Ρομά: Διαφορά μεταξύ των αναθεωρήσεων

Από τη Βικιπαίδεια, την ελεύθερη εγκυκλοπαίδεια
Περιεχόμενο που διαγράφηκε Περιεχόμενο που προστέθηκε
ΠΓΔΜ -> ΒΜ
Χωρίς σύνοψη επεξεργασίας
Ετικέτες: Επεξεργασία από κινητό Διαδικτυακή επεξεργασία από κινητό
Γραμμή 1: Γραμμή 1:
{{ανακατεύθυνση|Αθίγγανοι|την χριστιανική αίρεση|Αθίγγανοι (θρησκειολογία)}}
{{ανακατεύθυνση|Αθίγγανοι|την χριστιανική αίρεση|Αθίγγανοι (θρησκειολογία)}}
[[Αρχείο:Romani camp in Kosovo, 2003.jpg|thumb|Καταυλισμός Ρομά στο [[Κόσοβο]].]]
[[Αρχείο:Romani camp in Kosovo, 2003.jpg|thumb|Καταυλισμός Ρομά στο [[Κόσοβο]].]]
Οι '''Ρομά''' (στον ενικό αριθμό '''Ρομ'''), γνωστοί και ως '''Τσιγγάνοι''', '''Ατσίγγανοι''', '''Αθίγγανοι''', '''Κατσίβελοι''', '''Σίντηδες''' ή '''Γύφτοι''', είναι ένας κατά βάση νομαδικός λαός με [[Ινδοί|ινδική]] καταγωγή.
Οι '''Ρομά''' (στον ενικό αριθμό '''Ρομ'''), γνωστοί και ως '''Τσιγγάνοι''', '''Ατσίγγανοι''', '''Αθίγγανοι''', '''Κατσίβελοι''', '''Σίντηδες''' ή '''Γύφτοι''', είναι ένας κατά βάση νομαδικός λαός με [[Ινδοί|ινδική]] καταγωγή. Η εφηνικη διαφωνεί.


== Ονομασία ==
== Ονομασία ==

Έκδοση από την 17:58, 28 Φεβρουαρίου 2019

Το «Αθίγγανοι» ανακατευθύνει εδώ. Για την χριστιανική αίρεση, δείτε: Αθίγγανοι (θρησκειολογία).
Καταυλισμός Ρομά στο Κόσοβο.

Οι Ρομά (στον ενικό αριθμό Ρομ), γνωστοί και ως Τσιγγάνοι, Ατσίγγανοι, Αθίγγανοι, Κατσίβελοι, Σίντηδες ή Γύφτοι, είναι ένας κατά βάση νομαδικός λαός με ινδική καταγωγή. Η εφηνικη διαφωνεί.

Ονομασία

Η πρώτη άφιξη των Ρομά έξω από τη Βέρνη. Από το Χρονικό Σπίτσερ.

Οι Ρομά είναι γνωστοί στις περισσότερες χώρες με λέξεις συγγενείς προς τη λέξη "γύφτος" ή "γιούφτος". Οι λέξεις αυτές προέρχονται από τη λέξη "Αιγύπτιος" και η χρήση τους οφείλεται στην πεποίθηση παλαιότερων εποχών ότι οι Ρομά προέρχονται από την Αίγυπτο.[1][2]

Οι Ρομά είναι επίσης γνωστοί και με την ονομασία "αθίγγανοι". Η ονομασία αυτή προέρχεται από μια θρησκευτική ομάδα με το ίδιο όνομα που έδρασε επιτυχώς τον 8ο αιώνα στη Βυζαντινή Αυτοκρατορία και με την οποία οι Ρομά φαίνεται να συνδέθηκαν. Η λέξη "αθίγγανος" σημαίνει τον "ανέγγιχτο" και ετυμολογείται από το στερητικό α- και το ρήμα θιγγάνω, δηλαδή "αγγίζω". Μια άλλη ερμηνεία αυτής της ετυμολογίας σχετίζεται με την καταγωγή των Ρομά από την Ινδία όπου πιθανολογείται ότι οι Ρομά ανήκαν στην κατώτερη ινδουιστική κάστα, αύτη των "ανέγγιχτων". Η λέξη "τσιγγάνος" είναι παραφθορά του "αθίγγανος" (μέσω του "ατσίγγανος").[1][2] [3][4][5][6]

Όσον αφορά στον ευρωπαϊκό χώρο η γαλλική λέξη gitan και η ισπανική gitano προέρχονται από την ίδια ετυμολογία που προέρχεται και το gypsy (γύφτος). Η γερμανική λέξη Zigeuner και η σλαβική tsigan ή cigan φαίνεται να έχουν διαφορετική πηγή, καθώς συνδέονται με ελληνική λέξη αθίγγανος, που χρησιμοποιήθηκε αφενός για να περιγράψει την ανωτέρω θρησκευτική ομάδα, αλλά και τους "ειδωλολάτρες" Ρομά, όταν πρωτοεμφανίστηκαν στις επικράτειες της βυζαντινής αυτοκρατορίας. Ο όρος δηλαδή προϋπήρχε της εμφάνισής τους.

