Λορέντσο Βάλλα: Διαφορά μεταξύ των αναθεωρήσεων

Από τη Βικιπαίδεια, την ελεύθερη εγκυκλοπαίδεια
Περιήγηση ιστορικού διαδραστικά
← Προηγούμενη διαφοράΕπόμενη διαφορά →
Περιεχόμενο που διαγράφηκε Περιεχόμενο που προστέθηκε
ΟπτικήΚώδικας wiki
Προσθήκη πληροφοριών απο Harvard Press κι άλλες πηγές
Διορθώσεις εκφραστικού κι ορθογραφικού περιεχομένου, προσθήκες από τη γερμανική σελίδα
Γραμμή 6: Γραμμή 6:


=== Παιδικά χρόνια και σπουδές ===
=== Παιδικά χρόνια και σπουδές ===
Γιος του νομομαθούς και δικηγόρου Λούκα ντέλλα Βάλλα, ο Λορέντσο γεννήθηκε στη [[Ρώμη]] το 1406 ή 1407. Παρακολούθησε μαθήματα των [[Λεονάρντο Μπρούνι]] και του [[Πότζιο Μπρατσολίνι]], έμαθε από μικρός να αμφισβητεί τα πάντα, έγινε δεινός φιλόλογος της ιταλικής και λατινικής και έδειξε νωρίς οτι ήταν έτοιμος να διδάξει τη γλώσσα. Επίσης έμαθε καλά ελληνικά από τον [[Τζιοβάνι Αουρίσπα]]<ref>{{Cite book|title=Chisholm, Hugh (1866–1924), journalist and editor of the Encyclopaedia Britannica|first=Nigel|last=Hamilton|publisher=Oxford University Press|date=2004-09-23|series=Oxford Dictionary of National Biography|url=http://dx.doi.org/10.1093/ref:odnb/32404}}</ref>, του Σικελού φιλέλληνα που χε ζήσει στη Χίο και στην Κωνσταντινούπολη ως γραμματέας του [[Ιωάννης Η΄ Παλαιολόγος|Ιωάννη Η' Παλαιολόγου]].
Γιος του νομομαθούς και δικηγόρου Λούκα ντέ λα Βάλλα, ο Λορέντσο γεννήθηκε στη [[Ρώμη]] το 1406 ή 1407. Παρακολούθησε μαθήματα των λογίων φιλολόγων [[Λεονάρντο Μπρούνι]] και του Rinuccio da Castiglione, μαθαίνοντας από μικρός να αμφισβητεί τα πάντα. Έδειξε νωρίς μεγάλο ταλέντο στη γλώσσα, τη γραμματική και την ιστορία, με τάση να γίνει φιλόλογος της ιταλικής και λατινικής γλώσσας. Επίσης έμαθε καλά ελληνικά από τον [[Τζιοβάνι Αουρίσπα]]<ref>{{Cite book|title=Chisholm, Hugh (1866–1924), journalist and editor of the Encyclopaedia Britannica|first=Nigel|last=Hamilton|publisher=Oxford University Press|date=2004-09-23|series=Oxford Dictionary of National Biography|url=http://dx.doi.org/10.1093/ref:odnb/32404}}</ref>, το Σικελό φιλέλληνα που 'χε ζήσει στη Χίο και στην Κωνσταντινούπολη ως γραμματέας του [[Ιωάννης Η΄ Παλαιολόγος|Ιωάννη Η' Παλαιολόγου]]. Μελέτησε ιδιαίτερα κείμενα του [[Αριστοτέλης|Αριστοτέλη]], του [[Μάρκος Τύλλιος Κικέρων|Κικέρωνα]], του [[Βοήθιος|Βοηθίου]], του [[Μάρκος Φάβιος Κοϊντιλιανός|Κοϊντιλλιανού]] και του [[Θωμάς Ακινάτης|Θωμά Ακινάτη]].


Μαχητικός, συχνά εριστικός, ήδη σαν νεός καθηγητής ξάφνιασε τους συγχρόνους του με τις ριζοσπαστικές απόψεις του επί φιλολογικών, φιλοσοφικών, κοινωνικών και θρησκευτικών ζητημάτων, κάνοντας γρήγορα πολλούς φίλους αλλά και (πιο πολλούς) εχθρούς. Το 1431 χειροτονήθηκε ιερέας κι επιδίωξε να γίνει γραμματέας του [[Πάπας Ευγένιος Δ΄|Πάπα Ευγένιου Δ]], με το δίκτυο επαφών του, αλλά χωρίς επιτυχία<ref name=":0">{{Cite book|title=The Stanford Encyclopedia of Philosophy|first=Lodi|last=Nauta|publisher=Metaphysics Research Lab, Stanford University|date=2017|editor-last=Zalta|editor-first=Edward N.|edition=Summer 2017|url=https://plato.stanford.edu/archives/sum2017/entries/lorenzo-valla/}}</ref>
Μαχητικός, συχνά εριστικός, ήδη σαν νέος βοηθός καθηγητή ξάφνιασε τους συγχρόνους του με τις ριζοσπαστικές απόψεις του επί φιλολογικών, φιλοσοφικών, κοινωνικών και θρησκευτικών ζητημάτων, κάνοντας γρήγορα πολλούς φίλους αλλά και (πιο πολλούς) εχθρούς. Μετακόμισε για ένα σύντομο χρονικό διάστημα στην [[Πιατσέντσα]], χωρίς να μας εχει γίνει γνωστό το γιατί, αλλά σύντομα επέστρεψε στη Ρώμη. Το 1431 χειροτονήθηκε ιερέας κι επιδίωξε να γίνει γραμματέας του [[Πάπας Ευγένιος Δ΄|Πάπα Ευγένιου Δ]], με το δίκτυο επαφών του, αλλά χωρίς επιτυχία<ref name=":0">{{Cite book|title=The Stanford Encyclopedia of Philosophy|first=Lodi|last=Nauta|publisher=Metaphysics Research Lab, Stanford University|date=2017|editor-last=Zalta|editor-first=Edward N.|edition=Summer 2017|url=https://plato.stanford.edu/archives/sum2017/entries/lorenzo-valla/}}</ref>


