Χρυσή Πύλη της Θεσσαλονίκης: Διαφορά μεταξύ των αναθεωρήσεων

Από τη Βικιπαίδεια, την ελεύθερη εγκυκλοπαίδεια
Περιήγηση ιστορικού διαδραστικά
← Προηγούμενη διαφοράΕπόμενη διαφορά →
Περιεχόμενο που διαγράφηκε Περιεχόμενο που προστέθηκε
ΟπτικήΚώδικας wiki
Glucken123 (συζήτηση | συνεισφορές)
6.899 επεξεργασίες
Πηγές από blog; Είναι ακατάλληλες, ας μην επαναληφθεί.
Ετικέτες: Χειροκίνητη αναστροφή Οπτική επεξεργασία
Σβηστηκαν και οι βιβλιογραφικες πηγες από τον Glucken123
Ετικέτα: Αναίρεση
Γραμμή 12: Γραμμή 12:
}}
}}


Η '''Χρυσή Πύλη της Θεσσαλονίκης''', γνωστή και ως '''πύλη του Βαρδάρη''' ή '''πύλη Αξιού''', ήταν η κεντρική πύλη των τειχών της [[Θεσσαλονίκη|Θεσσαλονίκης]] κατά την ρωμαϊκή, βυζαντινή, και οθωμανική περίοδο έως και το μεγαλύτερο τμήμα του 19ου αιώνα. Ήταν ρωμαϊκής κατασκευής του 1ου ή 2ου αιώνα μ.Χ. με θριαμβική αψιδωτή διαρρύθμιση, και κατεδαφίστηκε το 1874 από τις οθωμανικές αρχές για την διάνοιξη επιπλέον χώρου για την είσοδο στην πόλη.
Η '''Χρυσή Πύλη της Θεσσαλονίκης''', γνωστή και ως '''πύλη του Βαρδάρη''' ή '''πύλη Αξιού''', ήταν η κεντρική πύλη των τειχών της [[Θεσσαλονίκη|Θεσσαλονίκης]] κατά την ρωμαϊκή, βυζαντινή, και οθωμανική περίοδο έως και το μεγαλύτερο τμήμα του 19ου αιώνα. Ήταν ρωμαϊκής κατασκευής του 1ου ή 2ου αιώνα μ.Χ. με θριαμβική αψιδωτή διαρρύθμιση, και κατεδαφίστηκε το 1874 από τις οθωμανικές αρχές για την διάνοιξη επιπλέον χώρου για την είσοδο στην πόλη. Βρισκόταν στη σημερινή [[Πλατεία Δημοκρατίας (Θεσσαλονίκη)|Πλατεία Δημοκρατίας]].


==Γενικά στοιχεία==
==Γενικά στοιχεία==
Γραμμή 36: Γραμμή 36:
===Σύντομες αναφορές===
===Σύντομες αναφορές===
[[File:Golden Gate or Axios-Vardar Gate in Thessaloniki, Cousinéry, 1831.jpg|thumb|Η αρχική εκδοχή της αναπαράστασης του Κουζινερύ στην οποία αναπαριστάται η πύλη μαζί με τα κτίσματα του τελωνείου, 1831]]
[[File:Golden Gate or Axios-Vardar Gate in Thessaloniki, Cousinéry, 1831.jpg|thumb|Η αρχική εκδοχή της αναπαράστασης του Κουζινερύ στην οποία αναπαριστάται η πύλη μαζί με τα κτίσματα του τελωνείου, 1831]]

Ευρήματα ανάγουν την πρώτη εντατική ανθρώπινη δραστηριότητα στα ελληνιστικά χρόνια, όπως μαρτυρούν οι πολυάριθμοι τάφοι που βρέθηκαν σε ανασκαφές που πραγματοποιήθηκαν κατά την ανέγερση πολυκατοικιών αλλά και κατά την κατασκευή του [[Μετρό Θεσσαλονίκης]]. Αυτός ο χαρακτήρας συνεχίστηκε στα πρώτα χριστιανικά χρόνια ταυτόχρονα όμως με όλο και περισσότερο αναπτυσσόμενες οικιστικές και εμπορικές δραστηριότητες στην περιοχή της Χρυσής Πύλης, της '''Ληταίας Πύλης''' (στη συμβολή των σύγχρονων οδών Αγίου Δημητρίου, Ειρήνης και Αρκαδιουπόλεως) αλλά και στο '''Τσερέμπουλον''' (το βυζαντινό λιμάνι της πόλης που καταλάμβανε την περιοχή όπου σήμερα βρίσκονται τα Δικαστήρια και τα Λαδάδικα). Στην πρωτοχριστιανική και [[Βυζαντινή αυτοκρατορία|Βυζαντινή περίοδο]], ανεγείρονται στην περιοχή σημαντικοί ναοί. Ένας παλαιοχριστιανικός ναός ανακαλύφθηκε στις παρυφές του δυτικού αρχαίου νεκροταφείου λίγο έξω από την πλατεία Δημοκρατίας κτισμένος πάνω σε συγκρότημα αποθηκών της ύστερης αρχαιότητας, καταδεικνύοντας και τον εμπορικό χαρακτήρα του τόπου. Ο ναός αυτός καταστράφηκε τον 7ο μ. Χ. αιώνα ενδεχομένως από τις επιδρομές των [[Σλάβοι|Σλάβων]]. Από πηγές είναι γνωστός και ο ναός του Αγίου Νικολάου που βρισκόταν στην περιοχή επί βυζαντίου<ref>Απόστ. Ε. Βακαλόπουλου , Ιστορικές έρευνες έξω από τα τείχη της Θεσσαλονίκης , Μακεδονικά , τόμ.7, 1977</ref><ref>Κώστας Τομανάς, ''Οι Πλατείες της Θεσσαλονίκης'', σελ. 28, Εκδόσεις Νησίδες</ref>.


