Λεβίδι Αρκαδίας

Λεβίδι Αρκαδίας
Λεβίδι Αρκαδίας Λεβίδι Αρκαδίας
Διοίκηση
Χώρα	Ελλάδα
Περιφέρεια	Πελοπόννησος
Δήμος	Δήμος Τρίπολης
Γεωγραφία
Νομός	Νομός Αρκαδίας (πρωτεύουσα) Τρίπολη
Υψόμετρο	860
Έκταση	76,694 km²
Πληροφορίες
Ταχ. κώδικας	220 02
Τηλ. κωδικός	2796

Το Λεβίδι είναι κωμόπολη του νομού Αρκαδίας και είναι χτισμένη στις ανατολικές πλαγιές του Μαινάλου σε υψόμετρο 860 μ. και 25 χλμ. βόρεια από την Τρίπολη, στην πρώην επαρχία Μαντινείας. Παλιότερα ήταν έδρα του Δήμου Ορχομενού, αργότερα ήταν αυτοτελής Δήμος Λεβιδίου και σήμερα υπάγεται στον Δήμο Τρίπολης. Οι κάτοικοι του Λεβιδίου ασχολούνται με τη γεωργία, την κτηνοτροφία και το εμπόριο. Αλλά από τις αρχές του εικοστού αιώνα, παρατηρείται και διευρύνεται μια κοινωνική μετατόπιση προς τα στοιχεία της αστικοποίησης, γιατί υπάρχει η τάση για πανεπιστημιακές σπουδές (που ενισχύθηκε με την ίδρυση του Γυμνασίου Λεβιδίου) και αντίστοιχη επαγγελματική δραστηριότητα, αν και πολλοί Λεβιδώτες δραστηριοποιούνται και σε άλλες πόλεις και στο εξωτερικό, όπως επαγγελματίες, δικηγόροι, γιατροί, εκπαιδευτικοί, πανεπιστημιακοί κλπ.

Η κωμόπολη

Το Λεβίδι είναι κεφαλοχώρι του νομού Αρκαδίας. Οριοθετείται από ένα ελατόδασος, στους πρόποδες, σχεδόν, του Μαινάλου. Στην πλατεία βρίσκεται το άγαλμα του Αναγνώστη Στριφτόμπολα, που ήταν ανηψιός του Θεόδωρου Κολοκοτρώνη και έπεσε στην πρώτη μάχη του Λεβιδίου (14 Απριλίου 1821). Η πλατεία αποτελεί τόπο συνάντησης των Λεβιδιωτών, ενώ γύρω από την πλατεία βρίσκονται παντοπωλεία, ταβέρνες, καφενεία. Οι ταβέρνες ακολουθούν κυρίως την τοπική αρκαδική κουζίνα, υπάρχουν καταστήματα με τοπικά προϊόντα και γλυκά. Τα πολλά αρχοντικά του, πετρόχτιστα και καμαρωτά, μαρτυρούν τη σημασία του Λεβιδίου και την εμπορικότητά του.

Αρχείο:Αρκαδικό Μουσείο Τέχνης και Ιστορίας.jpg

Το Αρκαδικό Μουσείο Τέχνης και Ιστορίας.

Το Λεβιδι διαθέτει το Αρκαδικό Μουσείο Τέχνης και Ιστορίας και Βιβλιοθήκη.Εκτός από τις πανελλήνιες εθνικές εορτές, εορτάζεται στις 14 Απριλίου η μάχη του Λεβιδίου (1821). Στις 23 Αυγούστου (εορτή της Παναγίας στο εξωκκλήσι της Παναγίας) γίνονται εμπορικό πανηγύρι, συνάντηση αποδήμων Λεβιδιωτών και εορταστικές εκδηλώσεις. Στο Λεβίδι δραστηριοποιούνται ο Φιλοτεχνικός Σύλλογος, ο αθλητικός Σύλλογος "Ορχομενός" και ο χορευτικός όμιλος "Αρκαδιανή". Ο Φιλοτεχνικός Σύλλογος εκδίδει την εφημερίδα "Το Λεβίδι χθες, σήμερα αύριο". Στην Αθήνα υπάρχει ο Σύλλογος Λεβιδιωτών Αττικής "Αλέξανδρος Παπαναστασίου", ενώ Σύλλογος Λεβιδιωτών υπάρχει και στην Τρίπολη. Αλλά και σε πολλές χώρες του εξωτερικού, οι Λεβιδιώτες που ζούν εκεί έχουν δημιουργήσει Συλλόγους.