=== Φιλόλογος στην Παβία ===
=== Φιλόλογος στην Παβία ===
Καθηγητής του [[Πανεπιστήμιο της Παβία|Πανεπιστημίου]] της [[Παβία]]ς εκδήλωσε την προτίμησή του προς την [[φιλοσοφία]] του [[Επίκουρος|Επίκουρου]] με τον διάλογό του ''Περί της απολαύσεως (De voluptate) και του πραγματικού καλού'' που έγραψε στην [[λατινική γλώσσα]] (όπως και όλα του τα έργα) σε μορφή διαλόγου: εφ’ όσον ο άνθρωπος δημιουργήθηκε από τον Θεό, η φύση του είναι καλή, άρα και τα ένστικτά του καλά. Συνεπώς και οι απολαύσεις που προκαλούνται από την ικανοποίηση αυτών των ενστίκτων είναι καλές και νόμιμες. Μια εταίρα έχει μεγαλύτερη αξία για την ανθρωπότητα από μια μοναχή, συμπεραίνει. Συνεπής με τις απόψεις του, ο Βάλλα είχε τρία παιδιά από μια ερωμένη του{{πηγή}}.
Προς το τέλος του 1431 ακολούθησε τον καθηγητή του ρητορικής [[Γκασπαρίνο Μπαρτσίτσα]] σα λέκτορας στο [[Πανεπιστήμιο της Παβία|Πανεπιστήμιο]] της [[Παβία|Παβίας,]] όπου συνδέθηκε με το λόγιο [[Μαφέο Βέτζιο]], κι εκδήλωσε την προτίμησή του προς την [[φιλοσοφία]] του [[Επίκουρος|Επίκουρου]] με τον έργο του ''Περί της απολαύσεως και του πραγματικού καλού (De voluptate)'' που έγραψε στην [[λατινική γλώσσα]] (όπως και όλα του τα έργα) σε μορφή διαλόγου: εφ’ όσον ο άνθρωπος δημιουργήθηκε από τον Θεό, η φύση του είναι καλή, άρα και τα ένστικτά του καλά. Συνεπώς και οι απολαύσεις που προκαλούνται από την ικανοποίηση αυτών των ενστίκτων είναι καλές και νόμιμες. Μια εταίρα έχει μεγαλύτερη αξία για την ανθρωπότητα από μια μοναχή, συμπεραίνει. Συνεπής με τις απόψεις του, ο Βάλλα είχε τρία παιδιά από μια ερωμένη του{{πηγή}}.


Το [[1433]] προκάλεσε σκάνδαλο με την σφοδρή επίθεσή του κατά των νομομαθών του [[Μεσαίωνας|Μεσαίωνα]] και ειδικά του Μπάρτολο (Bartolo da Sassoferrato) για τα «βάρβαρα» λατινικά του. Έγιναν συγκρούσεις μεταξύ των φοιτητών και αναγκάστηκε να παραιτηθεί από το Πανεπιστήμιο της Παβίας. <br />Ύστερα από μια νέα περιπλάνηση σε [[Μιλάνο]] και [[Γένοβα]], κι έχοντας αποτύχει να προσληφθεί στην παπική γραμματεία, ο Βάλλα μπήκε το 1435 στην υπηρεσία του [[Αλφόνσος Γ΄ της Αραγωνίας|Αλφόνσο του Μεγαλόψυχου]], βασιλιά της Αραγωνίας, ως γραμματέας και ιστορικός.
Το [[1433]] προκάλεσε σκάνδαλο με την σφοδρή επίθεσή του κατά των νομομαθών του [[Μεσαίωνας|Μεσαίωνα]] και ειδικά του Bartolo da Sassoferrato για τα «βάρβαρα» λατινικά του. Προκλήθηκαν συγκρούσεις μεταξύ των φοιτητών, θεωρήθηκε υπεύθυνος κι αναγκάστηκε να παραιτηθεί από την έδρα του Πανεπιστημίου της Παβίας. <br />Ύστερα από μια νέα περιπλάνηση σε [[Μιλάνο]] και [[Γένοβα]], κι έχοντας αποτύχει να προσληφθεί στην παπική γραμματεία, ο Βάλλα μπήκε το 1435 στην υπηρεσία του [[Αλφόνσος Γ΄ της Αραγωνίας|Αλφόνσο του Μεγαλόψυχου]], βασιλιά της Αραγωνίας, ως γραμματέας και ιστορικός.


