Τόμας Χόουπ (συγγραφέας, 1769-1831)

Ο Τόμας Χόουπ με τουρκική ενδυμασία, έργο του Sir William Beechey, (1798, λάδι σε καμβά). National Portrait Gallery, London.

Ο Τόμας Χόουπ (αγγλ.: Thomas Hope, 1769-1831) ήταν Ολλανδός και Άγγλος, γόνος οικογένειας τραπεζιτών, αλλά και συγγραφέας, φιλόσοφος και συλλέκτης έργων τέχνης. Έγινε γνωστός ως συγγραφέας του μυθιστορήματος του Αναστάσιος, που όταν πρωτοκυκλοφόρησε ανώνυμα πολλοί το απέδιδαν στον λόρδο Βύρωνα.

Βιογραφία

Νεανικά χρόνια στο Άμστερνταμ και ένα Grand tour

Ο Τόμας, πρωτότοκος γιός του Ίαν Χόουπ, καταγόταν από παλιά Σκωτσέζικη οικογένεια τραπεζιτών, η οποία αναφέρονταν ως οι «Χόουπς του Άμστερνταμ» καθώς και ως «Hope & Co». Γεννήθηκε στο Άμστερνταμ το1769. Κληρονόμησε από τη μητέρα του την αγάπη για τις καλές τέχνες και έγινε συλλέκτης έργων τέχνης, χάρις και στον πλούτο που συσσώρευσαν ο πατέρας του και ο παππούς του. Τον 18ο αιώνα πολλοί νέοι των πλουσίων οικογενειών της εποχής συνήθιζαν να πραγματοποιούν ένα grand tour, δηλαδή ένα εκπαιδευτικό ταξίδι στις χώρες της Ευρώπης και της Ασίας για να ανακαλύψουν την αρχιτεκτονική και την τέχνη τους. Τα ταξίδια αυτά στα τέλη του 18ου αιώνα, εξαιτίας των ναπολεόντειων πολέμων, είχαν αλλάξει κατεύθυνση και είχαν φέρει τους περιηγητές στην Οθωμανική Αυτοκρατορία, επομένως και στην Ελλάδα, καθώς η περιοχή δεν είχε εμπλακεί στους Ναπολεόντειους πολέμους.

Το 1784, όταν ο Τόμας ήταν 15 ετών, ο πατέρας του πέθανε ξαφνικά στη Χάγη. Προτιμώντας τη συντροφιά της μητέρας του και των αδελφών του, παρά εκείνη των θείων του στο Άμστερνταμ, ο Τόμας δεν ακολούθησε τις οικογενειακές επιχειρήσεις, αλλά έστρεψε το ενδιαφέρον του στη μελέτη των καλών τεχνών και ιδίως εκείνων των κλασσικών πολιτισμών. Έτσι και ο Τόμας, το 1787, σε ηλικία 18 ετών, ξεκίνησε ένα grand tour, μια περιοδεία στην Ευρώπη, την Ασία και την Αφρική, που διήρκεσε περισσότερο από 7 χρόνια. Ο Χόουπ ενδιαφερόταν ιδιαίτερα για την αρχιτεκτονική και τη γλυπτική, δημιουργώντας μια μεγάλη συλλογή από αντικείμενα που τράβηξαν το ενδιαφέρον του

Μετοικεσία στο Λονδίνο

Ο Τόμας Χόουπ επέστρεψε στη Χάγη το 1794, όταν πέθανε η μητέρα του. Όμως την ίδια χρονιά οι τρεις αδελφοί Χόουπ μετακόμισαν στο Λονδίνο, πριν ο επαναστατικός Γαλλικός στρατός φθάσει στο Άμστερνταμ. Με την βιασύνη τους να αφαιρέσουν τις συλλογές τέχνης τους για να τις μετακομίσουν στην ασφάλεια του Λονδίνου, οι Χόουπς άφησαν στα καλοκαιρινά σπίτια τους και στα πάρκα διακοσμήσεις τοίχων, έπιπλα και βαριά αγάλματα. Έτσι απέφυγαν τη Γαλλική κατοχή της Ολλανδίας από τον Ναπολέοντα, που διάρκεσε από το 1795 έως το 1810. Ο Τόμας δεν ξαναγύρισε στο Άμστερνταμ, ενώ, μετά τη γαλλική κατοχή, ο μικρότερος αδερφός του, ο Άντριαν Ηλίας επέστρεψε για να ζήσει στο Groenendaal Park, στην Ολλανδία, με πλήρη απασχόληση. Ένας εξάδελφος του Τόμας, ο Χένρι πάντα ήλπιζε να επιστρέψει στο σπίτι του, τη Βίλα Βελέγκεν, αλλά πέθανε το 1811 προτού ο Βασιλιάς Γουλιέλμος Α΄ των Κάτω Χωρών αποκαταστήσει την ολλανδική κυριαρχία το 1814.

