Κόκκινη τρομοκρατία (Ελλάδα): Διαφορά μεταξύ των αναθεωρήσεων

Περιεχόμενο που διαγράφηκε Περιεχόμενο που προστέθηκε

Ενδογραμμικά

Έκδοση από την 16:05, 15 Σεπτεμβρίου 2019

Με τον όρο ερυθρά τρομοκρατία ή κόκκινη τρομοκρατία περιγράφεται, όσον αφορά την Ελλάδα, η οργανωμένη περίοδος βίας που άσκησε το ΕΑΜ (κατευθυνόμενο κυρίως από το ΚΚΕ), με τον ένοπλο κλάδο του, τον ΕΛΑΣ, στην ύπαιθρο και τα αστικά κέντρα την περίοδο της Κατοχής και του Εμφυλίου Πολέμου και μέχρι την επικράτηση των ελληνικών κυβερνητικών δυνάμεων.

Χρονολογικά η ερυθρά τρομοκρατία έλαβε χώρα από τα μέσα του 1942 έως τις αρχές του 1945 και πιο έντονα την περίοδο από τα μέσα του 1943 έως το τέλος του 1944. Βασικό ρόλο στην άσκηση της εν λόγω πολιτικής διαδραμάτισε η κομμουνιστική ΟΠΛΑ. Αναφορά στην εν λόγω τρομοκρατία έγινε και στο Συνέδριο του Λιβάνου, από τον ίδιο τον Γεώργιο Παπανδρέου (ο οποίος την εξίσωσε μάλιστα με τη δράση των ταγμάτων ασφαλείας) και τους εκπροσώπους των μη εαμικών οργανώσεων.

Χρονικό

Μονοπώληση της αντίστασης από το ΕΑΜ (1943-1944)

Κατά τη διάρκεια της Κατοχής το ΕΑΜ στοχοποίησε και σκότωσε όχι μόνο δωσίλογα στοιχεία αλλά και γενικότερα εν δυνάμει αντιπάλους του.^[1] Η βασική αιτία της ερυθράς τρομοκρατίας ήταν η προσπάθεια του ΚΚΕ να μονοπωλήσει την Εθνική Αντίσταση μέσω του ΕΑΜ/ΕΛΑΣ, προκειμένου να έχει την εξουσία στην μεταπολεμική Ελλάδα με πιθανό απώτερο στόχο την εγκαθίδρυση καθεστώτος σοβιετικών προτύπων.^[2]

Διάλυση ΕΚΚΑ και εκτέλεση Δημήτριου Ψαρρού

Χαρακτηριστική είναι η φράση του Γιώργη Σιάντου προς τον Δημήτριο Ψαρρό στο ορεινό αεροδρόμιο Νεράιδας, τον Αύγουστο του 1943, όταν του αρνήθηκε την ένταξη του 5/42 ΣΕ στον ΕΛΑΣ:"Πας τις αρνούμενος να συνεργαστεί με το ΚΚΕ θα θεωρηθεί Γκεσταμπίτης." Πράγματι το 5/42 ΣΕ διαλύθηκε μετά οχτώ μήνες και ο Ψαρρός δολοφονήθηκε μαζί με δεκάδες αντάρτες του. Το 5/42 επιβίωσε για πολλούς μήνες δίπλα στις ανώτερες δυνάμεις του ΕΛΑΣ, και διαλύθηκε μετά από το εσωτερικό πραξικόπημα βασιλικών (π.χ Θύμιος Δεδούσης) στις τάξεις του. Στα βουνά της περιοχής των Δελφών ο ΕΛΑΣ συνελάμβανε και εκτελούσε κόσμο με το αιτιολογικό ότι συνεργάζονταν με την βρετανική αποστολή με τη λογική ότι "αυτή η ενέργεια σημαίνει ότι είναι πράκτορες της γκεστάπο".^[3]

Βρετανός αξιωματικός σημείωνε στις αρχές Σεπτεμβρίου 1944 ότι στην Αττική και τη Βοιωτία επικρατεί τρομοκρατία, ενώ άλλος Βρετανός αξιωματικός κατέγραψε ότι: "πάνω από 500 έχουν εκτελεστεί μέσα σε λίγες εβδομάδες. Λόγω της οσμής των άταφων νεκρών η πρόσβαση είναι σχεδόν αδύνατη. Κείτονται άταφα γυμνά σώματα στο έδαφος με τα κεφάλια τους χτυπημένα.''^[4]