Ιστορικό πληθυσμού

Έτος	Πληθυσμός
2001	1.219
2011	1.025

Ιστορία

Στην αρχαιότητα, κοντά στο σημείο όπου είναι χτισμένο το Λεβίδι, υπήρχε ναός της Ύμνιας Αρτέμιδας. Στα ερείπια του ναού αυτού χτίστηκε (και με υλικά του ναού) το βυζαντινό εξωκκλήσι της Παναγίας, το οποίο πιστεύεται ότι ήταν καθολικό παλιάς Μονής της Θεοτόκου. Το Λεβίδι έχει τρεις εκκλησίες, του Ιωάννου του Προδρόμου, του Αγίου Γεωργίου και των Ταξιαρχών, το παρεκκλήσιο Αγίου Παντελεήμονος (ανήκει στον ι. Ναό του Ιωάννου του Προδρόμου), ενώ υπάρχουν και εξωκκλήσια, της Παναγίας (γιορτάζει στις 23 Αυγούστου), Αγίας Παρασκευής, Αγίου Τρύφωνος, Αναλήψεως, Αγ. Μαρίνης και Αγίας Τριάδος.

Το οροπέδιο στους πρόποδες του Μαινάλου, δίπλα στην καταβόθρα «Σίνα». Θέα προς το Αρτεμίσιο, νωρίς το πρωί.

Δεν είναι γνωστό πότε ακριβώς δημιουργήθηκε ο πρώτος οικισμός. Σύμφωνα με μαρτυρίες, το 1700 κατοικούσαν στο Λεβίδι 300 άτομα, γεγονός που φανερώνει ότι οι συνθήκες στην περιοχή κατά την Τουρκοκρατία ήταν ευνοϊκότερες από ότι σε άλλες περιοχές της Πελοποννήσου. Είναι πιθανόν ότι το Λεβιδι υπήρχε κατά την εποχή της Φραγκοκρατίας. Άλλωστε κοντά στο χωριό Παλαιόπυργος, που είναι στούς πρόποδες του όρους Αρτεμισίου (της Αρμενιάς) απέναντι από το Λεβίδι, σώζονται λείψανα μεσαιωνικού κάστρου γνωστού με το όνομα "Παλαιόπυργος/Παλιόπυργος". Το κάστρο βρισκόταν στην κορυφή του υψώματος "Μύτηκας". Ορισμένες αναμνήσεις από αυτήν την εποχή σώζονταν σε παλαιότερες εκφράσεις που χρησιμοποιούνταν στο Λεβίδι, π.χ. "θα μας κόψει τα εκρέτητα" (=decreta), δηλαδή φράγκικα επίσημα έγγραφα χορήγησης προνομίων, "φενέστρα" (=fenestra), δηλαδή παράθυρο με σιδεριά, κοπήκανε τα "καπιτάλια" (capitale το κεφάλαιο), δηλαδή σταμάτησαν τα κεφάλαια, ή "αντίο Γλαρέντζα", που ήταν ο αποχαιρετισμός των Φράγκων που έφευγαν από την πόλη Γλαρέντζα (σημαντικό κέντρο με δικαστήριο) και συνοπτικά από την Πελοπόννησο κ. ά.

