Αντώνης Κ. Λάβδας

Αντ. Κ. Λάβδας, δεκαετία '70

Ο Αντώνης Κ. Λάβδας (Αθήνα, 10 Απριλίου 1926 - Αθήνα, 6 Μαϊου 2009) ήταν Έλληνας συνθέτης, μουσικολόγος, μουσικοκριτικός και στέλεχος τού ΕΙΡ/ΕΙΡΤ/ΕΡΤ

Βιογραφικά στοιχεία

Γεννήθηκε στην Αθήνα στις 10 Απριλίου του 1926 και ήταν γιος του Κωνσταντίνου Λάβδα, ναυτικού από την Άνδρο, και της Αλεξάνδρας Παπαϊωάννου, με καταγωγή από το Σούλι Ηπείρου. Θείοι του ήταν οι Γεώργιος Λάβδας, υποστράτηγος του στρατού ξηράς, και Νικόλαος Λάβδας, μουσικός.

Ήδη σε νεαρή ηλικία ήρθε σε επαφή με την μουσική παρακολουθώντας μαθήματα στην περίφημη «Αθηναϊκή Μανδολινάτα», που τελούσε υπό τη διεύθυνση του θείου του Νικολάου Λάβδα. Εν συνεχεία πραγματοποίησε αρχικά σπουδές αρμονίας υπό την καθοδήγηση του Μάριου Βάρβογλη και αργότερα στο Ελληνι­κό Ωδείο, με καθηγητές τους Μιλτιάδη Κουτούγκο (αρμονία, ενορχήστρωση, διεύθυνση μανδολινά­τας), Αντίοχο Ευαγγελάτο (μορφολογία), Μάριο Βάρβογλη (ιστορία της μουσικής) καθώς και, ιδιω­τικά, µε τον Αλέκο Κόντη (πρακτικές εφαρμογές αρμονίας – αντίστιξη και φούγκα).

Απεβίωσε στις 6 Μαΐου 2009 στην Αθήνα.

Ραδιόφωνο

Από τη δεκαετία του 1940 ξεκίνησε να συνθέτει δημιουργώντας έργα μουσικής δωματίου, για σόλο πιάνο και βιολί, χορωδιακά, καθώς και μουσική για το θέατρο και το ραδιόφωνο. Στα τέλη της δεκαετίας του 1940 ξεκίνησε και η ενασχόλησή του με την Ραδιοφωνία. Υπήρξε από τους βασικούς συντελεστές της λεγόμενης «χρυσής» εποχής της, όταν το πρόγραμμα ήταν αποτέλεσμα θεωρητικού προβληματισμού και σχεδιασμού σχετικά με το ρόλο και την αποστολή της Ραδιοφωνίας. Διετέλεσε Προϊστάμενος Μουσικού Τµήµατος και Συντονιστής Προγράμματος του Κεντρικού Ραδιο­φωνικού Σταθµού Ενόπλων Δυνάμεων (1949-52) και Προϊστάμενος τμημάτων και Υπηρεσίας Μουσικών Εκπομπών τού ΕΙΡ/ΕΙΡΤ/ΕΡΤ (1954-77). Υπήρξε μάλιστα και ο συνθέτης του πρώτου ηχητικού σήματος τηςςτηλεόρασης της ΕΙΡ, διασκευάζοντας τον ύμνο του Πινδάρου. Την περίοδο 1955 - 1957 διηύθυνε τη «Μικρή Ορχήστρα» ΕΙΡ, σε εκπομπές προκλασικής μουσικής (1955-57).

Συνεργάστηκε, επίσης, με το Γ' Πρόγραμμα του B.B.C. σε εκπομπές για την αρχαία Ελληνική ποίηση και μουσική.

Σταδιοδρομία

Υπήρξε συνθέτης αρκετών έργων μουσικής δωματίου, για σόλο πιάνο και βιολί, χορωδιακά, καθώς και μουσική για το θέατρο και το ραδιόφωνο. Κατά τη διάρκεια της σταδιοδρομίας του συνεργάστηκε με την ΕΙΡ, το Κρατικό Θέατρο Βορείου Ελλάδος κ.α.

Το 1954 πραγματοποίησε την πρώτη τεχνολόγηση της διαστηματικής τάξης τραγουδιών της βορείου Ηπείρου, που ανακοινώθηκε με επιστολή του μέσω τού ΕΙΡ προς την Choir Moledet τού Τελ Αβίβ, σε απάντηση ερωτημάτων για την Ελληνική μουσική παράδοση. Αργότερα τα ευρήματα αυτά δημοσιεύονται στο άρθρο «Πεντάφθογγοι κλίµακες εν τη δηµώδει μουσική της Ηπείρου» στην Ηπειρωτική Εστία, το 1958. Η τεχνολόγηση αυτή έγινε τότε αποδεκτή, μεταξύ άλλων, και από τον Καθηγητή τής Μουσικής Επιστήμης στα Πανεπιστήμια τής Χαϊδελβέργης και του Μονάχου, Θρασύβουλου Γεωργιάδη.