Δράση εναντίον ΥΒΕ/ΠΑΟ, ΕΔΕΣ και των λοιπών αντιστασιακών οργανώσεων

Το ίδιο συνέβη και σε αρχηγούς και μέλη άλλων αντιστασιακών οργανώσεων, όπως στην ομάδα Σαράφη - Κωστόπουλου, την ομάδα του Εδεσίτη, Γεωργίου Παπαιωάνου, σε διάφορες ομάδες της οργάνωσης ΥΒΕ/ΠΑΟ, την ομάδα του Σεβαστάκη στην Κάτω Αχαϊα, την ομάδα του Ίλαρχου Τηλέμαχου Βρεττάκου ο οποίος εκτελέστηκε, την οργάνωση του Συνταγματάρχη Γιαννακόπουλου στην Αρτεμίσια Μεσσηνίας, την ομάδα Χρήστου Καραχάλιου στην περιοχή της Ηλείας κ.α

Η έναρξη εκτεταμένης δράσης στο πλαίσιο της ερυθρής τρομοκρατίας από το ΕΑΜ στη Μακεδονία ξεκίνησε τον Απρίλιο του 1943.^[5] Οι ηγέτες της αντιστασιακής ομάδας ΥΒΕ εκτελέστηκαν καθώς το ΕΑΜ θεωρούσε τον εαυτό του τη μοναδική "νόμιμη" αντιστασιακή ομάδα. Στα μέσα Απριλίου 1943 το ΕΑΜ προέβη σε συλλήψεις και εκτελέσεις στη Βουχωρίνα αξιωματικών του Ελληνικού Στρατού με το αιτιολογικό ότι "δεν αντιστάθηκαν στους Ιταλούς" και ως "αντεπαναστάτες", χωρίς όμως να τους απαγγελθεί καμία κατηγορία για δωσίλογη δραστηριότητα.^[6] Αντίστοιχες εκτελέσεις πραγματοποίησε και στην περιοχή της Καστοριάς την ίδια εποχή.^[7] Οι εκτελέσεις μη κομμουνιστών είχαν πολιτικό κίνητρο. Την περίοδο Ιανουαρίου-Φεβρουαρίου 1944 εντάθηκε αυτή η δραστηριότητα, ενώ μέλη της ΠΑΟ (Δημήτριος Φρίκης, Δημήτριος Λεβαντίδης, Δημήτριος Μουτατσής) υπήρξαν θύματα απαγωγής από το ΕΑΜ, το οποίο τους μετέφερε σε ορεινή τοποθεσία και τους εκτέλεσε. Το ΕΑΜ προτιμούσε αυτή την πρακτική, δηλαδή την απαγωγή των θυμάτων του, την μεταφορά σε άγνωστο μέρος και την εκτέλεσή τους από πρόσωπα που ήταν άγνωστοι στα θύματα. Κατά τον Φεβρουάριο του 1944, όταν γερμανικά τμήματα μαζί με δωσίλογα στοιχεία εισέβαλαν στη βάση του ΕΑΜ στην Ποντοκερασιά ανακαλύφθηκε μαζικός τάφος μη κομμουνιστών.^[8]

Εκτελέσεις στη Μακεδονία πραγματοποίησε και η ΟΠΛΑ, όπως τριών μελών που υποστήριζαν το βρετανικό δίκτυο πληροφοριών στη Χαλκιδική για κινήσεις Γερμανών και Βουλγάρων στην Μακεδονία. Πιθανότατα εκτελέστηκαν με βάση υπόνοιες ότι δρούσαν εναντίον του ΕΑΜ.^[9]

