Ανατίναξη των γραφείων της ΕΣΠΟ: Διαφορά μεταξύ των αναθεωρήσεων
→Η οπτική των ιστορικών για το σαμποτάζ: θα το φέρω κ από άλλους. Έχω φουλ βιβλιογραφία. Προπαγάνδα δεν θα μπαίνει από φυλλάδες πάντως. |
|||
| Γραμμή 47: | Γραμμή 47: | ||
Κατοχή, Αντίσταση 1941-1944, σελίδα 91</ref> Ο ιστορικός Ευάνθης Χατζηβασιλείου αναφέρει ότι το σαμποτάζ εξυμνήθηκε από το συμμαχικό ραδιόφωνο.<ref>ΠΕΑΝ (1941-1945): Πανελλήνιος Ένωση Αγωνιζόμενων Νέων Ευάνθης Χατζηβασιλείου Σύλλογος προς Διάδοσιν Ωφελίμων Βιβλίων, 2004 σελ 123</ref> |
Κατοχή, Αντίσταση 1941-1944, σελίδα 91</ref> Ο ιστορικός Ευάνθης Χατζηβασιλείου αναφέρει ότι το σαμποτάζ εξυμνήθηκε από το συμμαχικό ραδιόφωνο.<ref>ΠΕΑΝ (1941-1945): Πανελλήνιος Ένωση Αγωνιζόμενων Νέων Ευάνθης Χατζηβασιλείου Σύλλογος προς Διάδοσιν Ωφελίμων Βιβλίων, 2004 σελ 123</ref> |
||
Ο ιστορικός Ιακώβος Χονδροματίδης αναφέρει ότι τα σχέδια της Ελληνικής Λεγεώνας είχαν ναυαγήσει ύστερα από Ιταλική απαίτηση πριν από το σαμποτάζ στην ΕΣΠΟ. |
Ο ιστορικός Ιακώβος Χονδροματίδης αναφέρει ότι τα σχέδια της Ελληνικής Λεγεώνας είχαν ναυαγήσει ύστερα από Ιταλική απαίτηση πριν από το σαμποτάζ στην ΕΣΠΟ.<ref> |
||
Χονδροματίδης, Ιάκωβος Περ. (2001). Η μαύρη σκιά στην Ελλάδα Εθνικοσοσιαλιστικές και φασιστικές οργανώσεις στην Ελλάδα του Μεσοπολέμου και της Κατοχής (1941-1944). Περισκόπιο</ref> |
|||
==Η οπτική των σημερινών μεσων μαζικής ενημέρωσης για το γεγονός της ανατίναξης== |
==Η οπτική των σημερινών μεσων μαζικής ενημέρωσης για το γεγονός της ανατίναξης== |
||
Έκδοση από την 22:30, 29 Σεπτεμβρίου 2020
| Ανατίναξη των γραφείων της ΕΣΠΟ | |||
|---|---|---|---|
| Εθνική Αντίσταση Β΄ Παγκόσμιος Πόλεμος | |||
| Χρονολογία | 20 Σεπτεμβρίου 1942 | ||
| Τόπος | Αθήνα | ||
| Αντιμαχόμενοι | |||
| Ηγετικά πρόσωπα | |||
| Απώλειες | |||
| |||
Η ανατίναξη των γραφείων της ΕΣΠΟ (στην Αθήνα, επί της συμβολής των οδών Πατησίων και Γλάδστωνος, στις 20 Σεπτεμβρίου του 1942) [1] υπήρξε μια από τις κορυφαίες αντιστασιακές ενέργειες που πραγματοποιήθηκαν στην Ελλάδα κατά τη διάρκεια της κατοχής. Την ανατίναξη έφεραν σε επιτυχές πέρας μέλη της αντιστασιακής οργάνωσης ΠΕΑΝ, υπό την ηγεσία του απότακτου από το 1935 αξιωματικού της πολεμικής αεροπορίας Κωνσταντίνου Περρίκου. Το πλήγμα που επέφερε η έκρηξη στην ΕΣΠΟ ήταν συντριπτικό, καθώς βρήκαν το θάνατο δεκάδες μέλη της όπως και ο πρόεδρός της φιλοναζιστής ιατρός Σπύρος Στεροδήμος. Η ΕΣΠΟ υπήρξε προδοτική οργάνωση που συνεργαζόταν με τους κατακτητές προκειμένου να στελεχώσει με Έλληνες στρατιώτες μια μονάδα («Ελληνική Λεγεώνα») που θα πολεμούσε μαζί με τα υπόλοιπα τμήματα της Βέρμαχτ στο Ανατολικό Μέτωπο, εναντίον της ΕΣΣΔ[πότε;], τα σχέδια της Ελληνικής Λεγεώνας είχαν ναυαγήσει ύστερα από Ιταλική απαίτηση. [2]
Η ΠΕΑΝ είχε ιδρυθεί τον Οκτώβριο του 1941 και δρούσε στην κατεχόμενη ελληνική πρωτεύουσα διενεργώντας σαμποτάζ, δημόσιους ξυλοδαρμούς μαυραγοριτών αλλά και καλώντας τη νεολαία σε αντίσταση. Διατηρούσε στενές σχέσεις με τον Παναγιώτη Κανελλόπουλο αλλά τηρούσε επιφυλακτική έως ψυχρή στάση με το ΕΑΜ[πότε;]. Ο αρχηγός της Κώστας Περρίκος είχε ιδρύσει πρωτύτερα την παρόμια οργάνωση «Στρατιά Σκλαβωμένων Νικητών» (Ιούνιος 1941). Τον Αύγουστο του 1942 η ΠΕΑΝ είχε προβεί σε δολιοφθορές σε γερμανικές υπηρεσίες και φιλογερμανικές οργανώσεις. Τα μέλη της ΠΕΑΝ αποφάσισαν τότε να καταφέρουν ένα ακόμη αποφασιστικό χτύπημα στους συνεργάτες των κατακτητών και ως ιδανικός στόχος επιλέχθηκαν τα γραφεία της ΕΣΠΟ, στο κέντρο της Αθήνας.
Η εκτέλεση της επιχείρησης
Η πράξη συμφωνήθηκε να γίνει τις πρωινές ώρες της Κυριακής 20 Σεπτεμβρίου του 1942, [3][εκκρεμεί παραπομπή] όταν η φιλοναζιστική οργάνωση είχε συγκαλέσει συνέλευση ενώ και τα υπόλοιπα γραφεία του κτιρίου θα ήταν κενά από κόσμο, οπότε δεν θα υπήρχαν αθώα θύματα. Στην επιχείρηση επιλέχθηκε να συμμετάσχουν τέσσερα μέλη της ΠΕΑΝ και συγκεκριμένα ο αρχηγός της, η νεαρή δασκάλα Ιουλία Μπίμπα, ο τεχνικός Αντώνης Μυτιληναίος και ο φοιτητής Σπύρος Γαλάτης. Τη βόμβα που θα τοποθετούσαν (αποτελούμενη από ένα δέμα βάρους 10 οκάδων, που το συνέθεταν φυσίγγια δυναμίτιδας), συναρμολόγησαν την παραμονή ο Μυτιληναίος και ο Γαλάτης στην κατοικία της Μπίμπα και το επόμενο πρωί ο Μυτιληναίος με τη Μπίμπα τη μετέφεραν με προφυλάξεις (μέσα σε πάνινη σακούλα για ψώνια γεμάτη με χόρτα, που κρατούσε η γυναίκα) στο στόχο. Πήραν αρχικά το τραμ φτάνοντας στην Ομόνοια και από εκεί μετέβησαν με τα πόδια στην Πλατεία Κάνιγγος όπου είχε συμφωνηθεί συνάντηση με τους άλλους της ομάδας (Γαλάτης, Ν. Μούρτος, Τ. Μιχαηλίδης, Ν. Λάζαρης, Σπ. Στανωτάς).