=== Στην αυλή του Αλφόνσο στη Νάπολη ===
=== Στην αυλή του Αλφόνσο στη Νάπολη ===
Ο Αλφόνσο διεκδικούσε και τον θρόνο της [[Νάπολη|Νάπολης]] την οποία όμως ο [[πάπας Ευγένιος Δ΄]] θεωρούσε παπικό τιμάριο. Ο Βάλλα αποδείχθηκε το τέλειο όπλο κατά του πάπα, αρθρογραφώντας συνεχώς εναντίον του με κοφτερά επιχειρήματα. Το 1440 έγραψε το πλέον διάσημο από τα έργα του "Περί της κακώς θεωρουμένης και ψευδούς δωρεάς του Κωνσταντίνου", όπου απεδείκνυε την πλαστογραφία που 'χε διαπραχθεί πριν 7 αιώνες επί της [[Δωρεά του Κωνσταντίνου|Δωρεάς του ''Κωνσταντίνου'']] ''(Constitutum Constantini).'' Σύμφωνα μ' αυτήν, ο πρώτος χριστιανός αυτοκράτορας είχε δήθεν μεταβιβάσει στον πάπα Σίλβεστρο Α΄(314-335) την πλήρη κοσμική κυριαρχία της Χριστιανοσύνης. Είχαν προηγηθεί και άλλες αμφισβητήσεις του εγγράφου αλλά η ιστορική και κυρίως γλωσσολογική κριτική του Βάλλα τις θεμελίωσε επιστημονικά κι έθεσε οριστικό τέρμα στο ζήτημα. Για παράδειγμα η χρήση της λέξης "''satrap''" (σατράπης) περσικής προέλευσης ήταν αναχρονισμός, αφού δε χρησιμοποιούνταν στα λατινικά τον 4ο αιώνα αλλά τον 8ο<ref>{{Cite book|title=On the Donation of Constantine|first=Lorenzo|last=Valla|publisher=Harvard University Press|isbn=9780674030893|date=2008|url=https://books.google.co.uk/books?id=gPhpKv1O65EC&pg=PR7#v=onepage&q&f=false}}</ref>.
Ο Αλφόνσο διεκδικούσε και τον θρόνο της [[Νάπολη|Νάπολης]] την οποία όμως ο [[πάπας Ευγένιος Δ΄]] θεωρούσε παπικό τιμάριο. Ο Βάλλα αποδείχθηκε το τέλειο όπλο κατά του πάπα, αρθρογραφώντας συνεχώς εναντίον του με κοφτερά επιχειρήματα. Το 1440 έγραψε το πλέον διάσημο από τα έργα του "Περί της κακώς θεωρουμένης και ψευδούς δωρεάς του Κωνσταντίνου", όπου απεδείκνυε την πλαστογραφία που 'χε διαπραχθεί πριν 7 αιώνες επί της [[Δωρεά του Κωνσταντίνου|Δωρεάς του ''Κωνσταντίνου'']] ''(Constitutum Constantini).'' Σύμφωνα μ' αυτήν, ο πρώτος χριστιανός αυτοκράτορας είχε δήθεν μεταβιβάσει στον πάπα Σίλβεστρο Α΄(314-335) την πλήρη κοσμική κυριαρχία της Χριστιανοσύνης. Είχαν προηγηθεί και άλλες αμφισβητήσεις του εγγράφου αλλά η ιστορική και κυρίως γλωσσολογική κριτική του Βάλλα τις θεμελίωσε επιστημονικά κι έθεσε οριστικό τέρμα στο ζήτημα. Για παράδειγμα η χρήση της λέξης "''satrap''" (σατράπης) περσικής προέλευσης ήταν αναχρονισμός, αφού δε χρησιμοποιούνταν στα λατινικά τον 4ο αιώνα αλλά τον 8ο<ref>{{Cite book|title=On the Donation of Constantine|first=Lorenzo|last=Valla|publisher=Harvard University Press|isbn=9780674030893|date=2008|url=https://books.google.co.uk/books?id=gPhpKv1O65EC&pg=PR7#v=onepage&q&f=false}}</ref>.


Με τα συγγράμματά του περί ''Περί ελευθερίας της βούλησης'' ''και Repastinatio (Επανακαθορισμός της σκέψης ή Διαλεκτικές αντιδικίες)'' το 1439 επανεξεταζει την Αριστοτελική σχολή σκέψης των [[Σχολαστικισμός|Σχολαστικών]], όχι τόσο στο περιεχόμενο της όσο σε ρητορικό, συγκεκριμένα αμφισβητώντας την αποτελεσματικότα των επιχειρημάτων της. Για να γράψει το τελευταίο βιβλίο βασίστηκε και στο έργο του [[Γεώργιος Τραπεζούντιος|Γεώργιου του Τραπεζούντιου]]<ref name=":0" />. Έτσι έλαβε μέρος στη διαμάχη Πλατωνικών Αριστοτελικών που το ίδιο έτος έπαιρνε νέα τροπή με την παρέμβαση του [[Γεώργιος Γεμιστός ή Πλήθων|Γεώργιου Γεμιστού Πλήθωνα]] στη [[Σύνοδος Φλωρεντίας|Σύνοδο της Φλωρεντίας]]. Επίσης επέκρινε δριμύτατα όλα τα φερόμενα ως πεπαλαιωμένα φιλοσοφικά συστήματα και στράφηκε κατά του συντηρητισμού και της τυφλής υπακοής των μοναχών προς τον Πάπα με το βιβλίο του ''Περί των όρκων των μοναχών''.
Με τα συγγράμματά του περί ''Περί ελευθερίας της βούλησης'' ''και Repastinatio (Επανακαθορισμός της σκέψης ή Διαλεκτικές αντιδικίες)'' το 1439 επανεξεταζει την Αριστοτελική σχολή σκέψης των [[Σχολαστικισμός|Σχολαστικών]], όχι τόσο στο περιεχόμενο της όσο σε ρητορικό, συγκεκριμένα αμφισβητώντας την αποτελεσματικότα των επιχειρημάτων της. Για να γράψει το τελευταίο βιβλίο βασίστηκε και στο έργο του [[Γεώργιος Τραπεζούντιος|Γεώργιου του Τραπεζούντιου]]<ref name=":0" />. Έτσι έλαβε μέρος στη διαμάχη Πλατωνικών Αριστοτελικών που το ίδιο έτος έπαιρνε νέα τροπή με την παρέμβαση του [[Γεώργιος Γεμιστός ή Πλήθων|Γεώργιου Γεμιστού Πλήθωνα]] στη [[Σύνοδος Φλωρεντίας|Σύνοδο της Φλωρεντίας]]. Eπέκρινε δριμύτατα όλα τα "''πεπαλαιωμένα φιλοσοφικά συστήματα''" και στράφηκε κατά του συντηρητισμού και της τυφλής υπακοής των μοναχών προς τον Πάπα με το βιβλίο του ''Περί των όρκων των μοναχών''.


=== Αντιδικίες και διαμάχες χωρίς τέλος ===
=== Αντιδικίες και διαμάχες χωρίς τέλος ===
Ο Βάλλα αντιδικούσε με ζωντανούς και νεκρούς: τόλμησε να επικρίνει το ύφος του [[Κικέρωνας|Κικέρωνα]] εκφράζοντας την προτίμησή του για τον [[Κοϊντιλιανός|Κοϊντιλιανό]], και βρισκόταν σε συνεχείς διαμάχες με άλλους λογίους της Αυλής του Αλφόνσου, τις οποίες ο βασιλιάς αυτός (μέγας προστάτης των γραμμάτων) παρακολουθούσε με εξαιρετική ευχαρίστηση μάλλον διασκεδάζοντας.
Ο Βάλλα αντιδικούσε με ζωντανούς και νεκρούς: τόλμησε να επικρίνει το ύφος του [[Κικέρωνας|Κικέρωνα]] εκφράζοντας την προτίμησή του για τον [[Κοϊντιλιανός|Κοϊντιλιανό]], και βρισκόταν σε συνεχείς διαμάχες με άλλους λογίους της αυλής του Αλφόνσου, τις οποίες αυτός ο μέγας προστάτης των γραμμάτων παρακολουθούσε με εξαιρετική ευχαρίστηση μάλλον διασκεδάζοντας.


Ο Βάλλα συνέχισε τις «αιρέσεις» του. Αρνήθηκε να δεχτεί ότι το «Πιστεύω» των Αποστόλων συντάχθηκε όντως από τους μαθητές του Χριστού. Αντιπροσωπεία της Ιεράς Εξέτασης τον ανέκρινε (ο ίδιος δήλωσε ότι ήταν απόλυτα ορθόδοξος) και τον βρήκε αιρετικό σε οκτώ σημεία, αλλά παρενέβη ο Αλφόνσο και το ζήτημα μπήκε στο αρχείο. Συνεχείς ήταν οι δημόσιες διαμάχες του με τον [[Πότζιο Μπρατσολίνι]] με ανταλλαγή αιχμηρότατων επιστολών.
Ο Βάλλα συνέχισε τις δημόσιες «προκλήσεις» του. Αρνήθηκε να δεχτεί ότι το «Πιστεύω» των Αποστόλων συντάχθηκε όντως από τους μαθητές του Χριστού. Αντιπροσωπεία της Ιεράς Εξέτασης τον ανέκρινε (ο ίδιος δήλωσε ότι ήταν απόλυτα ορθόδοξος) και τον κατηγόρησε για "αίρεση" σε οκτώ σημεία, αλλά παρενέβη ο Αλφόνσο και το ζήτημα μπήκε στο αρχείο. Ήταν όμως από το περιβάλλον της Νάπολης ήδη ανεπιθύμητος. Συνεχείς ήταν οι δημόσιες διαμάχες του με το μαχητικό λόγιο [[Πότζιο Μπρατσολίνι]] με ανταλλαγή αιχμηρότατων επιστολών.


Ύστερα ο Βάλλα απέδειξε ότι τα αποδιδόμενα στον Διονύσιο τον Αρεοπαγίτη έργα δεν ήταν γνήσια και ότι η επιστολή του Αβγάρου προς τον Χριστό ήταν νόθος. Τέλος στα Σχόλια στην Καινή Διαθήκη, γνωρίζοντας καλά ελληνικά σχολίασε δημόσια δυσμενώς την επίσημη λατινική μετάφρασή της Βίβλου σε χρήση από τον Άγιο Ιερώνυμο. Για παράδειγμα, πρότεινε για τη λέξη "μετάνοια", να μη χρησιμοποιείται η λατινική ''paenitenia'' που παραπέμπει σε τιμωρία, αλλά repentance, μετατροπή/αλλαγή του νοός/νου.
Ύστερα ο Βάλλα απέδειξε ότι τα αποδιδόμενα στον Διονύσιο τον Αρεοπαγίτη έργα δεν ήταν γνήσια και ότι η δήθεν επιστολή του βασιλιά [[Άβγαρος|Άβγαρου]] προς το Χριστό ήταν κατασκευασμένη, αν και με βάση αυτή είχε πουληθεί επι αιώνες στους πιστούς ο μύθος του [[Άγιο Μανδήλιο|Αγίου Μανδηλίου]]. Τέλος στα Σχόλια στην Καινή Διαθήκη, γνωρίζοντας καλά ελληνικά επέκρινε την επίσημη λατινική μετάφρασή της Βίβλου που αποδιδόταν στον καθολικό Άγιο Ιερώνυμο. Για παράδειγμα, πρότεινε για τη λέξη "μετάνοια", να μη χρησιμοποιείται η λατινική ''paenitenia'' που παραπέμπει σε τιμωρία, αλλά repentance, μετατροπή/αλλαγή του νοός/νου.


