Κρήτη: Διαφορά μεταξύ των αναθεωρήσεων

Από τη Βικιπαίδεια, την ελεύθερη εγκυκλοπαίδεια
Περιεχόμενο που διαγράφηκε Περιεχόμενο που προστέθηκε
Χωρίς σύνοψη επεξεργασίας
Ετικέτες: Επεξεργασία από κινητό Διαδικτυακή επεξεργασία από κινητό
Χωρίς σύνοψη επεξεργασίας
Ετικέτες: Επεξεργασία από κινητό Διαδικτυακή επεξεργασία από κινητό
Γραμμή 36: Γραμμή 36:
| ιστότοπος =
| ιστότοπος =
}}
}}
Η '''Κρήτη''' είναι το μικρότερο νησί και [[Κατάλογος ελληνικών νησιών ανά πληθυσμό] και το [[Κατάλογος μεσογειακών νησιών ανά έκταση|πέμπτο]] σε έκταση μεγαλύτερο της [[Μεσόγειος|Μεσογείου]], μετά τη [[Σικελία]], τη [[Σαρδηνία]], την [[Κύπρος|Κύπρο]] και την [[Κορσική]]. Πρωτεύουσα και μεγαλύτερη πόλη της είναι το [[Ηράκλειο]], το οποίο είναι έδρα της [[περιφέρεια Κρήτης|περιφέρειας Κρήτης]] που συμπεριλαμβάνει γειτονικά νησιά και νησίδες. Με πληθυσμό 623.065 κατοίκων, περίπου 160 χιλιόμετρα νότια της ελληνικής ηπειρωτικής χώρας και εκτεινόμενη από τα δυτικά προς τα ανατολικά, βρέχεται βόρεια από το [[Κρητικό πέλαγος|Κρητικό]] και νότια από το [[Λιβυκό πέλαγος|Λιβυκό]] πέλαγος. Αποτελεί σημαντικό κομμάτι της οικονομίας και της πολιτισμικής κληρονομιάς της [[Ελλάδα]]ς, διατηρώντας τα δικά της πολιτισμικά στοιχεία. Κατά τα έτη 3000 π.Χ.–1400 π.Χ. άκμασε στο νησί ο [[Μινωικός πολιτισμός]], ο αρχαιότερος [[πολιτισμός|πολιτισμός]] της [[Ευρώπη]]ς, με κυριότερα κέντρα του την [[Κνωσός|Κνωσό]], τη [[Φαιστός|Φαιστό]], τα Μάλια, τη Ζάκρο και τα Γουρνιά όπου βρέθηκαν ανακτορικά συγκροτήματα. Η Ορθόδοξη [[Εκκλησία της Κρήτης]] είναι [[Αυτοκεφαλία|ημιαυτόνομη]] απαρτίζεται από την Αρχιεπισκοπή Κρήτης και οκτώ Μητροπόλεις και είναι εξαρτώμενη από το [[Οικουμενικό Πατριαρχείο Κωνσταντινουπόλεως]].
Η '''Κρήτη''' είναι το μικρότερο νησί και [[Κατάλογος ελληνικών νησιών ανά πληθυσμό] και το [[Κατάλογος μεσογειακών νησιών ανά έκταση][[Μεσόγειος|Μεσογείου]],λτη [[Σικελία]], τη [[Σαρδηνία]], την [[Κύπρος|Κύπρο]] και την [[Κορσική]]. Πρωτεύουσα και μεγαλύτερη πόλη της είναι το [[Ηράκλειο]], το οποίο είναι έδρα της [[περιφέρεια Κρήτης|περιφέρειας Κρήτης]] που συμπεριλαμβάνει γειτονικά νησιά και νησίδες. Με πληθυσμό 623.065 κατοίκων, περίπου 160 χιλιόμετρα νότια της ελληνικής ηπειρωτικής χώρας και εκτεινόμενη από τα δυτικά προς τα ανατολικά, βρέχεται βόρεια από το [[Κρητικό πέλαγος|Κρητικό]] και νότια από το [[Λιβυκό πέλαγος|Λιβυκό]] πέλαγος. Αποτελεί σημαντικό κομμάτι της οικονομίας και της πολιτισμικής κληρονομιάς της [[Ελλάδα]]ς, διατηρώντας τα δικά της πολιτισμικά στοιχεία. Κατά τα έτη 3000 π.Χ.–1400 π.Χ. άκμασε στο νησί ο [[Μινωικός πολιτισμός]], ο αρχαιότερος [[πολιτισμός|πολιτισμός]] της [[Ευρώπη]]ς, με κυριότερα κέντρα του την [[Κνωσός|Κνωσό]], τη [[Φαιστός|Φαιστό]], τα Μάλια, τη Ζάκρο και τα Γουρνιά όπου βρέθηκαν ανακτορικά συγκροτήματα. Η Ορθόδοξη [[Εκκλησία της Κρήτης]] είναι [[Αυτοκεφαλία|ημιαυτόνομη]] απαρτίζεται από την Αρχιεπισκοπή Κρήτης και οκτώ Μητροπόλεις και είναι εξαρτώμενη από το [[Οικουμενικό Πατριαρχείο Κωνσταντινουπόλεως]].


Υπάρχουν κάποιες φήμες που τα Κρητικόπαιδα γίνονται ληστές, κλέφτες, παιδαραστές και φονιάδες
Υπάρχουν κάποιες φήμες που τα Κρητικόπαιδα γίνονται ληστές, κλέφτες, παιδαραστές και φονιάδες

Έκδοση από την 16:00, 29 Μαΐου 2020

Για άλλες χρήσεις, δείτε: Κρήτη (αποσαφήνιση).

Συντεταγμένες: 35°00′N 25°00′E / 35.00°N 25.00°E / 35.00; 25.00

Κρήτη
Δορυφορική εικόνα της Κρήτης
Γεωγραφία
ΤοποθεσίαΑνατολική Μεσόγειος
Έκταση8.303 km²
Ακτογραμμή1.046[1] km
Υψόμετρο2.456 μ
Υψηλότερη κορυφήΊδα (Ψηλορείτης)
Χώρα
ΠεριφέρειαΚρήτης
Περιφερειακές ενότητεςΗρακλείου
Λασιθίου
Ρεθύμνου
Χανίων
Δημογραφικά
Πληθυσμός623.065 (απογραφής 2011)
Πυκνότητα75 /χλμ2
ΕθνικότητεςΈλληνες
Commons page Σχετικά πολυμέσα