Κατά τα Δεκεμβριανά και μετά την απελευθέρωση

Εκφάνσεις ερυθρής τρομοκρατίας εντάθηκαν στη Μακεδονία αμέσως μετά την Κατοχή. Όσον αφορά όμως τις σλαβόφωνες οργανώσεις το ΕΑΜ απέφυγε τη δράση εναντίον τους, ενώ κατάφερε να εντάξει στους κόλπους του πολλά μέλη των δωσίλογων της Οχράνα. Αυτή η πολιτική πιθανόν να οφείλεται στο γεγονός ότι το ΕΑΜ ήθελε να κερδίσει συμμάχους στη μάχη ενάντια στην ελληνική κυβέρνηση του Γεωργίου Παπανδρέου.^[10] Πολλοί αιχμάλωτοι του ΕΑΜ στην Μακεδονία απελευθερώθηκαν μετά τα Δεκεμβριανά της Αθήνας, όμως δεν αποφεύχθηκαν οι εκτελέσεις αιχμαλώτων, όπως συνέβει στην Αρναία.^[11] Στρατόπεδα συγκέντρωσης δημιούργησε το ΕΑΜ και στη δυτική Μακεδονία, όπως στο Τρίλοφο του Γράμμου, όπου οδηγήθηκαν πεζοί εκατοντάδες πολίτες από τη Καστοριά και τη Φλώρινα, ορισμένοι από αυτούς κατηγορούμενοι για "αγγλοφιλία". Το στρατόπεδο παρέμεινε ενεργό μέχρι και το Μαϊο του 1945.^[12]

Θύματα

O συνολικός αριθμός των θυμάτων είναι δύσκολο να υπολογιστεί κυρίως λόγω τη διασποράς του φαινομένου σε όλη την ελληνική ύπαιθρο. Πάντως με μετριοπαθείς υπολογισμούς ανέρχονται σε αρκετές χιλιάδες. Θύματα υπήρξαν συνεργάτες των κατακτητών, αντιφρονούντες κάθε ιδεολογίας μεταξύ των οποίων και τροτσκιστές, αρχειομαρξιστές συνεργάτες των κατακτητών. Μεταξύ της αποχώρησης των Γερμανών και το τέλος των Δεκεμβριανών η επίσημη Διεύθυνση Ιστορίας του Ελληνικού Στρατού στο βιβλίο "Η απελευθέρωσις της Ελλάδος και τα μετά ταύτην γεγονότα" μιλά για 56.373 νεκρούς και 46.871 ομήρους. Μετά την ήττα του ΕΛΑΣ στα Δεκεμβριανά, ακολούθησε η περίοδος της αντικομμουνιστικής ακροδεξιάς λευκής τρομοκρατίας όπου οι μέχρι πρότινος θύτες μετατράπηκαν πολύ γρήγορα σε θύματα.

Κριτική του όρου

Υποστηρικτές του ΕΑΜ και του ΚΚΕ θεωρούν ότι αυτές οι εκδηλώσεις βίας οφείλονται κυρίως στις προσωπικότητες και των ιδιαίτερο ζήλο τοπικών στελεχών του ΕΑΜ.^[13] Ορισμένοι ιστορικοί έχουν κάνει κριτική σε αυτή τη θεώρηση, αναφέροντας μεθοδολογικά λάθη και αμφισβήτηση των δεδομένων που χρησιμοποίησε ως στρατευμένα^[14]. Όμως και το ΕΑΜ και αργότερα το ΔΣΕ συμμετείχαν στο πλαίσιο των αντεκδικήσεων και στην λεγόμενη "ερυθρά τρομοκρατία". Ο Μανώλης Γλέζος ως μέλος του ΚΚΕ διατύπωσε ότι "πραγματοποιήθηκαν δολοφονίες" στο πλαίσιο αντεκδικήσεων, όμως η κομματική γραμμή ήταν να μην σκοτωθούν πολίτες.^[15]

Αντεκδικήσεις σε άλλες χώρες

Η βία που άσκησε η Αριστερά στην Ελλάδα εκείνη την εποχή έχει ερευνηθεί λιγότερο σε σχέση με άλλες ευρωπαϊκές χώρες, π.χ. σε Γαλλία και Ιταλία.^[16] Σε ορισμένες άλλες ευρωπαϊκές χώρες που υπέστησαν λιγότερες καταστροφές κατά τη ναζιστική κατοχή, σημειώθηκαν εκτεταμένα φαινόμενα αντεκδικήσεων πάνω από 10.000 εκτελέστηκαν με συνοπτικές διαδικασίες στη Γαλλία πριν εγκατασταθούν οι κυβερνητικές δυνάμεις και 15.000 στην Ιταλία, ενώ στις Βρυξέλλες λιντσαρίστηκαν δημόσια 265 άνθρωποι.^[17]