Οι ίδιοι αποκαλούν τους εαυτούς τους Ρομ με τον πληθυντικό Ρομά στις περισσότερες διαλέκτους και περιοχές. Η λέξη Ρομ είναι συνώνυμη του Ντομ, της λέξης που χρησιμοποιούν οι Ινδοί για το «άνθρωπος». Ακόμα υπάρχουν ομάδες όπως οι Σίντι που δεν αυτοαποκαλούνται Ρομ, αλλά διατηρούν τη λέξη με τη σημασία του "συζύγου". Επίσης κάποιοι άλλοι χρησιμοποιούν περισσότερο το "Μελελέ" (Λαός μαύρος) ή "Μανούς" (άνθρωπος)[7].

Ιστορία

Προέλευση

Οι γενικότερα αποδεκτές θεωρήσεις υποθέτουν ότι οι Ρομά προέρχονται από τη Β. Ινδία. Μετακινήθηκαν στη Μέση Ανατολή και στην Ευρώπη πριν από το 500 έως το 1000, πιθανώς εξαιτίας της επέκτασης του Ισλάμ και της απειλής πολέμου στην περιοχή. Γενετικά έχει τεκμηριωθεί η προέλευσή των Ρομά της Ευρώπης από την Ινδία, ωστόσο δεν έχει προσδοιοριστεί η σημερινή φυλή από την οποία προέρχονται. Υπάρχουν διασυνδέσεις γλωσσολογικής μελέτης, βάσει της οποίας υπάρχει σημαντική ομοιότητα ανάμεσα στα Ρομανί, τα Χίντι και τα Πουντζάμπι.[8] Η γλώσσα που μιλούν οι Ρομά έχει ομοιότητες όσον αφορά στη γραμματική και το λεξιλόγιο με τη γλώσσα που ομιλούνταν περίπου το 1000 στην ινδική υποήπειρο.[9] Τα γλωσσολογικά ευρήματα έχουν επιβεβαιωθεί, επίσης, από γενετικές μελέτες σε πληθυσμούς Ρομά που κατοικούν στην Ευρώπη.[10][11]

Οι λόγοι που οδήγησαν τους Ρομά σε μαζικές και σε τόσο μεγάλων αποστάσεων μετακινήσεις είναι ένα από τα μεγαλύτερα μυστήρια της ιστορίας. Υπάρχουν θεωρίες σύμφωνα με τις οποίες οι Ρομά προήλθαν από κατώτερες κάστες του Ινδού ποταμού, τα μέλη των οποίων στρατολογήθηκαν ως μισθοφόροι σε πολέμους εναντίον των Αράβων. Μία άλλη θεωρία είναι ότι οι Ρομά προέρχονται από αιχμαλώτους των Αράβων, κατά την εισβολή των Μουσουλμάνων στη βόρεια Ινδία και το σημερινό Πακιστάν, ή απομακρύνθηκαν από τις εστίες τους ως πρόσφυγες εξαιτίας της εισβολής.[9]

Αν και έχει επιβεβαιωθεί ότι οι Ρομά προέρχονται από την Ινδία, δεν είναι γνωστή η φυλετική ομάδα από την οποία προέρχονται. Σύμφωνα με μια έρευνα οι Ρομά προέρχονται από τους Τζατ, μια φυλετική ομάδα της νότιας Ασίας. Η ανακάλυψη της λεγόμενης μετάλλαξης Τζατ που προκαλεί ένα τύπο γλαυκώματος έδειξε ότι οι Ρομά προέρχονται από τους Τζατ που ζουν στη βόρεια Ινδία και στο Πακιστάν.[12][13] Αυτή τη σχέση είχε παλιότερα υποδείξει ο Μίχαελ Γιαν ντε Χούγιε (Michael Jan de Goeje) το 1883.[14] Τα αποτελέσματα αυτής της έρευνας αντικρούουν παλιότερες έρευνες που έδειξαν ότι οι απλότυποι των Ρομά και των Τζατ δεν σχετίζονται.[15]

Καταυλισμός αθίγγανων με τροχόσπιτα. Πίνακας του Βίνσεντ βαν Γκογκ.