Στις 9:30 π.μ. στο κτίριο της ΕΣΠΟ υπήρχαν μερικοί δικηγόροι που συζητούσαν, καθώς κι ένας ψαράς που πουλούσε την πραμάτεια του μπροστά στην είσοδο. Οι σαμποτέρ ήταν υποχρεωμένοι να περιμένουν, τη στιγμή που δεκάδες μέλη της ΕΣΠΟ κατέφθαναν για την προγραμματισμένη συνέλευσή τους.
Δυο ώρες αργότερα στο κτίριο τερματιζόταν η συγκέντρωση, οπότε ο Περρίκος έδωσε εντολή να κινηθούν. Ο ίδιος θα παρέμενε ως ομάδα υποστήριξης επικεφαλής τεσσάρων ατόμων. Τότε οι Γαλάτης και Μυτιληναίος εισέδυσαν στην πολυκατοικία από μια αφύλακτη είσοδο και απόθεσαν τα εκρηκτικά σε ένα μικρό χώρο του ημιώροφου. Ακριβώς από πάνω ήταν εγκατεστημένα τα γραφεία της ΕΣΠΟ (1ος και 2ος όροφος) ενώ σε πιο πάνω ορόφους υπήρχαν ορισμένες υπηρεσίες των γερμανών (‘Μυστική Στρατιωτική Αστυνομία’ κ.α.). Πριν αφήσουν τα εκρηκτικά παρατήρησαν τους τέσσερις δικηγόρους να αποχωρούν. Οι δυο σαμποτέρ πυροδότησαν το μήκους 6 μέτρων βραδύκαυστο φιτίλι και απομακρύνθηκαν τάχιστα προκειμένου να προστατευτούν, ενώ οι σύντροφοί τους (Περρίκος και Μπίμπα) παρακολουθούσαν την όλη εξέλιξη από κοντινή απόσταση, προφασιζόμενοι τους πελάτες ενός ζαχαροπλαστείου.
Από την τρομερή έκρηξη που ακολούθησε τρία λεπτά μετά τις 12 το μεσημέρι (κατά άλλη εκδοχή στις 11:57 π.μ.), σκοτώθηκαν 29 (κατά άλλες εκτιμήσεις 39) Έλληνες μέλη της ΕΣΠΟ πλέον του επικεφαλής της που εξέπνευσε έπειτα από λίγες μέρες.[4] Οι κατοχικές αρχές προχώρησαν άμεσα σε ανακρίσεις για την εξεύρεση των δραστών και, χάρη στην προδοσία ενός στελέχους της ελληνικής κατοχικής χωροφυλακής, που ήταν μέλος της ΠΕΑΝ (Πολύκαρπος Νταλιάνης), έφτασαν στη σύλληψη των σαμποτέρ και την μερική εξάρθρωση της ΠΕΑΝ. Οι τέσσερις υπαίτιοι μεταφέρθηκαν σιδηροδέσμιοι στα γραφεία της Γκεστάπο του Πειραιά, όπου υποβλήθηκαν σε απάνθρωπα βασανιστήρια, χωρίς όμως να αποκαλύψουν κάτι. Μάλιστα, ο Μυτιληναίος πέτυχε να ξεφύγει κάποια στιγμή της προσοχής των δεσμοφυλάκων του και να δραπετεύσει, καταλήγοντας τελικά στη Μέση Ανατολή.[5]
Ωστόσο, παρά το ότι δεν υπήρχαν στοιχεία σε βάρος τους, οι υπόλοιποι τρεις παραπέμφθηκαν σε γερμανικό στρατοδικείο και καταδικάστηκαν σε θάνατο. Τη θανατική ποινή απέφυγε μόνον ο Γαλάτης, καθώς η οικογένειά του κατέβαλλε 1.000 λίρες και πέτυχε τη μετατροπή της ποινής του σε ισόβια, για τα οποία μεταφέρθηκε σε στρατόπεδο συγκέντρωσης στη Γερμανία, από όπου επέστρεψε με κλονισμένη υγεία μετά τον πόλεμο. Ο Περρίκος [6] εκτελέστηκε στο σκοπευτήριο της Καισαριανής στις 4 Φεβρουαρίου του 1943, ενώ η Μπίμπα στάλθηκε στην Αυστρία όπου καρατομήθηκε. Σε ισόβια καταδικάστηκε και η Αικατερίνη Μπέση, η οποία αρνήθηκε να αποκαλύψει οτιδήποτε και κλείσθηκε στις φυλακές Αβέρωφ. Απεβίωσε το 1979. Εκτελέστηκαν επίσης, για συμμετοχή στην οργάνωση, οι Κατεβάτης, Λόης, Σκούρας και Παπαδόπουλος.