=== Επιστροφή στη Ρώμη ===
=== Επιστροφή στη Ρώμη ===
Τελικά το 1447 ο Βάλλα συμφιλιώθηκε με την Αγία Έδρα επί του νέου [[Πάπας Νικόλαος Ε΄|πάπα Νικολάου Ε]]΄ (1448), κι αφού είχαν εξομαλυνθεί και οι σχέσεις Αλφόνσο-Ρώμης δεν ήταν φρόνιμο να επιμείνει. Ζήτησε συγγνώμη για τα αμαρτήματά του, το 1455 του απονεμήθηκε ο τίτλος του "αποστολικού συγγραφέα" και αργότερα επί [[Πάπας Κάλλιστος Γ΄|Πάπα Καλλίστου του Γ΄]] ανέλαβε καθηγητής του Πανεπιστημίου της Ρώμης και μετέφρασε έργα από το [[Θουκυδίδης|Θουκυδίδη]] και τον [[Ηρόδοτος|Ηρόδοτο]]. Έγραψε επίσης τις ''Γλαφυρότητες της λατινικής γλώσσας'', όπου κατέκρινε όσους κακομεταχειρίζονταν τη λατινική γλώσσα. Πέθανε ως γραμματέας της κουρίας (παπικής αυλής) το 1457. Ωστόσο το έργο του ''Σχόλια στην Καινή Διαθήκη'' απαγορεύτηκαν όταν μπήκαν στον κατάλογο (index) των απαγορευμένων βιβλίων της Ρωμαιοκαθολικής Εκκλησίας.
Τελικά το 1447 ο Βάλλα συμφιλιώθηκε με την Αγία Έδρα επί του νέου [[Πάπας Νικόλαος Ε΄|πάπα Νικολάου Ε]]΄ (1448), αφού πια είχαν εξομαλυνθεί και οι σχέσεις Αλφόνσο-Ρώμης δεν ήταν φρόνιμο να επιμείνει. Ζήτησε φαινομενικά συγγνώμη για τα "αμαρτήματά" του και το 1455 του απονεμήθηκε ο τίτλος του "αποστολικού συγγραφέα". Λίγο αργότερα επί [[Πάπας Κάλλιστος Γ΄|Πάπα Καλλίστου του Γ΄]] ανέλαβε καθηγητής του Πανεπιστημίου της Ρώμης και μετέφρασε έργα από το [[Θουκυδίδης|Θουκυδίδη]] και Ιστορίες του [[Ηρόδοτος|Ηροδότου]]. Έγραψε επίσης τις ''Γλαφυρότητες της λατινικής γλώσσας'', όπου κατέκρινε όσους κακομεταχειρίζονταν τη λατινική γλώσσα. Πέθανε ως γραμματέας της κουρίας (παπικής αυλής) το 1457. Ωστόσο το έργο του ''Σχόλια στην Καινή Διαθήκη'' λογοκρίθηκαν όταν μπήκαν στον κατάλογο (index) των απαγορευμένων βιβλίων της Ρωμαιοκαθολικής Εκκλησίας.


=== Αποτίμηση ===
=== Αποτίμηση ===
Γενικά ο Βάλλα αγωνίσθηκε με θάρρος και λογικά επιχειρήματα εναντίον της μεσαιωνικής φιλοσοφίας. Ειδικότερα επί των παρερμηνειών του Αριστοτέλη καθώς, επί της διαστροφής των καθολικών κληρικών αλλά και των απαρχαιωμένων τύπων της λατινικής γραμματικής που τότε ήταν σε χρήση, έφερε φρέσκες αντιλήψεις εκσυγχρονίζοντας τη κοσμοθεώρηση των Ιταλών της εποχής κι επιταχύνοντας την έλευση της Αναγέννησης.
Γενικά ο Βάλλα αγωνίσθηκε με θάρρος, θράσος αλλά και λογικά επιχειρήματα εναντίον της μεσαιωνικής φιλοσοφίας. Ειδικότερα επί των παρερμηνειών των κειμένων του Αριστοτέλη, επί της διαστροφής των καθολικών κληρικών αλλά και των απαρχαιωμένων τύπων της λατινικής γραμματικής που ήταν τότε σε ευρεία χρήση, έφερε φρέσκες αντιλήψεις εκσυγχρονίζοντας τη κοσμοθεώρηση των Ιταλών της εποχής κι επιταχύνοντας την έλευση της Αναγέννησης.


Τα έργα του Βάλλα υπέσκαψαν το αλάθητο του Πάπα, και ειδικά η απόρριψη της ''Δωρεάς του Κωνσταντίνου'', ήταν ένα ισχυρό χτύπημα στην εξουσία των παπών κι εν μέρει συνέβαλαν στην "ανταρσία" του [[Μαρτίνος Λούθηρος|Μαρτίνου Λούθηρου]], λίγες δεκαετίες αργότερα.
Τα έργα του Βάλλα υπέσκαψαν το αλάθητο του Πάπα, και ειδικά η απόρριψη της ''Δωρεάς του Κωνσταντίνου'', ήταν ένα ισχυρό χτύπημα στην εξουσία των παπών κι εν μέρει συνέβαλαν στην "ανταρσία" του [[Μαρτίνος Λούθηρος|Μαρτίνου Λούθηρου]], λίγες δεκαετίες αργότερα.