Το 1799, ο Τόμας απέκτησε ένα πολυτελές μέγαρο στο κέντρο του Λονδίνου, μια μοναδική κατοικία, έργο του αρχιτέκτονα Robert Adam, στη Duchess Street, κοντά στην Portland Place. Τα σχέδια του σπιτιού του, στα οποία συμμετείχε, ήταν σαφώς επηρεασμένα από τις χώρες που είχε επισκεφτεί, και εκεί στέγασε τις αρχαιολογικές συλλογές που δημιούργησε. Στο σπίτι αυτό υπήρχαν τρεις αίθουσες με αρχαία ελληνικά αγγεία, αλλά κυρίως αγγεία προερχόμενα από τη νότια Ιταλία, τα οποία αγόρασε από τον γνωστό διπλωμάτη και συλλέκτη Sir William Hamilton. Ο Τόμας Χόουπ δεν έμεινε για πολύ στο Λονδίνο. Έφυγε για να συνεχίσει την grand tour από εκεί που την είχε αφήσει, επισκεπτόμενος την Οθωμανική αυτοκρατορία σε τόπους της Τουρκίας, τη Ρόδο, την Αίγυπτο τη Συρία και την Αραβία. Ο Τόμας Χόουπ επισκέφτηκε την Ελλάδα για δεύτερη φορά γύρω στα τέλη τού 1799. Κατά τη δεύτερη επίσκεψή του περιηγήθηκε την Πελοπόννησο, όπου τον συνόδευε ο Προκόπιος Μακρής, Αντιπρόσωπος της Εταιρείας της Μέσης Ανατολής (Levant Company) στην Αθήνα και πατέρας της Τερέζας Μακρή, της «Κόρης των Αθηνών» του Byron . Στην Κωνσταντινούπολη έμεινε περίπου ένα χρόνο. Τότε εκεί δημιούργησε περίπου 350 σχέδια που απεικονίζουν τοπία και ανθρώπους που μαρτυρούν την εποχή. Η συλλογή αυτή των σχεδίων του σήμερα βρίσκεται στο Μουσείο Μπενάκη, στην Αθήνα.

Ο γάμος και η εγκατάσταση στο Deepdene

Το 1806 νυμφεύτηκε με την Louisa Beresford, και το 1807, ένα χρόνο μετά το γάμο του αγόρασε την εξοχική έπαυλη και το κτήμα Deepdene

στο Σάρεϊ (Surray). Το Deepdene έγινε διάσημος τόπος και το επισκέπτονταν πολλοί άνθρωποι των γραμμάτων, αλλά και της μόδας. Εδώ, περιτριγυρισμένος από τις μεγάλες συλλογές ζωγραφικής, γλυπτικής και αντίκες, παρείχε στους καλεσμένους του και μια μικρή βιβλιοθήκη σε κάθε υπνοδωμάτιο με βιβλία σε πολλές γλώσσες.

Συγγραφές

Ο Χόουπ επιθυμούσε να αυξήσει την ευαισθητοποίηση του κοινού για την ιστορική ζωγραφική και να επηρεάσει το σχεδιασμό στα μεγάλα σπίτια της εποχής του στυλ Regency στο Λονδίνο. Επιδιώκοντας να δημιουργήσει ακαδημαϊκά έργα, άρχισε να σχεδιάζει έπιπλα, εσωτερικούς χώρους και κοστούμια και να εκδίδει βιβλία με τα συνοδευτικά επιστημονικά του κείμενα.

