Μιχάλης Κουνελάκης: Διαφορά μεταξύ των αναθεωρήσεων

Από τη Βικιπαίδεια, την ελεύθερη εγκυκλοπαίδεια
Περιεχόμενο που διαγράφηκε Περιεχόμενο που προστέθηκε
Χωρίς σύνοψη επεξεργασίας
Χωρίς σύνοψη επεξεργασίας
Γραμμή 1: Γραμμή 1:
{{πρόχειρο χρήστη+}}
{{πρόχειρο χρήστη+}}
{{Πληροφορίες καλλιτέχνη}}
{{Πληροφορίες καλλιτέχνη}}
Ο '''Μιχάλης Κουνελάκης''' του Αντωνίου (Κωνσταντινούπολη, 1898 – Αθήνα, 25/01/1966) ήταν Έλληνας σκηνοθέτης, συγγραφέας και κριτικός θεάτρου. Υπήρξε από τους πρώτους Έλληνες θεατρικούς σκηνοθέτες με αντίστοιχες σπουδές και για πολλά χρόνια σταδιοδρόμησε ως καθηγητής σε δραματικές σχολές. Μέσα από την πολυσχιδή παρουσία του στο ελληνικό θέατρο του Μεσοπολέμου συνέβαλλε σημαντικά στην αναγνώριση του ρόλου του σκηνοθέτη στο θέατρο και στην ανανέωση της θεατρικής κριτικής.
Ο '''Μιχάλης Κουνελάκης''' του Αντωνίου (Κωνσταντινούπολη, 1898 – Αθήνα, 25/01/1966) ήταν Έλληνας σκηνοθέτης, συγγραφέας και κριτικός θεάτρου. Υπήρξε από τους πρώτους Έλληνες θεατρικούς σκηνοθέτες με αντίστοιχες σπουδές και για πολλά χρόνια σταδιοδρόμησε ως καθηγητής σε δραματικές σχολές. Μέσα από την πολυσχιδή παρουσία του στο ελληνικό θέατρο του Μεσοπολέμου συνέβαλε σημαντικά στην αναγνώριση του ρόλου του σκηνοθέτη στο θέατρο και στην ανανέωση της θεατρικής κριτικής.