Στην [[Ελληνική Πατρολογία|''Ελληνική Πατρολογία'']] υπάρχει ο προσδιορισμός της πύλης ως ο τόπος εκτέλεσης του Νέστορα, συντρόφου του [[Άγιος Δημήτριος|Αγίου Δημητρίου]], από τους Ρωμαίους.<ref>{{Cite journal|title=Ένας άγνωστος οκταγωνικός ναός στη Θεσσαλονίκη|url=https://ejournals.epublishing.ekt.gr/index.php/makedonika/article/view/5894|journal=Μακεδονικά|date=1983-01-01|issn=2241-2018|pages=129|volume=23|issue=1|doi=10.12681/makedonika.333|language=el|first=Ευτέρπη|last=Μακρή|accessdate=|quote=}}</ref>Ιστορική αναφορά υπάρχει και από τον [[Ιωάννης Καμινιάτης|Ιωάννη Καμινιάτη]] στο χρονικό του για την [[Άλωση της Θεσσαλονίκης (904)|άλωση της Θεσσαλονίκης]] από τους [[Σαρακηνοί|Σαρακηνούς]] το 904. Εκεί αναφέρει πως μεγάλο πλήθος κατοίκων στην προσπάθεια τους να ξεφύγουν, απέτυχαν να ανοίξουν την πύλη και ήταν τόσο συνωστισμένοι όπου επικράτησε πανικός, και φτάνοντας τους οι πολιορκητές τους εκτέλεσαν μαζικά μπροστά στην πύλη. Αναφορά υπάρχει και από τον [[Ευστάθιος Θεσσαλονίκης|Ευστάθιο Θεσσαλονίκης]] κατά την Νορμανδική άλωση όπου οι τοξότες ήταν στην πύλη στοχεύοντας το στρατόπεδο των πολιορκητών εκτός των τειχών.
Στην [[Ελληνική Πατρολογία|''Ελληνική Πατρολογία'']] υπάρχει ο προσδιορισμός της πύλης ως ο τόπος εκτέλεσης του Νέστορα, συντρόφου του [[Άγιος Δημήτριος|Αγίου Δημητρίου]], από τους Ρωμαίους.<ref>{{Cite journal|title=Ένας άγνωστος οκταγωνικός ναός στη Θεσσαλονίκη|url=https://ejournals.epublishing.ekt.gr/index.php/makedonika/article/view/5894|journal=Μακεδονικά|date=1983-01-01|issn=2241-2018|pages=129|volume=23|issue=1|doi=10.12681/makedonika.333|language=el|first=Ευτέρπη|last=Μακρή|accessdate=|quote=}}</ref>Ιστορική αναφορά υπάρχει και από τον [[Ιωάννης Καμινιάτης|Ιωάννη Καμινιάτη]] στο χρονικό του για την [[Άλωση της Θεσσαλονίκης (904)|άλωση της Θεσσαλονίκης]] από τους [[Σαρακηνοί|Σαρακηνούς]] το 904. Εκεί αναφέρει πως μεγάλο πλήθος κατοίκων στην προσπάθεια τους να ξεφύγουν, απέτυχαν να ανοίξουν την πύλη και ήταν τόσο συνωστισμένοι όπου επικράτησε πανικός, και φτάνοντας τους οι πολιορκητές τους εκτέλεσαν μαζικά μπροστά στην πύλη. Αναφορά υπάρχει και από τον [[Ευστάθιος Θεσσαλονίκης|Ευστάθιο Θεσσαλονίκης]] κατά την Νορμανδική άλωση όπου οι τοξότες ήταν στην πύλη στοχεύοντας το στρατόπεδο των πολιορκητών εκτός των τειχών.

Στην Πύλη Αξιού (Χρυσή Πύλη) κατά την [[Ελληνική Επανάσταση του 1821]] οι Οθωμανοί σκότωσαν Έλληνες κατοίκους κατά τις σφαγές που έγιναν σε πολλές περιοχές της πόλης (όπως τη Ροτόντα, το Καπάνι κ.α.).<ref>[http://www.apostoliki-diakonia.gr/GR_MAIN/catehism/theologia_zoi/themata.asp?contents=ecclesia_history/contents_Genos.asp&main=genos&file=7.1.1.htm Αποστολική Διακονία]</ref>


