Επιθηλιακός ιστός

Ο επιθηλιακός ιστός είναι ιστός, ο οποίος αποτελείται από κύτταρα τα οποία ονομάζονται επιθηλιακά κύτταρα,αυτά τα κύτταρα είναι πολυεδρικά,πυκνά και στενά συνδεδεμένα μεταξύ τους, αποτελούνται από ελάχιστη μεσοκυττάρια ουσία και συνδέονται με ένα λεπτό στρώμα εξωκυττάριας ουσίας, ως εκ΄τούτου σχηματίζουν μεμβράνες οι οποίες έχουν ως σκοπό την κάλυψη επιφανειών και κοιλοτήτων του σώματος

Διακρίνουμε δυο τύπους επιθηλίων:

-Καλυπτήρια ή επενδυτικά επιθήλια

-Αδενικά ή εκκριτικά επιθήλια

Γενικά χαρακτηριστικά επιθηλιακών κυττάρων

Το σχήμα και το μέγεθος αυτών των κυττάρων είναι πλούσιο, καθώς μπορούμε να τα βρούμε ως πλακώδες,κυβικό και κυλινδρικό, ανάλογο με το σχήμα τους ερχεται και ο πυρήνας τους, συνηθως τα σφαιρικά και τα κυβοειδή έχουν σφαιρικούς πυρήνες ενώ τα πλακώδες έχουν επίσης πλακώδες πυρήνα.

Αυτός ο ιστός δεν έχει δικά του αγγεία για την τροφοδοσία του με θρεπτικές ουσίες και για την αποβολή των άχρηστων ουσιών,ακόμα και όταν μιλάμε για πλούσιες δομές όπως τα πολύστιβα επιθήλια, για αυτό η τροφοδοσία τους εξαρτάται από τον συνδετικό ιστό ο οποίος συμβάλλει και στην στήριξη τον επιθηλίων, ο συνδετικός ιστός που κάνει αυτό είναι γνωστός και ως χόριο ή υποδόριος ιστός, στο σημείο της επαφής των δυο αυτών ιστών υπάρχει πάντα μια εξωκυττάρια βασική μεμβράνη, οι ουσίες διαχέονται μέσω της βασικής μεμβράνης από τον ένα ιστό στον άλλον, ενδιαφέρουσα πληροφορία είναι πως οι νευρικές ίνες διαπερνούν την βασική μεμβράνη σε αντίθεση με τα τριχοειδή αγγεία.

Σε επιθήλια που ασκείτε συχνά μηχανική τριβή, (πχ γλώσσα) είναι σύνηθες να παρατηρείτε ένα μόρφωμα που λέγετε θηλή, και ουσιαστικά είναι μια ενθυλάκωση.

Τα επιθηλιακά κύτταρα εμφανίζουν πολικότητα, εκεί που ενώνετε με τον συνδετικό ιστό ονομάζεται βασικός πόλος και η απέναντι περιοχή (που είναι ελεύθερη επιφάνεια συνηθως) λέγετε κορυφαίος πόλος,οι πόλοι διαφέρουν και στην λειτουργία και στην δομή τους,στα κυλινδρικά και στα κυβοειδή κύτταρα οι επιφάνειες που έρχονται σε επαφή με τα γειτονικά κύτταρα λέγονται πλάγιες επιφάνειες,για την αύξηση της λειτουργικής ικανότητας εμφανίζουν συχνά αλληλοεσοχές που έχουν ως σκοπό την επέκταση της επιφάνειας επαφής τους

Βασικές μεμβράνες

Ο βασικός πόλος αποτελείτε από ένα ηλεκτροπυκνοτικό στρώμα πάχους 20-100nm (νανόμετρα) και αποτελείτε από δύο υμένες, τον βασικό υμένα ο οποίος περιλαμβάνει ένα δίκτυο από λεπτά ινίδια, και τον δικτυωτό υμένα ο οποίος βρίσκετε κάτω από τον βασικό και είναι ποιο διάχυτος και ινώδης.

Η σύνθεση του βασικού υμένα είναι η εξής:

• Κολλαγόνο τύπου 4 που περιλαμβάνει τρεις πολυπεπτιδικές αλυσίδες που σχηματίζουν δαντελωτό δίκτυο
• Λαμινίνη Μεγάλες γλυκοπρωτεΐνες που σχηματίζουν δίκτυο κάτω από το βασικό πόλο και συνδέονται με της διαμεμβρανικές ιντεγκρίνες
• Τέλος, τα παραπάνω συνδέονται μεταξύ τους με τις συγκολλητικές πρότεινες εντακτίνη νιντογένη και με την πρωτεογλυκάνη περλεκάνη

Στον διχτυωτό υμένα μπορούμε να συναντήσουμε ένα διάχυτο δίκτυο το οποίο περιέχει κολλαγόνο τύπου 3 και συνδέεται με το βασικό υμένα μέσω ινιδίων κολλαγόνου τύπου 7

Συνοψίζοντας της λειτουργίες της βασικής μεμβράνης θα λέγαμε πως θα μπορούσαμε να την συντάξουμε στης εξής 6 κύριες λειτουργίες και επιρροές:

1. Επηρεάζει πολικότητα των κυττάρων
2. Δομική στήριξη τον κυττάρων
3. Ημιδιαπερατός φραγμός ουσιών προς το κύτταρο
4. Ρυθμίζει τον πολλαπλασιασμό, διαφοροποίηση, μεταβολισμό (συγκεντρώνουν αυξητικούς παράγοντες)
5. Στηρίζουν την επούλωση και αναγέννηση
6. Οργάνωση πρωτεϊνών κυτταρικής μεμβράνης και έλεγχος δραστηριότητας

Διακυτταρικές συνδέσεις

Στην πλασματική μεμβράνη διακρίνουμε διάφορες δομές οι οποίες βοηθούν στην συνοχή των κυττάρων καθώς και στην κυτταρική επικοινωνία, αυτές οι δομές είναι πολυάριθμες και αρκετά εμφανείς στα επιθήλια σε αντίθεση με άλλους ιστούς,τα επιθήλια εμφανίζουν πολλές εξειδικευμενες διακυτταρικές συνδέσεις όπου εξυπηρετούν διαφορετικές λειτουργίες,αυτές είναι οι εξής:

• Οι στερεές ή αποφρακτικές συνδέσεις
• Οι συνδέσεις πρόσφρυσης ή αγκυροβολίας
• Οι χασματικές συνδέσεις

Στερεές συνδέσεις

Της στερεές συνδέσεις φράζουν τον χώρο μεταξύ των κυττάρων και της βρίσκουμε στο κορυφαίο τμήμα του μεσοκυττάριου χώρου, ο φραγμός μεταξύ τον μεμβρανών οφείλεται σε δυο πρωτεΐνες που υπάρχουν σε κάθε κύτταρο, στην οκκλουδίνη και στην κλοδίνη. Στα επιθηλιακά κύτταρα αυτές οι συνδέσεις σχηματίζουν ζώνες,αυτές οι ζώνες εμποδίζουν την της μεμβρανικές πρωτεΐνες από το να μετακινηθούν (από την κορυφαία επιφάνεια σε άλλες θέσεις, πχ πλάγια, αντίστροφα κλπ) αυτό επιτρέπει την δημιουργία δύο μεμβρανών,με διαφορετική πρωτεϊνική σύνθεση,με διαφορετικούς υποδοχείς και εν τέλει με διαφορετικές λειτουργίες επειδή κάθε κύτταρο έχει δύο πλευρές.Τέλος,τα πλαγιοβασικά τμήματα είναι μέρος του βασικού διαμερίσματος και στηρίζετε στον εκάστοτε συνδετικό ιστό,ενώ η κορυφαία κυτταρική μεμβράνη αποτελει μέρος ενός συνόλου κυττάρων (είτε όργανο είτε ιστού)

Συνδέσεις πρόσφρυσης

Οι συνδέσεις πρόσφρυσης είναι θέσεις ζωνοειδούς κυτταρικής συγκόλληση, αυτές περιβάλλουν το κύτταρο κάτω από την αποφρακτική ζώνη, η κυτταρική σύνδεση μεσολαβείτε από γλυκοπρωτεΐνες του κυττάρου που αλληλεπιδρούν με ιόντα Ca²⁺ και λέγονται καδχερίνες,το κυτταροπλασματικό τους άκρο συνδέεται με την κατενίνη η οποία μέσω πρωτεϊνών προσφύεται σε νημάτια ακτίνης στην ζώνη συγκόλλησης σχηματίζοντας τμήμα του τελικού δικτύου ενός κυτταροπλασματικού χαρακτηριστικού που παρατηρείτε σε αρκετά επιθηλιακά κύτταρα,αυτό το χαρακτηριστικο συμβάλει σε πολλές λειτουργίες και μια εξ αυτόν είναι και η κινητικότητα του κυτταροπλάσματος.Σε αυτές της συνδέσεις ανήκει επίσης και η κηλίδα συγκόλλησης, η οποία μοιάζει με κηλίδα.

Χασματικές συνδέσεις

Οι χασματικές συνδέσεις χρησιμεύουν περισσότερο στην επικοινωνία και όχι στην σύνδεση και είναι πολυάριθμες.Οι πρωτεΐνες τους λέγονται κοννεξίνες, και δομούν τα κοννεξόνια τα οποία είναι εξαμερή συμπλέγματα, όταν δυο κύτταρα ακουμπούν μεταξύ τους τότε οι κοννεξίνες κινούνται και ενώνονται, δημιουργώντας έτσι το κοννεξόνιο. Αυτές οι συνδέσεις επιτρέπουν την διακυτταρική ανταλλαγή μικρόν μορίων κάτω του 1,5nm καθώς ο ίδιος ο πόρος τον κοννεξονίον είναι 1,5nm, μερικοί διαμεσολαβητές κινούνται ταχύτατα μέσο αυτών των συνδέσεων με αποτέλεσμα να επιτρέπονται κύτταρα από διάφορους ιστούς να δρουν συγχρονισμένα, παράδειγμα αποτελεί η καρδιά, η οποία μπορεί να κάνει συγχρονισμένη σύσπαση χάρη αυτού του μηχανισμού

Πηγές

• Μαυρικάκη Ε., Γκούβρα Μ., Καμπούρη Α. Βιολογία Γ' Γυμνασίου, ΟΕΔΒ, 2009
• Καστορίνης Α., Κωστάκη-Αποστολοπούλου Μ., Μπαρώνα-Μαμάλη Φ., Περάκη Β., Πιαλόγλου Π., Βιολογία Α' Λυκείου, ΟΕΔΒ, 1999.