Πανελλήνιες εξετάσεις

Πανελλήνιες εξετάσεις (επίσημα αναφερόμενες ως Πανελλαδικές εξετάσεις) είναι θεσμός του ελληνικού κράτους για την εισαγωγή των μαθητών του Λυκείου στις σχολές της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης, που ισχύει από το 1960 μέχρι σήμερα. Λαμβάνουν χώρα στο τέλος της σχολικής χρονιάς, μεταξύ Μαΐου και Ιουνίου, κάθε χρόνο για τους μαθητές της τρίτης Λυκείου και οργανώνονται από το Υπουργείο Παιδείας και Θρησκευμάτων. Τα θέματα είναι κοινά για όλους τους μαθητές και τις μαθήτριες που λαμβάνουν μέρος στις εξετάσεις αυτές και τα θέματα των εξετάσεων μεταδίδονται κεντρικά από το υπουργείο Παιδείας προς όλα τα σχολεία. Τα αποτελέσματα των εξετάσεων ανακοινώνονται την ίδια ημερομηνία για όλους τους μαθητές, μέσω Διαδικτύου, αλλά και μέσω των Λυκείων τους. Μετά την ανακοίνωση των αποτελεσμάτων οι μαθητές συμπληρώνουν μηχανογραφικό δελτίο, στο οποίο δηλώνουν την προτίμησή τους για τις ανώτερες και ανώτατες σχολές στις οποίες επιθυμούν να φοιτήσουν. Τα αποτελέσματα εισαγωγής στην τριτοβάθμια εκπαίδευση ανακοινώνονται συνήθως στα τέλη Αυγούστου.

Το σύστημα, αυτό, των εξετάσεων έχει γνωρίσει πολλές αλλαγές ανά τα χρόνια, ωστόσο η δομή του παραμένει ίδια. Πολύ συχνά, και όχι άδικα, οι Πανελλήνιες Εξετάσεις χαρακτηρίζονται ως το πιο αδιάβλητο σύστημα εισαγωγής στα Ελληνικά Πανεπιστήμια. Τα θέματα των εξετάσεων αποφασίζονται με άκρα μυστικότητα σε "μπούνκερ" του Υπουργείου Παιδείας, τη μέρα πριν την εξέταση, με σκοπό την αποφυγή διαρροής θεμάτων. Σπάνια έχει τεθεί ζήτημα διαβλητότητας σχετικά με τη διεξαγωγή, ωστόσο υπάρχει συγκεκριμένο παράδειγμα μεγάλης διαρροής θεμάτων, το έτος 1979, στο μάθημα των Μαθηματικών. Ανώνυμος καθηγητής πίεζε το στυλό με το οποίο έγραφε τα θέματα των Μαθηματικών ώστε να αποτυπωθούν σε λευκές κόλλες κάτω από τα γραφόμενα. Με αυτό τον τρόπο, ιχνιλάτησε μετά τα θέματα και τα διέρρευσε σε αρκετά φροντιστήρια της χώρας, με οικονομικούς και πολιτικούς σκοπούς. Σύμφωνα με του υπουργείο, ο θεσμός κοστίζει κάθε χρόνο περίπου 12 εκατομμύρια ευρώ.

Ιστορία

Προηγούμενα συστήματα εισαγωγής στην τριτοβάθμια εκπαίδευση, με σύστημα συγκεντρωτικό, ήταν:

• οι Εισιτήριες εξετάσεις του 1964, οι πρώτες εξετάσεις που οργάνωσε κεντρικά και ενιαία το Υπουργείο Παιδείας για όλα τα ΑΕΙ με το Β.Δ. 378/1964 (ΦΕΚ 111)
• το Ακαδημαϊκό απολυτήριο (Α και Β τύπος) που ίσχυσε από το 1965 έως το 1966 με το Ν.Δ 4379/1964, Ν.Δ. 277/1965, 377/1965, 546/1965, 424/1966
• οι Γενικές εισιτήριες εξετάσεις (κύκλοι σχολών ΑΕΙ και ΚΑΤΕΕ) που ίσχυσαν από το 1967 έως το 1979 με το Α.Ν. 40/1967 (ΦΕΚ 104), Ν.Δ. 237/1969, Ν.Δ. 1137/1972, Ν.Δ. 1161/1972, αριθμ. 252/1974 γνωμοδότηση ΣτΕ και Π.Δ. 327/1974 (ΦΕΚ 123)
• οι Πανελλήνιες εξετάσεις που ίσχυσαν από το 1980 έως το 1982 και αφορούσαν εξετάσεις στις δυο τελευταίες τάξεις του λυκείου με το Ν. 1035/1980 (ΦΕΚ 60)
• οι Γενικές εξετάσεις (το σύστημα με τις «δέσμες») που ίσχυσαν από το 1983 έως το 1999 με το Ν. 1351/83 ΦΕΚ 56, με το Νόμο 1771/88 ΦΕΚ 71, εγκύκλιος Β3/159/8.1.91
• οι Πανελλαδικές εξετάσεις (προαγωγικές και απολυτήριες) που ίσχυσαν από το 2000 έως το 2015 με το Ν. 2525/1997 (ΦΕΚ 188 Α ́), Ν. 2909/2001 (ΦΕΚ 90 Α ́)
• το Νέο Λύκειο που ίσχυσε από το 2013 και εξής με το Ν. 4186/2014
• το Νέο Σύστημα 2016 με το Ν. 4327/2015