Κατά τις αρχές του 19ου αιώνα ακολούθησαν διάφορες σύντομες περιγραφές όπως αυτή του Βρετανού ''Έντμουντ Ληκ'' (''Edmund Leake'') το 1806,<ref>{{Cite book|title=Macedonia: A Voyage through History (Vol. 1, From Ancient Times to the Ottoman Invasions)|first=Michael|last=Palairet|publisher=Cambridge Scholars Publishing|isbn=978-1-4438-8843-1|year=|date=2016-02-08|location=|page=108|url=https://books.google.co.uk/books?id=eib5DAAAQBAJ&pg=PA108&dq=%22vardar+gate%22&hl=en&sa=X&ved=0ahUKEwjsz6PP6u3pAhUTQEEAHS1JAi8Q6AEIMDAB#v=onepage&q=%22vardar%20gate%22&f=false|quote=}}</ref> ο οποίος ανέφερε πως η πύλη ήταν διακοσμημένη με κεφαλή ταύρου, κάτι που δεν συναντάται στις υπόλοιπες περιγραφές. Γνωστή είναι η αναπαράσταση του [[Εσπρί-Μαρί Κουζινερύ]] ''(Esprit-Marie Cousinéry)'' στην οποία δείχνει την πύλη μαζί με τα κτήρια του τελωνείου στην είσοδο της πόλης, και περιγράφει πως πριν την αψίδα υπήρχε προτείχισμα από το οποίο γινόταν η είσοδος στην πόλη, και περνούσε κάτω από την αψίδα η οποία βρισκόταν σε πολύ κοντινή απόσταση.
Κατά τις αρχές του 19ου αιώνα ακολούθησαν διάφορες σύντομες περιγραφές όπως αυτή του Βρετανού ''Έντμουντ Ληκ'' (''Edmund Leake'') το 1806,<ref>{{Cite book|title=Macedonia: A Voyage through History (Vol. 1, From Ancient Times to the Ottoman Invasions)|first=Michael|last=Palairet|publisher=Cambridge Scholars Publishing|isbn=978-1-4438-8843-1|year=|date=2016-02-08|location=|page=108|url=https://books.google.co.uk/books?id=eib5DAAAQBAJ&pg=PA108&dq=%22vardar+gate%22&hl=en&sa=X&ved=0ahUKEwjsz6PP6u3pAhUTQEEAHS1JAi8Q6AEIMDAB#v=onepage&q=%22vardar%20gate%22&f=false|quote=}}</ref> ο οποίος ανέφερε πως η πύλη ήταν διακοσμημένη με κεφαλή ταύρου, κάτι που δεν συναντάται στις υπόλοιπες περιγραφές. Γνωστή είναι η αναπαράσταση του [[Εσπρί-Μαρί Κουζινερύ]] ''(Esprit-Marie Cousinéry)'' στην οποία δείχνει την πύλη μαζί με τα κτήρια του τελωνείου στην είσοδο της πόλης, και περιγράφει πως πριν την αψίδα υπήρχε προτείχισμα από το οποίο γινόταν η είσοδος στην πόλη, και περνούσε κάτω από την αψίδα η οποία βρισκόταν σε πολύ κοντινή απόσταση.

Έκδοση από την 10:02, 7 Αυγούστου 2020

Χρυσή Πύλη (Θεσσαλονίκη)
Επιχρωματισμένη παράσταση, Εσπρί-Μαρί Κουζινερύ, 1831
Γενικές πληροφορίες
ΕίδοςΘριαμβευτική αψίδα
ΑρχιτεκτονικήΡωμαϊκή
ΤοποθεσίαΘεσσαλονίκη
Ολοκλήρωση1ος-2ος αιώνας μ.Χ.
Κατεδάφιση1874
ΧρήσηΕίσοδος πόλης
Τεχνικές λεπτομέρειες
Δομικό σύστημαΨευδοισοδομικό
Σχεδιασμός και κατασκευή
Commons page Πολυμέσα
δεδομένα (π)

Η Χρυσή Πύλη της Θεσσαλονίκης, γνωστή και ως πύλη του Βαρδάρη ή πύλη Αξιού, ήταν η κεντρική πύλη των τειχών της Θεσσαλονίκης κατά την ρωμαϊκή, βυζαντινή, και οθωμανική περίοδο έως και το μεγαλύτερο τμήμα του 19ου αιώνα. Ήταν ρωμαϊκής κατασκευής του 1ου ή 2ου αιώνα μ.Χ. με θριαμβική αψιδωτή διαρρύθμιση, και κατεδαφίστηκε το 1874 από τις οθωμανικές αρχές για την διάνοιξη επιπλέον χώρου για την είσοδο στην πόλη. Βρισκόταν στη σημερινή Πλατεία Δημοκρατίας.

Γενικά στοιχεία

Πύλες της πόλης

Χάρτης της ιστορικής Θεσσαλονίκης με επισημάνσεις των πυλών της

Τα τείχη της Θεσσαλονίκης διέθεταν πλήθος πυλών, εκ των οποίων οι 4 μεγάλες ήταν η Χρυσή και η Ληταία στα δυτικά, και η Κασσανδρεωτική και η Νέα Χρυσή στα ανατολικά. Από αυτές η Χρυσή ήταν η κεντρικότερη ως αυτή με την μεγαλύτερη χρήση και βρισκόταν στην νοτιοδυτική πλευρά. Από αυτήν ξεκινούσε η κύρια οδική αρτηρία της πόλης, η ρωμαϊκή Decumanus Maximus και μετέπειτα Μέση Οδός ή Λεωφόρος[1] των Βυζαντινών η οποία αντιστοιχεί στην σύγχρονη Εγνατία οδό[2][3] της πόλης -η αρχαία Εγνατία οδός δεν περνούσε εντός της πόλης αλλά λίγο βορειότερα[4][5]- και προχωρώντας περνούσε κάτω από την αψίδα του Γαλερίου, καταλήγοντας στο άλλο άκρο της πόλης στην Κασσανδρεωτική πύλη. Αυτό προσδιορίζει η ονομασία της ως Χρυσή, καθώς από την πύλη αυτή περνούσαν και οι επίσημοι, όπως αυτοκράτορες και αξιωματούχοι, παρομοίως και στην Κωνσταντινούπολη υπήρχε η αντίστοιχη χρυσή πύλη.[6]

