Γκέτο της Βουδαπέστης: Διαφορά μεταξύ των αναθεωρήσεων
Το ουγγρικό «sz» προφέρεται παρόμοια με το ελληνικό «σ». Το ουγγρικό «a» μοιάζει πιο πολύ με το ελληνικό «ο», παρά με το «α». Για να το διαχωρίσω όμως από το ουγγρικό «o» (το οποίο είναι ακόμα πιο κοντά στο ελληνικό «ο»), και εφόσον δεν βρίσκω κάποιο καθιερωμένο πρότυπο μεταγραφής από ουγγρικά σε ελληνικά, το μεταγράφω σε «ω». |
|||
| Γραμμή 10: | Γραμμή 10: | ||
== Διάσωση του Γκέτο == |
== Διάσωση του Γκέτο == |
||
Ο [[Κάρολι Σάμπο]] (Károly Szabó), ένας Ούγγρος υπάλληλος στη Σουηδική Πρεσβεία της Βουδαπέστης, διέσωσε 36 υπαλλήλους από το γκέτο της Βουδαπέστης στις 24 Δεκεμβρίου 1944.<ref>József Szekeres: Saving the Ghettos of Budapest in January 1945, Pál Szalai "the Hungarian Schindler" <nowiki>ISBN 963-7323-14-7</nowiki>, Budapest 1997, Publisher: Budapest Archives, Page 41 and 71</ref> Νωρίτερα τα μέλη του Ουγγρικού [[Κόμμα του Σταυρού των Βελών|Κόμματος του Σταυρού των Βελών]] (του τότε κυβερνώντος ακροδεξιού ουγγρικού κόμματος) είχαν καταλάβει το κτίριο της Πρεσβείας στην οδό Gyopár. Αυτή η δράση προσέλκυσε το ενδιαφέρον του [[Ραούλ Βάλενμπεργκ]]. Ο Βάλενμπεργκ συμφώνησε να συναντηθεί με ένα φίλο του |
Ο [[Κάρολι Σάμπο|Κάρολι Σώμπο]] (Károly Szabó), ένας Ούγγρος υπάλληλος στη Σουηδική Πρεσβεία της Βουδαπέστης, διέσωσε 36 υπαλλήλους από το γκέτο της Βουδαπέστης στις 24 Δεκεμβρίου 1944.<ref>József Szekeres: Saving the Ghettos of Budapest in January 1945, Pál Szalai "the Hungarian Schindler" <nowiki>ISBN 963-7323-14-7</nowiki>, Budapest 1997, Publisher: Budapest Archives, Page 41 and 71</ref> Νωρίτερα τα μέλη του Ουγγρικού [[Κόμμα του Σταυρού των Βελών|Κόμματος του Σταυρού των Βελών]] (του τότε κυβερνώντος ακροδεξιού ουγγρικού κόμματος) είχαν καταλάβει το κτίριο της Πρεσβείας στην οδό Gyopár. Αυτή η δράση προσέλκυσε το ενδιαφέρον του [[Ραούλ Βάλενμπεργκ]]. Ο Βάλενμπεργκ συμφώνησε να συναντηθεί με ένα φίλο του Σώμπο, τον [[Παλ Σωλώι]], ένα υψηλόβαθμο μέλος της αστυνομικής δύναμης το βράδυ της 26ης Δεκεμβρίου. Αυτή η συνάντηση ήταν η προετοιμασία για τη διάσωση του γκέτο της Βουδαπέστης τον Ιανουάριο του 1945. |
||
Ο |
Ο Σωλώι, παρείχε στον Βάλενμπεργκ ιδιαίτερες εύνοιες και κυβερνητικές πληροφορίες. Τη δεύτερη εβδομάδα του Ιανουαρίου 1945, ο Βάλενμπεργκ ανακάλυψε πως ο [[Άντολφ Άιχμαν]] σχεδίαζε τον αφανισμό του μεγαλύτερου εβραϊκού γκέτο στη Βουδαπέστη. Ο μόνος που μπορούσε να τον σταματήσει ήταν ο άνδρας που είχε την ευθύνη για τη πραγματοποίηση της σφαγής, ο διοικητής των [[Βέρμαχτ|γερμανικών στρατευμάτων]] στην Ουγγαρία, ο στρατηγός [[Γκέρχαρντ Σμιντχούμπερ]] Gerhard Schmidhuber. Μέσω του Σωλώι, ο Βάλενμπεργκ του έστειλε ένα σημείωμα στο οποίο επεσήμανε πως θα διασφαλίσει να θεωρηθεί ο ίδιος προσωπικά υπεύθυνος για τη σφαγή και ότι θα κρεμαστεί ως εγκληματίας πολέμου όταν τελειώσει ο πόλεμος. Ο στρατηγός ήξερε ότι ο πόλεμος θα τελειώσει σύντομα και ότι οι Γερμανοί τον είχαν πλέον χάσει. Η σφαγή σταμάτησε την τελευταία στιγμή χάρη στο θάρρος και τη τολμηρή δράση του Βάλενμπεργκ.<ref>Incredible People: Wallenberg</ref> |
||
Σύμφωνα με τον [[Τζιόρτζιο Πέρλασκα,]] ο οποίος παρίστανε τον Ισπανό πρόξενο της Ουγγαρίας το χειμώνα του 1944 και έσωσε 5218 Εβραίους, ο |
Σύμφωνα με τον [[Τζιόρτζιο Πέρλασκα,]] ο οποίος παρίστανε τον Ισπανό πρόξενο της Ουγγαρίας το χειμώνα του 1944 και έσωσε 5218 Εβραίους, ο Σωλώι είπε ψέματα για να σωθεί κατά τη διάρκεια της ποινικής δίκης του και η ιστορία της διάσωσης είναι διαφορετική.<ref>United States Holocaust Memorial Museum, ''Oral history interview with Giorgio Perlasca'', 5 September 1990</ref><ref>VareseNews, ''Gli uomini giusti muoiono di sabato'', 22 May 2010</ref> Πράγματι ο Βάλενμπεργκ έσωσε εκατοντάδες ανθρώπους, αλλά δεν συμμετείχε άμεσα στο σχέδιο διάσωσης του γκέτο. Όταν ο Πέρλασκα, ενημερώθηκε ότι αναμενόταν να καεί το γκέτο, σοκαρισμένος ζήτησε άμεση ακρόαση με τον υπουργό Εσωτερικών της Ουγγαρίας [[Γκάμπο Βάχνα]], στο υπόγειο του [[Δημαρχείο της Βουδαπέστης|Δημαρχείου της Βουδαπέστης]] όπου είχε την έδρα του, και τον απείλησε ώστε να αναγκαστεί να αποσύρει την απόφαση. Αυτό συνέβη στις επόμενες ημέρες.<ref>United States Holocaust Memorial Museum, ''Oral history interview with Giorgio Perlasca'', 5 September 1990</ref><ref>Interview by Enrico Deaglio with Giorgio Perlasca, from: Mixer, ''Giorgio Perlasca'', Giovanni Minoli, Rai, 1990.</ref> Ο Βάχνα, μεταπολεμικά εκτελέστηκε για εγκλήματα πολέμου, εγκλήματα κατά της ανθρωπότητας και προδοσία.<ref>http://hdke.hu/tudastar/enciklopedia/vajna-gabor</ref> |
||
[[Αρχείο:BudapestGhettowall.jpg|μικρογραφία|τμήμα του τείχους του Γκέτο (τα τελευταία τμήματα κατεδαφίστηκαν το 2006)]] |
[[Αρχείο:BudapestGhettowall.jpg|μικρογραφία|τμήμα του τείχους του Γκέτο (τα τελευταία τμήματα κατεδαφίστηκαν το 2006)]] |
||
Έκδοση από την 15:04, 21 Σεπτεμβρίου 2020
Το Γκέτο της Βουδαπέστης ήταν ένα γκέτο όπου οι Εβραίοι αναγκάστηκαν να ζήσουν στη Βουδαπέστη της Ουγγαρίας με ένα διάταγμα της φασιστικής κυβέρνησης (Κυβέρνηση Εθνικής Ενότητας) τους τελευταίους μήνες του Δεύτερου Παγκόσμιου Πόλεμου. Το Γκέτο υπήρχε μόνο από τις 29 Νοεμβρίου 1944 έως τις 17 Ιανουαρίου 1945.