Έκδοση από την 15:28, 20 Απριλίου 2019

 Το λήμμα δεν περιέχει πηγές ή αυτές που περιέχει δεν επαρκούν. Μπορείτε να βοηθήσετε προσθέτοντας την κατάλληλη τεκμηρίωση. Υλικό που είναι ατεκμηρίωτο μπορεί να αμφισβητηθεί και να αφαιρεθεί.
Η σήμανση τοποθετήθηκε στις 17/12/2013.
Λορέντσο Βάλλα
Γενικές πληροφορίες
Όνομα στη
μητρική γλώσσα		Lorenzo Valla (Ιταλικά) και Laurentius Vallensis (Λατινικά)
Γέννηση1407[1]
Ρώμη
Θάνατος1  Αυγούστου 1457[1]
Ρώμη
ΘρησκείαΡωμαιοκαθολική Εκκλησία
Εκπαίδευση και γλώσσες
Ομιλούμενες γλώσσεςλατινική γλώσσα[1][2]
Ιταλικά[3]
ΣπουδέςΠανεπιστήμιο της Παβίας
Πληροφορίες ασχολίας
Ιδιότητασυγγραφέας[2][4]
φιλόλογος
διδάσκων πανεπιστημίου
φιλόσοφος
Λατίνος καθολικός ιερέας (από 1431)[5]
ΕργοδότηςΠανεπιστήμιο της Παβίας
Αξιοσημείωτο έργοDe falso credita et ementita Constantini donatione declamatio
Confutatio in Morandum
Commons page Σχετικά πολυμέσα
δεδομένα

Ο Λορέντσο Βάλλα (Lorenzo Valla, 1407 - 1 Αυγούστου 1457) ήταν Ιταλός λόγιος, κληρικός, καθηγητής Πανεπιστημίου και ανθρωπιστής στην εποχή της Αναγέννησης. Έγινε ιδιαίτερα γνωστός όταν απέδειξε, αντίθετα με ότι ισχυρίζονταν οι Καθολικοί για 7 αιώνες, οτι η Δωρεά του Κωνσταντίνου είναι πλαστογραφία.

Βιογραφία

Παιδικά χρόνια και σπουδές

Γιος του νομομαθούς και δικηγόρου Λούκα ντέ λα Βάλλα, ο Λορέντσο γεννήθηκε στη Ρώμη το 1406 ή 1407. Παρακολούθησε μαθήματα των λογίων φιλολόγων Λεονάρντο Μπρούνι και του Rinuccio da Castiglione, μαθαίνοντας από μικρός να αμφισβητεί τα πάντα. Έδειξε νωρίς μεγάλο ταλέντο στη γλώσσα, τη γραμματική και την ιστορία, με τάση να γίνει φιλόλογος της ιταλικής και λατινικής γλώσσας. Επίσης έμαθε καλά ελληνικά από τον Τζιοβάνι Αουρίσπα[6], το Σικελό φιλέλληνα που 'χε ζήσει στη Χίο και στην Κωνσταντινούπολη ως γραμματέας του Ιωάννη Η' Παλαιολόγου. Μελέτησε ιδιαίτερα κείμενα του Αριστοτέλη, του Κικέρωνα, του Βοηθίου, του Κοϊντιλλιανού και του Θωμά Ακινάτη.

Μαχητικός, συχνά εριστικός, ήδη σαν νέος βοηθός καθηγητή ξάφνιασε τους συγχρόνους του με τις ριζοσπαστικές απόψεις του επί φιλολογικών, φιλοσοφικών, κοινωνικών και θρησκευτικών ζητημάτων, κάνοντας γρήγορα πολλούς φίλους αλλά και (πιο πολλούς) εχθρούς. Μετακόμισε για ένα σύντομο χρονικό διάστημα στην Πιατσέντσα, χωρίς να μας εχει γίνει γνωστό το γιατί, αλλά σύντομα επέστρεψε στη Ρώμη. Το 1431 χειροτονήθηκε ιερέας κι επιδίωξε να γίνει γραμματέας του Πάπα Ευγένιου Δ, με το δίκτυο επαφών του, αλλά χωρίς επιτυχία[7]

Φιλόλογος στην Παβία

Προς το τέλος του 1431 ακολούθησε τον καθηγητή του ρητορικής Γκασπαρίνο Μπαρτσίτσα σα λέκτορας στο Πανεπιστήμιο της Παβίας, όπου συνδέθηκε με το λόγιο Μαφέο Βέτζιο, κι εκδήλωσε την προτίμησή του προς την φιλοσοφία του Επίκουρου με τον έργο του Περί της απολαύσεως και του πραγματικού καλού (De voluptate) που έγραψε στην λατινική γλώσσα (όπως και όλα του τα έργα) σε μορφή διαλόγου: εφ’ όσον ο άνθρωπος δημιουργήθηκε από τον Θεό, η φύση του είναι καλή, άρα και τα ένστικτά του καλά. Συνεπώς και οι απολαύσεις που προκαλούνται από την ικανοποίηση αυτών των ενστίκτων είναι καλές και νόμιμες. Μια εταίρα έχει μεγαλύτερη αξία για την ανθρωπότητα από μια μοναχή, συμπεραίνει. Συνεπής με τις απόψεις του, ο Βάλλα είχε τρία παιδιά από μια ερωμένη του[εκκρεμεί παραπομπή].

Το 1433 προκάλεσε σκάνδαλο με την σφοδρή επίθεσή του κατά των νομομαθών του Μεσαίωνα και ειδικά του Bartolo da Sassoferrato για τα «βάρβαρα» λατινικά του. Προκλήθηκαν συγκρούσεις μεταξύ των φοιτητών, θεωρήθηκε υπεύθυνος κι αναγκάστηκε να παραιτηθεί από την έδρα του Πανεπιστημίου της Παβίας.
Ύστερα από μια νέα περιπλάνηση σε Μιλάνο και Γένοβα, κι έχοντας αποτύχει να προσληφθεί στην παπική γραμματεία, ο Βάλλα μπήκε το 1435 στην υπηρεσία του Αλφόνσο του Μεγαλόψυχου, βασιλιά της Αραγωνίας, ως γραμματέας και ιστορικός.