== Βιογραφικά στοιχεία ==
== Βιογραφικά στοιχεία ==
Ο Μιχάλης Κουνελάκης γεννήθηκε στην Κωνσταντινούπολη το 1898<ref>{{Cite journal|url=|title=Εκείνοι που έφυγαν: Μιχάλης Κουνελάκης|last=|first=|date=1966|journal=Θέατρο: έκδοση θεάτρου, μουσικής, χορού και κινηματογράφου|accessdate=|doi=|quote=|page=373}}</ref>{{efn|Ως έτος γέννησής του αναφέρεται σε κάποιες άλλες πηγές το έτος 1900.}} και για μεγάλο χρονικό διάστημα έζησε στη Ρουμανία. Φοίτησε στο [[Ζωγράφειο Λύκειο]] και έπειτα σπούδασε στο Βερολίνο (1922–1925) ιστορία της τέχνης,{{efn|Σύμφωνα με άλλες μαρτυρίες υποστηρίζεται .—μάλλον λανθεσμένα—ότι σπούδασε φιλολογία.}} αλλά και σκηνοθεσία<ref>{{Cite book|title=Η σκηνοθετική τέχνη στην Ελλάδα: η ανάδυση και η εδραίωση της τέχνης του σκηνοθέτη στο νεοελληνικό θέατρο|first=Αντώνης|last=Γλυτζουρής|publisher=Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης|isbn=978-960-524-330-2|year=2014|edition=2η|location=Ηράκλειο|page=163|quote=}}</ref> στο θεατρικό Εργαστήριο του [[Μαξ Ράινχαρντ]]. Είχε προηγηθεί η μαθητεία του στη Δραματική Σχολή Κωνσταντινουπόλεως και η συμμετοχή του ως μέλος του χορού στην παράσταση του ''Οιδίποδα Τυράννου'' που δόθηκε από τον θίασο Βεάκη – Νέζερ στην Κωνσταντινούπολη (1921). Το 1925 προσπάθησε χωρίς ιδιαίτερη επιτυχία να εργαστεί ως επαγγελματίας σκηνοθέτης στην Αθήνα. Εργάστηκε το 1925 στον θίασο Βεάκη–Νέζερ σκηνοθετώντας λίγες παραστάσεις και έπειτα αποχώρησε.<ref>Γλυτζουρής, Αντώνης., ''ό''.''π''., σ. 164-166.</ref> Η αποτυχία αυτή σχετίζεται κυρίως με το γεγονός ότι το επάγγελμα του σκηνοθέτη δεν είχε ακόμα καθιερωθεί ως θεσμός στην Ελλάδα εκείνη την εποχή και έπρεπε να υπάρξουν ισορροπίες με την ελληνική θεατρική παράδοση της διδασκαλίας των θεατρικών έργων παραστάσεων από τους θιασάρχες ή τους λογίους – συγγραφείς. Στη συνέχεια ο Μ. Κουνελάκης στράφηκε στην εκπαίδευση νέων ηθοποιών σε διάφορες δραματικές σχολές (Δραματική Σχολή του Ωδείου Αθηνών, Δραματική Σχολή Ελληνικού Ωδείου κ.α.). Παράλληλα, ασχολήθηκε και με τη θεατρική κριτική, την οποία άσκησε συστηματικά ως ένας από τους πρώτους επαγγελματίες κριτικούς θεάτρου και ανανεωτές της θεατρικής κριτικής στην Ελλάδα.<ref>{{Cite book|title=Η θεατρική κριτική στην Αθήνα του Μεσοπολέμου, Α΄ τόμος|first=Βαρβάρα|last=Γεωργοπούλου|publisher=Αιγόκερως|isbn=978-960-322-360-3|year=2008|location=Αθήνα|page=54|quote=}}</ref> Μέσα στη δεκαετία του '30, δημιούργησε κάποιους βραχύβιους θιάσους με ηθοποιούς μαθητές του (Μίμης Φωτόπουλος, Αδαμάντιος Λεμός κ.ά.) και παρουσίασε παραστάσεις σε διάφορα θέατρα και περιοχές της Αθήνας και της Ελλάδας. Μεταπολεμικά σκηνοθέτησε περιστασιακά για θιάσους του ελεύθερου θεάτρου (θίασος Αδ. Λεμού, θίασος Α. Λώρη, θίασος Λ. Καλλέργη – Δ. Σκύρα κ.ά.).{{efn|Στην υπάρχουσα βιβλιογραφία έχει επικρατήσει η άποψη ότι ο Μ. Κουνελάκης σταμάτησε να σκηνοθετεί επαγγελματικά με το τέλος του Μεσοπολέμου. Πιο πρόσφατες όμως, μελέτες τεκμηριώνουν τη σκηνοθετική του παρουσία μέχρι και λίγα χρόνια πριν το θάνατο του, το 1966.}}
Ο Μιχάλης Κουνελάκης γεννήθηκε στην Κωνσταντινούπολη το 1898<ref>{{Cite journal|url=|title=Εκείνοι που έφυγαν: Μιχάλης Κουνελάκης|last=|first=|date=1966|journal=Θέατρο: έκδοση θεάτρου, μουσικής, χορού και κινηματογράφου|accessdate=|doi=|quote=|page=373}}</ref>{{efn|Ως έτος γέννησής του αναφέρεται σε κάποιες άλλες πηγές το έτος 1900.}} και για μεγάλο χρονικό διάστημα έζησε στη Ρουμανία. Φοίτησε στο [[Ζωγράφειο Λύκειο]] και έπειτα σπούδασε στο Βερολίνο (1922–1925) ιστορία της τέχνης,{{efn|Σύμφωνα με άλλες μαρτυρίες υποστηρίζεται .—μάλλον λανθεσμένα—ότι σπούδασε φιλολογία.}} αλλά και σκηνοθεσία<ref>{{Cite book|title=Η σκηνοθετική τέχνη στην Ελλάδα: η ανάδυση και η εδραίωση της τέχνης του σκηνοθέτη στο νεοελληνικό θέατρο|first=Αντώνης|last=Γλυτζουρής|publisher=Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης|isbn=978-960-524-330-2|year=2014|edition=2η|location=Ηράκλειο|page=163|quote=}}</ref> στο Θεατρικό Εργαστήριο του [[Μαξ Ράινχαρντ]]. Είχε προηγηθεί η μαθητεία του στη Δραματική Σχολή Κωνσταντινουπόλεως και η συμμετοχή του ως μέλους του χορού στην παράσταση του ''Οιδίποδα Τυράννου,'' ππου δόθηκε από τον θίασο Βεάκη – Νέζερ στην Κωνσταντινούπολη (1921). Το 1925 προσπάθησε —χωρίς ιδιαίτερη επιτυχία— να εργαστεί ως επαγγελματίας σκηνοθέτης στην Αθήνα. Εργάστηκε το 1925 στον θίασο Βεάκη–Νέζερ, σκηνοθετώντας λίγες παραστάσεις, και έπειτα αποχώρησε.<ref>Γλυτζουρής, Αντώνης., ''ό''.''π''., σ. 164-166.</ref> Η αποτυχία αυτή σχετίζεται κυρίως με το γεγονός ότι το επάγγελμα του σκηνοθέτη δεν είχε ακόμα καθιερωθεί στην Ελλάδα εκείνη την εποχή και έπρεπε να υπάρξουν ισορροπίες με την ελληνική θεατρική παράδοση της διδασκαλίας των θεατρικών έργων και παραστάσεων από τους θιασάρχες ή τους λογίους – συγγραφείς. Στη συνέχεια, ο Μ. Κουνελάκης στράφηκε στην εκπαίδευση νέων ηθοποιών σε διάφορες δραματικές σχολές (Δραματική Σχολή του Ωδείου Αθηνών, Δραματική Σχολή Ελληνικού Ωδείου κ.ά.). Παράλληλα, ασχολήθηκε και με τη θεατρική κριτική, την οποία άσκησε συστηματικά ως ένας από τους πρώτους επαγγελματίες κριτικούς θεάτρου και ανανεωτές της θεατρικής κριτικής στην Ελλάδα.<ref>{{Cite book|title=Η θεατρική κριτική στην Αθήνα του Μεσοπολέμου, Α΄ τόμος|first=Βαρβάρα|last=Γεωργοπούλου|publisher=Αιγόκερως|isbn=978-960-322-360-3|year=2008|location=Αθήνα|page=54|quote=}}</ref> Μέσα στη δεκαετία του '30 δημιούργησε κάποιους βραχύβιους θιάσους, στους οποίους οι ηθοποιοί ήταν συχνά μαθητές του (Μίμης Φωτόπουλος, Αδαμάντιος Λεμός κ.ά.) και παρουσίασε παραστάσεις σε διάφορα θέατρα και περιοχές της Αθήνας και της υπόλοιπης Ελλάδας. Μεταπολεμικά σκηνοθέτησε περιστασιακά για θιάσους του ελεύθερου θεάτρου (θίασος Αδ. Λεμού, θίασος Α. Λώρη, θίασος Λ. Καλλέργη – Δ. Σκύρα κ.ά.).{{efn|Στην υπάρχουσα βιβλιογραφία έχει επικρατήσει η άποψη ότι ο Μ. Κουνελάκης σταμάτησε να σκηνοθετεί επαγγελματικά με το τέλος του Μεσοπολέμου. Πιο πρόσφατες όμως, μελέτες τεκμηριώνουν τη σκηνοθετική του παρουσία μέχρι και λίγα χρόνια πριν το θάνατο του, το 1966.}}