Ιστορικό
Η περιοχή αποτελούνταν από πολλά τμήματα της παλιάς εβραϊκής συνοικίας, τα οποία περιελάμβαναν τις δύο κύριες συναγωγές της πόλης, τη Συναγωγή της Οδού Neolog Dohány και τη Συναγωγή Ορθόδοξων στην οδό Kazinczy.[1] Το γκέτο δημιουργήθηκε στις 29 Νοεμβρίου 1944, με διάταγμα της Ουγγρικής Κυβέρνησης.[2] Περιβαλλόταν από ένα ψηλό φράχτη που φρουρούσαν έτσι ώστε να μην επιτρέπεται το λαθρεμπόριο και οι άνθρωποι δεν μπορούσαν να βγουν έξω. 70 000 Εβραίοι μετακινήθηκαν σε ζώνη 0,26 τετραγωνικών χιλιομέτρων.[3] Η ναζιστική κατοχή της Βουδαπέστης (Επιχείρηση Margarethe) ξεκίνησε στις 19 Μαρτίου 1944. Το γκέτο ιδρύθηκε το Νοέμβριο του 1944 και λειτούργησε για λιγότερο από δύο μήνες, μέχρι την απελευθέρωση της Βουδαπέστης στις 17 Ιανουαρίου 1945 από τον Σοβιετικό Στρατό κατά τη διάρκεια της Μάχης της Βουδαπέστης.
Όπως και με άλλα γκέτο που είχαν δημιουργηθεί σε άλλα μέρη της κατεχόμενης ναζιστικής Ευρώπης, η περιοχή είχε αποκοπεί εντελώς από τον έξω κόσμο: δεν επιτρεπόταν η είσοδος φαγητού, τα σκουπίδια και τα απόβλητα δεν συλλέγονταν, οι νεκροί συσσωρεύτηκαν στους δρόμους και στα βομβαρδισμένα καταστήματα και τα κτίρια ήταν γεμάτα, με αποτέλεσμα την εξάπλωση ασθενειών όπως ο τύφος.
Περισσότεροι από τους μισούς από αυτούς που αναγκάστηκαν να κλειστούν στο γκέτο το 1944 στάλθηκαν σε στρατόπεδα συγκέντρωσης, ξεκινώντας σχεδόν αμέσως από την ίδρυση του γκέτο. Από την κατοχή στην απελευθέρωση, ο Εβραϊκός πληθυσμός της Βουδαπέστης μειώθηκε από 200.000 σε 70.000. Περίπου 20.000 στεγάστηκαν σε ειδικά σπίτια έξω από το γκέτο, έχοντας λάβει διπλωματική προστασία από ουδέτερους πολιτικούς, συμπεριλαμβανομένων του Ραούλ Βάλενμπεργκ, ενός Σουηδού διπλωμάτη, ο οποίος εξέδιδε διαβατήρια και έσωσε πολλούς Εβραίους εκ μέρους του Swedish Legation, και του ο Καρλ Λουτζ, ο οποίος έκανε το ίδιο μέσω της Ελβετικής κυβέρνησης. Από αυτούς που απελάθηκαν (οι περισσότεροι από αυτούς σε στρατόπεδο συγκέντρωσης στα αυστριακά σύνορα), η συντριπτική πλειοψηφία απελευθερώθηκε από τον προελαύνοντα Κόκκινο Στρατό.
Διάσωση του Γκέτο
Ο Κάρολι Σώμπο (Károly Szabó), ένας Ούγγρος υπάλληλος στη Σουηδική Πρεσβεία της Βουδαπέστης, διέσωσε 36 υπαλλήλους από το γκέτο της Βουδαπέστης στις 24 Δεκεμβρίου 1944.[4] Νωρίτερα τα μέλη του Ουγγρικού Κόμματος του Σταυρού των Βελών (του τότε κυβερνώντος ακροδεξιού ουγγρικού κόμματος) είχαν καταλάβει το κτίριο της Πρεσβείας στην οδό Gyopár. Αυτή η δράση προσέλκυσε το ενδιαφέρον του Ραούλ Βάλενμπεργκ. Ο Βάλενμπεργκ συμφώνησε να συναντηθεί με ένα φίλο του Σώμπο, τον Παλ Σωλώι, ένα υψηλόβαθμο μέλος της αστυνομικής δύναμης το βράδυ της 26ης Δεκεμβρίου. Αυτή η συνάντηση ήταν η προετοιμασία για τη διάσωση του γκέτο της Βουδαπέστης τον Ιανουάριο του 1945.
