατολική Ευρώπη
Ρωσία	Μόσχα	Μεγάλη περιοχή της Ρωσίας (Σιβηρία) ανήκει στην Ασία.
Λευκορωσία	Μινσκ	Η Λευκορωσία, είναι η μόνη χώρα της Ευρώπης, που διατηρεί μέχρι και σήμερα την Θανατική ποινή (όλες οι υπόλοιπες την έχουν καταργήσει, εδώ και πολλά χρόνια, τόσο στην πράξη, όσο και νομοθετικά).
Μολδαβία	Κισινάου	Στην περιοχή της Μολδαβίας βρίσκεται και η Υπερδνειστερία η οποία ανακήρυξε την ανεξαρτησία της το 1990, αλλά δεν έχει αναγνωριστεί διεθνώς. Το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο έχει ανακηρύξει την Υπερδνειστερία ως περιοχή «παγωμένης διαμάχης», ενώ οι κάτοικοί της επιθυμούν την ανεξαρτητοποίησή τους από τη Μολδαβία και την ένωσή τους με τη Ρωσία.
Ουκρανία	Κίεβο	Στην Επικράτεια της Ουκρανίας, ανήκει νόμιμα και η Κριμαία, την οποία διεκδικεί από το 2014 και η Ρωσία, με αποτέλεσμα η περιοχή αυτή να θεωρείται αμφισβητούμενη.
Καζακστάν	Νουρσουλτάν	Στην Ευρώπη ανήκει γεωγραφικά μόνο ένα μικρό κομμάτι στα δυτικά της χώρας (ένα μέρος του όμως πριν τον ποταμό Ουράλη). Πολιτισμικά και θρησκευτικά όμως, ανήκει στην Ασία, με το μεγαλύτερο μέρος του να βρίσκεται στην τελευταία (στο οποίο βρίσκεται και η πρωτεύουσα Νουρσουλτάν - πρώην Αστάνα). Ακόμη, τις περισσότερες φορές αναφέρεται ως ασιατική χώρα. Το Καζακστάν, επίσης εργάζεται από καιρό για την ένταξή του στο Συμβούλιο της Ευρώπης.
Υπερκαυκάσιες χώρες
Αζερμπαϊτζάν	Μπακού	Το Αζερμπαϊτζάν περιλαμβάνει εδάφη που ανήκουν στην Ασία. Θρησκευτικά και γεωγραφικά είναι πολύ κοντά στην Ασία. Επίσης στην επικράτεια του Αζερμπαϊτζάν, ανήκει και η Δημοκρατία του Αρτσάχ, η οποία αναζητά την ανεξαρτησία της, και αποτελεί σύρραξη μεταξύ της Αρμενίας και του Αζερμπαϊτζάν.
Αρμενία	Ερεβάν	Η Αρμενία βρίσκεται γεωγραφικά στην Ασία, αλλά θεωρείται πολιτιστικά, πολιτικά και ιστορικά Ευρωπαϊκό κράτος.
Γεωργία	Τιφλίδα	Περιλαμβάνει εδάφη που ανήκουν στην Ασία. Επίσης στην επικράτεια της Γεωργίας, ανήκουν και οι αυτόνομες δημοκρατίες της Ατζαρίας και της Αμπχαζίας, η οποία ανακύρηξε μονομερώς την ανεξαρτησία της στις αρχές της δεκαετίας του 1990. Με εξαίρεση τη Ρωσία και λίγες ακόμα χώρες δεν έχει αναγνωριστεί διεθνώς. Παρόμοια περίπτωση αποτελεί και η Νότια Οσσετία, η οποία δεν αποτελεί αυτόνομη δημοκρατία.

Πρώην χώρες

Κράτος	Πρωτεύουσα	Χώρες στις οποίες ανήκουν σήμερα τα εδάφη της
Ανατολική Γερμανία & Δυτική Γερμανία	Δυτικό & Ανατολικό Βερολίνο (σήμερα ως Βερολίνο πρωτεύουσα της Ενωμένης Γερμανίας)	Το 1990 ενώθηκαν οι δυο χώρες και δημιούργησαν την σημερινή Ομοσπονδιακή Γερμανία.
Γιουγκοσλαβία	Βελιγράδι (σήμερα πρωτεύουσα της Σερβίας)	Το 1992 χωρίστηκε σε πέντε κράτη: Σλοβενία, Κροατία, Βοσνία, Σερβία & Μαυροβούνιο και Βόρεια Μακεδονία
Σερβία και Μαυροβούνιο (το διάστημα 1992-2003 ονομαζόταν επίσημα Ομοσπονδιακή Δημοκρατία της Γιουγκοσλαβίας)	Βελιγράδι	Το 2006 χωρίστηκε σε δύο κράτη την Σερβία και το Μαυροβούνιο. Πρωτεύουσα του Μαυροβουνίου ανακηρύχθηκε η Ποντγκόριτσα (παλαιότερα γνωστή ως Τίτογκραντ).
Σοβιετική Ένωση	Μόσχα (σήμερα πρωτεύουσα της Ρωσίας)	Περιελάμβανε και εδάφη που ανήκουν στην Ασία. Το 1991 χωρίστηκε σε δεκαπέντε κράτη: Εσθονία, Λετονία, Λευκορωσία, Λιθουανία, Ουκρανία, Γεωργία, Μολδαβία, Αρμενία, Αζερμπαϊτζάν, Ρωσία, Καζακστάν, Κιργιστάν, Ουζμπεκιστάν, Τατζικιστάν και Τουρκμενιστάν.
Τσεχοσλοβακία	Πράγα (σήμερα πρωτεύουσα της Τσεχίας)	Το 1993 χωρίστηκε σε δύο κράτη την Τσεχία και Σλοβακία. Πρωτεύουσα της Σλοβακίας ανακηρύχθηκε η Μπρατισλάβα.

Ανεξάρτητα κράτη της Ευρώπης

Οι παρακάτω 50 χώρες ανήκουν εξ'ολοκλήρου ή εν μέρη στην ευρωπαϊκή ήπειρο ή έχουν ιστορικό-πολιτικούς δεσμούς με την Ευρώπη:

Σημαία	Όνομα	Έκταση (τ.χλμ.)	Πληθυσμός	Πυκνότητα (ανά τ.χλμ.)	Πρωτεύουσα	Όνομα χώρας στην επίσημη γλώσσα
	Άγιος Μαρίνος	61	33.604	550,9	Πόλη του Άγιου Μαρίνου	San Marino
	Αζερμπαϊτζάν	86.600	10.127.127	116,9	Μπακού	Azǝrbaycan
	Αλβανία	28.748	2.829.741	98,4	Τίρανα	Shqipëria
	Ανδόρρα	468	78.015	166,7	Ανδόρρα λα Βέγια	Andorra
	Αρμενία	29.800	2.967.900	99,6	Γερεβάν	Հայաստան (Χαγιαστάν)
	Αυστρία	83.858	8.933.346	106,6	Βιέννη	Österreich
	Βατικανό	0,44	800	1.818,2	Βατικανό	Città del Vaticano
	Βέλγιο	30.528	11.565.582	378,9	Βρυξέλλες	België/Belgique/Belgien
	Βόρεια Μακεδονία	25.713	2.076.255	80,8	Σκόπια	Северна Македонија/Maqedoni e Veriut
	Βοσνία και Ερζεγοβίνη	51.129	3.263.000	63,8	Σαράγεβο	Bosna i Hercegovina/Босна и Херцеговина
	Βουλγαρία	110.910	6.916.548	62,4	Σόφια	България (Μπαλγκάρια)
	Γαλλία	547.030	65.233.000	119,3	Παρίσι	France
	Γερμανία	357.021	83.190.556	233,0	Βερολίνο	Deutschland
	Γεωργία	69.700	3.728.600	53,5	Τιφλίδα	საქართველო (Σακάρτβελο)
	Δανία	43.094	5.843.347	135,6	Κοπεγχάγη	Danmark
	Ελβετία	41.290	8.655.118	209,6	Βέρνη	Schweiz/Suisse/Svizzera/Svizra
	Ελλάδα	131.957	10.718.565	81,2	Αθήνα	Ελλάδα
	Εσθονία	45.226	1.330.068	29,4	Τάλιν	Eesti
	Ηνωμένο Βασίλειο	244.820	66.796.807	272,8	Λονδίνο	An Ríocht Aontaithe (Ιρλανδικά)/Y Deyrnas Unedig (Ουαλικά)/An Rìoghachd Aonaichte (Σκωτσέζικα)/United Kingdom (Αγγλικά)
	Ιρλανδία	70.280	4.977.400	70,8	Δουβλίνο	Éire/Ireland
	Ισλανδία	103.000	369.870	3,6	Ρέικιαβικ	Ísland
	Ισπανία	504.851	47.351.567	93,8	Μαδρίτη	España
	Ιταλία	301.230	59.226.539	196,6	Ρώμη	Italia
	Καζακστάν	148.000	18.940.400	6,9	Νουρ-Σουλτάν	Қазақстан (Qazaqstan)
	Κροατία	56.542	4.047.200	71,6	Ζάγκρεμπ	Hrvatska
	Κύπρος	9.251	888.000	96,0	Λευκωσία	Κύπρος/Kıbrıs
	Λετονία	64.589	1.887.600	29,2	Ρίγα	Latvija
	Λευκορωσία	207.560	9.349.600	45,0	Μινσκ	Беларусь (Μπιελαρούς)
	Λιθουανία	65.200	2.785.501	42,7	Βίλνιους	Lietuva
	Λίχτενσταϊν	160	39.062	244,1	Βαντούζ	Liechtenstein
	Λουξεμβούργο	2.586	634.730	245,4	Λουξεμβούργο	Lëtzebuerg/Luxemburg/Luxembourg
	Μάλτα	316	514.564	1.628,4	Βαλέτα	Malta
	Μαυροβούνιο	13.812	620.739	44,9	Ποντγκόριτσα	Crna Gora/Црна Гора (Τσρνα Γκόρα)
	Μολδαβία	33.843	2.640.400	78,0	Κισινάου	Moldova
	Μονακό	1,95	38.350	19.667	Μονακό	Monaco
	Νορβηγία	385.178	5.398.804	14,0	Όσλο	Norge/Noreg
	Ολλανδία	41.543	17.487.491	420,9	Άμστερνταμ	Nederland
	Ουγγαρία	93.030	9.769.526	105,0	Βουδαπέστη	Magyarország
	Ουκρανία	603.700	41.487.960	68,7	Κίεβο	Україна (Ουκραγίνα)
	Πολωνία	312.685	38.244.000	122,3	Βαρσοβία	Polska
	Πορτογαλία	92.568	10.295.909	111,2	Λισαβόνα	Portugal
	Ρουμανία	238.391	19.318.000	81,0	Βουκουρέστι	România
	Ρωσία	17.075.400	146.171.000	8,6	Μόσχα	Россия (Ρασιγιά)
	Σερβία	88.361	6.926.705	78,4	Βελιγράδι	Србија (Σρμπίγια)
	Σλοβακία	49.035	5.459.781	111,3	Μπρατισλάβα	Slovensko
	Σλοβενία	20.273	2.108.977	104,0	Λιουμπλιάνα	Slovenija
	Σουηδία	449.964	10.389.806	23,1	Στοκχόλμη	Sverige
	Τουρκία	783.562	83.614.362	106,7	Άγκυρα	Türkiye
	Τσεχία	78.866	10.701.777	135,8	Πράγα	Česká republika
	Φινλανδία	336.593	5.537.116	16,4	Ελσίνκι	Suomi/Finland
Σύνολο		10.180.000 *	743.000.000 *	73

Περιορισμένης αναγνώρισης κράτη της Ευρώπης

Ο πίνακας που ακολουθεί περιγράφει περιοχές που έχουν ανακηρύξει την ανεξαρτησία τους αλλά δεν είναι αναγνωρισμένες από όλες τις χώρες του κόσμου. Το Ναγκόρνο-Καραμπάχ έχει αποσχιστεί από το Αζερμπαϊτζάν αλλά αναγνωρίζεται από την διεθνή κοινότητα και από τον ΟΗΕ ως μέρος της δικής του επικράτειας. Η Βόρεια Κύπρος (ψευδοκράτος, κατεχόμενα) στην Κύπρο κ.ο.κ. Το Κόσοβο αναγνωρίζεται από 108 χώρες σε όλο τον κόσμο αλλά όχι απ' αυτήν που έχει αποσχισθεί, την Σερβία, η οποία συνεχίζει να το διεκδικεί ως μέρος της. Αυτές είναι:

Σημαία	Όνομα	Περιοχή (τ.χλμ.)	Πληθυσμός	Πυκνότητα (ανά τ.χλμ.)	Πρωτεύουσα
	Αμπχαζία	8.660	240.705	27,8	Σουχούμι
	Αρτσάχ	4.400	141.400	32,1	Στεπανακέρτ
	Βόρεια Κύπρος	3.355	265.100	79	Βόρεια Λευκωσία
	Κόσοβο	10.908	1.783.531	163,5	Πρίστινα
	Λουγκάνσκ	8.377	1.464.039	175	Λουχάνσκ
	Νότια Οσσετία	3.900	53.559	13,7	Τσχινβάλι
	Ντονέτσκ	7.853	2.302.444	293	Ντονέτσκ
	Υπερδνειστερία	4.163	505.153	121,3	Τιράσπολη