Η Κρήτη είναι το μικρότερο νησί και [[Κατάλογος ελληνικών νησιών ανά πληθυσμό] και το [[Κατάλογος μεσογειακών νησιών ανά έκταση]Μεσογείου,λτη Σικελία, τη Σαρδηνία, την Κύπρο και την Κορσική. Πρωτεύουσα και μεγαλύτερη πόλη της είναι το Ηράκλειο, το οποίο είναι έδρα της περιφέρειας Κρήτης που συμπεριλαμβάνει γειτονικά νησιά και νησίδες. Με πληθυσμό 623.065 κατοίκων, περίπου 160 χιλιόμετρα νότια της ελληνικής ηπειρωτικής χώρας και εκτεινόμενη από τα δυτικά προς τα ανατολικά, βρέχεται βόρεια από το Κρητικό και νότια από το Λιβυκό πέλαγος. Αποτελεί σημαντικό κομμάτι της οικονομίας και της πολιτισμικής κληρονομιάς της Ελλάδας, διατηρώντας τα δικά της πολιτισμικά στοιχεία. Κατά τα έτη 3000 π.Χ.–1400 π.Χ. άκμασε στο νησί ο Μινωικός πολιτισμός, ο αρχαιότερος πολιτισμός της Ευρώπης, με κυριότερα κέντρα του την Κνωσό, τη Φαιστό, τα Μάλια, τη Ζάκρο και τα Γουρνιά όπου βρέθηκαν ανακτορικά συγκροτήματα. Η Ορθόδοξη Εκκλησία της Κρήτης είναι ημιαυτόνομη απαρτίζεται από την Αρχιεπισκοπή Κρήτης και οκτώ Μητροπόλεις και είναι εξαρτώμενη από το Οικουμενικό Πατριαρχείο Κωνσταντινουπόλεως.

Υπάρχουν κάποιες φήμες που τα Κρητικόπαιδα γίνονται ληστές, κλέφτες, παιδαραστές και φονιάδες

Γεωγραφία

Ο Ψηλορείτης
Το φαράγγι της Σαμαριάς

Η Κρήτη βρίσκεται στο νότιο άκρο του Αιγαίου πελάγους και καλύπτει μια περιοχή 8.336 km². Ο μόνιμος πληθυσμός της είναι 623.065 κάτοικοι, ενώ ο πραγματικός, de facto, 682.928 σύμφωνα με την απογραφή του 2011. Έχει μήκος περίπου 260 χιλιόμετρα και ποικίλλει στο πλάτος από μέγιστο 60 χιλιομέτρων, από το ακρωτήριο Δίον έως το ακρωτήριο Λίθινο, σε ελάχιστο 12 χιλιομέτρων στον ισθμό της Ιεράπετρας στην ανατολική Κρήτη. Η ακτογραμμή της παρουσιάζει βαθύ γεωγραφικό διαμελισμό, ο οποίος παρουσιάζει στην Κρήτη πάνω από 1.000 χιλιόμετρα ακτών.

Το νησί είναι εξαιρετικά ορεινό με τρεις κύριες οροσειρές,τoν Ψηλορείτη (Ίδα) (2456 μ.) τα Λευκά Όρη (2454 μ.) και τη Δίκτη (Λασιθιώτικα Όρη) (2148 μ.) που το διασχίζουν κατά σειρά από τη δύση ως την ανατολή. Επιπλέον ορεινοί όγκοι είναι αυτοί της Θρυπτής (1476 μ) στα ανατολικά τα Αστερούσια Όρη (1231 μ.) στα νότια. Στα βόρεια του νομού Ρεθύμνης υψώνονται τα Ταλαία όρη (1088 μ.) καθώς και το αυτόνομο όρος Κέντρος (1777 μ.) στον ίδιο νομό.

Σε αυτά τα βουνά υπάρχουν εύφορα οροπέδια, όπως ο Ομαλός στα Λευκά Όρη, η Νίδα στην Ίδα και το Λασίθι, και το Καθαρό στη Δίκτη. Στο νησί υπάρχουν σημαντικά σπήλαια όπως το Δικταίο και το Ιδαίο άντρο. Κύριο μορφολογικό χαρακτηριστικό της Κρήτης είναι τα επιβλητικά φαράγγια όπως το διάσημο φαράγγι της Σαμαριάς, το φαράγγι Ίμπρου, το Κουρταλιώτικο φαράγγι.

Κλίμα

Η Κρήτη ανήκει στη μεσογειακή κλιματολογική ζώνη που προσδίδει τον κύριο κλιματικό χαρακτήρα της, ο οποίος χαρακτηρίζεται ως εύκρατος. Η ατμόσφαιρα μπορεί να είναι αρκετά υγρή, ανάλογα με την εγγύτητα στη θάλασσα. Ο χειμώνας είναι αρκετά ήπιος και υγρός, με αρκετές βροχοπτώσεις, ως επί το πλείστον, στα δυτικά τμήματα του νησιού. Η χιονόπτωση είναι σπάνια στις πεδινές εκτάσεις, αλλά αρκετά συχνή στις ορεινές. Κατά τη διάρκεια του καλοκαιριού, η μέση θερμοκρασία κυμαίνεται στους 25 με 30 βαθμούς Κελσίου[εκκρεμεί παραπομπή], οπωσδήποτε πιο χαμηλά από εκείνο την ηπειρωτική Ελλάδα. Η νότια ακτή, συμπεριλαμβανομένης της πεδιάδας της Μεσαράς και των Αστερούσιων ορέων, απολαμβάνει περισσότερες ηλιόλουστες ημέρες και υψηλότερες θερμοκρασίες κατά τη διάρκεια του καλοκαιριού σε σχέση με την υπόλοιπη μεγαλόνησο. Η χλωρίδα του νησιού απειλείται από τη βαθμιαία ανάπτυξη της κτηνοτροφίας.[εκκρεμεί παραπομπή]

Πανίδα και Χλωρίδα

Κυριότερα θηλαστικά του νησιού αποτελούν ο ασβός (άρκαλος στα κρητικά), η νυφίτσα, η ζουρίδα (πετροκούναβο), ο σκαντζόχοιρος, η μυγαλή, ο μυωξός, διάφορα είδη ποντικών και αρουραίων και πολλά είδη νυχτερίδας.[2] Επίσης, τα νερά της Κρήτης φιλοξενούν μεγάλο αριθμό θαλάσσιων θηλαστικών, όπως φυσητήρες, φάλαινες, δελφίνια και μεσογειακές φώκιες.[3] Οι ουρανοί της Κρήτης φιλοξενούν ένα μεγάλο αριθμό αρπακτικών πτηνών, με κυριότερα τους απειλούμενους γυπαετούς και χρυσαετούς, καθώς και τον μεγαλύτερο αριθμό όρνεων στην Ευρώπη. Επίσης, οι ακτές του νησιού αποτελούν σημαντικό καταφύγιο για θαλάσσιες χελώνες καρέτα καρέτα ή δερματοχελώνες. Επίσης στο νησί εκτρέφονται το αυτόχθων Μεσσαρίτικο άλογο[4][5][6] και ο αυτόχθων Κρητικός Ιχνηλάτης. Ενώ ζει ελεύθερη στα βουνά η ενδημική άγρια αίγα της Κρήτης, το Κρι-Κρι.

