Μονή Βλατάδων

Μονή Βλατάδων
Είδος	εκκλησία και μοναστήρι
Αρχιτεκτονική	βυζαντινή αρχιτεκτονική
Γεωγραφικές συντεταγμένες	40°38′31″N 22°57′16″E
Θρήσκευμα	Ελληνική Ορθόδοξη Εκκλησία
Θρησκευτική υπαγωγή	Οικουμενικό Πατριαρχείο Κωνσταντινουπόλεως
Διοικητική υπαγωγή	Δήμος Θεσσαλονίκης
Τοποθεσία	Θεσσαλονίκη
Χώρα	Ελλάδα
Έναρξη κατασκευής	14ος αιώνας
Προστασία	αρχαιολογικός χώρος στην Ελλάδα και τμήμα μνημείου παγκόσμιας κληρονομιάς (από 1988)
Πολυμέσα
δεδομένα (π)

H Μονή Βλατάδων ή Βλαττάδων ή Βλατταίων, είναι μοναστήρι στην περιοχή της Άνω Πόλης της Θεσσαλονίκης, 80 περίπου μέτρα από τα τείχη του Επταπυργίου. Είναι το μοναδικό μοναστήρι της βυζαντινής περιόδου της πόλης που εξακολουθεί να λειτουργεί μέχρι σήμερα.

Ιστορικά στοιχεία

Ιδρύθηκε κατά τα μέσα του 14ου αιώνα σε χώρο που πιθανώς να φιλοξενούσε παλαιότερο ναό, από τους αδελφούς Δωρόθεο και Μάρκο Βλάττη, μαθητές του Αρχιεπικσόπου Θεσσαλονίκης Γρηγορίου Παλαμά. Ως κτητόρισσα της Μονής φέρεται η αυτοκράτειρα Άννα Παλαιολογίνα, η οποία είχε ἐγκατασταθεί στη Θεσσαλονίκη το 1351 και παρέμεινε στην πόλη ως κυβερνήτις έως το τέλος της ζωής της. Τό πατριαρχικό Σιγίλλιο εκδόθηκε λίγο αργότερα από τον Οικουμενικό Πατριάρχη Νείλο. Από το 1387, με την πρώτη κατάληψη της Θεσσαλονίκης από τους Οθωμανούς, το καθολικό μετατράπηκε σε τζαμί, όπως διακρίνεται από ορισμένα κτίσματα οθωμανικής τεχνοτροπίας. Ιστορική αναφορά για τη μονή βρίσκεται στο οδοιπορικό του Ρώσου περιηγητή Ιγνατίου του Σμολένσκ το 1405. Μετά τη δεύτερη άλωση της πόλης το 1430 από τους Οθωμανούς αφέθηκε να λειτουργεί κανονικά ως μονή και την περίοδο αυτή αποκαλούνταν Τσαούς Μοναστήρι. Μάλιστα γνώρισε μεγάλη ακμή καθώς της έδωσαν κάποια προνόμια, που επικυρώθηκαν με φιρμάνι του Μωάμεθ Β΄ το 1446. Σύμφωνα με παράδοση του 16ου αιώνα, η προνομιακή αυτή μεταχείριση οφειλόταν στη βοήθεια που είχαν προσφέρει οι μοναχοί της στους Τούρκους για την άλωση της πόλεως. Το 1633, με σιγίλλιο του Πατριάρχη Κυρίλλου Λούκαρι, η Μονή Βλαττάδων προσαρτήθηκε ως μετόχιο στη Μονή Ιβήρων του Αγίου Όρους. Το 1801 ανακαινίσθηκε το καθολικό της μονής, αλλά το 1870 μια πυρκαγιά κατέστρεψε μέρος της, συμπεριλαμβανόμενης και της βιβλιοθήκης. Οι ζημιές επισκευάσθηκαν με έξοδα του Οικουμενικού Πατριαρχείου.

Σήμερα

Σήμερα η Μονή ανήκει στο Οικουμενικό Πατριαρχείο. Από το αρχικό κτίσμα σώζεται μόνο το ιερό και λίγα άλλα αρχιτεκτονικά στοιχεία. Κοντά στο καθολικό της Μονής, που τιμάται στο όνομα της Μεταμορφώσεως του Σωτήρος, υπάρχει θολωτό παρεκκλήσιο του 14ου αιώνα με τοιχογραφίες της εποχής των Παλαιολόγων. Σύμφωνα με τοπική παράδοση η Μονή είναι κτισμένη στον τόπο όπου κήρυττε ή διέμενε ο Απόστολος Παύλος κατά τη διαμονή του στην πόλη. Σώζονται 93 κώδικες και το αρχείο της Μονής, που κατά τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο μεταφέρθηκαν για ασφάλεια στη Μονή Ιβήρων.

Η Μονή Βλαττάδων βρίσκεται σε υψόμετρο 120 μέτρων περίπου και έχει θέα προς την πόλη της Θεσσαλονίκης. Σημερινός Ηγούμενος είναι ο Θεοφιλέστατος Επίσκοπος Αμορίου Νικηφόρος Ψυχλούδης, ενώ Προηγούμενος ο Μητροπολίτης Τυρολόης και Σερεντίου Παντελεήμων (Ροδόπουλος), Ομότιμος Καθηγητής Α.Π.Θ.

Μετόχια

• α) Αγίου Νικολάου των Ορφανών
• β) Παναγίας Λαγουδιανής (Λαοδηγητρίας)
• γ) Αγίου Γεωργίου Πυλαίας
• δ) Αποστόλου Ανδρέου Πυλαίας

Πηγή

• Νέα Ελληνική Εγκυκλοπαίδεια «Χάρη Πάτση», τ. 8, σελ. 627

Βιβλιογραφία

• Γεωργίου Α. Στογιόγλου, Η εν Θεσσαλονίκη Πατριαρχική Μονή των Βλατάδων, εκδ.Πατριαρχικόν Ιδρυμα Πατερικών Μελετών, Θεσσαλονίκη, 1971
• Η Ιερά Βασιλική, Πατριαρχική και Σταυροπηγιακή Μονή Βλατάδων: πρακτικά του θ' επιστημονικού συμποσίου «Χριστιανική Θεσσαλονίκη». Θεσσαλονίκη: Δήμος Θεσσαλονίκης, 2009
• Χρυσάνθη Μαυροπούλου-Τσιούμη, Μονή Βλατάδων, Θεσσαλονίκη, ΙΜΧΑ, 1987.

Εξωτερικοί σύνδεσμοι

• Ιερά Μονή Βλατάδων: Το βυζαντινό μοναστήρι της Θεσσαλονίκης[1]