Μικροέθνη

• • Στη Βόρεια θάλασσα, σε απόσταση 10 χιλιομέτρων από την παραλία του Σάφολκ στην Αγγλία, βρίσκεται και το αποκαλούμενο Πριγκιπάτο του Σίλαντ (Principality of Sealand). Στην πραγματικότητα πρόκειται για μια πλατφόρμα-θαλάσσιο οχυρό, 550 τετραγωνικών μέτρων, από την περίοδο του Β' Παγκοσμίου Πολέμου. Το 1967, ένας πρώην ταγματάρχης του Βρετανικού στρατού με το όνομα Paddy Roy Bates, ανακήρυξε μονομερώς το οχυρό ως ανεξάρτητο κράτος. Κανένα κράτος δεν έχει αναγνωρίσει επίσημα το συγκεκριμένο «κράτος», το οποίο έχει δική του σημαία, σύνταγμα και νόμισμα. Το Πριγκιπάτο του Σίλαντ αποτελεί μια από τις πιο γνωστές περιπτώσεις μικροεθνών. Άλλα γνωστά μικροέθνη στην περιοχή της Ευρώπης αποτελούν το Πριγκιπάτο της Σεμπόργκα στην Ιταλία, η περιοχή Κριστιάνια στην Κοπεγχάγη (η οποία αναγνωρίζεται από την κυβέρνηση της Δανίας ως ένα «κοινωνικό πείραμα») και η Δημοκρατία της Saugeais, μια ένωση 11 μικρών πόλεων στην Γαλλία.
  • Τα συνολικά στοιχεία για την έκταση και τον πληθυσμό περιλαμβάνουν μόνο ευρωπαϊκό τμήματα των διηπειρωτικών χωρών. Η ακρίβεια των στοιχείων αυτών θέτονται σε κίνδυνο από την αμφίσημη γεωγραφική έκταση της Ευρώπης και την έλλειψη αναφορών για τα ευρωπαϊκά τμήματα των διηπειρωτικών χωρών.

Ιστορία - Πολιτισμός

Η προϊστορική περίοδος.

Με βάση τη συγκριτική γλωσσολογία και τα αρχαιολογικά ευρήματα, γνωρίζουμε ότι γενικά μιλώντας, οι κάτοικοι της Ευρώπης ήρθαν από ανατολών, ήτοι από την Ασία, και ότι η κοινή ιστορική κοιτίδα τους, πριν διασπαρούν στον ευρύτερο ευρωπαϊκό χώρο, πρέπει να εντοπιστεί στην ανατολική Ευρώπη (πιθανόν στη Λιθουανία). Οι εξ Ασίας μέτοικοι, καθώς εγκαθίσταντο στις διάφορες περιοχές, ήρθαν σε επαφή με γηγενείς πληθυσμούς, με τους οποίους και αναμίχθηκαν μέσα στο πέρασμα των αιώνων. Οι αρχαίοι Έλληνες, για παράδειγμα, υπήρξαν το προϊόν εθνολογικής και πολιτισμικής μίξης των γηγενών Προελλήνων με τις τέσσερεις ινδοευρωπαϊκές ελληνικές φυλές, που εγκαταστάθηκαν στον ελληνικό χώρο υστερότερα, τους Αχαιούς, τους Αιολείς, τους Ίωνες και τους Δωριείς. Το γεγονός ότι οι γλωσσολόγοι αντιμετωπίζουν τη λιθουανική γλώσσα σαν το κύριο γλωσσικό κέντρο γύρω από το οποίο αναπτύσσεται η διαφοροποίηση των ευρωπαϊκών γλωσσών, αποτελεί ένδειξη του ότι οι καυκασιανής προέλευσης Ινδοευρωπαίοι, πριν κινηθούν προς νότιες και προς δυτικές κατευθύνσεις, έκαναν μια μακρά στάση στην περιοχή της σημερινής Λιθουανίας. Η Ευρώπη αποτέλεσε το ιστορικό κέντρο γύρω από το οποίο αναπτύχθηκαν διάφοροι πολιτισμοί. Πρώτος ευρωπαϊκός πολιτισμός είναι ο ελληνικός. Στη συνέχεια αναπτύχθηκε ο ρωμαϊκός, για να δώσει τη θέση του στο χριστιανικό, που άνθισε στην εποχή της βυζαντινής αυτοκρατορίας. Ακολουθούν οι διάφορες επιδρομές των βαρβαρικών φυλών και η κατάληψη όλης της Δ. Ευρώπης, που βυθίζεται, σχεδόν τελείως, στο σκοτάδι. Οι φυλές αυτές αρχίζουν να δημιουργούν τα πρώτα οργανωμένα κράτη και να δέχονται την επίδραση του παλιού ρωμαϊκού πολιτισμού. Από τον 10ο αι. χριστιανικές δυνάμεις συγκρούονται με μουσουλμανικά στρατεύματα στην Ισπανία και σε μεσογειακά νησιά, με τον Πάπα Γρηγόριο Ζ΄ (1073-1085) να δηλώνει ότι οι κατακτημένες μουσουλμανικές γαίες ανήκουν στην Ρωμαιοκαθολική Εκκλησία. Το 1241 εισβάλλουν οι Μογγόλοι, που περιορίζονται στο ανατολικό τμήμα και σώζεται, έτσι, η υπόλοιπη Ευρώπη από την καταστροφή. Μέσα στον επόμενο αιώνα Βενετοί και Γενοβέζοι έμποροι, αλλά και από άλλες πόλεις του ευρωπαϊκού νότου, ιδρύουν εμπορικούς σταθμούς στα λιμάνια της Μέσης Ανατολής και της Βόρειας Αφρικής.

Σημαντικά φύλα που εγκαταστάθηκαν στην Ευρώπη είναι οι Σλάβοι, οι Δάκες, οι Ιλλυριοί, οι Γότθοι & οι Βησιγότθοι, οι Πελασγοί, οι Ιλλυριοί, οι Δωριείς, οι Ίωνες, οι Αιολείς και οι Κέλτες.

Οι Ευρωπαίοι του 15ου αιώνα

Οι περισσότεροι Ευρωπαίοι των μέσων του 15ου αι. μόνο σε σπάνιες περιπτώσεις απομακρύνονταν από τον τόπο (συχνά την κώμη) στον οποίο γεννήθηκαν, και ως εκ τούτου διέφεραν πολύ σε σχέση με τους σύγχρονους κοσμοπολίτες Ευρωπαίους. Αυτό όμως, δεν σημαίνει ότι δεν υπήρχε μία πληθυσμιακή μειονότητα που ταξίδευε στις θάλασσες κι ακόμα στην ξηρά, εντός και εκτός Ευρώπης, δημιουργώντας τις προϋποθέσεις για πολιτιστικές μεταβολές και για διεύρυνση του διανοητικού ορίζοντα, κυρίως στα ακμάζοντα αστικά κέντρα. Και φυσικά οι αφηγήσεις των ταξιδών αυτών των ανθρώπων, κυρίως αυτών που είχαν περιπλανηθεί εκτός Ευρώπης, κέντριζαν το ενδιαφέρον του κόσμου. Έτσι, οι αφηγήσεις του Μάρκο Πόλο, επί παραδείγματι, μετά την επιστροφή του από την Κίνα, αποτέλεσαν ένα διαχρονικό best-seller του 15ου, αλλά και των δύο επόμενων αιώνων. Πολλοί Ευρωπαίοι, μαθαίνοντας για τον πλούτο εμπόρων που ζούσαν μόνιμα στους εμπορικούς σταθμούς της Μέσης Ανατολής, απολαμβάνοντας προνόμια από τους ντόπιους ηγεμόνες, ονειρεύονται το ξεκίνημα μιας νέας ζωής σε χώρες εκτός Ευρώπης. Η Πορτογαλία και η Ισπανία ενθαρρύνουν τη μετανάστευση αποίκων προς τα νησιά του Ατλαντικού, όπως οι Κανάριοι Νήσοι και τα Νησιά του Πράσινου Ακρωτηρίου. Πολυταξιδεμένοι πληθυσμοί από διαφορετικές χώρες προέλευσης αναμειγνύονται στα εμπορικά λιμάνια της Ιταλίας, της Ισπανίας και της Πορτογαλίας, ανακαλύπτοντας έτσι νέα εμπορεύματα και ανταλλάσσοντας γνώσεις για νέες χώρες.