Εκτός από τα ζώα, υπάρχουν πολλά ενδημικά είδη φυτών, ακόμη και σε στενοενδημική μορφή, δηλαδή που βρίσκονται απομονωμένα σε περιορισμένες περιοχές, όπως η Μαλοτύρα (Siderites syrioca). Στην Κρήτη υπάρχουν εκατοντάδες είδη ορχιδέας, που αποτελούν πόλο έλξης για τους λάτρεις και τους ερευνητές των φυτών. Επίσης γνωστά είναι τα βότανα της Κρήτης, όπως ο δίκταμος και η κόκκινη τουλίπα, η οποία πλέον απαντάται σε πολλά μέρη. Τα φυτά της Κρήτης έχουν υπάρχει αντικείμενο έλξης και συστηματικής μελέτης από περιηγητές τουλάχιστον από την εποχή του Τουρνεφόρ (αρχές 18ου αιώνα) με βασική ιδέα αυτήν της μοναδικότητας και ενδημικότητας. Οι ιδέες αυτές παράγουν σήμερα και στοιχείο πολιτισμικής περηφάνιας και τις συναντά κανείς ευρέως στην Κρήτη, ιδίως σε ορεινές περιοχές όπως τα Σφακιά όπου απαντώνται και πολλές από τις ενδημικές ποικιλίες αυτές[7]. Τα φυτά και δη η ιδιότητα των άγριων και ενδημικών ειδών να αντέχουν ορεινές συνθήκες (ξηρασία, υψόμετρο, άνεμος, κλπ.) συναντώνται και σε μαντινάδες αλλά και άλλες αναπαραστάσεις μέσω των οποίων μιλούν σύγχρονοι Κρητικοί για την ίδια τη ζωή τους αλλά και τα χαρακτηριστικά της εκάστοτε περιοχής τους καθώς τη διακρίνουν από άλλες περιοχές [8]

Μυθολογία

Ο χορός του πολέμου όπως τον φαντάστηκε ο Lawrence Alma Tadema το 1869. Guildhall Art Gallery, Λονδίνο.

Πολλοί ιστορικοί της αρχαιότητας αναφέρονται στην μυθολογία της Κρήτης. Ο παρακάτω μύθος προέρχεται από το πέμπτο βιβλίο του Διόδωρου του Σικελιώτη και το πρώτο βιβλίο της βιβλιοθήκης του Απολλόδωρου, καθώς θεωρούνται σημείο αναφοράς για την ελληνική μυθολογία και σε μεγάλο βαθμό συμφωνούν μεταξύ τους. Επίσης οι περιγραφές τους είναι πιο πλήρεις από ότι άλλων συγγραφέων. Ο μύθος ξεκινάει πολύ πριν την γέννηση των θεοτήτων της κλασικής Ελλάδας, με τον Κρή, τον πρώτο Δάκτυλο και πρώτο βασιλιά της Κρήτης. Ακολουθεί η ανάπτυξη των πρωτόγονων τεχνών και η δημιουργία των πρώτων ανθρώπινων κοινωνιών. Ύστερα η Ρέα γεννάει τον Δια στο όρος Ίδα και ανατρέφεται εκεί από τις Νύμφες Αδράστεια και Ίδα. Η Ρέα ταυτίζεται από σύγχρονους μελετητές με την Μεγάλη Μητέρα, την κύρια θεότητα της Μινωικής θρησκείας, η οποία προϋπάρχει όλων.[9][10][11] Ακολουθεί η Τιτανομαχία και η γέννηση των θεοτήτων της κλασικής Ελλάδας.

«Οι Κρήτες ισχυρίζονται ότι οι πιο παλαιοί κάτοικοι του νησιού ήταν οι Ετεοκρήτες, που ξεπήδησαν από το χώμα, και ότι ο βασιλιάς τους, που ονομαζόταν Κρής, ήταν υπεύθυνος για σημαντικές ανακαλύψεις που βελτίωσαν τη ζωή των ανθρώπων.[12] Οι περισσότεροι θεοί που βοήθησαν τους ανθρώπους κατάγονταν από την Κρήτη, γιαυτό και τους τιμούν στο νησί αυτό. Αυτά έχουν γράψει για την Κρήτη οι πιο αξιόλογοι συγγραφείς:[13]

Οι πρώτοι από αυτούς τους θεούς, τους οποίους έχει καταγράψει η παράδοση, έκαναν την Κρήτη πατρίδα τους και κατοικούσαν γύρο από το Όρος Ίδα, και ονομάστηκαν Ιδαίοι Δάκτυλοι. Εκατό τον αριθμό, κατ' άλλους ήταν μόνο δέκα, από τον αριθμό των δακτύλων των δυο χεριών.[14] Οι Ιδαίοι Δάκτυλοι της Κρήτης, όπως μας λέει η παράδοση, ανακάλυψαν τόσο τη χρήση της φωτιάς όσο και τη φύση των μετάλλων, καθώς και τα μέσα κατεργασίας τους, στην Άπτερα, στη Βερέκυνθο.[15] Οι συγγραφείς μας λένε ότι ένας απ' αυτούς, ένας Δάκτυλος, λεγόταν Ηρακλής και ίδρυσε τους Ολυμπιακούς Αγώνες.[16] Μετά τους Ιδαίους Δάκτυλους, σύμφωνα με τις γραφές, εμφανίστηκαν οι εννέα Κουρήτες. Ορισμένοι συγγραφείς αναφέρουν ότι και αυτοί οι θεοί γεννήθηκαν από τη Γη, αλλά σύμφωνα με άλλους, κατάγονταν από τους ίδιους τους Ιδαίους Δάκτυλους και έμεναν στα όρη και στις χαράδρες.[17] Οι Κουρήτες ήταν οι πρώτοι που συγκέντρωσαν πρόβατα σε κοπάδια, εξημέρωσαν διάφορα ζώα, και ανακάλυψαν την παρασκευή του μελιού. Εφηύραν την τέχνη του τόξου και τις τέχνες του κυνηγίου, και δίδαξαν τους ανθρώπους πως να ζουν μαζί.[18] Οι Κουρήτες εφηύραν επίσης τα ξίφη και τα κράνη και τον χορό του πολέμου, με τον οποίο έναν καιρό δημιούργησαν χάος και εξαπάτησαν τον Κρόνο.[19]