Δείτε επίσης

Βιβλιογραφία

Καλογριάς, Βάιος (Δεκ. 2015). «Collaborationism and «Red Terror» in Greek Macedonia, 1943-1944» (στα αγγλικά). Qualestoria 2. ISSN 0393-6082. http://hdl.handle.net/10077/21224. Ανακτήθηκε στις 24 Σεπτ. 2018.
Ν. Καλύβας, Στάθης; Mazower, Mark (31 Ιαν. 2001). «Red Terror: Leftist Violence during the Occupation». After the War Was Over: Reconstructing the Family, Nation, and State in Greece, 1943-1960.. https://www.researchgate.net/publication/310790664. Ανακτήθηκε στις 24 Σεπτ. 2018.
Καλλιανιώτης Αθανάσιος, http://hdl.handle.net/10442/hedi/19183 Οι πρόσφυγες στη Δυτική Μακεδονία (1941 - 1946), 2007

Παραπομπές

↑ Καλύβας, Mazower, 2001, p. 27
↑ Mazower, Mark (1995). Inside Hitler's Greece: The Experience of Occupation, 1941–44. Yale University Press. σελ. 348. ISBN 0-300-08923-6.
↑ Καλύβας, Mazower, 2001, p. 27
↑ Καλύβας, Mazower, 2001, p. 27
↑ Καλογριάς, 2015, σελ. 105
↑ Καλογριάς, 2015, σελ. 103
↑ Καλογριάς, 2015, σελ. 103
↑ Καλογριάς, 2015, σελ. 108
↑ Καλογριάς, 2015, σελ. 108
↑ Καλογριάς, 2015, σελ. 117
↑ Καλογριάς, 2015, σελ. 118
↑ Καλλιανιώτης, 2007, σελ. 418
↑ Mazower, Καλύβας, 1993, σελ. 113
↑ Η «κόκκινη» και η «μαύρη» βία, Χάγκεν Φλάισερ ανακτήθηκε 3/3/2014
↑ Athens 1944: Britain’s dirty secret
↑ Καλύβας, Mazower, 2001, p. 27
↑ Savage Continent: Europe in the Aftermath of World War II, Keith Lowe

[1] Καλύβας, Mazower, 2001, p. 27

[2] Mazower, Mark (1995). Inside Hitler's Greece: The Experience of Occupation, 1941–44. Yale University Press. σελ. 348. ISBN 0-300-08923-6.

[3] Καλύβας, Mazower, 2001, p. 27

[4] Καλύβας, Mazower, 2001, p. 27

[5] Καλογριάς, 2015, σελ. 105

[6] Καλογριάς, 2015, σελ. 103

[7] Καλογριάς, 2015, σελ. 103

[8] Καλογριάς, 2015, σελ. 108

[9] Καλογριάς, 2015, σελ. 108

[10] Καλογριάς, 2015, σελ. 117

[11] Καλογριάς, 2015, σελ. 118

[12] Καλλιανιώτης, 2007, σελ. 418

[13] Mazower, Καλύβας, 1993, σελ. 113

[14] Η «κόκκινη» και η «μαύρη» βία, Χάγκεν Φλάισερ ανακτήθηκε 3/3/2014

[15] Athens 1944: Britain’s dirty secret

[16] Καλύβας, Mazower, 2001, p. 27

[17] Savage Continent: Europe in the Aftermath of World War II, Keith Lowe

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]

[15]

[16]

[17]

@@ Γραμμή 1: / Γραμμή 1: @@
-{{ουδετερότητα}}
 {{πηγές|να μπούνε συγκεκριμένες σελίδες και ολόκληρα τα έργα}}
 Με τον όρο '''ερυθρά τρομοκρατία''' ή '''κόκκινη τρομοκρατία''' περιγράφεται, όσον αφορά την Ελλάδα, η οργανωμένη περίοδος [[βία]]ς που άσκησε το [[ΕΑΜ]] (κατευθυνόμενο κυρίως από το [[Κομμουνιστικό Κόμμα Ελλάδας|ΚΚΕ]]), με τον ένοπλο κλάδο του, τον [[Ελληνικός Λαϊκός Απελευθερωτικός Στρατός|ΕΛΑΣ]], στην ύπαιθρο και τα αστικά κέντρα την περίοδο της Κατοχής και του [[Ελληνικός Εμφύλιος Πόλεμος 1946–1949|Εμφυλίου Πολέμου]] και μέχρι την επικράτηση των ελληνικών κυβερνητικών δυνάμεων.