Τα σύνορα της Ευρώπης το 1097

16ος-18ος αιώνας

Αποτέλεσμα της αναβαθμισμένης σημασίας της θρησκείας ήταν και η Θρησκευτική Μεταρρύθμιση, που είχε βαθιές συνέπειες στην ενότητα της Ευρώπης. Τα κράτη δε χωρίστηκαν σε θρησκευτικές γραμμές μόνο εξωτερικά αλλά και εσωτερικά από θρησκευτικές διαμάχες που συχνά υποδαυλίζονταν από τους εξωτερικούς εχθρούς. Η Γαλλία υπέστη αυτή τη μοίρα κατά τον 16ο αιώνα, στους πολέμους που έμειναν γνωστοί ως Γαλλικοί Θρησκευτικοί Πόλεμοι. Η Αγγλία αντιθέτως, απέφυγε για κάποιο διάστημα αυτή τη μοίρα χάρη στον Αγγλικανισμό της Ελισάβετ. Μεγάλο μέρος της σύγχρονης Γερμανίας είχε κερματιστεί σε μικροσκοπικά κρατίδια υπό τη θεωρητική επικυριαρχία της Αγία Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας, που είχε επίσης διχαστεί με βάση θρησκευτικές γραμμές, ωσότου ο Τριαντακονταετής Πόλεμος αντικατέστησε τη θρησκεία με τον εθνικισμό ως κινητήρια δύναμη των ευρωπαϊκών συγκρούσεων.

Στη διάρκεια του πρώτου μέρους της περιόδου, ο καπιταλισμός αντικαθιστούσε το φεουδαλισμό ως κύρια μορφή οικονομικής οργάνωσης, τουλάχιστον στο δυτικό μισό της Ευρώπης. Τα διαρκώς υπό επέκταση σύνορα της αποικιοκρατίας οδήγησαν στην «Εμπορική Επανάσταση». Στην περίοδο αυτή, επίσης παρατηρήθηκε η λεγόμενη «Επιστημονική Επανάσταση» και η εφαρμογή των νέων επιστημονικών επιτευγμάτων σε τεχνολογικές βελτιώσεις που οδήγησαν στη Βιομηχανική Επανάσταση. Η ιβηρική εκμετάλλευση του Νέου Κόσμου, που ξεκίνησε με τις ανακαλύψεις του Χριστόφορου Κολόμβου, συνέβαλε επίσης αποφασιστικά σε δραματικές ανακατατάξεις στον ευρωπαϊκό χώρο. Σύντομα, οι Γάλλοι και οι Άγγλοι πραγματοποίησαν τις δικές τους ανακαλύψεις στη Βόρεια Αμερική. Οι νέες μορφές εμπορίου και οι διευρυμένοι ορίζοντες συνέβαλαν στη δημιουργία του διεθνούς δικαίου.

Μετά την υπογραφή της συνθήκης της Βεστφαλίας το 1648, που τερμάτισε τον Τριαντακονταετή Πόλεμο, ο βασιλικός απολυταρχισμός έγινε ο κανόνας στην ήπειρο, ενώ τμήματα της Ευρώπης έκαναν συνταγματικά πειράματα, με πιο χαρακτηριστικό παράδειγμα την Αγγλία. Οι στρατιωτικές συγκρούσεις συνεχίστηκαν, αλλά είχαν λιγότερο καταστροφικές συνέπειες για τη ζωή των Ευρωπαίων. Στο ανεπτυγμένο βορειοδυτικό τμήμα της Ευρώπης η φιλοσοφία του Διαφωτισμού προσέφερε την ιδεολογική στήριξη στις νέες πολιτικές και κοινωνικές εξελίξεις. Στο μεταξύ, η συνεχιζόμενη αύξηση του αριθμού των εγγράμματων και η εφεύρεση των κινητών τυπογραφικών στοιχείων από τον Γουτεμβέργιο, συνέβαλε στην ταχεία εξάπλωση των νέων ιδεών.

Η ανατολική Ευρώπη ήταν πεδίο σύγκρουσης ανάμεσα στη Σουηδία, την Πολωνολιθουανική Κοινοπολιτεία και την Οθωμανική Αυτοκρατορία. Στο ύστερο τμήμα αυτής της περιόδου, αυτές οι τρεις δυνάμεις έχασαν την ισχύ λόγω της ανάδειξης της Πρωσίας, της Ρωσίας και της Αυστρίας. Πολλοί Εβραίοι μετανάστευσαν στη δυτική από την ανατολική Ευρώπη, δημιουργώντας κοινότητες σε μέρη από τα οποία είχαν εκδιωχθεί κατά τον Μεσαίωνα.

Το 18ο αιώνα, η Αγγλία διαθέτει όλο της το δυναμικό στην ανάπτυξη του στόλου, που της επέτρεψε να γίνει θαλασσοκράτειρα και να εξασφαλίσει μεγάλα πολιτικά και στρατιωτικά πλεονεκτήματα, που τα διατήρησε σχεδόν 200 χρόνια. Παράλληλα είναι η πρώτη χώρα που δημιουργεί συστηματική βιομηχανία, που χαρακτηρίζεται από τη μεγάλη συγκέντρωση εργατών, τη μηχανοποίηση και τη χρησιμοποίηση της ατμομηχανής. Η Ευρώπη, 2.500 χρόνια τώρα, εξακολουθεί να αποτελεί τον κεντρικό πυρήνα της δημιουργίας του σύγχρονου πολιτισμού. Οι άλλες ήπειροι ή είχαν παρακμάσει, όπως η Ασία και η Αφρική ή βρίσκονταν στην αρχή της δημιουργίας του δικού τους πολιτισμού, όπως η Αμερική και η Αυστραλία, που τελικά και ο δικός τους πολιτισμός δεν αναπτύχθηκε από τους αυτόχθονες, αλλά από τους Ευρωπαίους μετανάστες. Παράλληλα, εκτός από πολιτική και οικονομική, γίνεται και μεγάλη πνευματική και πολιτιστική δύναμη που για πολλά χρόνια και σε πολλά σημεία, ακόμη και μέχρι σήμερα, εξακολουθεί να επιβάλλει το δικό της πολιτισμό και στους άλλους λαούς. Πέρα όμως από όλα αυτά αποτέλεσε και το θέατρο πάρα πολλών πολέμων. Από τους πιο παλιούς αξίζει να αναφερθούν ο εκατονταετής και ο τριακονταετής, ενώ από τους σύγχρονους οι δυο παγκόσμιοι.