Όταν η Ρέα γέννησε τον Δία, τον έκρυψε στην Ίδα, και χωρίς να ξέρει ο Κρόνος, ανέθεσε την ανατροφή του στους Κουρήτες που κατοικούσαν γύρο από το βουνό. Οι Κουρήτες τον πήγαν σε μια συγκεκριμένη σπηλιά και τον έδωσαν στις Νύμφες,[20] την Αδράστεια και την Ίδα, κόρες του Κουρήτη Μέλισσου.[21] Οι Νύμφες τάιζαν τον Δια μέλι και γάλα και τον έβαζαν να θηλάζει το μαστό της αίγας που λεγόταν Αμάλθεια.[22] Οι Κουρήτες οπλισμένοι φρουρούσαν το βρέφος στη σπηλιά, και κτυπούσαν τις ασπίδες με τα δόρατα, ώστε ο Κρόνος να μην ακούσει το κλάμα του μωρού. Τότε η Ρέα στην θέση του νεογέννητου βρέφους, τύλιξε με ύφασμα ένα βράχο και τον έδωσε στον Κρόνο να τον καταπιεί.[23]

Όταν ο Δίας ήταν πια μεγάλος, πήρε τη Μήτιδα, την κόρη του Ωκεανού, για να τον βοηθήσει, και εκείνη έδωσε στον Κρόνο δηλητήριο και τον έκανε να εκβάλει πρώτα τον βράχο, και ύστερα τα βρέφη που είχε καταπιεί. Αργότερα με την βοήθεια τους ο Δίας ξεκίνησε τον πόλεμο εναντίον του Κρόνου και των Τιτάνων. Αγωνίστηκαν για δέκα χρόνια, και η Γαία προφήτευσε τη νίκη στον Δία, μόνο με τη βοήθεια εκείνων που ήταν πεταμένοι στα Τάρταρα. Έτσι ο Δίας σκότωσε την Κάμπη, τη δράκαινα που τους φρουρούσε, και έσπασε τα δεσμά τους. Οι Κύκλωπες τότε έδωσαν στον Δία τον κεραυνό, στον Πλούτωνα το κράνος και στον Ποσειδώνα την τρίαινα, και με αυτά τα όπλα, οι θεοί νίκησαν τους Τιτάνες και τους έριξαν στα Τάρταρα. [24]

Πολλές παραδώσεις της γέννησης και της ανατροφής του Δια, κρατάνε μέχρι σήμερα στην Κρήτη.[25] Για παράδειγμα, όταν τον μετέφεραν οι Κουρήτες, ενώ ήταν ακόμα βρέφος, ο ομφάλιος λώρος του έπεσε στον ποταμό Τρίτωνα, και σε εκείνο το σημείο έγινε ιερό και ονομάστηκε Ομφαλός, και η πεδιάδα ολόκληρη είναι σήμερα γνωστή ως Ομφάλιος.[26] Η Αθηνά, όπως μας λένε οι μύθοι, γεννήθηκε επίσης από το χέρι του Δία στην Κρήτη, στις πηγές του ποταμού Τρίτωνα, γι 'αυτό και της δόθηκε το όνομα Τριτογένεια. Και υπάρχει μέχρι σήμερα στις πηγές αυτές ναός που είναι αφιερωμένος στη θεά, στο σημείο εκείνο όπου αναφέρει ο μύθος ότι γεννήθηκε.»[27]

Ιστορία

Κύριο λήμμα: Ιστορία της Κρήτης
Χάρτης της Κρήτης της εποχής της Αναγέννησης.

Ανασκαφές το 2008-2009 στον Πλακιά της νότιας Κρήτης έφεραν στο φως εργαλεία χειρός 130.000 εως 190.000 ετών. Γεγονός που αναγκάζει τους ιδικούς να αναθεωρήσουν την προέλευση, τις κινήσεις, καθώς και τις ικανότητες των προϊστορικών ανθρώπων[28][29][30][31]. Το 3000 π.Χ αναπτύσσεται στην Κρήτη ο μινωικός πολιτισμός, ο πρώτος πολιτισμός της Ευρώπης, δημιουργούνται ανάκτορα και μεγάλη ναυτική δύναμη, και αποκτά ηγεμονική θέση σε ολόκληρη την Μεσόγειο[32]. Την δύση του μινωικού πολιτισμού το 17ο αιώνα π.Χ ακολουθεί η μυκηναϊκή επικράτηση στο νησί τους επόμενους αιώνες[33][34], έως και την κάθοδο τον Δωριέων το 1100 π.Χ όπου τα πράγματα ακολουθούν μια φθίνουσα πορεία προς τους σκοτεινούς αιώνες. Η Κρήτη κατά την κλασική εποχή δεν θα συμμετάσχει στους περσικούς και τους πελοποννησιακούς πολέμους, Ενώ κατά την ελληνιστική εποχή έχουμε κάθε είδους εσωτερικές διενέξεις μεταξύ των μεγάλων πόλεων του νησιού καθώς και εξωτερικές παρεμβάσεις από τούς Μακεδόνες και τους Ρόδιους. Το 67 π.Χ το νησί θα γίνει μέρος της ρωμαϊκής αυτοκρατορίας με ελάχιστες διενέξεις καθώς η Γόρτυνα, η κύρια δύναμη του νησιού ήταν ήδη με το μέρος της Ρώμης[35]. Το 325 μ.Χ η ρωμαϊκή αυτοκρατορία θα μεταλλαχθεί πολιτισμικά, από κλασική ελληνική σε ιουδαϊκή[36], το ίδιο θα συμβεί εν καιρό και στην Κρήτη με κάποια καθυστέρηση σε σχέση με άλλες επαρχίες. H ειρήνη και η ευημερία που εγκαθίδρυσε στο νησί η ρωμαϊκή διοίκηση θα τελειώσει με τη δημοσίευση του εικονοκλαστικού διατάγματος του Λέοντα Γ του Ίσαυρου το 726 μ.Χ. μιμούμενος τις πρακτικές του Γιαζίντ Β΄ των Ομεϋαδών[37]. Θα ακολουθήσουν ακραίοι διωγμοί εικονόφιλων στο νησί από τους βυζαντινούς[38] σημείο μισαλλοδοξίας που χαρακτηρίζει όλες τις εβραϊκές θρησκείες, καθώς και πανστρατιά από την Κρήτη και τις Κυκλάδες κατά της Κωνσταντινούπολης[39][40]. Και ενώ οι διώξεις μαίνονταν μεταξύ του 820 μ.Χ και 829 μ.Χ θα αποβιβαστούν στο νησί οι εξόριστοι της Ανδαλουσίας και μαζί με Κρήτες και άλλους Έλληνες θα εμπλακούν τον επόμενο ενάμισι αιώνα σε δεκάδες διενέξεις με την βυζαντινή αυτοκρατορία[41]. Με τελευταία την πολιορκία του Χάνδακα το 961, κατά την οποία η Κρήτη θα ανακτηθεί από τούς βυζαντινούς[42], ως και την τετάρτη σταυροφορία το 1201 μ.χ. Με τις συμφωνίες που ακολούθησαν στην Κωνσταντινούπολη, η Κρήτη παραχωρήθηκε στη Βενετία. Τους δυο επόμενους αιώνες η Βενετία αντιμετώπισε δεκάδες εξεγέρσεις από τούς Κρήτες και υποχρεώθηκε σε πολλές υποχωρήσεις απέναντι τους έως ότου επιτεύχθηκε η ειρήνη, με τη σύμβαση του 1299, αλλά ουσιαστικά μετά την αποστασία του αγίου Τίτου το 1363[43], όπου η εποχή αλλάζει, καθώς ο μεσαίωνας δίνει την θέση του στην αναγέννηση, και η Κρήτη μπαίνει σε μια περίοδο άνθισης των τεχνών και των γραμμάτων όπου ουσιαστικά τέθηκαν τα θεμέλια της σύγχρονης Ελλάδας πολιτισμικά[44][45]. Η περίοδος αυτή θα τελειώσει με την κατάκτηση της Κρήτης από τους Οθωμανούς το 1669, και η Κρήτη θα επιστρέψει στον μεσαίωνα για τους επόμενους δυο αιώνες. Από το 1770 ως και την τελική αυτονόμηση του νησιού το 1898 η Κρήτη θα περάσει μια περίοδο ασταμάτητων πολέμων και εξεγέρσεων, οι οποίοι θα αναδείξουν μεγαλους οπλαρχηγούς και πολιτικούς όπως ο Ελευθέριος Βενιζέλος ο οποίος μετά την θητεία του στην κρητική πολιτεία θα αναλάβει τις τύχες της Ελλάδας αρκετές φορές διαδοχικά και με εξαιρετικές επιτυχίες για τη χώρα. Μετά τη Μικρασιατική Καταστροφή το 1922, πολλοί Έλληνες Μικρασιάτες πρόσφυγες εγκαταστάθηκαν στην Κρήτη. Κατά την επακόλουθη ανταλλαγή πληθυσμών, με βάση τη συνθήκη της Λωζάνης το 1923, οι Τούρκοι που κατοικούσαν στην Κρήτη, περίπου 33.000, αναγκάστηκαν να εγκαταλείψουν το νησί και Έλληνες Μικρασιάτες πρόσφυγες εγκαταστάθηκαν στο νησί, με αποτέλεσμα ο πληθυσμός της Κρήτης να καταστεί εθνικά και θρησκευτικά ομογενής[46]. Οι Μικρασιάτες πρόσφυγες εμπλούτισαν τον τοπικό πολιτισμό και την οικονομία και δημιούργησαν συνοικισμούς που φέρουν τα ονόματα των πόλεων της Μικράς Ασίας από όπου προήλθαν, όπως Νέες Κλαζομενές, Νέα Αλικαρνασσός, Νέα Βρύουλα, Νέα Αλάτσατα [47][48][49]. Ο Β΄ Παγκόσμιος Πόλεμος ήταν η τελευταία φορά που οι Κρήτες κλήθηκαν να υπερασπιστούν το νησί τους, και, στην πλειοψηφία τους άοπλοι, κατάφεραν να καταγραφούν στις σελίδες της ιστορίας του δευτέρου παγκόσμιου πολέμου.[50][51][52]