Το 1807 ο Τόμας Χόουπ δημοσίευσε σκίτσα των επίπλων του, σε έναν τόμο με τίτλο "Έπιπλα οικιακής χρήσης και διακόσμηση εσωτερικού χώρου". Το βιβλίο είχε σημαντική επιρροή και επέφερε σημαντική αλλαγή στην εσωτερική διακόσμηση των σπιτιών. Τα σχέδια επίπλων του Χόουπ ανήκαν σε ένα ψευδοκλασικό στυλ, που ονομάζονταν «Αγγλική Αυτοκρατορία». Μερικές φορές ήταν υπερβολικό, και συχνά βαρύ, αλλά ήταν πολύ πιο συγκρατημένο από τις πιο άγριες και μετέπειτα δημιουργίες του Thomas Sheraton σε αυτό το στυλ.

Αναστάσιος

Πλησιάζοντας την ηλικία των 50 ετών, με την ενθάρρυνση φίλων του, ο Χόουπ άρχισε τη συγγραφή ενός μυθιστορήματος που ολοκληρώθηκε και δημοσιεύτηκε το 1819 από τον εκδότη John Murray με τίτλο «Αναστάσιος ή οι Αναμνήσεις ενός σύγχρονου Έλληνα γραμμένες στο κλείσιμο του 18ου αιώνα» (Αηαstasius or the Memoirs of a Modern Greek, written at the close of the 18th Century). Ο Αναστάσιος, ήταν ένα έργο τέτοιου ακαδημαϊκού ενδιαφέροντος, ακατέργαστου ενθουσιασμού και περιγραφικής δύναμης που η πρώτη έκδοση που όταν κυκλοφόρησε από τον διάσημο εκδότη του Λονδίνου, John Murray, έγινε μια αίσθηση μίας νύχτας. Μια δεύτερη έκδοση εξαντλήθηκε σε είκοσι τέσσερις ώρες. Ακολούθησαν γρήγορα ξένες μεταφράσεις στα γαλλικά, τα γερμανικά και τα φλαμανδικά.

Το μυθιστόρημα αφαίρεσε την άγνοια του κοινού της εποχής για την Ανατολή, χωρίς να είναι περιγραφή των ταξιδιών του Χόουπ. Ο επώνυμος αφηγητής-ήρωας Αναστάσιος ήταν άφοβος, περίεργος, πονηρός, αδίστακτος και γενναίος. Ως νέος μουσουλμάνος στρατιώτης μισθοφόρος, Selim, τα ταξίδια του τον έριξαν μεταξύ φίλων, εραστών και εχθρών.

Οι περιγραφές του έδειχναν τη ζωή των κατοίκων της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας και παρείχαν εκπληκτικές ματιές στους πολέμους που διεξάγονταν μεταξύ των Τούρκων και των Ρώσων. Περιέγραψε επίσης πολλές, προηγουμένως άγνωστες, λεπτομέρειες του ισλαμικού πολιτισμού, όπως τη μουσική, γλώσσα, κουζίνα, θρησκεία, νόμους και λογοτεχνία.

Λόγω της σεμνότητάς του, ο Χόουπ αρχικά επέλεξε να μην δηλώσει το όνομά του στην πρώτη έκδοση του Αναστάσιου. Κατά ειρωνικό τρόπο, δεδομένης της ήπιας φήμης του Χόουπ, η συγγραφή του τολμηρού Αναστάσιου αποδόθηκε αρχικά κατά λάθος στον Λόρδο Μπάιρον, ο οποίος, σύμφωνα με τον μύθο, ομολόγησε στον Marguerite, κόμη του Blessington, ότι έκλαψε πικρά όταν το διάβασε. "Για να είμαι ο συγγραφέας του Αναστάσιου, θα έδινα τα δύο ποιήματα που μου έδωσαν την μεγαλύτερη δόξα." Αυτά τα γεγονότα ώθησαν τον Χόουπ να αποκαλύψει την ταυτότητά του ως συγγραφέα σε μεταγενέστερες εκδόσεις, προσθέτοντας έναν χάρτη των ταξιδιών του Αναστάσιου και βελτιώνοντας τα κείμενα. Η δήλωσή του ως συγγραφέα αντιμετωπίσθηκε αρχικά με δυσπιστία από ορισμένα περιοδικά.