Υπήρξε συνεργάτης για το μουσικό λημματολόγιο στο «Λεξικό του Νεοελληνικού Έθνους» του Ελευθερουδάκη και της «Μεγάλης Ελληνικής Εγκυκλοπαίδειας» για το τακτικά ως κριτικός μουσικής στον ημερήσιο και περιοδικό τύπου ("Σημερινά", "Καθημερινή", "Ελεύθερος Κόσμος" και τα περιοδικά "Ελληνικά" - µέλος της Ένωσης Ελλήνων Θεατρικών και Μουσικών Κριτικών από το 1987), μετέφραζε περιστασιακά αρχαία ελληνική ποίηση στα νέα ελληνικά, ενώ για κάποιο διάστημα έγραφε τις αναλύσεις έργων για συναυλίες της Κρατικής Ορχήστρας και τού Φεστιβάλ Αθηνών.

Το 1962, ήταν υπεύθυνος για την πρώτη ανακατασκευή αρχαίας Ελληνικής κιθάρας στη σύγχρονη εποχή, τα σχέδια της οποίας έκανε βασιζόμενος σε παραστάσεις σε αρχαία αγγεία. Την εργασία έφεραν εις πέρας οι έμπειροι οργανοποιοί αδελφοί Γ. και Β. Παναγή, ακολουθώντας τις οδηγίες του. Η κιθάρα χρησιμοποιήθηκε για παραστάσεις στο Κρατικό Θέατρο Βορείου Ελλάδος, για τις οποίες είχε γράψει τη μουσική υπόκρουση (Προμηθέας Δεσμώτης, 1962) και, αργότερα, για ηχογραφήσεις μελοποιημένων ποιημάτων της Σαπφούς, που τραγούδησε η Γιοβάννα. Σημαντική συνεισφορά αποτέλεσε η έρευνά του πάνω στην μελέτη τών σχέσεων λόγου και μουσικής στην Αρχαία Ελλάδα, η οποία κατέληξε στην δημοσίευση της εργασίας με τίτλο "Η Μουσική και ο Λόγος στην αρχαία Ελλάδα". Η μελέτη αυτή μεταδόθηκε σε σειρά εκπομπών από το ΕΙΡ το 1967, ενώ διάφορα στοιχεία και περιλήψεις της έχουν δημοσιευτεί κατά καιρούς. Για την εργασία αυτή, που έτυχε αναγνώρισης από πολλούς ειδικούς διεθνώς, τιμήθηκε από το Ίδρυμα της Εθνικής Τράπεζας της Ελλάδας.

Έργο

ΜΟΥΣΙΚΗ ΔΩΜΑΤΙΟΥ

• Φθινοπωρινό τραγούδι, για βιολί και πιάνο (1942-43)
• Κουαρτέτο για έγχορδα (1951, αναθ.1981)
• Ρομάντσα, για δύο τρομπόνια

ΣΟΛΟ

• Βραδινό λιµάνι, κοµµάτι για πιάνο (1958)
• Μινιατούρες σε µια κασετίνα του παλιού καιρού, μικρή Σουίτα για πιάνο (1942-58)
• Σονάτα για βιολί σόλο (π. 1981-85)

ΤΡΑΓΟΥΔΙ

• Τρία τραγούδια, σε ποίηση Τ. Άγρα, για φωνή και πιάνο: Ι. Των ψυχών (1947) Π. Πάλι ο δρόµος (1952) ΙΙΙ Λιµάνι αχνό (1963)
• Επινίκιος, σε κείμενο Πινδάρου, για φωνή και αρχαία  ελληνική κιθάρα (1968, παραγγελία Γ προγράμματος τού BBC)
• Τρία ποιήματα τής Σαπφούς, µελοποιηµένα σε αρχαίους ελληνικούς τρόπους και κατά προσέγγιση τής αρχαίας ελληνικής προφοράς, για φωνή και αρχαία ελληνική κιθάρα (1970, παραγγελία Γ προγράμματος του BBC) : Φαίνεται μοι κήνος, απόσπασμα 94,  Ποικιλόθρον’ αθανατ’ Αφροδίτα

ΧΟΡΩΔΙΑΚΑ

• Αµάξι στη βροχή, σε ποίηση Τ. ‘Αγρα, για τρίφωνη παιδική χορωδία
• Η τρελή ροδιά, σε ποίηση Ο. Ελύτη, µαδριγάλι για έξι φωνές
• Οι ξενιτεμένοι, σε ποίηση Μ. Στασινόπουλου, για τετράφωνη μεικτή χορωδία