Πολιτισμός

Αρχείο:Cretan dancers.jpg
Κρήτες χορευτές στη Σητεία (2010) Φωτογραφία του Μανώλη Τσαντάκη.

Στη Κρήτη ομιλείται από τη πλειοψηφία των κατοίκων η Κρητική διάλεκτος. Υπάρχει μεγάλη παράδοση στη μαντινάδα.Η Κρήτη επίσης είναι γνωστή για τη παραδοσιακή μουσική της, χαρακτηριστικά όργανα της οποίας είναι πρωτίστως η κρητική λύρα και το λαούτο και δευτερευόντως το βιολί, το μαντολίνο και η ασκομαντούρα. Μερικοί από τους γνωστότερους Κρητικούς μουσικούς είναι ο Νίκος Ξυλούρης, ο Θανάσης Σκορδαλός, ο Κώστας Μουντάκης και ο Ψαραντώνης.

Μεγάλη παράδοση υπάρχει και στο χορό με αρκετά διαφορετικά είδη. Από τους πιο γνωστούς χορούς είναι ο σιγανός, ο πεντοζάλης, ο συρτός ή χανιώτης, η σούστα και ο καστρινός ή μαλεβιζιώτικος.

Πολλοί ιστορικοί της αρχαιότητας αναφέρουν τους μυθικούς Κουρήτες, και τον πολεμικό χορό τους, στον μύθο της γέννησης του Δία στην Κρήτη (Βλέπε παράγραφος Μυθολογία αυτού του λήμματος). Ο Πλάτωνας κατά την κλασική εποχή αναφέρει στους Νόμους ότι οι Αθηναίοι θα έπρεπε να μιμηθούν τους Κρήτες και την αθλητικότητα τους όταν χορεύουν τον χορό του πολέμου, τους οποίους αναφέρει ως Κουρήτες[53]. Αν και κατά την αρχαιότητα φαίνεται ότι υπήρχε χορευτική παράδοση στην Κρήτη, η σχέση εκείνων των χορών με τους σύγχρονούς παραδοσιακούς χορούς του νησιού είναι άγνωστη. Είναι ωστόσο πιθανό οι Κρητικοί χοροί να έχουν παγανιστικές ρίζες καθώς δεν σχετίζονται με Χριστιανικές-Ιουδαϊκές παραδόσεις. Ενδιαφέρον έχουν οι αναφορές στους κρητικούς χορούς από ευρωπαίους περιηγητές του 16ου και του 17ου αιώνα. Ο Άγγλος περιηγητής George Sandys βρέθηκε στην Κρήτη το 1610 και δημοσίευσε το έργο του το 1621.

«Οι άνθρωποι της ενδοχώρας χορεύουν με τα τόξα τους λυγισμένα στα χέρια τους, τις φαρέτρες την πλάτη, και τα ξίφη τους στην μέση, όπως οι πρόγονοι τους, που καλούσαν αυτόν τον χορό πυρρίχιο, και όπως τότε, έτσι και αυτοί τραγουδούν καθώς χορεύουν, και απαντούν ο ένας στον άλλο»[54][55].

Ο Γάλλος περιηγητής Pierre Belon βρέθηκε στην Κρήτη το 1550 και δημοσίευσε το έργο του το 1588.