19ος - 21ος Αιώνας

Η πτώση του Τείχους του Βερολίνου το 1989.

Ο Πρώτος Παγκόσμιος Πόλεμος έχει αποφασιστική σημασία για την εξέλιξη και την τύχη της Ευρώπης. Μετά το τέλος του, δύο κράτη που για χρόνια έμεναν μακριά από τις ευρωπαϊκές υποθέσεις, άρχισαν να ασχολούνται με τα ευρωπαϊκά πράγματα. Πρόκειται για τις Η.Π.Α. που, σπάζοντας τον απομονωτισμό τους, επεμβαίνουν στρατιωτικά στον πρώτο πόλεμο και για την Ιαπωνία, που δεν επεμβαίνει στρατιωτικά, αλλά της δίνει την ευκαιρία να αναπτύξει τη βιομηχανία της (βαριά και πολεμική), τροφοδοτώντας τους Ευρωπαίους με διάφορα βιομηχανικά υλικά κατά τη διάρκειά του. Τα προνόμια που απόκτησαν και τα δύο αυτά κράτη στη διάρκεια του πολέμου, εξακολούθησαν να τα διατηρούν και ύστερα από αυτόν και δεν έπαθαν καμιά καταστροφή, αλλά, αντίθετα, βγήκαν ωφελημένα. Ακόμα, μετά τη λήξη του πολέμου, η Ευρώπη θα παρουσιαστεί με σημαντικές αλλαγές, από τις οποίες οι πιο σημαντικές είναι η δημιουργία του Σοβιετικού κράτους, η αναγνώριση της ανεξαρτησίας της Τσεχοσλοβακίας και η ουσιαστική διάλυση της Αυστροουγγρικής και της Γερμανικής αυτοκρατορίας.

Ο Δεύτερος Παγκόσμιος Πόλεμος, που και πάλι αρχίζει από την Ευρώπη, θα προκαλέσει μεγάλες κοινωνικές ανακατατάξεις, εκτός φυσικά από τα εκατομμύρια των νεκρών και τις ανυπολόγιστες ζημιές του. Πρόκειται για τη δημιουργία των νέων σοσιαλιστικών χωρών, τη διάλυση και το χωρισμό του Γερμανικού κράτους σε δύο κράτη και τη διείσδυση των Αμερικανών στην οικονομική, την πολιτιστική, ακόμη και στην πολιτική των Ευρωπαϊκών κρατών. Μετά τον πόλεμο, η Ευρώπη βρίσκεται χωρισμένη σε δύο μεγάλους στρατιωτικούς συνασπισμούς, το ΝΑΤΟ, στο οποίο το βασικό και κύριο λόγο έχουν οι ΗΠΑ, και στο σύμφωνο της Βαρσοβίας, όπου τον κύριο και βασικό λόγο έχει η Σοβιετική Ένωση. Παράλληλα, υπάρχουν και διάφορες αδέσμευτες χώρες, όπως η Αυστρία, η Ελβετία, η Γιουγκοσλαβία, η Φινλανδία. Τα τελευταία χρόνια καταβάλλονται προσπάθειες από τους Ευρωπαϊκούς λαούς για τη διάλυση και των δύο συνασπισμών και την εγκαθίδρυση μιας πραγματικής ειρήνης και συνεργασίας. Σημαντικά βήματα έγιναν προς την κατεύθυνση αυτή που κορυφώθηκαν με τη γνωστή διάσκεψη του Ελσίνκι το καλοκαίρι του 1975.

Ευρωζώνη (μπλε), Χώρες της ΕΕ που πρέπει να υιοθετήσουν το Ευρώ (κίτρινο).

Σήμερα το σύμφωνο της Βαρσοβίας έχει διαλυθεί, ενώ το σοσιαλιστικό στρατόπεδο έχει καταρρεύσει. Η Ευρωπαϊκή Κοινότητα έχει μετασχηματιστεί σε Ευρωπαϊκή Ένωση και μετά από την Ελλάδα το 1981, έχουν γίνει μέλη της κοινότητας η Ισπανία και η Πορτογαλία το 1986, και η Αυστρία, η Φινλανδία και η Σουηδία το 1995. Την 1η Μαΐου 2004 εντάχθηκαν οι Εσθονία, Κύπρος, Λεττονία, Λιθουανία, Μάλτα, Ουγγαρία, Πολωνία, Σλοβακία, Σλοβενία και Τσεχική Δημοκρατία και το 2007 οι Βουλγαρία και Ρουμανία, ενώ την 1 Ιουλίου 2013 η Κροατία. Υποψήφιες προς ένταξη είναι η Αλβανία, η Βόρεια Μακεδονία, το Μαυροβούνιο, η Σερβία και η Τουρκία, .

Γεωγραφικά στοιχεία

Η Ευρώπη με την Ασία αποτελούν ένα ενιαίο γεωγραφικό σύνολο, έτσι που η Ευρώπη να αποτελεί στην ουσία μία χερσόνησο της ευρασιατικής ηπείρου. Οι μεγαλύτερες ευρωπαϊκές χερσόνησοι είναι: η Κόλα, η Σκανδιναβική, της Γιουτλάνδης, η Ιβηρική, των Απεννίνων και η Βαλκανική. Ανάμεσα στα μεγαλύτερα ευρωπαϊκά νησιά θα μπορούσαμε να αναφέρουμε τη Νόβαγια Ζέμλια, τη Γη του Φραγκίσκου Ιωσήφ, τα Βρετανικά Νησιά, τα νησιά της Δανίας, την Ισλανδία, την Κορσική, τη Σαρδηνία, τη Σικελία, την Κύπρο, την Κρήτη, το Αρχιπέλαγος Σβάλμπαρντ και πολλά άλλα.

Τα ακραία όρια της Ευρώπης είναι τα παρακάτω: Το βορειότερο άκρο της το αποτελεί η Γη του Φραγκίσκου Ιωσήφ, που φτάνει μέχρι τις 82° βόρειο πλάτος, ενώ στο νότο το νησί Γαύδος με 34° και 503' βόρειο πλάτος αποτελεί το νοτιότερο μέρος της. Στα δυτικά, στις 24° και 32' βρίσκεται το δυτικότερο σημείο της, ενώ στα ανατολικά, στις 68° 5' βρίσκεται το ανατολικότερο σημείο της. Το πλάτος της είναι 4.150 χιλ., ενώ το μήκος της ξεπερνά τα 5.000 χιλιόμετρα. Το σχήμα της είναι περίπου τριγωνικό με τη βάση στη Μεσόγειο και την κορυφή κοντά στο βόρειο πολικό κύκλο.