Το σύστημα πρόσβασης

Το υφιστάμενο σύστημα πρόσβασης στην Τριτοβάθμια Εκπαίδευση αποτελεί τροποποίηση του Νέου Λυκείου του Ν.4186/2013, αλλά στην ουσία είναι ένα διαφορετικό σύστημα πρόσβασης στην τριτοβάθμια εκπαίδευση, που μοιάζει αρκετά με το σύστημα των Δεσμών.

Το σύστημα στηρίζεται σε υπολογισμό βαθμού πρόσβασης με βάση τις πανελλαδικές εξετάσεις και ανάλογα με την ομάδα προσανατολισμού που επιλέγει ο κάθε μαθητής. Ειδικότερα στην Β' Λυκείου οι μαθητές επιλέγουν μια από τις δυο ομάδες προσανατολισμού (Ανθρωπιστικές ή Θετικές Επιστήμες) και στην Γ' Λυκείου με την έναρξη του σχολικού έτους επιλέγουν υποχρεωτικά μια ομάδα μαθημάτων προσανατολισμού από τις 3 προσφερόμενες:

• Ομάδα Ανθρωπιστικών Σπουδών: Ανθρωπιστικές, Νομικές και Κοινωνικές Επιστήμες
• Ομάδα Θετικών Σπουδών και Σπουδών Υγείας: Θετικές και Τεχνολογικές Επιστήμες και Επιστήμες Υγείας και Ζωής
• Ομάδα Οικονομίας και Πληροφορικής: Επιστημών Οικονομίας και Πληροφορικής

Ο μαθητής εξετάζεται σε 4 μαθήματα τα οποία είναι:

ΟΜΑΔΑ ΠΡΟΣΑΝΑΤΟΛΙΣΜΟΥ ΑΝΘΡΩΠΙΣΤΙΚΩΝ ΣΠΟΥΔΩΝ	ΟΜΑΔΑ ΠΡΟΣΑΝΑΤΟΛΙΣΜΟΥ ΘΕΤΙΚΩΝ ΣΠΟΥΔΩΝ ΚΑΙ ΣΠΟΥΔΩΝ ΥΓΕΙΑΣ	ΟΜΑΔΑ ΠΡΟΣΑΝΑΤΟΛΙΣΜΟΥ ΣΠΟΥΔΩΝ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑΣ ΚΑΙ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΚΗΣ
Νεοελληνική Γλώσσα και Λογοτεχνία	Νεοελληνική Γλώσσα και Λογοτεχνία	Νεοελληνική Γλώσσα και Λογοτεχνία
Αρχαία Ελληνικά (1,3)	Μαθηματικά (1,3)(Θετικών Σπουδών) Βιολογία (1,3) (Σπουδών Υγείας)	Μαθηματικά (1,3)
Ιστορία (0,7)	Φυσική (0,7 θετικών σπουδών)	Οικονομία (0,7)
Κοινωνιολογία (2020-2021) Λατινικά (2021-2022 και εφεξής)	Χημεία (0,7 σπουδών υγείας)	Πληροφορική

(τα 1,3 και 0,7 αποτελούν τους συντελεστές βαρύτητας κάθε ομάδας προσανατολισμού)

Ο μαθητής εξετάζεται σε επιπλέον μαθήματα, εφόσον επιθυμεί εισαγωγή σε σχολή που απαιτεί ειδικό μάθημα.

Τα ειδικά μαθήματα είναι τα εξής:

• Ξένες Γλώσσες : Αγγλικά, Γαλλικά, Γερμανικά, Ιταλικά, Ισπανικά
• Ελεύθερο Σχέδιο
• Γραμμικό Σχέδιο
• Αρμονία
• Έλεγχος Μουσικών Ακουστικών Ικανοτήτων
• Αγωνίσματα

Όλα τα ειδικά μαθήματα εξετάζονται σε καθορισμένα από το Υπουργείο Παιδείας εξεταστικά κέντρα είτε στις 8.30 π.μ. είτε στις 10.00 π.μ.