Ο Σωλώι, παρείχε στον Βάλενμπεργκ ιδιαίτερες εύνοιες και κυβερνητικές πληροφορίες. Τη δεύτερη εβδομάδα του Ιανουαρίου 1945, ο Βάλενμπεργκ ανακάλυψε πως ο Άντολφ Άιχμαν σχεδίαζε τον αφανισμό του μεγαλύτερου εβραϊκού γκέτο στη Βουδαπέστη. Ο μόνος που μπορούσε να τον σταματήσει ήταν ο άνδρας που είχε την ευθύνη για τη πραγματοποίηση της σφαγής, ο διοικητής των γερμανικών στρατευμάτων στην Ουγγαρία, ο στρατηγός Γκέρχαρντ Σμιντχούμπερ Gerhard Schmidhuber. Μέσω του Σωλώι, ο Βάλενμπεργκ του έστειλε ένα σημείωμα στο οποίο επεσήμανε πως θα διασφαλίσει να θεωρηθεί ο ίδιος προσωπικά υπεύθυνος για τη σφαγή και ότι θα κρεμαστεί ως εγκληματίας πολέμου όταν τελειώσει ο πόλεμος. Ο στρατηγός ήξερε ότι ο πόλεμος θα τελειώσει σύντομα και ότι οι Γερμανοί τον είχαν πλέον χάσει. Η σφαγή σταμάτησε την τελευταία στιγμή χάρη στο θάρρος και τη τολμηρή δράση του Βάλενμπεργκ.[5]
Σύμφωνα με τον Τζιόρτζιο Πέρλασκα, ο οποίος παρίστανε τον Ισπανό πρόξενο της Ουγγαρίας το χειμώνα του 1944 και έσωσε 5218 Εβραίους, ο Σωλώι είπε ψέματα για να σωθεί κατά τη διάρκεια της ποινικής δίκης του και η ιστορία της διάσωσης είναι διαφορετική.[6][7] Πράγματι ο Βάλενμπεργκ έσωσε εκατοντάδες ανθρώπους, αλλά δεν συμμετείχε άμεσα στο σχέδιο διάσωσης του γκέτο. Όταν ο Πέρλασκα, ενημερώθηκε ότι αναμενόταν να καεί το γκέτο, σοκαρισμένος ζήτησε άμεση ακρόαση με τον υπουργό Εσωτερικών της Ουγγαρίας Γκάμπο Βάχνα, στο υπόγειο του Δημαρχείου της Βουδαπέστης όπου είχε την έδρα του, και τον απείλησε ώστε να αναγκαστεί να αποσύρει την απόφαση. Αυτό συνέβη στις επόμενες ημέρες.[8][9] Ο Βάχνα, μεταπολεμικά εκτελέστηκε για εγκλήματα πολέμου, εγκλήματα κατά της ανθρωπότητας και προδοσία.[10]
Μνημείο
Το τελευταίο τμήμα του τείχους του γκέτο κατεδαφίστηκε το 2006 κατά τη διάρκεια κατασκευαστικών εργασιών. Βρισκόταν στην πίσω αυλή ενός κτηρίου (Οδός Király 15) και ήταν αρχικά ένας παλιός πέτρινος τοίχος που χρησιμοποιήθηκε από τους Ναζί το 1944 προσθέτοντας μια γραμμή συρματοπλέγματος. Τα τείχη του γκέτο ήταν συνήθως παλαιότερα κτίσματα που βρέθηκαν στην περιοχή. Ακόμα σε ορισμένες περιοχές στην Εβραϊκή συνοικία παραμένουν μικρά κομμάτια του τείχους. Ένας τοίχος ως μνημείο ανεγέρθηκε στο σημείο του παλιού Γκέτο το 2008.
Δείτε επίσης
Παραπομπές
- ↑ US Holocaust Memorial Museum, Map of the Budapest Ghetto
- ↑ Decree On the Establishment of the Budapest Ghetto at the Jewish Virtual Library.
- ↑ "Hungary after the German Occupation". encyclopedia.ushmm.org. Retrieved 2020-03-13.
- ↑ József Szekeres: Saving the Ghettos of Budapest in January 1945, Pál Szalai "the Hungarian Schindler" ISBN 963-7323-14-7, Budapest 1997, Publisher: Budapest Archives, Page 41 and 71
- ↑ Incredible People: Wallenberg
- ↑ United States Holocaust Memorial Museum, Oral history interview with Giorgio Perlasca, 5 September 1990
- ↑ VareseNews, Gli uomini giusti muoiono di sabato, 22 May 2010
- ↑ United States Holocaust Memorial Museum, Oral history interview with Giorgio Perlasca, 5 September 1990
- ↑ Interview by Enrico Deaglio with Giorgio Perlasca, from: Mixer, Giorgio Perlasca, Giovanni Minoli, Rai, 1990.
- ↑ http://hdke.hu/tudastar/enciklopedia/vajna-gabor