Οι Ρομά, σύμφωνα με μία άλλη θεώρηση, φέρονται να μετανάστευσαν από την Πενταποταμία της Ινδίας -σημερινό Παντζάμπ- γύρω στο 1200 μ.Χ. ή μετέπειτα.[16]

Άλλες θεωρήσεις

Η προέλευση των Ρομά είχε επί πολλά χρόνια απασχολήσει πολλούς ακαδημαϊκούς και είχαν εμφανιστεί πολλές θεωρήσεις για την προέλευσή τους.[17]

Σύμφωνα με κάποιες παλαιότερες θεωρίες που σήμερα απορρίπτονται, οι Ρομά προέρχονται από την Αίγυπτο, ή τουλάχιστον κατά τη διάρκεια των ταξιδιών τους πέρασαν από αυτή. Η θεωρία προέλευσης των Ρομά από την αρχαία-βιβλική Αίγυπτο κυκλοφορεί ανάμεσα στους Ρομά των Βαλκανίων. Υπάρχει και η υπόθεση ότι υπήρξε και Τσιγγάνος Φαραώ. Η θεωρία αυτή ξεκίνησε το 13ο και 14ο αιώνα με αναφορές σε Βυζαντινές πηγές.[18] Η θεωρία αυτή καταρρίφθηκε το 1763 όταν ο Στέφαν Βαλύι έδωσε στους τσιγγάνους ένα λεξιλόγιο 1.000 λέξεων από την Ουγγρική γλώσσα και αυτοί κατάφεραν να το μεταφράσουν στο μεγαλύτερο τμήμα του, δείχνοντας ότι η γλώσσα τους προέρχεται από την σανσκρτική και όχι από τα αραβικά.[17] Το 1866 έγινε προσπάθεια να αποδειχθεί ότι οι Ρομά έφεραν επιτεύγματα του αρχαίου Αιγυπτιακού πολιτισμού στην Αρχαία Ελλάδα και ότι επηρέασαν την Ελληνική γλώσσα. Η θεωρία αυτή παρουσιάστηκε από τον Βούλγαρο Πέτκο Ρατσέβ το 1866 την εφημερίδα "Γκάϊντα" της Κωνσταντινούπολης και ουσιαστικά ήταν μια προσπάθεια προπαγάνδας για να διαχωριστεί την εποχή εκείνη η Βουλγάρικη εκκλησία από το Ελληνορθόδοξο Οικουμενικό Πατριαρχείο. Την ίδια εποχή, το 1867 στην εφημερίδα "Μακεδονία" στο Πρίλεπ (σήμερα Βόρεια Μακεδονία) δημοσιεύτηκε μια θεωρία ότι οι Ρομά είναι αρχαίος λαός με αναφορά στην Βίβλο και ότι θα έπρεπε να έχουν την δική τους εκκλησία όπως διεκδικούσαν όλα τα έθνη (όπως η Βουλγαρική Εξαρχία) την εποχή εκείνη.[18]

Σύμφωνα με άλλες θεωρήσεις, οι Ρομά είναι ο ομηρικός λαός Σίντιες,[17][19] μεταλλοτεχνίτες από τη Λήμνο, όμως φαίνεται ότι η ομοιότητα στο όνομα είναι απλώς συμπτωματική,[20] ή ο λαός των "Σιγύνων", τους οποίους περιέγραψε ο Ηρόδοτος.[17][21][22] Ο Ηρόδοτος αναφέρει ότι οι Σιγύνες ζούσαν πέρα από τον Ίστρο (αρχαία ονομασία του ποταμού Δούναβη) και ντύνονταν όπως οι Μήδοι, ενώ επίσης αναφέρει ότι οι Σίγυνες θεωρούν τους εαυτούς τους απόγονους των Μήδων.[23] Η θεωρία αυτή εξετάστηκε και απορρίφθηκε πειστικά στις αρχές του 20ου αιώνα σε φιλοσοφικές βάσεις από τον Μ. Γκάστερ.[24] Κατ' άλλους οι Ρομά είναι προϊστορική φυλή που ζει στην Ευρώπη από την εποχή του χαλκού, όμως ούτε αυτή έχει αποδοχή σήμερα.[17] Ο Κώστας Φαλτάιτς τους είχε ταυτίσει βάσει προσωπικής έρευνας με τον αρχαίο λαό Κίκονες,[25] κάτι που δεν επιβεβαιώνεται από τη σύγχρονη έρευνα.[10]

Η Σημαία των Ρομά

Άφιξη στην Ευρώπη και εξάπλωση σε ολόκληρο τον κόσμο

Διαφήμιση πώλησης Ρομά σκλάβων στη Ρουμανία: "Για πώληση εξαίρετοι δουλοπάροικοι ή σκλάβοι Τσιγγάνοι. Δια μέσου μιας δημοπρασίας στο μοναστήρι του Αγίου Ηλία στις 8 Μαΐου 1852, συμπεριλαμβάνονται 18 άνδρες, 10 αγόρια, 7 γυναίκες και 3 κορίτσια σε καλή κατάσταση".