Η διάρκεια εξέτασης για τα μαθήματα:

- των ξένων γλωσσών και της Αρμονίας είναι τρεις (3) ώρες,

- των Σχεδίων (Ελεύθερο και Γραμμικό) είναι έξι (6) ώρες,

- του ειδικού μαθήματος «ΕΛΕΓΧΟΣ ΜΟΥΣΙΚΩΝ ΑΚΟΥΣΤΙΚΩΝ ΙΚΑΝΟΤΗΤΩΝ» είναι περίπου είκοσι (20) λεπτά.

Οι Πανελλαδικές από το Γενικό Λύκειο ή την Ομάδα Β του ΕΠΑΛ οδηγούν σε οποιαδήποτε Τριτοβάθμια σχολή. Οι Πανελλαδικές από την Ομάδα Α οδηγούν μόνο στις Σχολές Υπαξιωματικών και σε συγκεκριμένα ΤΕΙ ανάλογα με τη ειδικότητα του μαθητή του ΕΠΑΛ.

Οι υποψήφιοι για εισαγωγή, μετά την ανακοίνωση των αποτελεσμάτων απόλυσης από το Γενικό Λύκειο και των αποτελεσμάτων των Εξετάσεων Εισαγωγής στην Τριτοβάθμια Εκπαίδευση, καταθέτουν δήλωση προτίμησης (μηχανογραφικό δελτίο) για ένα (1) κατ’ ανώτατο όριο Επιστημονικό Πεδίο και για συγκεκριμένες σχολές του πεδίου αυτού.

Για την πρόσβαση στην τριτοβάθμια εκπαίδευση δεν προσμετράται ούτε ο βαθμός του απολυτηρίου, ούτε οι βαθμοί των τάξεων του Λυκείου, ούτε οι προφορικοί βαθμοί των 4 πανελλαδικών μαθημάτων, αλλά μόνο οι γραπτοί βαθμοί των 4 πανελλαδικών μαθημάτων.

Σύμφωνα με νομοσχέδιο που έφερε η Υπουργός Παιδείας Νίκη Κεραμέως τον Ιανουάριο 2021, καθιερώνονται σημαντικές αλλαγές στον τρόπο πρόσβασης στην Τριτοβάθμιας μέσω πανελληνίων εξετάσεων.

Η καθιέρωση ελάχιστης βάσης εισαγωγής στα πανεπιστημιακά τμήματα και συμπλήρωση του μηχανογραφικού σε δύο φάσεις η οποία θα ισχύσει από τις πανελλήνιες εξετάσεις 2022. Ακόμη δίνεται η δυνατότητα πρόσβασης σε ΔΙΕΚ μέσω του μηχανογραφικού δελτίου.

Ο αριθμός εισακτέων επηρεάζει σημαντικά την τελική διαμόρφωση των βάσεων εισαγωγής, ενώ η Ελάχιστη Βάση Εισαγωγής δεν θα αλλάζει το τοπίο ειδικά στις υψηλόβαθμες σχολές του μηχανογραφικού με το νέο σύστημα

Προβλέψεις για την έξελιξη των βάσεων

Συχνά το ερώτημα που τίθεται κάθε χρονιά, σχετίζεται με την άνοδο ή κάθοδο των βάσεων εισαγωγής στα ελληνικά Ανώτατα Εκπαιδευτικά Ιδρύματα κ.α. Ωστόσο, η απάντηση σε αυτή την ερώτηση είναι δύσκολο να βρεθεί, διότι στις Πανελλήνιες εξετάσεις δεν υπάρχουν σταθεροί παράγοντες που μπορούν να αναδείξουν με βεβαιότητα των εξέλιξη των αποτελεσμάτων.

Αρχικά, ως βάση εισαγωγής σε ένα τμήμα (σχολή ή πανεπιστήμιο), γενικά, ορίζεται ο βαθμός (τα μόρια) του τελευταίου υποψηφίου που εισάγεται σε αυτό. Λόγου χάρην, η βάση του ΕΚΠΑ του τμήματος Ιατρικής το έτος 2020 είχε 18250 μόρια και 129 επιτυχόντες (για τα ΓΕ.Λ.). Αυτό σημαίνει, ότι ο 129ος υποψήφιος που εισήχθη στο τμήμα είχε 18250 μόρια. Όσοι, πέρα από αυτόν, είχαν λιγότερα μόρια (και είχαν επιλέξει τη σχολή αυτή) δεν επιτρεπόταν η εισαγωγή τους στο συγκεκριμένο τμήμα.