Από τα νεανικά του χρόνια και στη συνέχεια παράλληλα με τις θεατρικές δραστηριότητές του ασχολήθηκε με τη λογοτεχνική συγγραφή, Την εποχή που ζούσε στην Κωνσταντινούπολη δημοσίευσε ποιήματα και διηγήματα στα περιοδικά ''Ο Λόγος'' και ''Νέα Ζωή'', ενώ στη Πόλη εξέδωσε και το πρώτο του μυθιστόρημα (''Το παιδί της θάλασσας'', 1920). Όσο σπούδαζε στο Βερολίνο, αρθρογραφούσε στον ελληνικό Τύπο κυρίως για τις θεατρικές εξελίξεις στη Γερμανία. Μετά τον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο αφοσιώθηκε κυρίως στη συγγραφή θεατρικών έργων, πολλά από τα οποία παραστάθηκαν από γνωστούς θιάσους της Αθήνας. Επίσης, ασχολήθηκε και με τη μετάφραση τόσο θεατρικών έργων όσο και θεατρικών μελετημάτων και άρθρων. Περιστασιακά εργάστηκε και στον κινηματογράφο ως σκηνοθέτης και σεναριογράφος, αλλά και στο ραδιόφωνο ως σκηνοθέτης θεατρικών ραδιο–παραστάσεων. Διετέλεσε μέλος της Ένωσης Μουσικών και Θεατρικών Κριτικών, της Εταιρείας Ελλήνων Θεατρικών Συγγραφέων και της Εταιρείας Ελλήνων Λογοτεχνών. Υπήρξε παντρεμένος με την Φλώρα Βάου, ενώ η ηθοποιός Μιράντα Κουνελάκη ήταν ανιψιά του. Πέθανε στην Αθήνα στις 26 Ιανουαρίου 1966 και θάφτηκε στο Κοιμητήριο Ζωγράφου.
Από τα νεανικά του χρόνια και στη συνέχεια παράλληλα με τις θεατρικές δραστηριότητές του ασχολήθηκε με τη λογοτεχνική συγγραφή, Την εποχή που ζούσε στην Κωνσταντινούπολη δημοσίευσε ποιήματα και διηγήματα στα περιοδικά ''Ο Λόγος'' και ''Νέα Ζωή'', ενώ στη Πόλη εξέδωσε και το πρώτο του μυθιστόρημα (''Το παιδί της θάλασσας'', 1920). Όσο σπούδαζε στο Βερολίνο, αρθρογραφούσε στον ελληνικό Τύπο κυρίως για τις θεατρικές εξελίξεις στη Γερμανία. Μετά τον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο αφοσιώθηκε κυρίως στη συγγραφή θεατρικών έργων, πολλά από τα οποία παραστάθηκαν από γνωστούς θιάσους της Αθήνας. Επίσης, ασχολήθηκε και με τη μετάφραση τόσο θεατρικών έργων όσο και θεατρικών μελετημάτων και άρθρων. Περιστασιακά εργάστηκε και στον κινηματογράφο ως σκηνοθέτης και σεναριογράφος, αλλά και στο ραδιόφωνο ως σκηνοθέτης θεατρικών ραδιο–παραστάσεων. Διετέλεσε μέλος της Ένωσης Μουσικών και Θεατρικών Κριτικών, της Εταιρείας Ελλήνων Θεατρικών Συγγραφέων και της Εταιρείας Ελλήνων Λογοτεχνών. Υπήρξε παντρεμένος με την Φλώρα Βάου, ενώ η ηθοποιός Μιράντα Κουνελάκη ήταν ανιψιά του. Πέθανε στην Αθήνα στις 26 Ιανουαρίου 1966 και θάφτηκε στο Κοιμητήριο Ζωγράφου.

Έκδοση από την 15:43, 28 Σεπτεμβρίου 2020

Μιχάλης Κουνελάκης
Όνομα στη
μητρική γλώσσα
Μιχάλης Κουνελάκης (Ελληνικά)
Γέννηση1898
Κωνσταντινούπολη
Θάνατος25  Ιανουαρίου 1966
Αθήνα
Χώρα πολιτογράφησηςΕλλάδα
ΣπουδέςΔραματική Σχολή Ωδείου Αθηνών
Ιδιότητασκηνοθέτης, συγγραφέας και κριτικός θεάτρου
ΣυγγενείςΜιράντα Κουνελάκη (ανιψιά)

Ο Μιχάλης Κουνελάκης του Αντωνίου (Κωνσταντινούπολη, 1898 – Αθήνα, 25/01/1966) ήταν Έλληνας σκηνοθέτης, συγγραφέας και κριτικός θεάτρου. Υπήρξε από τους πρώτους Έλληνες θεατρικούς σκηνοθέτες με αντίστοιχες σπουδές και για πολλά χρόνια σταδιοδρόμησε ως καθηγητής σε δραματικές σχολές. Μέσα από την πολυσχιδή παρουσία του στο ελληνικό θέατρο του Μεσοπολέμου συνέβαλε σημαντικά στην αναγνώριση του ρόλου του σκηνοθέτη στο θέατρο και στην ανανέωση της θεατρικής κριτικής.

Βιογραφικά στοιχεία

Ο Μιχάλης Κουνελάκης γεννήθηκε στην Κωνσταντινούπολη το 1898[1][α] και για μεγάλο χρονικό διάστημα έζησε στη Ρουμανία. Φοίτησε στο Ζωγράφειο Λύκειο και έπειτα σπούδασε στο Βερολίνο (1922–1925) ιστορία της τέχνης,[β] αλλά και σκηνοθεσία[2] στο Θεατρικό Εργαστήριο του Μαξ Ράινχαρντ. Είχε προηγηθεί η μαθητεία του στη Δραματική Σχολή Κωνσταντινουπόλεως και η συμμετοχή του ως μέλους του χορού στην παράσταση του Οιδίποδα Τυράννου, ππου δόθηκε από τον θίασο Βεάκη – Νέζερ στην Κωνσταντινούπολη (1921). Το 1925 προσπάθησε —χωρίς ιδιαίτερη επιτυχία— να εργαστεί ως επαγγελματίας σκηνοθέτης στην Αθήνα. Εργάστηκε το 1925 στον θίασο Βεάκη–Νέζερ, σκηνοθετώντας λίγες παραστάσεις, και έπειτα αποχώρησε.[3] Η αποτυχία αυτή σχετίζεται κυρίως με το γεγονός ότι το επάγγελμα του σκηνοθέτη δεν είχε ακόμα καθιερωθεί στην Ελλάδα εκείνη την εποχή και έπρεπε να υπάρξουν ισορροπίες με την ελληνική θεατρική παράδοση της διδασκαλίας των θεατρικών έργων και παραστάσεων από τους θιασάρχες ή τους λογίους – συγγραφείς. Στη συνέχεια, ο Μ. Κουνελάκης στράφηκε στην εκπαίδευση νέων ηθοποιών σε διάφορες δραματικές σχολές (Δραματική Σχολή του Ωδείου Αθηνών, Δραματική Σχολή Ελληνικού Ωδείου κ.ά.). Παράλληλα, ασχολήθηκε και με τη θεατρική κριτική, την οποία άσκησε συστηματικά ως ένας από τους πρώτους επαγγελματίες κριτικούς θεάτρου και ανανεωτές της θεατρικής κριτικής στην Ελλάδα.[4] Μέσα στη δεκαετία του '30 δημιούργησε κάποιους βραχύβιους θιάσους, στους οποίους οι ηθοποιοί ήταν συχνά μαθητές του (Μίμης Φωτόπουλος, Αδαμάντιος Λεμός κ.ά.) και παρουσίασε παραστάσεις σε διάφορα θέατρα και περιοχές της Αθήνας και της υπόλοιπης Ελλάδας. Μεταπολεμικά σκηνοθέτησε περιστασιακά για θιάσους του ελεύθερου θεάτρου (θίασος Αδ. Λεμού, θίασος Α. Λώρη, θίασος Λ. Καλλέργη – Δ. Σκύρα κ.ά.).[γ]