Λίγο μετά την έναρξη της ελληνικής επανάστασης του 1821, συγκεντρώθηκαν στο Λεβίδι στρατιωτικά σώματα με επικεφαλής ντόπιους οπλαρχηγούς (Π.Αρβάλης, Γ. Μπηλίδας, Κωνσταντίνος Πετιμεζάς κ.α.). Ο τουρκικός στρατός προσπάθησε να διαλύσει τους επαναστάτες, αλλά αυτοί αντέταξαν σθεναρή αντίσταση και μετά τη μάχη στο Λεβίδι καταδίωξαν τους Τούρκους προς του Σίνα και τους απώθησαν προς την Τρίπολη. Στη μάχη αυτή σκοτώθηκε ο οπλαρχηγός Αναγνώστης Στριφτόμπολας, του οποίου το άγαλμα (που πιθανολογείται πως φιλοτεχνήθηκε από το γλύπτη Γ.Φυτάκη) υπάρχει στην κεντρική πλατεία του Λεβιδιού. Αυτή η μάχη στις 14 Απριλίου 1821 και η νίκη ήταν το πρώτο σημαντικό γεγονός του Αγώνα, που είχε ιδιαίτερη απήχηση στη δημοτική ποίηση (το τραγούδι του Λεβιδίου), σε ποιητές (π.χ. το ποίημα του Παν. Ιατρίδη) και σε συγγραφείς (π.χ. την αναφέρουν ο Φωτάκος στα Απομνημονεύματά του, ο ιστορικός της φιλοσοφίας Κωνσταντίνος Κούμας κ.ά.).

Στις 13 Νοεμβρίου 1826 έγινε η δεύτερη μάχη του Λεβιδίου εναντίον των Τούρκων και των Αιγυπτίων και σκοτώθηκε ο Καπετάν Αλέξης Νικολάου, που σύμφωνα με σχετική απόφαση της Προσωρινής Διοίκησης ήταν αρχηγός των όπλων της επαρχίας Τριπολιτσάς. Το όνομά του αναφέρεται και στο Μητρώο Αγωνιστών (ως Αλέξιος Νικολάου ή Λεβιδιώτης), που φυλάσσεται στην Εθνική Βιβλιοθήκη της Ελλάδος. Επίσης το όνομά του, αναφέρεται συχνά και στα Αρχεία της Ελληνικής Παλιγγενεσίας, τα οποία έχει ψηφιοποιήσει η Βιβλιοθήκη της Βουλής των Ελλήνων. Τον ηρωικό θάνατο του Καπετάν Αλέξη ύμνησε η λαϊκή Μούσα με το εξής τραγούδι:

Τρεις περδικούλες κάθονται στον Νούδιμο στη Βρύση,

η μια τηράει, το Σταχτερό, η άλλη το Μοναστήρι

κι η τρίτη ν’ η καλλίτερη μοιρολογάει και λέει:

-Πολλή Τουρκιά μας πλάκωσε στου Λεβιδιού τον Κάμπο.

ήρθαν επάνω στη Βαρειά, στη Βρύση, στον Νενίνο.

Πήρανε σκλάβους περισσούς, γυναίκες με τους άντρες.

Πήρανε στάνες πρόβατα και βουκολιά γελάδια!

Και ο Αλέξης που το άκουσε πολύ του βαρυφάνη,

και του σεΐζη μίλησε και του τσαούση λέει:

-Σεΐζη, σέλως΄τ΄άλογο και βάλ΄του και το γκέμι,

και συ τσαούση Νικολό, μάζω τα παλληκάρια,

γρήγορα για να πιάσουμε στη Βρύση στον Νενίνο…

Μας ήρθαν Τούρκοι περισσοί, πεζούρα και καβάλλα,

μας σκλάβωσαν τα αδέλφια μας, πήραν τα πράγματά μας.