Στις 14 Δεκεμβρίου του 1942, επιζώντα μέλη της ΠΕΑΝ μαζί με στελέχη της οργάνωσης Όμηρος παρέσυραν σε συνάντηση τον προδότη Π. Νταλιάνη σε σπίτι στην Αθήνα, τον πέρασαν από δίκη και τον φόνευσαν χρησιμοποιώντας ένα σφυρί. Στην οικογένειά του δεν αποκάλυψαν το λόγο του θανάτου του, αλλά τους είπαν ότι έπεσε υπέρ πατρίδας στη Μέση Ανατολή.
Η οπτική των ιστορικών για το σαμποτάζ
Ο ιστορικός Ιάσωνας Χανδρινός αναφέρει οτι το σαμποτάζ ήταν το μεγαλύτερο που είχε γίνει ως τότε στην χώρα. Επισημαίνει όμως οτι "δεν έχει ανάγκη υπερβολών".[7] Ο ιστορικός Ευάνθης Χατζηβασιλείου αναφέρει ότι το σαμποτάζ εξυμνήθηκε από το συμμαχικό ραδιόφωνο.[8]
Ο ιστορικός Ιακώβος Χονδροματίδης αναφέρει ότι τα σχέδια της Ελληνικής Λεγεώνας είχαν ναυαγήσει ύστερα από Ιταλική απαίτηση πριν από το σαμποτάζ στην ΕΣΠΟ.[9]
Η οπτική των σημερινών μεσων μαζικής ενημέρωσης για το γεγονός της ανατίναξης
H ανατίναξη του κτιρίου της ΕΣΠΟ αποτέλεσε κορυφαία αντιστασιακή πράξη [εκκρεμεί παραπομπή][10] και χαρακτηρίστηκε από τους ραδιοφωνικούς σταθμούς της Μόσχας ως το μεγαλύτερο σαμποτάζ που είχε γίνει μέχρι τότε στην κατεχόμενη Ευρώπη[εκκρεμεί παραπομπή][11]. Ο απόηχος ήταν πολύ σημαντικός[εκκρεμεί παραπομπή] και τόνωσε το ηθικό του Ελληνικού λαού[εκκρεμεί παραπομπή]. Το πλήγμα ήταν μεγάλο για τις κατοχικές Αρχές και τους εγχώριους συνεργάτες τους.[12] Η ΕΣΠΟ διαλύθηκε και δεν επανεμφανίστηκε,[13] ενώ ο σκοπός της να στρατολογήσει νέους για τη Γαλάζια Ταξιαρχία που θα πολεμούσε στο πλευρό του Άξονα εναντίον της Σοβιετικής Ένωσης, αποσοβήθηκε[εκκρεμεί παραπομπή].[14] Η Ελλάδα είναι η μόνη χώρα της κατεχόμενης Ευρώπης που δεν έστειλε ταξιαρχία στο Ανατολικό Μέτωπο και κανένας Έλληνας δεν πολέμησε με ναζιστική στολή.[14][εκκρεμεί παραπομπή]
Η οπτική των Βρετανών για το σαμπόταζ