Από τα νεανικά του χρόνια και στη συνέχεια παράλληλα με τις θεατρικές δραστηριότητές του ασχολήθηκε με τη λογοτεχνική συγγραφή, Την εποχή που ζούσε στην Κωνσταντινούπολη δημοσίευσε ποιήματα και διηγήματα στα περιοδικά Ο Λόγος και Νέα Ζωή, ενώ στη Πόλη εξέδωσε και το πρώτο του μυθιστόρημα (Το παιδί της θάλασσας, 1920). Όσο σπούδαζε στο Βερολίνο, αρθρογραφούσε στον ελληνικό Τύπο κυρίως για τις θεατρικές εξελίξεις στη Γερμανία. Μετά τον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο αφοσιώθηκε κυρίως στη συγγραφή θεατρικών έργων, πολλά από τα οποία παραστάθηκαν από γνωστούς θιάσους της Αθήνας. Επίσης, ασχολήθηκε και με τη μετάφραση τόσο θεατρικών έργων όσο και θεατρικών μελετημάτων και άρθρων. Περιστασιακά εργάστηκε και στον κινηματογράφο ως σκηνοθέτης και σεναριογράφος, αλλά και στο ραδιόφωνο ως σκηνοθέτης θεατρικών ραδιο–παραστάσεων. Διετέλεσε μέλος της Ένωσης Μουσικών και Θεατρικών Κριτικών, της Εταιρείας Ελλήνων Θεατρικών Συγγραφέων και της Εταιρείας Ελλήνων Λογοτεχνών. Υπήρξε παντρεμένος με την Φλώρα Βάου, ενώ η ηθοποιός Μιράντα Κουνελάκη ήταν ανιψιά του. Πέθανε στην Αθήνα στις 26 Ιανουαρίου 1966 και θάφτηκε στο Κοιμητήριο Ζωγράφου.

Επαγγελματική πορεία

Περίοδος Μεσοπολέμου

Η πρώτη επαγγελματική σκηνοθεσία του Μ. Κουνελάκη στην Ελλάδα πραγματοποιήθηκε τον Απρίλιο του 1925, με την παράσταση Οιδίπους Τύραννος από το θίασο Βεάκη – Νέζερ.[δ] Η συνεργασία του με τον θίασο του Αιμίλιου Βεάκη και του Χριστόφορου Νέζερ απέδωσε τρεις ακόμα θεατρικές παραγωγές (Ο φιλάργυρος, Οι δίδυμοι του Μπράιτον, Σέντζας). Μετά την μάλλον απογοητευτική εμπειρία[5] από τη συνεργασία του με τον θίασο Βεάκη–Νέζερ επικεντρώθηκε επαγγελματικά στη θεατρική κριτική και στη διδασκαλία σε δραματικές σχολές. Ως κριτικός αρθρογράφησε σε εφημερίδες και σε περιοδικά τέχνης (Πολιτεία, Ελεύθερος Λόγος, Βραδυνή, Μουσικά Χρονικά κ.ά.) από τα μέσα της δεκαετίας του '20 ως τα μέσα της δεκαετίας του '30. Τα κριτικά του σημειώματα χαρακτηριζόταν από τη γνώση και κατανόηση των θεατρικών ρευμάτων της πρωτοπορίας στην Ευρώπη, από την προσπάθεια ανάδειξης της σημασίας του επαγγέλματος του σκηνοθέτη και από την προώθηση ανανεωτικών πρακτικών στον τρόπο συγγραφής των κριτικών κειμένων (διαχωρισμός δράματος από παράσταση, χωριστή τεκμηρίωση των συντελεστών μιας παράστασης). Μέσα λοιπόν, από τις κριτικές του πήρε μέρος και στην συζήτηση που διεξαγόταν σε επίπεδο Ελλήνων διανοούμενων για μια σειρά θεωρητικών ζητημάτων αναφορικά με την θεατρική κριτική.[6] Το 1927 έδωσε μία σειρά διαλέξεων για το επάγγελμα του σκηνοθέτη και την έννοια της σκηνοθεσίας, οι οποίες συγκεντρώθηκαν και εκδόθηκαν σε μονογραφία. Η έκδοση αυτή αποτέλεσε το μόνο αυτοτελές δοκίμιο που εκδόθηκε στην Ελλάδα έως και το τέλος του Μεσοπολέμου και που αναφερόταν στο ρόλο του σκηνοθέτη.[7]

Παράλληλα, ως καθηγητής στις διάφορες δραματικές σχολές στις οποίες εργάστηκε, προσπάθησε να καθιερώσει τις νέες ευρωπαϊκές ερμηνευτικές και σκηνοθετικές τάσεις (παραστάσεις συνόλου κ.ά.) και να φέρει τους μαθητές του σε επαφή με τη σύγχρονή τους πρωτοποριακή δραματουργία. Επιπλέον, υπήρξε από τους πρώτους που δίδαξαν το μάθημα της σκηνοθεσίας στην Ελλάδα (Εθνικό Ωδείο).[8] Ως προς αυτήν την κατεύθυνση συχνά στις παραστάσεις επίδειξης των δραματικών σχολών επέλεγε και παρουσίαζε μεταξύ άλλων και θεατρικά έργα της πρωτοπορίας, πολλά από τα οποία παίζονται για πρώτη φορά στην Ελλάδα. Ενδεικτικά αναφέρονται, η σουρεαλιστική σάτιρα Κνόκ ή ο θρίαμβος της ιατρικής του Ζυλ Ρομαίν (Ωδείο Πειραιά 1928), το νατουραλιστικό δράμα του Άρτουρ Σνίτσλερ Κληροδότημα (Ωδείο Αθηνών 1928), τα μονόπρακτα του Αντόν Τσέχοφ Κύκνειο άσμα (Ωδείο Αθηνών 1929) και Οι βλαβερές συνέπειες του καπνού (Ωδείο Αθηνών 1930) κ.ά.[9] Σύμφωνα με μαρτυρίες σε κάποιες από της παραστάσεις επίδειξης που παρουσίασε, συμμετείχε και ως ηθοποιός.[10] Για τις ανάγκες των παραστάσεων αυτών, συχνά ο Κουνελάκης μετέφραζε και διασκεύαζε ο ίδιος τα θεατρικά κείμενα (Τσέχοφ, Χάουπτμαν), αρκετά από τα οποία σύμφωνα τη συνήθεια της εποχής αποδίδονταν με τους τίτλους παραλλαγμένους σε σημαντικό βαθμό π.χ. το Κύκνειο άσμα του Τσέχοφ το μετέφρασε ως Τραγικός χωρίς να το θέλει. Το ρόλο του μεταφραστή τον διατήρησε και ως ανεξάρτητη επαγγελματική ιδιότητα, μεταφράζοντας και για επαγγελματικούς θιάσους (Τιτάνικ Βαλς, θίασος Κοτοπούλη κ.ά.).