Έτσι, οι βάσεις καθορίζονται από τις επιδόσεις των υποψηφίων κάθε χρονιά. Παρ' όλα αυτά, αυτός δεν είναι ο μόνος παράγοντας που προσδιορίζει τη μεταβολή των βάσεων. Η δυσκολία των θεμάτων που επιλέγουν οι θεματοδότες της ΚΕΕ, οι κοινωνικές εξέλιξεις που επικράτουν κατά τη διάρκεια της σχολικής χρονιάς (βλ. πανδημία), ο αριθμός των εισακτέων κάθε τμήματος, οι υπουργικές αποφάσεις της εκάστοτε κυβέρνησης, η προτίμηση ενός τμήματος έναντι των άλλων και ο αριθμός των υποψηφίων έχουν σημαντική επίδραση στο καθόρισμο των βάσεων.

Ειδικότερα, τα δύσκολα θέματα των Πανελλήνιων αναπόφευκτα μειώνουν τις επιδόσεις των μαθητών, με αποτέλεσμα τη μείωση της βάσης σε τμήματα τα οποία δεν είναι "πρώτης επιλογής". Αντιθέτως, τα εύκολα θέματα αυξάνουν τις επιδόσεις των μαθητών. αυξάνοντας καθολικά και τις βάσεις. Επιπλέον, όσο μειώνεται ο αριθμός των εισακτέων κάθε σχολής, αυξάνεται και ο ανταγωνισμός, επιτρέποντας την εισαγωγή περιορισμένου όγκου μαθητών, δηλαδή αυτών, των οποίων ο βαθμός είναι συγκριτικά μεγαλύτερος από τους ετέρους τους που επέλεξαν την ίδια σχολή.

Συνήθως, αναφέρουμε την Ιατρική, την Νομική στη Θεσσαλονίκη ή Αθήνα (μεγάλα αστικά κέντρα, εν γένει) και τις σχολές ΣΣΑΣ, ως τμήματα τα οποία είναι αρκετά δύσκολο να εισαχθεί κάποιος. Αυτό οφείλεται στο γεγονός ότι είναι σχολές "πρώτης επιλογής", δηλαδή σχολές οι οποίες τοποθετούνται ιεραρχικά στο μηχανογραφικό των υποψηφιών σε μεγαλύτερη θέση. Αυτο σημαίνει, ότι 1822 υποψήφιοι επιδιώκουν να εισαχθούν στη Νομική του ΕΚΠΑ (το έτος 2020), οι οποίοι την έχουν επιλέξει σε ανώτερο επίπεδο, η οποία σχολή δέχεται μόλις 359 υποψηφίους (για τα ΓΕ.Λ.). Αυτό έχει ως αποτέλεσμα υψηλό ανταγωνισμό και μάλιστα μεταξύ υποψηφίων που κατά τη πλειοψηφία επιτυγχάνουν αντικειμενικά υψηλούς βαθμούς, άρα και υψηλές βάσεις για αυτές τις σχολές.

Δύο ακόμη ειδικές περιπτώσεις, είναι οι υγειονομικές προκλήσεις της χώρας και ο εγκλεισμός στο σπίτι, ο οποίος αναπόφευκτα επιδρά σημαντικά στη συγκέντρωση και την επίδοση των μαθητών, αποφοίτων κλπ, καθώς και η προσθήκη νέων παραμέτρων, όπως αυτής της ΕΒΕ. Η ΕΒΕ (Ελάχιστη Βάση Εισαγωγής) φαίνεται ότι θα εξαφάνισει από το τοπίο της Γ'βαθμιας εκπαίδευσης πολλά τμήματα, των οποίων η βάση κινείται υπό του μέσου όρου των υποψηφίων (υπό του 10). Ωστόσο, υψηλόβαθμες σχολές ή ακόμη και σχολές με μέτρια βάση (15.000>) δεν ενδέχεται να επηρεαστούν σημαντικά από την νέα αυτή παράμετρο δίοτι "προτιμούνται" και δέχονται υποψηφιούς με εξίσου μεγάλους βαθμούς.

Λαμβάνοντας υπ' όψιν τα παραπάνω είναι σαφές, ότι υπάρχουν πολλές συνιστώσες που επηρεάζουν το τελικό αποτέλεσμα και όλες, χωρίς καμία εξαίρεση, είναι μεταβλητές, καθιστώντας τη πρόβλεψη βάσεων άσκοπη και πρακτικά αδύνατη.

Εξωτερικοί Σύνδεσμοι

• Ύλη Πανελληνίων 2018
• Πρόγραμμα Πανελληνίων 2018
• Ύλη Πανελληνίων 2021