«Αφού ήπιαν άρχισαν να χορεύουν μέσα στη βαριά κάψα του μεσημεριού, όχι σε ίσκιο, έξω στον ήλιο. Ήταν Ιούλιος, ο πιο φλογερός μήνας του καλοκαιριού. Και παρόλο που ήταν φορτωμένοι με τα άρματά τους, δεν σταμάτησαν να χορεύουν μέχρι που νύχτωσε. Ήταν φορτωμένοι στην πλάτη με μια αρμαθιά από 150 βέλη βαλμένα σε τάξη. Το τόξο κρέμονταν από τον ώμο με έναν τελαμώνα, και προσπαθούσαν να κάνουν τα μεγαλύτερα άλματα. Θα ήταν χαριτωμένοι αν άφηναν κάτω τη βαριά αρματωσιά τους, μα αυτός ο χορός φέρνει στο νου το χορό των αρχαίων Κουρητών.»[56]

Χαρακτηριστική επίσης είναι και η κρητική φορεσιά, που συνήθως φοριέται από τα παραδοσιακά χορευτικά συγκροτήματα. Η κρητική φορεσιά διαμορφώνεται ανά τους αιώνες ανάλογα με τις κλιματολογικές συνθήκες του κάθε τόπου, την εδαφική μορφολογία του, τις εθνικές του περιπέτειες και τις επιδράσεις που δέχτηκε στην ιστορική του πορεία.

Στη λογοτεχνία Κρητικοί συγγραφείς έχουν προσφέρει πολλά με γνωστότερους τον Βιτσέντζο Κορνάρο που έγραψε τον Ερωτόκριτο τον 17ο αιώνα, τον Νίκο Καζαντζάκη τον 20ο αιώνα, ο οποίος προτάθηκε 3 φορές για Νόμπελ λογοτεχνίας. Κατά τη διάρκεια της Αναγέννησης στη Κρήτη αναπτύχθηκε η Κρητική σχολή ζωγραφικής που επηρέασε τον Δομήνικο Θεοτοκόπουλο.

Το νησί είναι ακόμα γνωστό για αρκετά παραδοσιακά έθιμα όπως ο κρητικός γάμος.

Λαϊκή Τέχνη

Η λαϊκή τέχνη διατηρήθηκε σε όλους τους αιώνες και βρίσκει σήμερα την έκφρασή της στα υφαντά, τα κεντήματα, τα κεραμικά, τα ξυλόγλυπτα, την μεταλλοτεχνία και τη ζωγραφική. Σε όλα τα μέρη της Κρήτης γυναίκες δουλεύουν στους αργαλειούς και άντρες στον τροχό και τον πάγκο, προσφέροντας μια μεγάλη ποικιλία από όμορφα έργα τέχνης. Αρχικά τα έργα αυτά προορίζονταν για προσωπική χρήση, αλλά με το πέρασμα των ετών έγιναν περιζήτητα όπως οι περίφημες ξυλόγλυπτες κρητικές κασέλες, τα σεντούκια, οι λύρες αλλά και τα υφαντά . Ο όρθιος αργαλειός της εποχής του Ομήρου υπάρχει ακόμα σε πολλά μέρη καθώς και ο νεότερος ο οριζόντιος. Ολόκληρες οικογένειες απασχολούνται σήμερα με την υφαντουργία, από την εκτροφή των προβάτων ως την τελική ύφανση του μαλλιού. Πολλές υφάντρες εξακολουθούν να βάφουν το μαλλί που χρησιμοποιούν με φυτικές βαφές και στη συνέχεια βυθίζουν το νήμα στη θάλασσα για να μην ξεβάφει. Τα κρητικά υφαντά, διακρίνονται για τα πλούσια και ζωηρά τους χρώματα και τα σχέδια τους που είναι είτε γεωμετρικά είτε παραστάσεις ζώων και φυτών.

Οικονομία

Η οικονομία της Κρήτης, η οποία βασιζόταν κυρίως στη γεωργία, άρχισε να αλλάζει ορατά κατά τη διάρκεια της δεκαετίας του 1970. Ενώ διατηρείται η παραδοσιακή έμφαση στη γεωργία και στην κτηνοτροφία, λόγω του κλίματος και της έκτασης του νησιού, παρουσιάζεται μια πτώση στις κατασκευές, καθώς και μια μεγάλη αύξηση στην παροχή υπηρεσιών (κυρίως σχετικών με τον τουρισμό). Και οι τρεις αυτοί τομείς της κρητικής οικονομίας, η (γεωργία, η επεξεργασία-συσκευασία, και οι υπηρεσίες), συνδέονται άμεσα και αλληλοεξαρτώνται. Η Κρήτη εμφανίζει μέσο κατά κεφαλήν εισόδημα που αγγίζει το 100% εκείνου της υπόλοιπης χώρας και η ανεργία κυμαίνεται περίπου στο 4%[εκκρεμεί παραπομπή].

Το νησί διαθέτει τρεις σημαντικούς αερολιμένες: τον αερολιμένα Νίκος Καζαντζάκης στο Ηράκλειο που είναι το δεύτερο μεγαλύτερο στην Ελλάδα σε κίνηση Επιβατών και εμπορευμάτων, τον αερολιμένα Δασκαλογιάννης στα Χανιά και το νέο, μικρότερης έκτασης αερολιμένα στη Σητεία. Περισσότερα στοιχεία για την Οικονομία της Κρήτης εδώ

Πόλεις και Χωριά

Οι μεγαλύτερες πόλεις της Κρήτης είναι:

Πολιτική οργάνωση

Το νησί της Κρήτης είναι μία από τις 13 περιφέρειες της Ελλάδας και αποτελείται από τέσσερις περιφερειακές ενότητες:

  • Ηρακλείου 305.490 μόνιμος πληθυσμός και 338.052 πραγματικός πληθυσμός το 2011
  • Λασιθίου 75.381 μόνιμος πληθυσμός και 75.995 πραγματικός πληθυσμός το 2011
  • Ρεθύμνης 85.609 μόνιμος πληθυσμός και 97.059 πραγματικός πληθυσμός το 2011
  • Χανίων 156.585 μόνιμος πληθυσμός και 171.822 πραγματικός πληθυσμός το 2011

Δικαιοσύνη

Για τις πολιτικές και ποινικές υποθέσεις στην Κρήτη λειτουργούν τέσσερα Πρωτοδικεία (Χανίων, Ρεθύμνης, Ηρακλείου και Λασιθίου με έδρα τη Νεάπολη), 10 Ειρηνοδικεία [57] και 3 Πταισματοδικεία (Χανίων, Ρεθύμνης και Ηρακλείου). Για τις διοικητικές υποθέσεις λειτουργούν δύο Διοικητικά Πρωτοδικεία (Χανίων και Ηρακλείου). Δευτεροβάθμια δικαστήρια λειτουργούν στο Ηράκλειο και στα Χανιά. Συγκεκριμένα, για τις πολιτικές και ποινικές υποθέσεις λειτουργούν δύο Εφετεία (Κρήτης με έδρα τα Χανιά και Ανατολικής Κρήτης με έδρα το Ηράκλειο), ενώ για τις διοικητικές διαφορές λειτουργεί ένα Διοικητικό Εφετείο (Χανίων).