Προ του αρχαίου κτίσματος είχε κτιστεί οχυρωματικό προτείχισμα το οποίο διέθετε την δική του ξεχωριστή πύλη, πιθανώς από τα μέσα του 3ου αιώνα και έπειτα. Τόσο η πύλη του προτειχίσματος όσο και η θριαμβική αψίδα αναφέρονταν ως Χρυσή Πύλη.[7]

Ονομασίες

Στα λατινικά ονομαζόταν porta aurea (χρυσή πύλη),[8] ενώ κατά την οθωμανική περίοδο έγινε γνωστή ως πύλη του Βαρδάρη (Βαρντάρ Καπούσου) ή πύλη του Αξιού[9] από τον ομώνυμο ποταμό στην τοποθεσία του οποίου οδηγούσε.

Τοποθεσία

Έως το 1880 η τοποθεσία της αρχαίας Χρυσής Πύλης ήταν αταυτοποίητη, όμως αναγνωρίστηκε από τον Μιχαήλ Χατζηιωάννου πως η πύλη του Βαρδάρη επρόκειτο για την Χρυσή Πύλη.[10][11]Στην τοποθεσία όπου βρισκόταν η πύλη αντιστοιχεί σήμερα η πλατεία Δημοκρατίας,[1] το κέντρο της περιοχής του Βαρδάρη πολύ κοντά στο Δικαστικό Μέγαρο Θεσσαλονίκης. Έξω από την πύλη κατά την βυζαντινή περίοδο εορτάζονταν τα Δημήτρια, η σημαντικότερη γιορτή της πόλης -ο σύγχρονος εορτασμός των Δημητρίων αναβίωσε το 1967-, ενώ οι ντονμέδες οπαδοί του Σεμπατάι Ζεβί, περίμεναν στον δρόμο της πύλης την επιστροφή του, καθώς είχε αναχωρήσει από εκεί όταν έφυγε.[12]

Κατεδάφιση

Η πύλη κατεδαφίστηκε το 1874 καθώς από το 1868 είχε διαπλατυνθεί η κύρια οδός της πόλης στην οποία οδηγούσε και η είσοδος της πύλης ήταν μικρότερου μήκους και δημιουργούσε στενότητα.[13] Τα ερείπια της χρησιμοποιήθηκαν ως πρώτες ύλες για την κατασκευή κτισμάτων στο λιμάνι της πόλης.

Ιστορικές περιγραφές

Σύντομες αναφορές

Η αρχική εκδοχή της αναπαράστασης του Κουζινερύ στην οποία αναπαριστάται η πύλη μαζί με τα κτίσματα του τελωνείου, 1831

Ευρήματα ανάγουν την πρώτη εντατική ανθρώπινη δραστηριότητα στα ελληνιστικά χρόνια, όπως μαρτυρούν οι πολυάριθμοι τάφοι που βρέθηκαν σε ανασκαφές που πραγματοποιήθηκαν κατά την ανέγερση πολυκατοικιών αλλά και κατά την κατασκευή του Μετρό Θεσσαλονίκης. Αυτός ο χαρακτήρας συνεχίστηκε στα πρώτα χριστιανικά χρόνια ταυτόχρονα όμως με όλο και περισσότερο αναπτυσσόμενες οικιστικές και εμπορικές δραστηριότητες στην περιοχή της Χρυσής Πύλης, της Ληταίας Πύλης (στη συμβολή των σύγχρονων οδών Αγίου Δημητρίου, Ειρήνης και Αρκαδιουπόλεως) αλλά και στο Τσερέμπουλον (το βυζαντινό λιμάνι της πόλης που καταλάμβανε την περιοχή όπου σήμερα βρίσκονται τα Δικαστήρια και τα Λαδάδικα). Στην πρωτοχριστιανική και Βυζαντινή περίοδο, ανεγείρονται στην περιοχή σημαντικοί ναοί. Ένας παλαιοχριστιανικός ναός ανακαλύφθηκε στις παρυφές του δυτικού αρχαίου νεκροταφείου λίγο έξω από την πλατεία Δημοκρατίας κτισμένος πάνω σε συγκρότημα αποθηκών της ύστερης αρχαιότητας, καταδεικνύοντας και τον εμπορικό χαρακτήρα του τόπου. Ο ναός αυτός καταστράφηκε τον 7ο μ. Χ. αιώνα ενδεχομένως από τις επιδρομές των Σλάβων. Από πηγές είναι γνωστός και ο ναός του Αγίου Νικολάου που βρισκόταν στην περιοχή επί βυζαντίου[14][15].