Στα τέλη του 1932 δημιούργησε τον θίασο «Καλλιτεχνικόν Θέατρον Αθηνών» με τη συμμετοχή νέων ηθοποιών, οι οποίοι είχαν υπάρξει μαθητές του. Ο Μ. Κουνελάκης είχε αναλάβει τη διεύθυνση του θιάσου, τη σκηνοθεσία των παραστάσεων και ενίοτε και τις μεταφράσεις τον έργων. Αρχικά ο θίασος έδωσε κάποιες παραστάσεις στο Δημοτικό Θέατρο Πειραιά (Πειρασμός, Ο θειόκας ονειρεύθηκε) και έπειτα εγκαταστάθηκε για λίγους μήνες, στο Θέατρο Ατλαντίς (Εξάρχεια).[11] Από τον Μάιο ως του Αύγουστο του 1933 παρουσίασε δώδεκα θεατρικές παραγωγές έργων κυρίως του σύγχρονου ξένου δραματολογίου. Το ελληνικό ρεπερτόριο του θιάσου απαρτίζονταν από τέσσερα ελληνικά θεατρικά έργα νέων συγγραφέων (Αγάπες του Δ. Μπόγρη, Χρυσές καρδιές του Τ. Ραυτόπουλου, Η εξέλιξις του Γ. Κούρτη και Καμπούρης του Κ. Βαλασίδη). Η κριτική αρχικά ήταν θετική ως προς την προσπάθεια δημιουργίας ενός θιάσου με καλλιτεχνικές βλέψεις όμως, στην πορεία η πλειονότητα των κριτικών αδιαφόρησε για τις παραστάσεις του θιάσου ή ήταν επικριτική.[12] Υπάρχουν αρνητικές αναφορές είτε για την ποιότητα των παραστάσεων και των ερμηνειών είτε για τις επιλογές του δραματολογίου. Ο Κουνελάκης αντίθετα με τις παραστάσεις επίδειξης των δραματικών σχολών, όπου συχνά επέλεγε να παρουσιάσει έργα που θεωρούνταν ότι άνηκαν στην πρωτοπορία της εποχής, όταν δημιούργησε το δικό του θεατρικό σχήμα ακολούθησε την επικρατούσα παράδοση με το ανέβασμα συμβατικών έργων ρεαλισμού —τα γνωστά "καλοφτιαγμένα" έργα— αλλά, ακόμα και βουλεβάρτων.[13] Οι επιλογές αυτές μάλλον καθορίστηκαν από τις οικονομικές ανάγκες του θιάσου. Η οικονομική δυσπραγία φαίνεται ότι ήταν και ο βασικός λόγος συνεργασίας του θιάσου με τον παλαίμαχο τότε, ηθοποιό Θεμιστοκλή Νέζερ και η παρουσίαση παραστάσεων σε διάφορα μέρη στην ευρύτερη περιοχή της Αθήνας. Μία προσπάθεια που με τα τότε θεατρικά δεδομένα θύμιζε περισσότερο μπουλούκι, αλλά ίσως με βάση τις σημερινές θεατρικές πρακτικές να μπορεί να ιδωθεί ως μια πρώιμη προσπάθεια θεατρική αποκέντρωσης.[14]

Στο πλαίσιο αυτής της «θεατρική αποκέντρωσης» ο Μ. Κουνελάκης συγκροτεί τον θίασο «Νέα Σκηνή» και την περίοδο 1938/39 οργ'ανωσε μία σειρά από περιοδείες σε διάφορες πόλεις της Ελλάδας (Πάτρα, Βόλος κ.ά.). Το ρεπερτόριο που κατάρτισε περιελάμβανε κυρίως έργα νεοελλήνων θεατρικών συγγραφέων και δευτερευόντως ξένων σύγχρονων δημιουργών. Ενδεικτικά αναφέρονται: οι κωμωδίες του Θεόδωρου Συναδινού Καλώς ήλθες και Ευτυχώς επτωχεύσαμεν, το έργο του Γρηγορίου Ξενόπουλου Φοιτητές, η κωμωδία του Ντάριο Νικοντέμι Η σκιά, μια θεατρική διασκευή του μυθιστορήματος του Εμίλ Ζολά Η ταβέρνα κ.ά, Η τελευταία επαγγελματική σκηνοθετική του προσπάθεια για την περίοδο αυτήν εντοπίζεται τον Αύγουστο του 1939, όταν παρουσίασε με το νέο θεατρικό του σχήμα τη «Νεοελληνική Σκηνή» το έργο του Δημήτρη Βουρνά Καθόμαστε σε πολυκατοικίες (Θέατρο Δελφοί).

Μία ακόμα πτυχή της καλλιτεχνικής του πολυπραγμοσύνης αποτέλεσε η ενασχόληση του με τον κινηματογράφο. Το 1930 σκηνοθέτησε τη βουβή ελληνική ταινία Τα γαλάζια κεριά, η οποία βασίζονταν μυθιστόρημα του Σπύρου Ποταμιάνου «Το αγκάθι». Επίσης, ασχολήθηκε με την κινηματογραφική εταιρεία Ακρόπολις Φιλμ.[15]

Μεταπολεμική περίοδος

Στη διάρκεια της Κατοχής ο Μ. Κουνελάκης επικεντρώθηκε στη διδασκαλία στη Δραματική Σχολή του Ελληνικού Ωδείου, τη διεύθυνση του οποίου ανέλαβε εκείνη την περίοδο, και στη συγγραφή θεατρικών έργων. Το έργο του Τα μάγια διακρίθηκε το 1941 στον Καλοκαιρίνειο Δραματικό Διαγωνισμό που διοργάνωνε ο Φιλολογικός Σύλλογος Παρνασσός. Το 1944 έγραψε τη σατιρική κωμωδία Η απαγωγή της Σμαράγδως, το πιο αναγνωρισμένο και πολυπαιγμένο έργο του, το οποίο υπέβαλλε στο Εθνικό Θέατρο χωρίς όμως θετική εξέλιξη.[16] Η πρώτη θεατρική παραγωγή του έργου έγινε το καλοκαίρι του 1947 από την Εταιρία Ελληνικού Θεάτρου του Τζαβαλά Καρούσου[ε] (Θέατρο Μακέδο).και γνώρισε την ανταπόκριση του κοινού, έτσι ώστε συμπεριλήφθηκε άμεσα στο ρεπερτόριο και άλλων θιάσων (Θίασος Νέων Καλλιτεχνών 1948, Θίασος Αδ. Λεμού 1948, Θίασος Β. Αργυρόπουλου 1949). Η κωμωδία αυτή γνώρισε αρκετές ακόμα παραγωγές κατά τη διάρκεια των επόμενων δεκαετιών (Κ.Θ.Β.Ε. 1977, Εθνικό Θέατρο 1995 κ.ά.), ενώ εξακολουθεί να παίζεται μέχρι και σήμερα τόσο από επαγγελματικούς όσο και από ερασιτεχνικούς θιάσους. Οι θεατρικοί κριτικοί στην πλειονότητα τους υποδέχτηκαν το έργο με θετικά σχόλια, κατατάσσοντας το στα άρτια σύγχρονα ελληνικά θεατρικά έργα,[17] θεωρώντας το ως μία από τις καλύτερες ελληνικές κωμωδίες[18] κ.ά. Εντελώς αντίθετη αντιμετώπιση είχαν τα επόμενα έργα του Μ. Κουνελάκη που ανέβηκαν επί σκηνής, τόσο από το κοινό όσο και από την κριτική (Τα δίδυμα της Αγίας Ελεούσας, Το ενοικιοστάσιο, Ερωτική καθοδήγηση, Ο Θεόφιλος και οι κληρονόμοι του). Οι κριτικές υπήρξαν έντονα αρνητικές, στα όρια της απαξίωσης του συγγραφέα, στοιχείο που συμπυκνώνεται σε μεταγενέστερο σχόλιο του εκδότη του περιοδικού «Θέατρο»: «Θα μείνει μόνο η "Αρπαγή της Σμαράγδως". Κι αν είχε κάνει μόνον αυτό στη ζωή του, θα ήταν πολύ πιο κερδισμένος».[19] Κάποια από τα θεατρικά έργα που είχε γράψει δεν παραστάθηκαν ποτέ στο επαγγελματικό θέατρο (Τα μάγια, Ο έφεδρος κ.ά.)