Τουρισμός

Η Κρήτη είναι ένας από τους δημοφιλέστερους ελληνικούς προορισμούς διακοπών. Το 15% των συνολικών αφίξεων, λιμένα και αερολιμένα, στη χώρα γίνονται μέσω της πόλης του Ηρακλείου[εκκρεμεί παραπομπή]. Το 2006 οι ναυλωμένες πτήσεις στο Ηράκλειο αριθμούσαν το 20% του συνόλου των πτήσεων ναύλωσης στη χώρα και συνολικά, περισσότεροι από δύο εκατομμύρια τουρίστες επισκέφθηκαν την Κρήτη κατά το έτος αυτό[εκκρεμεί παραπομπή]. Η αύξηση αυτή στον τουρισμό απεικονίζεται στον αριθμό κλινών των ξενοδοχείων, ο οποίος αυξήθηκε στην Κρήτη κατά 53% από το 1986 ως το 1991, ενώ το υπόλοιπο της Ελλάδας παρουσίαζε αύξηση των 25%[εκκρεμεί παραπομπή]. Η σημερινή τουριστική υποδομή στην Κρήτη εξυπηρετεί μεγάλο εύρος προτιμήσεων, από μεγάλα, πολυτελή ξενοδοχεία, με όλες τις προδιαγεγραμμένες εγκαταστάσεις (πισίνες, εγκαταστάσεις αθλητισμού και αναψυχής κλπ), έως μικρότερα ιδιόκτητα οικογενειακά διαμερίσματα ή οργανωμένες κατασκηνώσεις. Η πρόσβαση των επισκεπτών στο νησί γίνεται αεροπορικώς μέσω του διεθνούς αερολιμένα στο Ηράκλειο και των κρατικών αερολιμένων στα Χανιά και στη Σητεία, ή ακτοπλοϊκώς στους λιμένες Ηρακλείου, Χανίων, Ρεθύμνου, Αγίου Νικολάου, Σητείας και Καστελίου Κισσάμου.

Μεταφορές

Η Κρήτη έχει ένα καλά ανεπτυγμένο οδικό δίκτυο, ιδιαίτερα στο βόρειο τμήμα του νησιού. Συνδέεται ακτοπλοϊκώς καθημερινά με τον Πειραιά με τα λιμάνια του Ηρακλείου, που είναι από τα μεγαλύτερα της Ελλάδας και της Σούδας, τα οποία είναι τα κύρια λιμάνια του νησιού. Άλλα λιμάνια στη βόρεια ακτή της Κρήτης είναι της Κισάμου, των Χανίων, του Ρεθύμνου, του Αγίου Νικολάου και της Σητείας. Υπάρχει συχνή αεροπορική σύνδεση με την Αθήνα. Στη Κρήτη υπάρχουν τρία αεροδρόμια, στο Ηράκλειο, στα Χανιά και στη Σητεία. Στο Ηράκλειο, το αεροδρόμιο «Νίκος Καζαντζάκης» είναι το δεύτερο στην Ελλάδα σε κίνηση επιβατών και εμπορευμάτων και το πρώτο σε πτήσεις Τσάρτερς.

Στην Κρήτη υπήρξε βιομηχανικό σιδηροδρομικό δίκτυο, από το 1922 έως το 1935, το οποίο συνέδεε τον Κούλε Ηρακλείου με τον Ξηροπόταμο Ηρακλείου, κατά τη διάρκεια κατασκευής του λιμένος Ηρακλείου. Οι ράγες της γραμμής Ηρακλείου καλύφθηκαν παράνομα επί δημαρχίας Κουράκη. Μελέτες για την ανάπτυξη σιδηροδρομικού δικτύου στην Κρήτη, υπήρξαν πριν το 1900. Το καλοκαίρι του 2007, στο συνέδριο των απόδημων Κρητών, που έγινε στο Ηράκλειο, οι συγκοινωνιολόγοι Γιώργος Νάθενας και Βασίλης Οικονομόπουλος προτείνουν την ανάπτυξη σιδηροδρόμου στην Κρήτη, κυρίως στη διαδρομή Χανιά- Ρέθυμνο- Ηράκλειο, την οποία το τρένο θα διανύει σε 50 λεπτά (20+30 λεπτά), ενώ προβλέπονται επεκτάσεις προς Κίσσαμο, Νέο Αεροδρόμιο Καστελλίου Πεδιάδος και Άγιο Νικόλαο. Επίσης θα μπορεί να δρομολογηθεί rail ferry (φέρι μπόουτ που μεταφέρει τρένα) από το Καστέλλι Κισσάμου προς τη Νεάπολη Λακωνίας.[58] Tο 2012 δημοσιεύτηκαν σε εφημερίδες στοιχεία μελέτης (διπλωματικής εργασίας) για σιδηροδρομική σύνδεση Χανίων - Ηρακλείου[59].