Οι Βρετανοί θέωρησαν το σαμποτάζ πρόωρο το οποίο θα έδινε αφορμή για δυσανάλογα αντίποινα ενώ θεώρησαν ότι σε αυτή τη χρονική συγκυρία υπήρχε ανάγκη για απεργίες που θα εμπόδιζαν τον μεταφορικό τομέα της κατεχόμενης Ελλάδας. Οι οδηγίες που δόθηκαν στο BBC ήταν να επισημαίνεται ο θαυμασμός στον αγώνα της αντίστασης των Ελλήνων χωρίς όμως να ενθαρύνονται τέτοιες ενεργειες. Η δυσαρέσκεια των Βρετανών δεν δημοσιοποιήθηκε, αφήνοντας την αίσθηση στα μέλη της οργάνωσης, οτι οι πράξεις της ΠΕΑΝ ήταν σε αρμονία με τη θέληση των συμμάχων[15]
Η οπτική του ΕΑΜ και του ΚΚΕ για το σαμποτάζ
Το ΕΑΜ θεώρησε το σαμποτάζ ως ατομική τρομοκρατία η οποία ήταν έργο ερασιτεχνών και θα εμπόδιζε την κινητοποίηση του λαού. Ενδεχομένως όμως να υπήρξε ενόχληση για το εντυπωσιακό σαμποτάζ καθώς πολλά στελέχη της νεολαίας του, είχαν εντυπωσιαστεί από την επίτευξη του. [16] Σύμφωνα με τον Ευάνθη Χατζηβασιλείου, η στάση του ΚΚΕ μπορεί να ερμηνευτεί ως μη ανοχή σε ένοπλο αγώνα που δεν έλεγχε το ίδιο αλλά και στην θεώρηση της ενέργειας ως ατομική τρομοκρατία.[17]
Παραπομπές
- ↑ Σαν Σήμερα. «Η ανατίναξη του κτιρίου της ΕΣΠΟ». sansimera.gr. ISTODATA Digital Agency.
- ↑ Χονδροματίδης, Ιάκωβος Περ. (2001). Η μαύρη σκιά στην Ελλάδα Εθνικοσοσιαλιστικές και φασιστικές οργανώσεις στην Ελλάδα του Μεσοπολέμου και της Κατοχής (1941-1944). Περισκόπιο.
- ↑ Jungle Report (20 Σεπτεμβρίου 2012). «20 Σεπτεμβρίου 1942: η ανατίναξη της ΕΣΠΟ». jungle-report.blogspot.com.
- ↑ Τουρνάκης, Στάθης (2010). Αλικάκος, Ηλίας, επιμ. ΠΕΑΝ, οι βομβιστές της Ελευθερίας. Αθήνα: Περισκόπιο. ISBN 9789609408752.
- ↑ Μυτιληναίος, Αντώνης (1997). Μαρτύρων Πορεία. Αθήνα: Επικαιρότητα. σελ. Οπισθόφυλλο. ISBN 9789602053522.
Στην "Μαρτύρων Πορεία", καταθέτει τις μνήμες του ο Αντώνης Μυτιληναίος. Ένας από τους πρωτεργάτες της ανατίναξης της ΕΣΠΟ στην περίοδο της κατοχής.
- ↑ Μηχανή του Χρόνου. «Θα ήθελα το αίμα μου να μην μας χωρίσει, αλλά να μας ενώσει. Η εκτέλεση του αεροπόρου Κώστα Περρίκου». www.mixanitouxronou.gr.