Στην αυλή του Αλφόνσο στη Νάπολη

Ο Αλφόνσο διεκδικούσε και τον θρόνο της Νάπολης την οποία όμως ο πάπας Ευγένιος Δ΄ θεωρούσε παπικό τιμάριο. Ο Βάλλα αποδείχθηκε το τέλειο όπλο κατά του πάπα, αρθρογραφώντας συνεχώς εναντίον του με κοφτερά επιχειρήματα. Το 1440 έγραψε το πλέον διάσημο από τα έργα του "Περί της κακώς θεωρουμένης και ψευδούς δωρεάς του Κωνσταντίνου", όπου απεδείκνυε την πλαστογραφία που 'χε διαπραχθεί πριν 7 αιώνες επί της Δωρεάς του Κωνσταντίνου (Constitutum Constantini). Σύμφωνα μ' αυτήν, ο πρώτος χριστιανός αυτοκράτορας είχε δήθεν μεταβιβάσει στον πάπα Σίλβεστρο Α΄(314-335) την πλήρη κοσμική κυριαρχία της Χριστιανοσύνης. Είχαν προηγηθεί και άλλες αμφισβητήσεις του εγγράφου αλλά η ιστορική και κυρίως γλωσσολογική κριτική του Βάλλα τις θεμελίωσε επιστημονικά κι έθεσε οριστικό τέρμα στο ζήτημα. Για παράδειγμα η χρήση της λέξης "satrap" (σατράπης) περσικής προέλευσης ήταν αναχρονισμός, αφού δε χρησιμοποιούνταν στα λατινικά τον 4ο αιώνα αλλά τον 8ο[8].

Με τα συγγράμματά του περί Περί ελευθερίας της βούλησης και Repastinatio (Επανακαθορισμός της σκέψης ή Διαλεκτικές αντιδικίες) το 1439 επανεξεταζει την Αριστοτελική σχολή σκέψης των Σχολαστικών, όχι τόσο στο περιεχόμενο της όσο σε ρητορικό, συγκεκριμένα αμφισβητώντας την αποτελεσματικότα των επιχειρημάτων της. Για να γράψει το τελευταίο βιβλίο βασίστηκε και στο έργο του Γεώργιου του Τραπεζούντιου[7]. Έτσι έλαβε μέρος στη διαμάχη Πλατωνικών Αριστοτελικών που το ίδιο έτος έπαιρνε νέα τροπή με την παρέμβαση του Γεώργιου Γεμιστού Πλήθωνα στη Σύνοδο της Φλωρεντίας. Eπέκρινε δριμύτατα όλα τα "πεπαλαιωμένα φιλοσοφικά συστήματα" και στράφηκε κατά του συντηρητισμού και της τυφλής υπακοής των μοναχών προς τον Πάπα με το βιβλίο του Περί των όρκων των μοναχών.

Αντιδικίες και διαμάχες χωρίς τέλος

Ο Βάλλα αντιδικούσε με ζωντανούς και νεκρούς: τόλμησε να επικρίνει το ύφος του Κικέρωνα εκφράζοντας την προτίμησή του για τον Κοϊντιλιανό, και βρισκόταν σε συνεχείς διαμάχες με άλλους λογίους της αυλής του Αλφόνσου, τις οποίες αυτός ο μέγας προστάτης των γραμμάτων παρακολουθούσε με εξαιρετική ευχαρίστηση μάλλον διασκεδάζοντας.

Ο Βάλλα συνέχισε τις δημόσιες «προκλήσεις» του. Αρνήθηκε να δεχτεί ότι το «Πιστεύω» των Αποστόλων συντάχθηκε όντως από τους μαθητές του Χριστού. Αντιπροσωπεία της Ιεράς Εξέτασης τον ανέκρινε (ο ίδιος δήλωσε ότι ήταν απόλυτα ορθόδοξος) και τον κατηγόρησε για "αίρεση" σε οκτώ σημεία, αλλά παρενέβη ο Αλφόνσο και το ζήτημα μπήκε στο αρχείο. Ήταν όμως από το περιβάλλον της Νάπολης ήδη ανεπιθύμητος. Συνεχείς ήταν οι δημόσιες διαμάχες του με το μαχητικό λόγιο Πότζιο Μπρατσολίνι με ανταλλαγή αιχμηρότατων επιστολών.

Ύστερα ο Βάλλα απέδειξε ότι τα αποδιδόμενα στον Διονύσιο τον Αρεοπαγίτη έργα δεν ήταν γνήσια και ότι η δήθεν επιστολή του βασιλιά Άβγαρου προς το Χριστό ήταν κατασκευασμένη, αν και με βάση αυτή είχε πουληθεί επι αιώνες στους πιστούς ο μύθος του Αγίου Μανδηλίου. Τέλος στα Σχόλια στην Καινή Διαθήκη, γνωρίζοντας καλά ελληνικά επέκρινε την επίσημη λατινική μετάφρασή της Βίβλου που αποδιδόταν στον καθολικό Άγιο Ιερώνυμο. Για παράδειγμα, πρότεινε για τη λέξη "μετάνοια", να μη χρησιμοποιείται η λατινική paenitenia που παραπέμπει σε τιμωρία, αλλά repentance, μετατροπή/αλλαγή του νοός/νου.