Στην Ελληνική Πατρολογία υπάρχει ο προσδιορισμός της πύλης ως ο τόπος εκτέλεσης του Νέστορα, συντρόφου του Αγίου Δημητρίου, από τους Ρωμαίους.[16]Ιστορική αναφορά υπάρχει και από τον Ιωάννη Καμινιάτη στο χρονικό του για την άλωση της Θεσσαλονίκης από τους Σαρακηνούς το 904. Εκεί αναφέρει πως μεγάλο πλήθος κατοίκων στην προσπάθεια τους να ξεφύγουν, απέτυχαν να ανοίξουν την πύλη και ήταν τόσο συνωστισμένοι όπου επικράτησε πανικός, και φτάνοντας τους οι πολιορκητές τους εκτέλεσαν μαζικά μπροστά στην πύλη. Αναφορά υπάρχει και από τον Ευστάθιο Θεσσαλονίκης κατά την Νορμανδική άλωση όπου οι τοξότες ήταν στην πύλη στοχεύοντας το στρατόπεδο των πολιορκητών εκτός των τειχών.

Στην Πύλη Αξιού (Χρυσή Πύλη) κατά την Ελληνική Επανάσταση του 1821 οι Οθωμανοί σκότωσαν Έλληνες κατοίκους κατά τις σφαγές που έγιναν σε πολλές περιοχές της πόλης (όπως τη Ροτόντα, το Καπάνι κ.α.).[17]

Κατά τις αρχές του 19ου αιώνα ακολούθησαν διάφορες σύντομες περιγραφές όπως αυτή του Βρετανού Έντμουντ Ληκ (Edmund Leake) το 1806,[18] ο οποίος ανέφερε πως η πύλη ήταν διακοσμημένη με κεφαλή ταύρου, κάτι που δεν συναντάται στις υπόλοιπες περιγραφές. Γνωστή είναι η αναπαράσταση του Εσπρί-Μαρί Κουζινερύ (Esprit-Marie Cousinéry) στην οποία δείχνει την πύλη μαζί με τα κτήρια του τελωνείου στην είσοδο της πόλης, και περιγράφει πως πριν την αψίδα υπήρχε προτείχισμα από το οποίο γινόταν η είσοδος στην πόλη, και περνούσε κάτω από την αψίδα η οποία βρισκόταν σε πολύ κοντινή απόσταση.

Eζέ και Ντωμέ

Ο Γάλλος αρχαιολόγος Λεόν Εζέ (Léon Heuzey) και ο αρχιτέκτονας Ονορέ Ντωμέ (Honoré Daumet) βρέθηκαν στην Θεσσαλονίκη το 1861 ως μέρος της γαλλικής αρχαιολογικής αποστολής στην Μακεδονία. Από αυτούς προέρχεται η αναλυτικότερη περιγραφή και αναπαραστάσεις της πύλης πριν κατεδαφιστεί, στην μελέτη τους η οποία δημοσιεύτηκε στο Mission archéologique de Macédoine το 1876,[19] και όλες οι μεταγενέστερες μελέτες σχετικά με το κτήριο της πύλης επικεντρώνονται κυρίως στο δικό τους έργο.

Στις παραστάσεις απεικονίζονται το κτίσμα, μαζί με 2 ανάγλυφα ιππέων εκατέρωθεν των πεσών της πύλης, και οι διακοσμήσεις της αψίδας με τους ρόδακες και ανθέμια. Η πύλη είναι κατασκευασμένη με λίθους διαφορετικών διαστάσεων, και οι μεγάλοι λίθοι διαχωρίζονται από άλλους μικροτέρων διαστάσεων, και ο τρόπος κατασκευής της είναι ψευδοισοδομικός.[20]

Οι 2 ανάγλυφες παραστάσεις με τους ιππείς, δεξιά και αριστερά, θεωρείται πως αποτελούσαν αναφορά στους Διόσκουρους, η λατρεία των οποίων ήταν διαδεδομένη στην Θεσσαλονίκη, τόσο τους μυθολογικούς όπου τα άλογα με τους αφιππευμένους αναβάτες αποτελεί χαρακτηριστική αναπαράσταση, όσο και τους αυτοκράτορες Μάρκο Αυρήλιο και Αντωνίνο Πίο του 2ου αιώνα για τους οποίους υπήρχε ο συμβολισμός ως οι νέοι Κάβειροι κατά τον Εζέ. Μετέπειτα εκτιμήσεις που έγιναν βάσει της αναπαράστασης των ιππέων, είναι πως η πύλη είναι ακόμα παλαιότερη και σε αυτή αναπαριστώνται οι Μάρκος Αντώνιος και Οκταβιανός Αύγουστος καθώς θεωρούνταν σωτήρες της πόλης μετά την μάχη των Φιλίππων έναντι του Βρούτου και Κάσσιου,[21][22] και σε περιγραφές του 19ου αιώνα αναφέρεται και ως Αυγουστιαία πύλη.[23]Ο συσχετισμός τους με τους Διόσκουρους θεωρείται πως λειτουργούσε και συμβολικά σε σχέση με τον χώρο στην πόλη, ως προστάτες των ναυτικών στο λιμάνι αλλά και των ταξιδιωτών.[24] Άλλο χαρακτηριστικό της που σημειώθηκε ήταν η ύπαρξη της λατινικής επιγραφής VIO, η οποία είναι άγνωστο αν αποτελούσε τμήμα ευρύτερης επιγραφής που δεν διασωζόταν ή ήταν μόνη της.