- ↑ Κατοχή, Αντίσταση 1941-1944, σελίδα 91
- ↑ ΠΕΑΝ (1941-1945): Πανελλήνιος Ένωση Αγωνιζόμενων Νέων Ευάνθης Χατζηβασιλείου Σύλλογος προς Διάδοσιν Ωφελίμων Βιβλίων, 2004 σελ 123
- ↑ Χονδροματίδης, Ιάκωβος Περ. (2001). Η μαύρη σκιά στην Ελλάδα Εθνικοσοσιαλιστικές και φασιστικές οργανώσεις στην Ελλάδα του Μεσοπολέμου και της Κατοχής (1941-1944). Περισκόπιο
- ↑ Κομνηνός, Βλάσης (20 Σεπτεμβρίου 2019). «20 Σεπτεμβρίου 1942 - Ανατίναξη της ναζιστικής οργάνωσης ΕΣΠΟ». ert.gr. ΕΡΤ (Ert Newmedia).
- ↑ Εφημερίδα Η Αυγή (28 Οκτωβρίου 2018). «Τιμή στον αντιστασιακό Κων. Περρίκο, που πρωτοστάτησε στην ανατίναξη των γραφείων της φιλοναζιστικής ΕΣΠΟ». avgi.gr.
- ↑ Έθνος της Κυριακής (4 Φεβρουαρίου 2018). «Περρίκος: Ο αεροπόρος που ανατίναξε ναζιστικό κτίριο Πατησίων και Γλάδστωνος». ethnos.gr. εφημερίδα Έθνος.
- ↑ Left (20 Σεπτεμβρίου 2012). «20 Σεπτεμβρίου 1942: η ανατίναξη της ΕΣΠΟ». left.gr.
- ↑ 14,0 14,1 Σώλου, Τέτη (20 Σεπτεμβρίου 2016). «Η ανατίναξη των γραφείων της προδοτικής ΕΣΠΟ από την αντιστασιακή οργάνωση ΠΕΑΝ: 74 χρόνια μετά». huffingtonpost.gr. Αθήνα: HuffPost Greece | HuffPost Holdings LLC.
- ↑ ΠΕΑΝ (1941-1945): Πανελλήνιος Ένωση Αγωνιζόμενων Νέων Ευάνθης Χατζηβασιλείου Σύλλογος προς Διάδοσιν Ωφελίμων Βιβλίων, 2004 σελ 122-3
- ↑ ΠΕΑΝ (1941-1945): Πανελλήνιος Ένωση Αγωνιζόμενων Νέων Ευάνθης Χατζηβασιλείου Σύλλογος προς Διάδοσιν Ωφελίμων Βιβλίων, 2004 σελ 150
- ↑ ΠΕΑΝ (1941-1945): Πανελλήνιος Ένωση Αγωνιζόμενων Νέων Ευάνθης Χατζηβασιλείου Σύλλογος προς Διάδοσιν Ωφελίμων Βιβλίων, 2004 σελ 147-8
Πηγές
- Μιχαηλίδης, Παναγιώτης Μ. (1991). «Αγαθουπόλεως 7. Μικρές ιστορίες από τη μεγάλη κατοχή». Εκδόσεις: Βιβλιοπωλείον της Εστίας. ISBN 9789600503579 — Ο Παναγιώτης Μιχαήλ Μιχαηλίδης έλαβε μέρος στην Εθνική Αντίσταση και ήταν ιδρυτικό στέλεχος της αντιστασιακής οργάνωσης ΠΕΑΝ.
- Σαν Σήμερα. Αφιερώματα / Β’ Παγκόσμιος Πόλεμος. «Η ανατίναξη του κτιρίου της ΕΣΠΟ» — Μία από τις κορυφαίες αντιστασιακές πράξεις κατά των Γερμανών κατακτητών και των Ελλήνων συνεργατών τους ήταν η πολύνεκρη ανατίναξη του κτιρίου της ναζιστικής ΕΣΠΟ.