ΜΟΥΣΙΚΗ ΓΙΑ ΑΡΧΑΙΟ ΔΡΑΜΑ

• Ικέτιδες, του Αισχύλου, για χορό, και σύνολο πνευστών (1958)
• Προµηθεύς δεσµώτης, του Αισχύλου, για χορό, αυλό και αρχαία ελληνική κιθάρα  (ΚΘΒΕ, 1962)   

ΣΚΗΝΙΚΗ ΜΟΥΣΙΚΗ

• Η µέρα της κρίσης, του Ρόδη Ρούφου (1958)
• Θεοφανώ, του Α. Τερζάκη (1958)
• Γεύση από µέλι, της Σ. Ντελένεϋ (1961)
• Το Πάρτυ (Τζ. Άρντεν)
• Μικρό χορογραφικό πρελούδιο, για το Ελληνικό Χορόδραμα

ΜΟΥΣΙΚΗ ΓΙΑ ΤΟΝ ΚΙΝΗΜΑΤΟΓΡΑΦΟ

• Ντοκυμανταίρ  «Η πιο μεγάλη δύναμη» του Ροβήρου Μανθούλη (1963)

ΜΟΥΣΙΚΗ ΓΙΑ ΤΟ ΡΑΔΙΟΦΩΝΟ

• Ηρώ και Λέανδρος, του Μουσαίου (1956-57)
• Ερωφίλη, του Χορτάτζη (1956-57)

ΔΙΑΦΟΡΑ

• Ενορχήστρωση  δηµοτικού τραγουδιού σε εναρμόνιση Σκαλκώτα: Λαφίνα
• Impromptu για ορχήστρα
• Εναρµόνιση τριών δηµοτικών τραγουδιών της Ηπείρου: Ι Τρεις κοπέλες Π. Καραγκούνα ΠΙ Βασιλικός θα γίνω
• Ενορχήστρωση δηµοτικών τραγουδιών, σε εναρμόνιση Ν. Λάβδα: Ι Βασιλική προστάζει ΙΙ Ζαχαρούλα ΙΙΙ Κείνο τ’ αστέρι το λαµπρό ΙV Σήμω λυγερή

V Αφήνω γεια στις όμορφες

Μελέτες

• «Πεντάφθογγοι κλίµακες εν τη δηµώδει µουσική της Ηπείρου»   (Ηπειρωτική Εστία, 1958)
• «Γ. Μπραµς, ο κλασικός συμφωνιστής της Γερµανίας και τα µουσικά ρεύµατα της Ευρώπης» (Ραδιοπρόγραµµα, 1958)
• «Κλ. Ντεµπυσσύ και ο µύθος των πραγµάτων» (Νέα Εστία, 1962)
• “Μικρόν Απολογητικόν τής Μουσικής”, για τις παραστάσεις τής τραγωδίας τού Αισχύλου “Προμηθεύς Δεσμώτης” από το ΚΘΒΕ – καλοκαίρι 1962 (έκθεση τών θεωρητικών αρχών και τών πρακτικών μεθόδων γιά την σύνθεση τής μουσικής στην εν λόγω Τραγωδία)
• «Ανατολίτικο ύφος και ελληνική µουσική» (Κέντρο έρευ­νας και µελέτης των ρεµπέτικων τραγουδιών, 1977)
• «Ασύµµετρες ρυθµικές µορφές στην ελληνική αρχαία ποίηση και νεότερη μουσική» (Κανονάκι, Φεβ. 1984)
• «Μουσική και αρχαίος ελληνικός λόγος» (Αρχαιολογία, Φεβ. 1985)
• «Για μία ιχνηλασία βημάτων προγονικών: Μικρό υπόμνημα στην αναζήτηση μουσικών επιρροών και διασταυρώσεων». Α’ Συνάντηση για τη Μουσική τών Χωρών τής Μεσογείου, Κέντρο Δελφών, 1985
• «Μουσικές διαμορφώσεις στον ελληνικό λόγο» (Η λέξη, Μάρτ.-Απρ.1992)
• «Τον καιρό του πολέμου», διήγημα

ΡΑΔΙΟΦΩΝΙΚΕΣ ΕΚΠΟΜΠΕΣ

• «Η Μουσική και ο Λόγος στην Αρχαία Ελλάδα» (σειρά εκποµπών ΕΙΡ, Φεβ.-Ιούν. 1967)
• «Ωδή τού Πινδάρου», εκπομπή στο Γ Πρόγραμμα τού BBC, 26 Οκτωβρίου 1969

Εξωτερικοί σύνδεσμοι

• αρχείο οικογένειας Λάβδα
• Ψηφιακό αρχείο ΕΛΙΑ/Αποτελέσμα που αφορούν τον Αντώνη Κ. Λάβδα