Επιστροφή στη Ρώμη

Τελικά το 1447 ο Βάλλα συμφιλιώθηκε με την Αγία Έδρα επί του νέου πάπα Νικολάου Ε΄ (1448), αφού πια είχαν εξομαλυνθεί και οι σχέσεις Αλφόνσο-Ρώμης δεν ήταν φρόνιμο να επιμείνει. Ζήτησε φαινομενικά συγγνώμη για τα "αμαρτήματά" του και το 1455 του απονεμήθηκε ο τίτλος του "αποστολικού συγγραφέα". Λίγο αργότερα επί Πάπα Καλλίστου του Γ΄ ανέλαβε καθηγητής του Πανεπιστημίου της Ρώμης και μετέφρασε έργα από το Θουκυδίδη και Ιστορίες του Ηροδότου. Έγραψε επίσης τις Γλαφυρότητες της λατινικής γλώσσας, όπου κατέκρινε όσους κακομεταχειρίζονταν τη λατινική γλώσσα. Πέθανε ως γραμματέας της κουρίας (παπικής αυλής) το 1457. Ωστόσο το έργο του Σχόλια στην Καινή Διαθήκη λογοκρίθηκαν όταν μπήκαν στον κατάλογο (index) των απαγορευμένων βιβλίων της Ρωμαιοκαθολικής Εκκλησίας.

Αποτίμηση

Γενικά ο Βάλλα αγωνίσθηκε με θάρρος, θράσος αλλά και λογικά επιχειρήματα εναντίον της μεσαιωνικής φιλοσοφίας. Ειδικότερα επί των παρερμηνειών των κειμένων του Αριστοτέλη, επί της διαστροφής των καθολικών κληρικών αλλά και των απαρχαιωμένων τύπων της λατινικής γραμματικής που ήταν τότε σε ευρεία χρήση, έφερε φρέσκες αντιλήψεις εκσυγχρονίζοντας τη κοσμοθεώρηση των Ιταλών της εποχής κι επιταχύνοντας την έλευση της Αναγέννησης.

Τα έργα του Βάλλα υπέσκαψαν το αλάθητο του Πάπα, και ειδικά η απόρριψη της Δωρεάς του Κωνσταντίνου, ήταν ένα ισχυρό χτύπημα στην εξουσία των παπών κι εν μέρει συνέβαλαν στην "ανταρσία" του Μαρτίνου Λούθηρου, λίγες δεκαετίες αργότερα.

Έργα

  • De Voluptate et vero bono (Περί της απολαύσεως και του πραγματικού καλού)
  • Elegantiae linguae Latinae (Γλαφυρότητες της λατινικής γλώσσας)
  • Dialecticae disputationes (Διαλεκτικές αντιδικίες)
  • De falso credita et ementita Constantini Donatione declamatio (Περί της κακώς θεωρουμένης και ψευδούς δωρεάς του Κωνσταντίνου, 1440)
  • De libero arbitrio (Περί ελευθέρας βουλήσεως)
  • De professione religiosorum (Περί των όρκων των μοναχών)
  • Collatio Novi Testamenti (Σχολιασμός της Καινής Διαθήκης, 1505)
  • μετέφρασε στα λατινικά μεταξύ άλλων τον Αίσωπο και τον Ηρόδοτο και τον Θουκυδίδη.

Το συγγραφικό έργο του Λαυρέντιου Βάλλα εκδόθηκε το 1583 στη Βασιλεία.

Πηγές

Βιβλιογραφία

  • Lodi Nauta, In Defense of Common Sense: Lorenzo Valla's Humanist Critique of Scholastic Philosophy, Cambridge, MA : Harvard University Press, 2009.
  • Peter Mack, Renaissance Argument: Valla and Agricola in the Traditions of Rhetoric and Dialectic, Leiden ; New York : E.J. Brill, 1993.
  • Melissa Meriam Bullard, "The Renaissance Project of Knowing: Lorenzo Valla and Salvatore Camporeale's Contributions to the Querelle Between Rhetoric and Philosophy," Journal of the History of Ideas 66.4 (2005): 477-81.
  • Brian P Copenhaver, "Valla Our Contemporary: Philosophy and Philology," Journal of the History of Ideas 66.4 (2005): 507-25.
  • Matthew DeCoursey, "Continental European Rhetoricians, 1400-1600, and Their Influence in Renaissance England," British Rhetoricians and Logicians, 1500-1660, First Series, DLB 236, Detroit: Gale, 2001, pp. 309-343.
  • Lisa Jardine, "Lorenzo Valla and the Intellectual Origins of Humanist Dialectic," Journal of the History of Philosophy 15 (1977): 143-64.

Εξωτερικοί σύνδεσμοι

Καθιερωμένοι όροι
  1. ↑ 1,0 1,1 1,2 1,3 Εθνική Βιβλιοθήκη της Γαλλίας: (Γαλλικά) καθιερωμένοι όροι της Εθνικής Βιβλιοθήκης της Γαλλίας. data.bnf.fr/ark:/12148/cb11927487z. Ανακτήθηκε στις 10  Οκτωβρίου 2015.
  2. ↑ 2,0 2,1 (Ιταλικά) Mirabile: Digital Archives for Medieval Culture. SISMEL – Edizioni del Galluzzo.
  3. ↑ CONOR.SI. 42408035.
  4. ↑ «Library of the World's Best Literature». Library of the World's Best Literature. 1897.
  5. ↑ «Valla, Lorenzo». Ανακτήθηκε στις 19  Ιουλίου 2023.
  6. ↑ Hamilton, Nigel (23 Σεπτεμβρίου 2004). Chisholm, Hugh (1866–1924), journalist and editor of the Encyclopaedia Britannica. Oxford Dictionary of National Biography. Oxford University Press. 
  7. ↑ 7,0 7,1 Nauta, Lodi (2017). Zalta, Edward N., επιμ. The Stanford Encyclopedia of Philosophy (Summer 2017 έκδοση). Metaphysics Research Lab, Stanford University. 
  8. ↑ Valla, Lorenzo (2008). On the Donation of Constantine. Harvard University Press. ISBN 9780674030893. 
Ανακτήθηκε από "https://el.wikipedia.org/w/index.php?title=Λορέντσο_Βάλλα&oldid=7501228"