  • Αναπαράσταση του Ονορέ Ντωμέ, 1864
    Αναπαράσταση του Ονορέ Ντωμέ, 1864
  • Λεπτομέρεια των αφιππευμένων ιππέων, διακοσμίσεων της αψίδας, και σχεδιαγράμματος με διαστάσεις
    Λεπτομέρεια των αφιππευμένων ιππέων, διακοσμίσεων της αψίδας, και σχεδιαγράμματος με διαστάσεις
  • Λεπτομέρεια του γείσου και της αψίδας
    Λεπτομέρεια του γείσου και της αψίδας

Ζέκελυ

Η πύλη έχει αποτυπωθεί -δυσδιάκριτα- στην φωτογραφία του Γιόζεφ Ζέκελυ (Josef Székely) το 1863,[25] η οποία έχει παρθεί από την νοτιοδυτική πλευρά της πόλης και είναι η μοναδική που δείχνει την πόλη με τα τείχη της να είναι πλήρη πριν μεγάλο τμήμα τους κατεδαφιστεί το 1866.

Σύνθεση χάρτη της ιστορικής πόλης με την πανοραμική φωτογραφία του Γιόζεφ Ζέκελυ το 1863 και επισημάνσεις μνημείων.

Επιγραφή των πολιταρχών

Στην δεξιά εσωτερική πλευρά της πύλης υπήρχε επιγραφή στην οποία αναφέρονταν τα ονόματα των 6 πολιταρχών, οι οποίοι ήταν οι τοπικοί άρχοντες της πόλης. Η επιγραφή θεωρείται ότι δημιουργήθηκε μαζί με την πύλη, και βάσει του γεγονότος ότι 2 από τα ονόματα των πολιταρχών είναι ρωμαϊκά, το κτίσμα θεωρείται πιθανό πως κτίστηκε τον 2ο αιώνα μ.Χ. και έπειτα.[26]Η συγκεκριμένη επιγραφή θεωρείται σημαντική για την βιβλική αρχαιολογία καθώς επιβεβαιώνει την περιγραφή του ταξιδιού του αποστόλου Παύλου στην Θεσσαλονίκη στις Πράξεις των Αποστόλων[27] της Καινής Διαθήκης περί το 50 μ.Χ. όπου αναφέρονται οι πολιτάρχες, σπάνιος όρος που δεν συναντάται στην αρχαιότητα εκτός των μακεδονικών πόλεων της ρωμαϊκής περιόδου,[28] και η συγκεκριμένη επιγραφή πρόκειται για την παλαιότερη αναφορά του συγκεκριμένου θεσμού επιβεβαιώνοντας έτσι την ύπαρξη του. Έκτοτε ανακαλύφθηκαν και άλλες επιγραφές με τέτοια αναφορά στην Θεσσαλονίκη και σε άλλες πόλεις της Μακεδονίας, ωστόσο η συγκεκριμένη ήταν η πρώτη που ανακαλύφθηκε και έγινε η πιο γνωστή.

Ο λίθος στον οποίο υπήρχε η επιγραφή διασώθηκε αρχικά από τον ιεραπόστολο Πήτερ Κρόσμπι (Peter Crosby), και παραδόθηκε στον Βρετανό πρόξενο Τζον Ε. Μπλαντ (John E. Blunt) το 1874 μετά την κατεδάφιση της πύλης, ενώ χάθηκε ένα μικρότερο κομμάτι του που είχε σπάσει και είχε 5 γράμματα.[29] Στάλθηκε στο Λονδίνο, και κατέληξε στο Βρετανικό Μουσείο το 1877 όπου εκτίθεται έκτοτε.[30]Διασώζεται φωτογραφία της επιγραφής από το 1866 από τον Ρίτσαρντ Ουίλκινσον (Richard Wilkinson) -Βρετανό πρόξενο Σύρου- ενώ αποτελούσε ακόμα τμήμα της πύλης. Κατά καιρούς υπήρξαν διαφορετικές αποδόσεις της επιγραφής από συγγραφείς οι οποίες έχουν διάφορα σφάλματα, ωστόσο εν τέλει έγινε δυνατό να καθοριστεί πιστά το κείμενο βάσει ανάλυσης της φωτογραφίας της επιγραφής που διασώζεται.[31]

Φωτογραφία

(1866)

Επιγραφή[29][31] Μικρογράμματη μορφή[31] Μετάφραση
ΠΟΛΕΙΤΑΡΧΟΥΝΤΩΝΣΩΣΙΠΑΤΡΟΥΤΟΥΚΛΕΟ

ΠΑΤΡΑΣΚΑΙΛΟΥΚΙΟΥΠΟΝΤΙΟΥΣΕΚΟΥΝΔΟΥ

ΤΟΥΑΥΛΟΥΦΛΑΟΥΙΟΥΣΑΒΕΙΝΟΥΔΗΜΗΤΡΙΟΥΤΟ

ΥΦΑΥΣΤΟΥΔΗΜΗΤΡΙΟΥΤΟΥΝΕΙΚΟΠΟΛΕΩΣΖΩ

ΙΛΟΥΤΟΥΠΑΡΜΕΝΙΟΝΟΣΤΟΥΚΑΙΜΕΝΙΣΚΟΥ

ΓΑΙΟΥΑΓΙΛΛΗΙΟΥΠΟΤΕΙΤΟΥΤΑΜΙΟΥΤΗΣΠΟΛΕΩ

ΣΤΑΥΡΟΥΤΟΥΑΜΜΙΑΣΤΟΥΚΑΙΡΗΓΛΟΥ

ΓΥΜΝΑΣΙΑΡΧΟΥΝΤΟΣΤΑΥΡΟΥΤΟΥΑΜΜΙΑΣΚΑΙ

ΡΗΓΛΟΥ

Πολειταρχούντων
Σωσιπάτρου του Κλεοπάτρας και
Λουκίου Ποντίου Σεκούνδου
[Π]ου[βλί]ου Φλαουίου Σαβείνου
Δημητρίου του Φαύστου
Δημητρίου του Νικοπόλεως
Ζωΐλου του Παρμενί[ω]νος του και
Μενίσκου
Γαΐου Αγιλληΐου Ποτείτου
Ταμίου της πόλεως Ταύρου του Αμμίας του και Ρήγλου
γυμνασιαρχούντος Ταύρου του Α[μμ]ίας του και Ρήγλου