Το καλοκαίρι του 1946 ο Μ. Κουνελάκης δημιούργησε τον τελευταίο θίασο του, την «Ελληνική Κωμωδία». Με έδρα το Θέατρο Βέρα παρουσίασε δύο παραγωγές, το έργο Δακτυλογράφος ζητεί θέσιν του Τίμου Μωραϊτίνη και Ο απένταρος εκατομμυριούχος του Νίκου Βυζαντινού. Η επόμενη σκηνοθετική δουλειά του πραγματοποιήθηκε στον θίασο του παλιού μαθητή του, του Αδ. Λεμού με την παρουσίαση του έργου Τιτάνικ βαλς του Τούντορ Μουσατέσκο (Διονύσια, 1949). Το 1954 επανήλθε σκηνοθετικά στο ίδιο έργο για λογαριασμό του θιάσου Λ. Καλλέργη – Δάφνη Σκούρα παρουσιάζοντας το όμως, υπό τον τίτλο Βουλευτής με το ζόρι (Θέατρο Ραντάρ 1954).[20] Το καλοκαίρι του 1954 πραγματοποίησε μία ακόμα σκηνοθεσία —μάλλον και την τελευταία του σε επαγγελματικό θίασο— με την παράσταση του έργου του Θ. Συναδινού Σατανάς (Θίασος Άννας Λώρη). Επιπλέον, το 1952 ο Μ. Κουνελάκης σκηνοθετεί στο αρχαίο θέατρο του Άργους την παράσταση Παλαμήδης στο πλαίσιο μίας συνεργασίας του τοπικού Συλλόγου Αργείων «Ο Δαναός» και του θεατρικού παραρτήματος του Ελληνικού Ωδείου στο Ναύπλιο.[21][ζ] Στην παράσταση αυτή συμμετείχαν μαθητές του Ωδείου ως μέλη του χορού και επαγγελματίες ηθοποιοί στους βασικούς ρόλους (Μ. Κατράκης, Β. Ανδρεόπουλος, Δ. Βεάκης, Ν. Περγιάλης κ.ά). Πρόκειται για μια παράσταση η εξέταση της οποίας αναδεικνύει μεταξύ άλλων, στοιχεία για το εύρος των δράσεων του Ελληνικού Ωδείου υπό τη διεύθυνση του Μ. Κουνελάκη,[η] για τη συμβολή του στο «μπόλιασμα» των παραστάσεων επίδειξης των δραματικών σχολών με το ημί–επαγγελματικό θέατρο, αλλά και για την ενασχόληση του ίδιου του Κουνελάκη στο ημί–επαγγελματικό θέατρο.

Τέλος, κατά τη δεύτερη μεταπολεμική δεκαετία ασχολήθηκε συστηματικά με την παρουσίαση θεατρικών έργων στο ραδιόφωνο είτε ως σκηνοθέτης είτε ως συγγραφέας ή μεταφραστής. Παρουσίασε κάποια θεατρικά κείμενα που έγραψε ο ίδιος ειδικά για το ραδιόφωνο (Ερωτική απαγωγή, Απ’ το παράθυρο, Η γούνα) αλλά και μια σειρά έργα πρόζας άλλων δραματουργών. Αναφέρονται ενδεικτικά: Το κύκνειο άσμα του Α. Τσέχοφ με ερμηνευτή τον Αιμ. Βεάκη (1951), το έργο του Δ. Κορομηλά Η τύχη της Μαρούλας (1952), το μονόπρακτο του Γρ. Ξενόπουλου Καβαλλερία Ποπολάνα (1955) κ.ά. Παράλληλα, διασκεύασε και σκηνοθέτησε για το ραδιόφωνο και κάποιες οπερέτες, όπως: Η κόρη της καταιγίδας του Θ. Σακελλαρίδη (1958), Η γυναίκα του δρόμου του Ν. Χατζηαποστόλου, Όνειρο αποκριάτικης βραδιάς των Τ. Μωραϊτίνη και Ιωσήφ Ριτσιάρδη (1959) κ.ά. Επίσης, έγραψε και το σενάριο για την κινηματογραφική ταινία Άντρα θέλω με πυγμή (1959) της Νικολς Φίλμ με πρωταγωνίστρια την Καλή Καλό.

Εργογραφία

Λογοτεχνία

  • Κουνελάκης, Μιχάλης. Το παιδί της θάλασσας (μυθιστόρημα)
  • Κουνελάκης, Μιχάλης.«Το κεφάλι του σκελετού», Ο Λόγος 1 (Νοέμβριος 1918), σ. 13–19 (διήγημα)
  • Κουνελάκης, Μιχάλης.«Χριστούγεννα», Ο Λόγος 3 (Ιανουάριος 1919), σ. 91–94 (διήγημα)
  • Κουνελάκης, Μιχάλης.«Αμαρτίες», Ο Λόγος 7 (Μάρτιος 1919), σ. 253–256 (διήγημα)
  • Κουνελάκης, Μιχάλης.«Το αγρίμι», Ο Λόγος 10 (Αύγουστος 1919), σ. 380–384 (διήγημα)
  • Κουνελάκης, Μιχάλης.«Το αγρίμι: (συνέχεια από το προηγούμενο φυλλάδιο)», Ο Λόγος 11 (Σεπτέμβριος 1919), σ. 427–433 (διήγημα)
  • Κουνελάκης, Μιχάλης.«Το αγρίμι: (συνέχεια από το προηγούμενο φυλλάδιο)», Ο Λόγος 12 (Οκτώβριος 1919), σ. 451–459 (διήγημα)
  • Κουνελάκης, Μιχάλης.«Ζουντανές ζουγραφίες», Ο Λόγος 3 (Ιανουάριος 2020), σ. 109–112 (διήγημα)
  • Κουνελάκης, Μιχάλης. Η σκηνοθεσία: η διάλεξις. [Πειραιάς]: Τύποις Σώμου και Καλλινη 1927 (δοκίμιο)
  • Κουνελάκης, Μιχάλης. Ο έφεδρος: πολεμικό χρονικό σε τρεις πράξεις. Αθήνα: Θεατρική Βιβλιοθήκη, 1946. (θέατρο)
  • Κουνελάκης, Μιχάλης. Η απαγωγή της Σμαράγδως: κωμωδία σε τέσσερα μέρη. Αθήνα: Τυπ. Βελονιάδη, 1951. (θέατρο)