Και τότε ξεκινήσανε από το Μοναστήρι

και βιαστικά κατέβηκαν στου Λεβιδιού τον Κάμπο,

και καταπιάστη ο πόλεμος μες του Βλαντά αποκάτω.

Πολλά γιουρούσια κάμανε ν’ οι Τούρκοι στους Ρωμαίους

και βάσταξαν τον πόλεμο ως το μεσημεράκι.

Κι ο Αλέξης μ’ άλλους δεκαοχτώ χωρίζει από τους άλλους,

τραβάει πέρα από την Μπαλιά όλο το καταράχι,

για να τους πιάσει από μπροστά πούταν στενός ο δρόμος.

Μπροστά καρτέρι τούχανε στης Κώσταινας τη Λάκκα,

ασκέρι τακτικού στρατού όλο στραβαπαράδες

και τα ταμπούρλα βάρεσαν, στη μέση τον εβάλαν,

πολλά τουφέκια τούριξαν κι εννιά τον εβαρέσαν

και λαβωμένος πούητανε τ’ άρματα δεν τα ρίχνει,

παρά σκοτώνει αλύπητα, ως που τον εσκοτώσαν…

Στο Λεβίδι λειτούργησαν ελληνικό σχολείο και σχολαρχείο, δημοτικό σχολείο, ενώ από την δεκαετία του 1930 και γυμνάσιο σε κτήριο που προοριζόταν για Γεωργική Σχολή. Δυστυχώς δεν έχει δοθεί προσοχή από τις αρμόδιες αρχές στο εγκαταλελειμμένο κτήριο του Γυμνασίου Λεβιδίου, που αποτελεί μνημείο της νεοελληνικής αρχιτεκτονικής της δεκαετίας του 1930, όταν υπήρχε ειδικό πρόγραμμα κατασκευής σχολικών κτηρίων (ίσως είναι έργο του αρχιτέκτονα Παπανικολάου). Σήμερα στο Λεβιδι λειτουργούν νηπιαγωγείο, δημοτικό, γυμνάσιο και λύκειο.

Από το Λεβίδι καταγόταν ο Αλέξανδρος Παπαναστασίου. Μουσείο με προσωπικά αντικείμενά του στεγάζεται στο πατρικό του σπίτι, το οποίο επεκτάθηκε από την κοινότητα Λεβιδίου και το Δήμο Τρίπολης, ακολουθώντας την τοπική αρχιτεκτονική. Στην κεντρική πλατεία του χωριού υπάρχει και η προτομή του. Λίγο έξω από το χωριό βρίσκεται το κτίριο της Γεωργικής Σχολής (Παλιό Γυμνάσιο) που ιδρύθηκε από τον Παπαναστασίου κατά τη διάρκεια της θητείας του στο υπουργείο Γεωργίας (1926-1928) και λειτούργησε σαν Γυμνάσιο μέχρι το 1969.

Το περιβάλλον

Από το κέντρο της πόλλης η πλατεία έχει θέα προς το Μαίναλο, το λόφο της Ανάληψης, το Αρτεμίσιο όρος, το Χελμό kai το τεράστιο Οροπέδιο παρακάτω. Στο άλλο άκρο της οροπέδιο παρακάτω υπάρχουν απότομα αυξανόμενους οροσειρές Το οροπέδιο είναι κλειστή γεωλογική λεκάνη καρστικής προέλευσης. Οι πλαγιές το Μαίναλο είναι δασωμένες. Αλλά το τοπίο της οροπέδιου είναι χορτώδες ή αγροτική. Λόφοι και βουνά περιβάλλουν την οροπέδιο από όλες της πλευρές και, τμήματά τους, καλυπτονται από συντρίμμια βράχων και θάμνους.