Παραπομπές

  1. «Introduction to Crete». interkriti.org. Ανακτήθηκε στις 19 Μαΐου 2013. 
  2. «Οι νυχτερίδες της Κρήτης»
  3. «Πανίδα της Κρήτης» από www.cretanbeaches.com. Αρχειοθέτηση 5/2/2017. Ανακτήθηκε 1/2/2018.
  4. Jasper Nissen: Enzyklopädie der Pferderassen. Franckh-Kosmos Verlags GmbH & Co, Stuttgart 2003, ISBN 3-440-09723-4 (German)
  5. Hendricks, Bonnie. International Encyclopedia of Horse Breeds. University of Oklahoma Press, 1996, p. 283. ISBN 0-8061-2753-8
  6. «Messara description in the European Farm Animal Biodiversity Information System». Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 17 Δεκεμβρίου 2012. Ανακτήθηκε στις 28 Μαΐου 2019. 
  7. Kalantzis, Konstantinos (2019). Tradition in the Frame: Photography, Power and Imagination in Sfakia, Crete. Bloomington: Indiana University Press. σελ. 23-58. ISBN 978-0-253-03713-8. 
  8. Kalantzis, Konstantinos (2019). Tradition in the Frame: Photography, Power and Imagination in Sfakia, Crete. Bloomington: Indiana University Press. σελ. 51. ISBN 978-0-253-03713-8. 
  9. Martin Persson Nilsson (1971) The Minoan-Mycenaean Religion and Its Survival in Greek Religion. Biblo & Tannen Publishers. σελ. 536.
  10. Bruce Rimell (2015) Eleusis ISBN-10: 1326205307. Chapter: Rhea
  11. Claudio Beretta (2003) I nomi dei fiumi, dei monti, dei siti. ISBN 8820330989. σελ . 160.
  12. Διόδωρος ο Σικελιώτης (5. 64. 1)
  13. Διόδωρος ο Σικελιώτης (5. 64. 2)
  14. Διόδωρος ο Σικελιώτης (5. 64. 3)
  15. Διόδωρος ο Σικελιώτης (5. 64. 5)
  16. Διόδωρος ο Σικελιώτης (5. 64. 6)
  17. Διόδωρος ο Σικελιώτης (5. 65. 1)
  18. Διόδωρος ο Σικελιώτης (5. 65. 2-3)
  19. Διόδωρος ο Σικελιώτης (5. 65. 4)
  20. Διόδωρος ο Σικελιώτης (5. 70. 2)
  21. Απολλόδωρος (1.1.6)
  22. Διόδωρος ο Σικελιώτης (5. 70. 3)
  23. Απολλόδωρος (1.1.7)
  24. Απολλόδωρος (1.2.1)
  25. Διόδωρος ο Σικελιώτης (5. 70. 3)
  26. Διόδωρος ο Σικελιώτης (5. 70. 4)
  27. Διόδωρος ο Σικελιώτης (5.72.3)
  28. «Team Led by PC Faculty Member Finds Evidence of Earliest Seafaring by Human Ancestors, Providence College». Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 27 Μαΐου 2010. Ανακτήθηκε στις 27 Ιουνίου 2019. 
  29. Strasser F. Thomas et al. (2010) Stone Age seafaring in the Mediterranean, Hesperia (The Journal of the American School of Classical Studies at Athens), vol. 79, pp. 145-190.
  30. Wilford, J.N., On Crete, New Evidence of Very Ancient Mariners The New York Times, 15 Feb 2010.
  31. Bruce Bower, Hominids Went Out of Africa on Rafts Wired Science, January 8, 2010.
  32. Carl Waldman, Catherine Mason (2006) Encyclopedia of European Peoples. σελ. 523
  33. Tartaron, Thomas F. (2013). Maritime Networks in the Mycenaean World. Cambridge: Cambridge University Press. ISBN 9781107067134. σελ. 28
  34. Schofield, Louise (2006). The Mycenaeans. Los Angeles, CA: J. Paul Getty Museum. ISBN 9780892368679. σελ. 71-72
  35. Jane Francis and George W. M. Harrison (2003) American Journal of Archaeology. Vol. 107, No. 3. Published: Archaeological Institute of America. Article: Gortyn: First City of Roman Crete. σελ. 487-492
  36. Schaff, Philip; Wace, Henry (eds.), Nicene and Post-Nicene Fathers: Second Series, Peabody: Hendrickson, ISBN 978-1-56563-116-8
  37. Eva R. Hoffman (2009) Late Antique and Medieval Art of the Mediterranean World. σελ. 213.
  38. Θεοxαρης Ευστρατιου Δετορακης , Ιστορια της Κρητης, 1986, p. 137.
  39. Γεώργιος Κεδρηνός: Σύνοψη Ιστοριών Α, 796.
  40. Θεοφάνους: Χρονογραφία. Εκδόσεις Bonn. Α., 623
  41. Lincoln Paine, The Sea and Civilization: A Maritime History of the World, Atlantic Books Ltd 2013. ISBN13: 9781400044092. Chapter: The Contest For Crete.
  42. Aleksandr Petrovich Kazhdan, Annabel Jane Wharton, Change in Byzantine Culture in the Eleventh and Twelfth Centuries University of California Press, 1985 p.137.
  43. Detorakis, Theocharis E. (1986). History of Crete. Athens. OCLC 715204595. pp. 170–187.
  44. David Holton, Literature and Society in Renaissance Crete, Cambridge University Press 1991, ISBN-13: 978-0521325790. p. 7.
  45. Κρητικά Χρονικά, Τόμος ΙΕ'-ΙΣΤ', Τεύχος ΙΙΙ (1961-1962) Andre Mirambel Το πρόβλημα του κρητικού ιδιωματικού στοιχείου στη νεοελληνική λογοτεχνία, εκδότης Ανδρέας Γ. Καλοκαιρινός. σελ. 165
  46. Θεοχάρης Δετοράκης (2000). «Κρήτη». Πάπυρος Λαρούς-Μπριτάννικα. 36, σσ. 151. 
  47. Νέα Αλικαρνασσός: H Μικρασιατική καταγωγή των κατοίκων της περιοχής.
  48. Η εγκατάσταση των Μικρασιατών στα Χανία (εφημερίδα Χανιώτικα Νέα).
  49. Πώς υποδέχονταν οι Κρητικοί τους Μικρασιάτες - Μία εξαιρετική αφήγηση.
  50. Beevor, Antony (1991). Crete: The Battle and the Resistance. London: John Murray. ISBN 0-7195-4857-8. pp. 116–117
  51. MacDonald, Callum (1995). The Lost Battle – Crete 1941. Papermac. ISBN 0-333-61675-8. pp. 176–178.
  52. MacDonald, Callum (1995). The Lost Battle – Crete 1941. Papermac. ISBN 0-333-61675-8. p. 195.
  53. Πλάτωνος Νόμοι, (796b)
  54. George Sandys (1621) A relation of a journey begun An: Dom (Travel 1610) Fovre bookes.
  55. Ronald Frederick Willetts (1977) The Civilization of Ancient Crete, University of California Press. σελ. 17.
  56. Pierre Belon (1588) Les Observations de plusieurs singularitez et choses mémorables trouvées en Grèce, Asie, Judée, Égypte, Arabie (Travel 1550). σελ. 48
  57. * Στην περιφέρεια του Πρωτοδικείου Ηρακλείου: Ειρηνοδικείο Ηρακλείου, Ειρηνοδικείο Καστελλίου Πεδιάδος, Ειρηνοδικείο Μοιρών, Ειρηνοδικείο Πύργου Κρήτης.
    • Στην περιφέρεια του Πρωτοδικείου Χανίων: Ειρηνοδικείο Χανίων, Ειρηνοδικείο Βάμου.
    • Στην περιφέρεια του Πρωτοδικείου Λασιθίου: Ειρηνοδικείο Λασιθίου (Νεάπολη), Ειρηνοδικείο Ιεράπετρας, Ειρηνοδικείο Σητείας.
    • Στην περιφέρεια του Πρωτοδικείου Ρεθύμνης: Ειρηνοδικείο Ρεθύμνης.
  58. ΚΩΣΤΑΣ ΝΤΕΛΕΖΟΣ (6 Δεκεμβρίου 2008) Το τρένο θα σφυρίξει στην Κρήτη Αρχειοθετήθηκε 2012-12-14 στο Wayback Machine. τα Νέα. Ανακτήθηκε την 3 Σεπτεμβρίου 2012
  59. Τρένο και στην Κρήτη;, ΤΟ ΒΗΜΑ, 25/07/2013

Εξωτερικοί σύνδεσμοι