Λίγο μετά το θάνατο του Χόουπ το 1831, η χήρα του Louisa παντρεύτηκε τον ξάδελφό της, τον William Carr Beresford, 1ο υποκόμη του Beresford. Η οικογένειά του ακολούθησε στη συνέχεια συντηρητικές αξίες, αναγκάζοντάς τους να εξουσιοδοτήσουν την κατεδάφιση του θρυλικού σπιτιού του συγγραφέα στο Λονδίνο, να διαλύσουν τη μυθικής αξίας συλλογή των έργων τέχνης του και να αποστασιοποιηθούν από το αριστούργημά του. Καμία ουσιαστική συλλογή προσωπικών αντικειμένων του Χόουπ δεν επέζησε της οικογενειακής αδιαφορίας και ο Αναστάσιος, το μεγαλοπρεπές του έργο, έγινε θύμα της ηθικής της βικτοριανής εποχής.

Ωστόσο, επηρέασε τα μεταγενέστερα έργα των Ουίλλιαμ Θάκερυ, Μαρκ Τουαίην και Χέρμαν Μέλβιλ . Πιο πρόσφατα, ο γνωστός μελετητής των πολιτισμών της Ανατολής, ο Robert Irwin, έγραψε: "αυτό το βιβλίο, ένα από τα πιο σημαντικά βιβλία του δέκατου ένατου αιώνα, πρέπει να διαβαστεί ευρύτερα."

Εκτός από τα άλλα επιτεύγματά του, ο Χόουπ ήταν ο συγγραφέας και ενός σημαντικού φιλοσοφικού έργου που δημοσιεύθηκε μετά τον θάνατο, "The Origin and Prospect of Man" (1831), στο οποίο οι εικασίες του αποκλίνουν ευρέως από τις κοινωνικές και θρησκευτικές απόψεις της βικτοριανής εποχής. Αυτός ο τόμος, που αναφέρθηκε από τον εμπειρογνώμονα της φιλοσοφίας Roger Scruton, ήταν ένα εξαιρετικά εκλεκτικό έργο και έλαβε μια σφαιρική εικόνα των προκλήσεων που αντιμετωπίζει η ανθρωπότητα.

Γνωστό στους λογοτεχνικούς κύκλους ως «Αναστάσιος του Χόουπ », η καλλιτεχνική κληρονομιά του Τόμας Χόουπ εξακολουθεί να έχει καθολικό ενδιαφέρον και σημασία.

Θάνατος και κληρονομιά

Στις αρχές του 1831ο Χόουπ αρρώστησε. Πέθανε στις 2 Φεβρουαρίου στην οδό Duchess. και θάφτηκε στις 12 Φεβρουαρίου στο μαυσωλείο στο Deepdene. Στα τελευταία του χρόνια είχε παγιώσει τη θέση του στην κοινωνία.Την εποχή του θανάτου του, η συμβολή του στην τέχνη και την αρχιτεκτονική είχε αναγνωριστεί ευρέως.

Τα δύο σπίτια που δημιουργήθηκαν από τον Χόουπ έχουν χαθεί. ότι στην οδό Duchess κατεδαφίστηκε από τον γιο του το 1851 και τον Deepdene το 1969. Η μόνη πλήρης σωζόμενη κατασκευή που χτίστηκε από την Χόουπ είναι το μαυσωλείο που έκτισε το1818 στο Deepdene.

Παραπομπές

•  Το παρόν λήμμα ενσωματώνει κείμενο από έκδοση που είναι πλέον κοινό κτήμα: Chisholm, Hugh, επιμ.. (1911) «Hope, Thomas» Εγκυκλοπαίδεια Μπριτάννικα (11η έκδοση) Cambridge University Press </img>

• Anastasius Vol. 1 Anastasius Vol. 2 Anastasius Vol. 3 στο Αρχείο Διαδικτύου.