Μορφολογία

Δορυφορικός χάρτης της Ευρώπης

Εκτός από τα ανατολικά και την περιοχή γύρω από τη Βαλτική θάλασσα, που είναι επίπεδη και κάπως μονότονη, η υπόλοιπη Ευρώπη παρουσιάζει μια διαδοχική αλλαγή από βουνά και πεδιάδες. Ο κύριος όγκος των βουνών είναι συγκεντρωμένος στη νότια και κεντρική Ευρώπη, καθώς και στην περιοχή των Σκανδιναβικών κρατών. Στην κεντρική Ευρώπη, στις Άλπεις, που είναι από τις πιο νέες οροσειρές της Ευρώπης, βρίσκεται και το ψηλότερο σημείο, το Λευκό Όρος, που έχει ύψος 4.810 μέτρα. Την ίδια περίοδο, δημιουργήθηκαν και τα Απέννινα, οι Δειναρικές Άλπεις, τα Καρπάθια και ο Αίμος. Οι υπόλοιπες οροσειρές είναι παλιότερες. Σημαντική επίδραση στη διαμόρφωση της Ευρώπης, όπως παρουσιάζεται σήμερα, είχαν και οι παγετώνες που με τις διαβρώσεις και τις καθιζήσεις δημιούργησαν και την τελική μορφή της.

Ανεξάρτητα από ποια αιτία δημιουργήθηκε, ανάλογη είναι και η υδρογραφική της δομή. Στα δυτικά και στα νότια, όπου τα βουνά είναι κοντά στη θάλασσα, υπάρχουν ποτάμια με μικρό μήκος, αλλά με ισχυρά ρεύματα και πορεία ζιγκ - ζαγκ. Αντίθετα, στα ανατολικά, τα ποτάμια είναι μεγάλα, βαθιά, με πολύ νερό, που κυλούν αργά μέσα από τις απέραντες πεδιάδες. Στην περιοχή αυτή βρίσκονται και μερικά από τα μεγαλύτερα ποτάμια της Ευρώπης, με μεγαλύτερα το Βόλγα και το Δούναβη. Στην Ευρώπη υπάρχουν πάρα πολλές λίμνες, αλλά όλες έχουν μικρές διαστάσεις. Οι περισσότερες είναι συγκεντρωμένες γύρω από τη Βαλτική θάλασσα και στην Αλπική περιοχή.

Κλίμα

Το κλίμα της Ευρώπης μπορεί να θεωρηθεί από τα πιο ευνοϊκά στον κόσμο. Μόνο ένα πολύ μικρό τμήμα, που ανήκει στον πολικό κύκλο, χαρακτηρίζεται από ακραίες θερμοκρασίες κατά το χειμώνα. Το μεγαλύτερο μέρος ανήκει στην εύκρατη ζώνη. Τρεις βασικοί παράγοντες συντελούν σ' αυτήν τη διαμόρφωση. Η θέση της σε συνδυασμό με τα ρεύματα του Ατλαντικού και το ότι δεν χαρακτηρίζεται από μεγάλο υψόμετρο. Το ευρωπαϊκό κλίμα χαρακτηρίζεται από τέσσερις τύπους: το κλίμα της περιοχής προς τον Ατλαντικό, το ηπειρωτικό κλίμα (περιοχές της ανατολικής Ευρώπης), το αρκτικό κλίμα (σε ένα μικρό μέρος της βόρειας Ευρώπης) και το μεσογειακό κλίμα στη νότια Ευρώπη. Θα μπορούσε ακόμη να αναφερθεί και το κλίμα της κεντρικής Ευρώπης ως μεταβατικό ανάμεσα και στους τέσσερις τύπους κλίματος που αναφέρθηκαν (περιοχές της Τσεχίας, Σλοβακίας και Ουγγαρίας). Οι ακραίες θερμοκρασίες που έχουν καταγραφεί στην ήπειρο είναι +51 °C στην Σεβίλη και -55 °C στην Ρωσία(Χούγκορ).

Χλωρίδα και πανίδα

Με βάση το κλίμα και το γεωμορφολογικό ανάγλυφο θα μπορούσε να καθοριστεί και η χλωρίδα και η πανίδα της Ευρώπης. Πρέπει όμως να ληφθεί υπόψη ότι έχει κατοικηθεί από πολύ παλιά κι έτσι ο άνθρωπος έχει αλλοιώσει τη χλωρίδα και την πανίδα της ηπείρου. Είναι δύσκολο σήμερα να γνωρίσουμε την πραγματική πανίδα και χλωρίδα της. Με το συστηματικό κυνήγι κατάφερε να εξοντώσει όλα σχεδόν τα ζώα που τον απειλούσαν και ν' αφήσει να αναπτυχθούν εκείνα μόνο που θα μπορούσαν να του εξασφαλίσουν κάποια ωφέλεια και κυρίως τροφή και που δε θα μπορούσαν να τον απειλήσουν. Τέτοιες ζωολογικές μονάδες ήταν τα πρόβατα, τα βοοειδή, τα πουλερικά, τα άλογα κλπ. Και πραγματικά τα είδη αυτά αποτελούν τους αποκλειστικούς εκπροσώπους της σημερινής ευρωπαϊκής πανίδας. Σε άγρια κατάσταση ζουν ακόμη σε μερικές περιοχές της Ευρώπης αντιπρόσωποι τέτοιων ζώων. Σε περιοχές ακόμη, όπου η παρουσία του ανθρώπου δεν είναι τόσο έντονη, είναι δυνατό να συναντηθούν μερικά υπολείμματα από την προϊστορική πανίδα της. Μπορεί κανείς να συναντήσει μερικά ελάφια, αρκούδες και αγριογούρουνα, ενώ οι λύκοι έχουν σχεδόν εξαφανιστεί. Αντίθετα σε όλη την Ευρώπη είναι διαδεδομένη η αλεπού. Θα μπορούσαμε να αναφέρουμε ακόμη τη νυφίτσα, το κουνάβι, κλπ. Πριν από μερικά χρόνια ήταν δυνατό να συναντήσει κανείς στην Κεντρική Ευρώπη κάστορες σε άγρια κατάσταση. (Σήμερα μόνο στους ζωολογικούς κήπους). Οι αρκούδες έχουν διατηρηθεί στην Ευρώπη μόνο χάρη στα αυστηρά νομοθετικά μέτρα που έχουν πάρει πολλές χώρες, στις οποίες απαγορεύεται το κυνήγι της. Ακόμη στα δάση της Ευρώπης ζουν αγριόχοιροι, ενώ στα δάση της βαλκανικής όλο και περισσότερο σπανίζουν. Από τα πτηνά θα μπορούσαν να αναφερθούν τα γεράκια, οι φασιανοί, οι αετοί, οι σπιζίδες (καρδερίνες, σπίνοι κλπ.) και το σπάνιο είδος των αγριόγαλων.