Των πολιταρχών
Σωσιπάτρου της Κλεοπάτρας και του
Λουκίου Ποντίου Σεκούνδου,
Ποπλίου Φλαβίου Σαβείνου,
Δημητρίου του Φαύστου,
Δημητρίου του Νικοπόλεως,
Ζωΐλου του Παρμενίωνος και του
Μενίσκου,
Γαΐου Αγιλληΐου Ποτείτου,
Ταύρου της Αμμίας και του Ρήγλου, ταμία της πόλεως,
Ταύρου της Αμμίας και του Ρήγλου, γυμνασιάρχη

Σύγχρονη εποχή

Κατά την κατασκευή του μετρό Θεσσαλονίκης και συγκεκριμένα τα έργα στον σταθμό Δημοκρατίας, ανακαλύφθηκαν διάφορα κτίσματα εκατέρωθεν του δρόμου ο οποίος ήταν μπροστά από την Χρυσή Πύλη και οδηγούσε εντός της πόλης.[32]

Η συνοικία με την ονομασία Πύλη Αξιού στην περιοχή της Ξηροκρήνης δημιουργήθηκε στα τέλη της δεκαετίας του 1960, βρίσκεται στην ίδια περιοχή και αποτελείται κυρίως από εργατικές κατοικίες.[33]