Παραπομπές

• Εγκυκλοπαίδεια Πάπυρος Λαρούς Μπριτάννικα, τ. 32.
• Φωτίου Χρυσανθοπούλου ή Φωτάκου, Απομνημονεύματα περί της Ελληνικής Επαναστάσεως, εκδοθέντα...υπό Σταύρου Ανδροπούλου. Εν Αθήναις, Π. Δ. Σακελλάριος, 1899.
• Η πρώτη νικητήριος μάχη της Ελληνικής Επαναστάσεως ή ο Αναγνώστης Στριφτόμπολας. Ποίημα Π. Ε. Ιατρίδου, εκδοθέν δαπάνη Γεωργίου Α. Στριφτόμπολα. Πάτραι, εκ του τυπογραφείου Α. Σ. Αγαπητού (κατά την οδόν Μαιζώνος.)
• Ιωάννης Φιλήμων, Δοκίμιον ιστορικόν περί της Ελληνικής Επαναστάσεως. Τόμος τρίτος. Αθήναι, Τύποις Π. Σούτσα και Α. Κτενά, 1860.
• Φωτίου Χρυσανθοπούλου ή Φωτάκου, Απομνημονεύματα περί της Ελληνικής Επαναστάσεως. Αθήνα, Επικαιρότητα, 2005.
• Ιωάννης Αθ. Λαζαρόπουλος, Λόγος πανηγυρικός εκφωνηθείς εν Λεβιδίω [επί τη εκατονταετηρίδι της Εθνικής Ανεξαρτησίας]. Αθήναι, 1930.
• Παναγιώτης Ν.Οικονομόπουλος, Ευλαβικό προσκύνημα στο Λεβίδι. Αθήνα, [χ.ε.], 1967.
• Βασίλειον της Ελλάδος. Νομαρχία Αρκαδίας. Συντονιστική Επιτροπή εορτασμού 150)ετηρίδος Ελλην. Επαναστάσεως1821. Τρίπολις, Ιστορικά στοιχεία περί του αγώνος της Εθνικής Ανεξαρτησίας κατά το 1821 εις Αρκαδίαν. Τρίπολις, Μάρτιος 1971.
• Παναγιώτης Σπ. Ηλιακόπουλος, Γνώσις και ευθύνη: σκέψεις και κρίσεις δια το παρελθόν, το παρόν και το μέλλον του Λεβιδίου Αρκαδίας. Αθήναι, [Τυπογραφείον "Ιωλκός"], 1973.
• Θάνος Κ. Βαγενάς, Χρονικά Λεβιδίου και Αρκαδικού Ορχομενού. Αθήναι, Έκδοσις "Αδελφότητος Λεβιδιωτών" (Αττικής), 1975.
• Φιλοτεχνικός Σύλλογος Λεβιδίου (εκδ.), Αναγνώστης Στριφτόμπολας. Τρίπολη(;), 1984.
• Παναγιώτης Κυριαζόπουλος / Κώστας Πανόπουλος, Πνευματική Αρκαδία. Τόμοι 1-2. Τρίπολη, Οδός Αρκαδίας Εκδόσεις, 2010.
• Δημήτρης Ζ. Ανδριόπουλος, Αρκαδία και Φιλοσοφία. Πρώτη χαρτογράφηση και σχόλια. Δεύτερη έκδοση βελτιωμένη και επαυξημένη. Αθήνα, Εκδόσεις Δ. Παπαδήμας, 2015.
• Αρχεία της Ελληνικής Παλιγγενεσίας (Βιβλιοθήκη της Βουλής των Ελλήνων, Ευρετήρια on line).
• Εφημερίδα "Το Λεβίδι χθες, σήμερα, αύριο".

Εξωτερικοί σύνδεσμοι

• Ιστοσελίδα traveltripolis, Δήμου Τρίπολης
• https://web.archive.org/web/20050209003343/http://arcadia.ceid.upatras.gr/arkadia/places/lebidi.htm
• Μουσείο Αλεξάνδρου Παπαναστασίου

Λεβίδι (Αρχείο ντοκιμαντέρ της ΕΡΤ)