Ενδεικτική αρθρογραφία

Ενδεικτική κριτικογραφία

Σημειώσεις

  1. Ως έτος γέννησής του αναφέρεται σε κάποιες άλλες πηγές το έτος 1900.
  2. Σύμφωνα με άλλες μαρτυρίες υποστηρίζεται .—μάλλον λανθεσμένα—ότι σπούδασε φιλολογία.
  3. Στην υπάρχουσα βιβλιογραφία έχει επικρατήσει η άποψη ότι ο Μ. Κουνελάκης σταμάτησε να σκηνοθετεί επαγγελματικά με το τέλος του Μεσοπολέμου. Πιο πρόσφατες όμως, μελέτες τεκμηριώνουν τη σκηνοθετική του παρουσία μέχρι και λίγα χρόνια πριν το θάνατο του, το 1966.
  4. Παράσταση όπου μάλλον ο ρόλος του ήταν διεκπεραιωτικός καθώς σύμφωνα με μαρτυρίες της εποχής ο Βεάκης και ο Νέζερ επέλεξαν να ακολουθήσουν τη διδασκαλία της παράστασης που είχε σκηνοθετήσει ο Φώτος Πολίτης.
  5. Ο Καρούσος θα εντάξει την Απαγωγή της Σμαράγδως στο ρεπερτόριο του θιάσου του και θα επαναλάβει παραστάσεις της σε αρκετές περιοδείες του τα μετ' έπειτα χρόνια.
  6. Ανάμεσα στου δύο εμπλεκόμενους φορείς υπογράφτηκε λεπτομερείς σύμβαση συνεργασίας με αναφορές στους συντελεστές, στις ημερομηνίες και στις αμοιβές.
  7. Η λειτουργία του Παραρτήματος του Ωδείου στο Ναύπλιο (1946–1963) σχεδόν ταυτίζεται με τη θητεία του Μ. Κουνελάκη στη διεύθυνση του Ωδείου.

Παραπομπές

  1. «Εκείνοι που έφυγαν: Μιχάλης Κουνελάκης». Θέατρο: έκδοση θεάτρου, μουσικής, χορού και κινηματογράφου: 373. 1966. 
  2. Γλυτζουρής, Αντώνης (2014). Η σκηνοθετική τέχνη στην Ελλάδα: η ανάδυση και η εδραίωση της τέχνης του σκηνοθέτη στο νεοελληνικό θέατρο (2η έκδοση). Ηράκλειο: Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης. σελ. 163. ISBN 978-960-524-330-2. 
  3. Γλυτζουρής, Αντώνης., ό.π., σ. 164-166.
  4. Γεωργοπούλου, Βαρβάρα (2008). Η θεατρική κριτική στην Αθήνα του Μεσοπολέμου, Α΄ τόμος. Αθήνα: Αιγόκερως. σελ. 54. ISBN 978-960-322-360-3. 
  5. Κουνελάκης, Μιχάλης (14/06/1925). «Η σκηνοθεσία. Η Ελλάς δεν ανέχεται τας ειδικότητας». Ελεύθερος Τύπος [Αθήνα]. 
  6. Γεωργοπούλου, Βαρβάρα (2008). Η θεατρική κριτική στην Αθήνα του Μεσοπολέμου, Β' τόμος. Αθήνα: Αιγόκερως. σελ. 367. ISBN 978-960-322-361-0. 
  7. Γλυτζουρής, Αντώνης. ό.π., σ. 165.
  8. Γλυτζουρής, Αντώνης. ό.π., σ. 269.
  9. Βασιλείου, Αρετή (2005). Εκσυγχρονισμός ή παράδοση; : το θέατρο πρόζας στην Αθήνα του Μεσοπολέμου. Αθήνα: Μεταίχμιο. σελ. 178, 203, 263. ISBN 960-375-810-8. 
  10. Κυριακός, Κωνσταντίνος (1995). Τα έργα του Τσέχοφ στην ελληνική σκηνή (1902-1993) [διδακτορική διατριβή]. Θεσσαλονίκη: Α.Π.Θ. - Τμήμα Φιλολογίας. σελ. 442. 
  11. Βασιλείου, Αρετή. ο.π., σ. 64.
  12. Γεωργοπούλου, Βαρβάρα (Α' τόμος). ό.π., σ. 197-198
  13. Βασιλείου, Αρετή. ό.π., σ. 330.
  14. Χατζηδάκης, Γιώργος (1995). «Αναζητώντας τον Μιχάλη Κουνελάκη». Η απαγωγή της Σμαράγδως [θεατρικό πρόγραμμα]. Αθήνα: Εθνικό Θέατρο. σελ. 20. 
  15. «Σκηνοθεσία: πως γίνεται το θέατρον. Η Ελλάς δεν ανέχεται τας ειδικότητας». Ελεύθερος Τύπος [Αθήνα]: σελ. 1. 14-06-1925. https://srv-web1.parliament.gr/display_doc.asp?item=45877&seg=0&current=10494675. Ανακτήθηκε στις 22 Αυγούστου 2020. 
  16. Κουνελάκης, Μιχάλης (09/08/1947). «Η σημερινή πρώτη». Τα Νέα [Αθήνα]: σελ. 2. 
  17. Παράσχος, Κλέων (12/08/1947). «"Η απαγωγή της Σμαράγδως". Κωμωδία του κ. Μιχ. Κουνελάκη, "Εταιρία Ελληνικού Θεάτρου"». Η Καθημερινή [Αθήνα]. 
  18. Θρύλος, Άλκης (1978). Το ελληνικό θέατρο, τόμος Δ΄: 1945-1948. Αθήναι: Ίδρυμα Κώστα και Ελένης Ουράνη. σελ. 339. 
  19. «Το δίμηνο». Θέατρο (25): 58. Γενάρης - Φλεβάρης 1966. https://ejournals.lib.uoc.gr/index.php/theatre/issue/view/60/ΘΕΑΤΡΟ%20Χρόνος%20Ε%27%2C%20Τεύχος%2025%2C%20Γενάρης%20-%20Φλεβάρης%201966. Ανακτήθηκε στις 25 Αυγούστου 2020. 
  20. Σταματοπούλου, Ελένη (2017). «Παράρτημα: παραστασιογραφία». Το νεοελληνικό θέατρο στα μεταπολεμικά χρόνια (1944-1967) [διδακτορική διατριβή] (PDF). Θεσσαλονίκη: Α.Π.Θ. - Σχολή Καλών Τεχνών - Τμήμα Θεάτρου. 
  21. Βελιώτη - Γεωργοπούλου, Μαρία (2018). «Η ναυπλιακή τραγωδία Παλαμήδης». Θέατρο και Δημοκρατία: με αφορμή τη συμπλήρωση 40 χρόνων από την αποκατάσταση της Δημοκρατίας (Πρακτικά Ε' Πανελληνίου Θεατρολογικού Συνεδρίου, Αθήνα 2014), Α΄ τόμος. Αθήνα: ΕΚΠΑ - Τμήμα Θεατρικών Σπουδών. σελ. 157-158. ISBN 978-618-84080-3-6. 