Παραπομπές

  1. ↑ 1,0 1,1 «Τα Τείχη». Τα Τείχη: Μνημεία UNESCO. Δήμος Θεσσαλονίκης. Ανακτήθηκε στις 25 Ιουνίου 2020. 
  2. ↑ «Η 9η ΕΒΑ μας ξεναγεί σε μνημεία της Θεσσαλονίκης». Αρχαιολογία Online. 15 Οκτωβρίου 2013. Ανακτήθηκε στις 25 Ιουνίου 2020. 
  3. ↑ «Oι ανασκαφές του μετρό στη Θεσσαλονίκη έφεραν στο φως 300.000 αρχαία ευρήματα, Της Γιώτας Μυρτσιώτη | Kathimerini». www.kathimerini.gr. Ανακτήθηκε στις 25 Ιουνίου 2020. 
  4. ↑ «Μιλιοδείκτης της αρχαίας Εγνατίας Οδού από τη Σίνδο Θεσ/κης». ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΟ ΜΟΥΣΕΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ. 4 Σεπτεμβρίου 2018. Ανακτήθηκε στις 25 Ιουνίου 2020. 
  5. ↑ Hilhorst, Anthony· Kooten, George H. van (15 Απριλίου 2005). The Wisdom of Egypt: Jewish, Early Christian, and Gnostic Essays in Honour of Gerard P. Luttikhuizen. BRILL. σελ. 185. ISBN 978-90-474-0767-6. 
  6. ↑ Καζαμία-Τσέρνου, Μ. «Απόπειρα τοπογραφικής προσέγγισης της Θεσσαλονίκης του 1ου μ.χ. αιώνα». Μακεδονικά. Εταιρεία Μακεδονικών Σπουδών. σελ. 64. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 22 Σεπτεμβρίου 2017. Ανακτήθηκε στις 25 Ιουνίου 2020. 
  7. ↑ Τσαμίσης, Χρήστος Παντελή (2016). Το Ἐμπόριον της Θεσσαλονίκης. Το δυτικο Τμήμα του Ιστορικού Κέντρου Θεσσαλονίκης: ανάδειξη & ένταξη του ιστορικού χώρου. Θεσσαλονίκη: Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης. σελ. 87-90. 
  8. ↑ «Porta Aurea. Χρυσή Πύλη: Θεσσαλονίκη - Κωνσταντινούπολη». ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΟ ΜΟΥΣΕΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ. 29 Ιουλίου 2019. Ανακτήθηκε στις 25 Ιουνίου 2020. 
  9. ↑ Finegan, Jack (30 Οκτωβρίου 2014). The Archeology of the New Testament: The Mediterranean World of the Early Christian Apostles. Routledge. σελ. 108. ISBN 978-1-317-60505-8. 
  10. ↑ Χατζηιωάννου, Μιχαήλ (1976). Ἀστυγραφία ἤτοι τοπογραφικὴ περιγραφὴ τῆς Θεσσαλονίκης (ανατύπωση κειμένου του 1880). Θεσσαλονίκη: Εκδόσεις Νέας Πορείας. σελ. 32. 
  11. ↑ Frendo, David· Fotiou, Athanasios (1 Ιανουαρίου 2000). John Kaminiates - The Capture of Thessaloniki: Translation, introduction and notes. Leiden: BRILL. σελ. 174. ISBN 978-90-04-34472-3. CS1 maint: Ημερομηνία και έτος (link)
  12. ↑ Sisman, Cengiz· Şişman, Cengiz (2017). The Burden of Silence: Sabbatai Sevi and the Evolution of the Ottoman-Turkish Dönmes. Oxford University Press. σελ. 253. ISBN 978-0-19-069856-0. 
  13. ↑ Αθανασιάδη, Δέσποινα (20 Νοεμβρίου 2018). «Μια βόλτα στην άγνωστη Θεσσαλονίκη που πρέπει να βάλεις στο πρόγραμμα». Parallaxi Magazine (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 25 Ιουνίου 2020. 
  14. ↑ Απόστ. Ε. Βακαλόπουλου , Ιστορικές έρευνες έξω από τα τείχη της Θεσσαλονίκης , Μακεδονικά , τόμ.7, 1977
  15. ↑ Κώστας Τομανάς, Οι Πλατείες της Θεσσαλονίκης, σελ. 28, Εκδόσεις Νησίδες
  16. ↑ Μακρή, Ευτέρπη (1983-01-01). «Ένας άγνωστος οκταγωνικός ναός στη Θεσσαλονίκη». Μακεδονικά 23 (1): 129. doi:10.12681/makedonika.333. ISSN 2241-2018. https://ejournals.epublishing.ekt.gr/index.php/makedonika/article/view/5894. 
  17. ↑ Αποστολική Διακονία
  18. ↑ Palairet, Michael (8 Φεβρουαρίου 2016). Macedonia: A Voyage through History (Vol. 1, From Ancient Times to the Ottoman Invasions). Cambridge Scholars Publishing. σελ. 108. ISBN 978-1-4438-8843-1. 
  19. ↑ L. A. Heuzey, H. Daumet, Mission archéologique de Macédoine, La Porte du Vardar 1876, Firmin-Didot, Paris, σελ. 272-273, 525
  20. ↑ Tafrali, Oreste (1913). Topographie de Thessalonique. Paris: Geuthner. σελ. 104. 
  21. ↑ The Oxford Encyclopedia of the Bible and Archaeology , edited by Daniel M. Master, Oxford University Press, 9780199846535, 2013, Thessaloniki the special connection of the city to Mark Antony and Augustus, who were regarded and venerated as the city saviors after the battle of Philippi. An expression of this gratitude was the monument, later lost, erected over the Golden Gate of the city, where the two men were depicted as the Dioscuri and hailed as saviors. Ekaterini G. Tsalampouni
  22. ↑ «Η Χρυσή Πύλη της Θεσσαλονίκης | ΦΩΤΟΔΕΝΤΡΟ». photodentro.edu.gr. Ανακτήθηκε στις 13 Ιουνίου 2020. 
  23. ↑ Conder, Josiah (1830). Turkey. J. Duncan. σελ. 308. 
  24. ↑ Edson, Charles (1948). «Cults of Thessalonica (Macedonica III)». The Harvard Theological Review 41 (3): 153–204. ISSN 0017-8160. http://www.jstor.org/stable/1508109. 
  25. ↑ «Φωτογραφία δύο αιώνων αφηγείται την ιστορία της Θεσσαλονίκης | Kathimerini». www.kathimerini.gr. Ανακτήθηκε στις 13 Ιουνίου 2020. 
  26. ↑ Fant, Clyde E.· Reddish, Mitchell G. (15 Οκτωβρίου 2008). Lost Treasures of the Bible: Understanding the Bible Through Archaeological Artifacts in World Museums. Cambridge: Wm. B. Eerdmans Publishing. σελ. 366-368. ISBN 978-0-8028-2881-1. CS1 maint: Ημερομηνία και έτος (link)
  27. ↑ «Πράξεις των Αποστόλων». www.imgap.gr. σελίδες 17,6 – 17,9. Ανακτήθηκε στις 26 Ιουνίου 2020. 
  28. ↑ Schaff, Philip (1 Ιουνίου 2019). History of the Christian Church: Including the Bible. e-artnow. ISBN 978-80-268-9773-6. 
  29. ↑ 29,0 29,1 Burton, Ernest De Witt (1896). «Notes on Thessalonica». The Biblical World 8 (1): 10–19. ISSN 0190-3578. https://www.journals.uchicago.edu/doi/pdfplus/10.1086/471904. 
  30. ↑ «block | British Museum». The British Museum (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 25 Ιουνίου 2020. 
  31. ↑ 31,0 31,1 31,2 Burton, Ernest DeWitt (1898). «The Politarchs». The American Journal of Theology 2 (3): 598–632. ISSN 1550-3283. http://www.jstor.org/stable/3153438. 
  32. ↑ «Ανασκαφές στο Μετρό Θεσσαλονίκης | Θέματα Αρχαιολογίας Περιοδικό Ελεύθερης Πρόσβασης». Ανακτήθηκε στις 13 Ιουνίου 2020. 
  33. ↑ Σάκκος, Δημοσθένης Θεοδοσίου· Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης (2019). Αποκατάσταση και ανάδειξη του συγκροτήματος εργατικών κατοικιών του «Οικισμού Πύλης Αξιού». 

Συμπληρωματική βιβλιογραφία

Δείτε επίσης

Εξωτερικοί σύνδεσμοι

π • σ • ε Ρωμαϊκά μνημεία Θεσσαλονίκης
Ανακτήθηκε από "https://el.wikipedia.org/w/index.php?title=Χρυσή_Πύλη_της_Θεσσαλονίκης&oldid=8378426"