Από τα ερπετά, τα διάφορα είδη φιδιών, οι σαύρες και οι χελώνες. Από τα φίδια, οι οχιές (το πιο δηλητηριώδες φίδι της Ευρώπης) καθώς και διάφορα νερόφιδα. Ακόμη θα πρέπει να αναφερθούν και τα τελευταία υπολείμματα από τους πρόγονους των σημερινών αιγοπροβάτων. Πρόκειται για το "Κρι - κρι" της Κρήτης, το μοναδικό στο είδος του ζώο, που εξακολουθεί να ζει στον κόσμο καθώς και τους αιγάγρους των Άλπεων. Η πανίδα πριν 2500 χρόνια ήταν πολύ διαφορετική στην Ευρώπη. Ζούσαν λιοντάρια και τίγρεις. (Τίγρεις υπήρχαν και πολύ αργότερα στην περιοχή της Σοβιετικής Ένωσης). Σήμερα τέτοια ζώα μπορεί να συναντήσει κανείς μόνο στο ασιατικό τμήμα της Ρωσίας, που εξακολουθεί να έχει απέραντα και παρθένα δάση. Σημαντική είναι και η αντιπροσώπευση των ψαριών των γλυκών νερών. Τα πιο σημαντικά, από οικονομική άποψη είναι οι κυπρίνοι, οι πέστροφες, οι οξύρρυγχοι κ.α.

Η χλωρίδα της Ευρώπης διαιρείται σε πέντε ζώνες: Η ζώνη της τούνδρας που θεωρείται η πρώτη ζώνη (περιοχή των σκανδιναβικών χωρών και το βόρειο τμήμα της Σοβιετικής Ένωσης). Η ζώνη των κωνοφόρων δέντρων ή βόρεια λωρίδα που θεωρείται η δεύτερη ζώνη (από το μέσο περίπου της Σκανδιναβίας μέχρι τα βόρεια της Αγγλίας και της Σοβιετικής Ένωσης και πολύ πιο νότια, αλλά σε υψόμετρο από τα 1000 μ. και πάνω). Η τρίτη ζώνη (της Κεντρικής Ευρώπης), η ζώνη της στέπας (που θεωρείται η τέταρτη ζώνη της ευρωπαϊκής χλωρίδας) και η πέμπτη ζώνη, η μεσογειακή. Σύμφωνα με μερικούς υπάρχει και μια έκτη ζώνη, η αλπική, που περιλαμβάνει τις Άλπεις, τα Καρπάθια, τα Πυρηναία και τα Βόσγια. Η Κατοίκηση της Ευρώπης. Όπως φαίνεται, η κατοίκηση της Ευρώπης έγινε με περίπλοκο και προοδευτικό τρόπο. Εξακολουθεί όμως το πρόβλημα να παραμένει άλυτο. Μάλλον στην Ευρώπη δεν υπήρχαν αυτόχθονες Ευρωπαίοι. Φαίνεται ότι έχουμε σε κάποια φάση μια μεγάλη μετακίνηση ανθρώπων προς την Ευρώπη από διάφορες περιοχές της τότε ξηράς, εξαιτίας των κλιματολογικών συνθηκών που επικρατούσαν και του πλούσιου κυνηγιού. Πριν από 1.000.000 - 300.000 χρόνια επικρατούσε κλίμα εύκρατο που ευνοούσε την κατοίκηση. Το αρχαιότερο λείψανο, που βρέθηκε μέχρι στιγμής στον ευρωπαϊκό χώρο, είναι του "ανθρώπου της Χαϊδελβέργης", που πιθανολογείται ότι έζησε στις αρχές της κατώτερης παλαιολιθικής εποχής. Στην περίοδο της μέσης παλαιολιθικής εποχής διαδόθηκε στην Ευρώπη ο τύπος του ανθρώπου Νεάντερταλ. Ο τύπος αυτός κατοίκησε σε όλη την Ευρώπη και χάθηκε χωρίς ακόμη να εξηγηθεί η εξαφάνισή του. Την ίδια εποχή μ' αυτόν έζησαν και οι άνθρωποι οι λεγόμενοι "Προέμφρονες", που βρίσκονταν σε ανώτερη βαθμίδα εξέλιξης και που υπήρξαν οι πρόγονοι του Ευρωπαίου "ανθρώπου του σοφού". Τη νεότερη παλαιολιθική περίοδο παρουσιάζεται μεγάλη μετανάστευση στο χώρο της Ευρώπης ανθρώπων από τη Β. Αφρική και από τη Δ. Ασία. Έτσι, την εποχή αυτή, υπάρχει μια διασταύρωση των φυλών αυτών με τις ντόπιες. Την εποχή αυτή εμφανίζεται και ο άνθρωπος ο "σοφός", ο πρόγονος του σημερινού ανθρώπου, με τρεις διαφορετικές δολιχοκέφαλες φυλές. Πρόκειται για τις φυλές Κρο - Μανιόν, Γκριμάλντι και Σάνσελαντ. Τελικά η φυλή Σάνσελαντ και η Κρο - Μανιόν αποτέλεσαν τη βάση των σημερινών ευρωπαϊκών φυλών. Η μεσολιθική περίοδος (που αρχίζει από τα 8.500-5.000 χρόνια) χαρακτηρίζεται από μια σημαντική αλλαγή των κλιματολογικών συνθηκών, ενώ υποχωρούν και οι τελευταίοι παγετώνες, πράγμα που επιτρέπει την επέκταση των ανθρώπινων οικισμών και στα βόρεια της Ευρώπης. Την εποχή αυτή θα πρέπει να τοποθετηθούν και οι μεγάλες αλλαγές στον τρόπο ζωής και στην οργάνωση των πρώτων ευρωπαϊκών λαών. Γύρω στο 3.000 π.Χ. αρχίζει ο Ευρωπαίος να ασχολείται, συστηματικά πια, με την κτηνοτροφία και τη γεωργία. Αρχικά εξημέρωσε το σκύλο, τα βοοειδή και τα πρόβατα, ενώ η εξημέρωση του αλόγου δε φαίνεται να έγινε στην Ευρώπη. Το άλογο μάλλον το πήρε εξημερωμένο από διάφορες, ασιατικές κυρίως, φυλές, που στο διάστημα αυτό συνέχισαν να μεταναστεύουν στην Ευρώπη.

Δημογραφικά στοιχεία

Φυλές

Η Ευρώπη, από τις πιο παλιές εποχές μέχρι και σήμερα, αποτέλεσε το σταυροδρόμι από το οποίο πέρασαν, έμειναν ή και διασταυρώθηκαν διάφορες φυλές. Από τις διασταυρώσεις αυτές δημιουργήθηκαν τελικά και οι σημερινές φυλές των Ευρωπαίων που μπορούμε να τις χωρίσουμε στις παρακάτω ομάδες:

• τη Μεσογειακή,
• την Αδριατική,
• την Αλπική,
• τη Βαλτική,
• τη Σκανδιναβική και
• τη Λαπωνική

Έτσι η ευρωπαϊκή ήπειρος παρουσιάζει κυριολεκτικά ένα μωσαϊκό από φυλές. Καθεμιά από τις παρακάτω φυλές κατοικεί και σε μια ορισμένη περιοχή.

Γλώσσες

Επισκόπηση των μεγαλύτερων ευρωπαϊκών γλωσσών που ομιλούνται κατά την πλειοψηφία της κάθε περιοχής.