Παραστασιογραφία

I. Λίστα με παραστάσεις που σκηνοθέτησε ο Μ. Κουνελάκης.

II. Κατάλογος ελληνικών παραστάσεων των θεατρικών έργων του Μ. Κουνελάκη.

Αυτός ο κατάλογος ενημερώνεται περιοδικά με μηχανικό τρόπο από ένα bot. Επεξεργασίες σε αυτό τον κατάλογο από χρήστες με το συνηθισμένο «χειροκίνητο» τρόπο θα αναιρεθούν με την επόμενη ανανέωση από το bot!

WQS | PetScan | YASGUI | Βρείτε εικόνες
χρονική περίοδος παράσταση εταιρεία παραγωγής θέατρο σκηνοθέτης
Ελληνική Θεατρική Περίοδος 1951/1952 Η απαγωγή της Σμαράγδως Εταιρεία Ελληνικού Θεάτρου Τζαβαλά Καρούζου Θέατρο Ντο Ρε Τζαβαλάς Καρούσος
Ελληνική Θεατρική Περίοδος 1977/1978 Η απαγωγή της Σμαράγδως Κρατικό Θέατρο Βορείου Ελλάδος περιοδεία Κωστής Μιχαηλίδης
Ελληνική Θεατρική Περίοδος 1994/1995 Η απαγωγή της Σμαράγδως Εθνικό Θέατρο Ελλάδας περιοδεία Αδαμάντιος Λεμός
Τέλος αυτόματα δημιουργημένου καταλόγου.

Περισσότερες πληροφορίες για κάθε παράσταση εμφανίζονται ενεργοποιώντας τον σύνδεσμο που υπάρχει στο όνομα της κάθε παράστασης

Βιβλιογραφία

  • Βασιλείου, Αρετή. Εκσυγχρονισμός ή παράδοση; : το θέατρο πρόζας στην Αθήνα του Μεσοπολέμου. Αθήνα: Μεταίχμιο, 2005.
  • Βελιώτη - Γεωργοπούλου, Μαρία. «Η ναυπλιακή τραγωδία Παλαμήδης»στο Α. Αλτουβά και Κ. Διαμαντάκου (επίμ.) Θέατρο και Δημοκρατία: με αφορμή τη συμπλήρωση 40 χρόνων από την αποκατάσταση της Δημοκρατίας (Πρακτικά Ε' Πανελληνίου Θεατρολογικού Συνεδρίου, Αθήνα 2014), Α΄ τόμος. Αθήνα: ΕΚΠΑ – Τμήμα Θεατρικών Σπουδών, 2018, σ. 149–165.
  • Γεωργοπούλου, Βαρβάρα. Η θεατρική κριτική στην Αθήνα του Μεσοπολέμου, Α' τόμος. Αθήνα: Αιγόκερως, 2008.
  • Γεωργοπούλου, Βαρβάρα. Η θεατρική κριτική στην Αθήνα του Μεσοπολέμου, Β' τόμος. Αθήνα: Αιγόκερως, 2008.
  • Γλυτζουρής, Αντώνης. Η σκηνοθετική τέχνη στην Ελλάδα: η ανάδυση και η εδραίωση της τέχνης του σκηνοθέτη στο νεοελληνικό θέατρο. 2η έκδ. Ηράκλειο: Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης, 2014.
  • «Εκείνοι που έφυγαν: Μιχάλης Κουνελάκης», Θέατρο: έκδοση θεάτρου, μουσικής, χορού και κινηματογράφου (1966).
  • Θρύλος, Άλκης. Το ελληνικό θέατρο, τόμος Δ΄: 1945–1948. Αθήναι: Ίδρυμα Κώστα και Ελένης Ουράνη, 1978.
  • Κυριακός, Κωνσταντίνος. Τα έργα του Τσέχοφ στην ελληνική σκηνή (1902–1993) [διδακτορική διατριβή]. Θεσσαλονίκη: Α.Π.Θ. – Τμήμα Φιλολογίας, 1995.
  • Κουνελάκης, Μιχάλης. «Η σημερινή πρώτη», Τα Νέα [Αθήνα], 09/08/1947.
  • Κουνελάκης, Μιχάλης. «Σκηνοθεσία: πως γίνεται το θέατρον. Η Ελλάς δεν ανέχεται τας ειδικότητας». Ελεύθερος Τύπος [Αθήνα], 14/06/1925.
  • Παράσχος, Κλέων. «"Η απαγωγή της Σμαράγδως". Κωμωδία του κ. Μιχ. Κουνελάκη, "Εταιρία Ελληνικού Θεάτρου"», Η Καθημερινή [Αθήνα], 12/08/1947.
  • Σταματοπούλου, Ελένη. «Παράρτημα: παραστασιογραφία». Το νεοελληνικό θέατρο στα μεταπολεμικά χρόνια (1944–1967) [διδακτορική διατριβή]. Θεσσαλονίκη: Α.Π.Θ. – Σχολή Καλών Τεχνών – Τμήμα Θεάτρου, 2017.
  • «Το δίμηνο», Θέατρο 25 (Γενάρης – Φλεβάρης 1966).
  • Χατζηδάκης, Γιώργος. «Αναζητώντας τον Μιχάλη Κουνελάκη», στο Η απαγωγή της Σμαράγδως [θεατρικό πρόγραμμα]. Αθήνα: Εθνικό Θέατρο,1995.

Ηλεκτρονικές Πηγές