Από άποψη γλώσσας, οι επικρατέστερες γλωσσικές ομάδες στην Ευρώπη είναι η ομάδα των Ρομανικών γλωσσών, η ομάδα των Γερμανικών γλωσσών και αυτή των Σλαβικών γλωσσών. Με βάση τον αριθμό των ομιλητών τους, η επικρατέστερη γλωσσική ομάδα είναι αυτή των Σλαβικών γλωσσών.

Πέρα από αυτές τις τρεις ομάδες γλωσσών, που θεωρούνται κλάδοι των Ινδοευρωπαϊκών γλωσσών, στην ήπειρο της Ευρώπης ομιλούνται ακόμα οι ομάδες των Ελληνικών, των Βαλτικών, των Κελτικών, της Αλβανικής και της Αρμενικής, που υπάγονται και αυτές στην οικογένεια των Ινδοευρωπαϊκών γλωσσών.

Συναντούνται ακόμα οι ομάδες των Ουραλικών γλωσσών καθώς και μερικές μικρές γλωσσικές οικογένειες στην περιοχή του Νότιου Καύκασου. Η Μαλτέζικη γλώσσα είναι η μοναδική Σημιτική γλώσσα που συναντάται στην Ευρώπη και αποτελεί μια επίσημη γλώσσα της Ευρωπαϊκής Ένωσης, ενώ η Βασκική η μόνη απομονωμένη γλώσσα. Τέλος, ομιλούνται γλώσσες που ανήκουν στην οικογένεια των Τουρκικών γλωσσών.

Θρησκείες

Η χριστιανική αποτελεί τη βασικότερη θρησκεία των Ευρωπαίων με όλα τα γνωστά της δόγματα, όπως

• Ορθοδοξία,
• Καθολικισμός,
• Προτεσταντισμός κλπ.

Στην περιοχή της βαλκανικής χερσονήσου υπάρχουν ακόμη και μουσουλμανικές μειονότητες στην Αλβανία, τη Βοσνία και Ερζεγοβίνη, το Κόσοβο και την Τουρκία, ενώ σε ένα από τα ομοσπονδιακά υποκείμενα της Ρωσίας στην Ευρωπαϊκή της περιοχή, τη Δημοκρατία της Καλμίκια, βρίσκεται ο μοναδικός Βουδιστικός λαός της Ευρώπης.

Παραγωγή - Οικονομία

Το ενιαίο ευρωπαϊκό νόμισμα

Πριν από μερικά χρόνια (μεταξύ του 1880-1910) η οικονομία της Ευρώπης κατείχε την πρώτη θέση στον κόσμο. Όμως μετά τον πρώτο παγκόσμιο πόλεμο και την άνοδο της αμερικανικής οικονομίας, η ευρωπαϊκή έρχεται σε δεύτερη θέση. Ιδιαίτερα αισθητή ήταν η πτώση της οικονομίας στο διάστημα του μεσοπολέμου και στα πρώτα της χρόνια μετά το δεύτερο παγκόσμιο πόλεμο. Σήμερα η οικονομία της Ευρώπης ως σύνολο (και όχι χωρισμένη, ανάλογα με τον ιδεολογικοπολιτικό προσανατολισμό των κρατών της) αρχίζει και ανεβαίνει σημαντικά. Παρόλο όμως ότι η ευρωπαϊκή οικονομία δεν μπορεί και αυτήν τη στιγμή ακόμη να συγκριθεί με την αμερικανική, εξακολουθεί να ασκεί μεγάλο βάρος στην παγκόσμια οικονομία, ενώ σε μερικούς τομείς η συμβολή της είναι αποφασιστική.

Κέρματα και χαρτονομίσματα Ευρώ

Σήμερα η οικονομία της Ευρώπης βασίζεται τόσο πάνω στη γεωργία, όσο και στη βιομηχανία. Στη γεωργική παραγωγή σημαντική θέση κατέχει το σιτάρι, η σίκαλη, το κριθάρι, η βρώμη, ενώ η ποσότητα του καλαμποκιού και του ρυζιού είναι κάπως περιορισμένη. Σημαντική είναι και η καλλιέργεια της πατάτας, των ζαχαρότευτλων, του καπνού, του ηλιόσπορου, του βαμβακιού, του λαδιού και των εσπεριδοειδών. Τα δάση δίνουν μεγάλες ποσότητες ξυλείας, κυτταρίνης και χαρτοπολτού. Σημαντική είναι ακόμη και η κτηνοτροφική παραγωγή που βασίζεται κυρίως στην εκτροφή των βοοειδών και των χοιρινών, ενώ στις βαλκανικές χώρες βασίζεται κυρίως στην εκτροφή των αιγοπροβάτων. Χαρακτηριστικό της γεωργικής παραγωγής για μερικές από τις ευρωπαϊκές περιοχές είναι η μεγάλη απόδοση που έρχεται ως αποτέλεσμα της εφαρμογής των ορθολογιστικών συστημάτων, της χρησιμοποίησης μηχανικών μέσων και χημικών λιπασμάτων. Γενικά η ευρωπαϊκή γεωργία μπορεί να χαρακτηριστεί ως η πιο προοδευμένη στον κόσμο.

Σε σχέση με τις άλλες ηπείρους, ο ορυκτός πλούτος της Ευρώπης δεν μπορεί να θεωρηθεί ότι είναι αξιόλογος. Στο μόνο ορυκτό, που διαθέτει επάρκεια, είναι το σιδηρομετάλλευμα. Από τα άλλα πρέπει να αναφερθούν τα άλατα του καλίου, το κάρβουνο, ο υδράργυρος, ο μαγνησίτης, το ουράνιο, ο μόλυβδος, ο βωξίτης, το βολφράμιο και τελευταίο το πετρέλαιο που υπάρχει στην περιοχή της Ρουμανίας, στη Βόρεια Θάλασσα, αλλά και στο Βόρειο Αιγαίο.

Σημαντική επίσης είναι η ενέργεια από τους υδροηλεκτρικούς, τους θερμοηλεκτρικούς και, τα τελευταία χρόνια, από τους πυρηνικούς σταθμούς. Η βιομηχανική παραγωγή είναι σημαντική. Σε όγκο παραγωγής σημαντική θέση κατέχει η Ρωσία, η Γερμανία, η Αγγλία και η Γαλλία. Αναπτυγμένοι είναι όλοι οι κλάδοι της βιομηχανικής παραγωγής. Υπολογίζεται ότι η Ευρώπη παράγει πάνω από το ένα τρίτο της παγκόσμιας βιομηχανικής παραγωγής. Σημαντικά αναπτυγμένο είναι και το συγκοινωνιακό δίκτυο. Στην Ευρώπη βρίσκεται πάνω από το ένα τρίτο των σιδηροδρομικών γραμμών του κόσμου. Εξίσου σημαντικά αναπτυγμένο είναι το οδικό δίκτυο, οι αεροσυγκοινωνίες και η ναυσιπλοΐα.

Δείτε επίσης

• Χρονολόγιο Ευρωπαϊκής ιστορίας

Εξωτερικοί σύνδεσμοι

• Η Ευρώπη τη νύχτα από την NASA
• Περιοχές της Ευρώπης
• Χάρτης της Ευρώπης
• Ευρώπη στο Curlie