Περνώντας από το Αφγανιστάν, την Περσία, την Αρμενία και την Μικρά Ασία, έφτασαν στην Ευρώπη, όπου στη συνέχεια εξαπλώθηκαν στις περισσότερες περιοχές της ηπείρου και αργότερα στην Αμερική.

Τσιγγάνα στην Πολωνία.

Από τη γλώσσα των τσιγγάνων συμπεραίνεται ότι πρέπει να έζησαν για σημαντικό χρονικό διάστημα σε περιοχές ελληνόφωνες και σλαβόφωνες από τις οποίες πήραν σημαντικό λεξιλόγιο. Έχει υποτεθεί με κάποια εύλογα επιχειρήματα ότι ακόμα ότι οι χαρακτηρισμοί Ρόμ και Ρομάνι με τους οποίους αυτοπροσδιορίζονται οι Ευρωπαίοι τσιγγάνοι μπορεί να προέρχεται από το βυζαντινό «ρωμαίοι» ή «ρωμανία».
Πιστεύεται ότι οι τσιγγάνοι πέρασαν στην Ευρώπη μέσω Αρμενίας και Βυζαντινής Αυτοκρατορίας, αφού προηγουμένως εμφανίστηκαν στην Περσία περί το τέλος του 9ου αιώνα. Δεν είναι γνωστό πότε μετανάστευσαν προς την Αρμενία, παρατηρείται όμως ότι σε όλες τις διαλέκτους των Ευρωπαίων Τσιγγάνων υπάρχει σημαντικός αριθμός αρμενικών λέξεων. Η μετανάστευσή τους προς τα βυζαντινά εδάφη πιστεύεται ότι έγινε ώστε να αποφύγουν τις επιδρομές των Σελτζούκων.

Αναφορές για την ύπαρξη Τσιγγάνων στην Κωνσταντινούπολη υπάρχουν από τα μέσα του 11ου αι. Από εκεί πέρασαν στη Θράκη και στη συνέχεια σε άλλα μέρη της Ευρώπης υπό την πίεση της προέλασης των Οθωμανών.

Η πρωιμότερη αναφορά περί Τσιγγάνων στην Κωνσταντινούπολη και τη Βυζ. Αυτοκρατορία βρίσκεται σε Γεωργιανό αγιογραφικό κείμενο, τη «Ζωή του Αγίου Γεωργίου του Αθωνίτου» (1009-65) που γράφηκε στη Μονή Ιβήρων περί το 1068 από μαθητή του Αγίου. Εκεί αναφέρεται ότι το έτος 1050 ο αυτοκράτωρ Κωνσταντίνος Μονομάχος χρησιμοποίησε ζήτησε τη βοήθεια των «ατζιγγάνων» οι οποίοι με κάποιο μαγικό τέχνασμα σκότωσαν άγρια ζώα που περιφέρονταν στο βασιλικό πάρκο. Η επόμενη αναφορά σε «αθίγγανους» γίνεται τον 12ο αιώνα όπου αναφέρεται ότι οι εν λόγω περιφέρουν αρκούδες, πωλούν φυλαχτά και προλέγουν την τύχη. Η Εκκλησία έκανε αρκετές προσπάθειες να καταπολεμήσει την δεισιδαιμονία των τσιγγάνων γι’ αυτό και αναφέρονται σε σχετικά εκκλησιαστικά κείμενα (κανόνες, εγκυκλίους κ.ά.) Σε τέτοιο κείμενο του 15ου αι. οι τσιγγάνες που λένε την τύχη αναφέρονται ως «Αιγύπτισσες» και αυτοί που τις συμβουλεύονται αποκλείονται από τη Θεία Κοινωνία για πέντε χρόνια. Από τον όρο «Αιγύπτιοι» προέκυψε το «γύφτοι, gypsies κτλ». Ο όρος αυτός και ο σχετικός μύθος της προέλευσης από την Αίγυπτο ήταν γνωστός στους Βυζαντινούς και δεν προέκυψε αργότερα στην Ευρώπη όπως συχνά αναφέρεται. Ο Νικηφόρος Γρηγοράς αναφέρει με λεπτομέρειες ομάδα περιοδευόντων «Αιγυπτίων» που έκαναν ακροβατικές επιδείξεις (ανάλογες με το σύγχρονο «τσίρκο») στην Κωνσταντινούπολη στις αρχές του 14ου αι., οι οποίοι πιθανότατα ήταν τσιγγάνοι, κατά τον Γ. Σούλη.

Σε βυζαντινό κείμενο πιθανώς του 14ου αι. οι τσιγγάνοι αναφέρονται ως «κατζίβελοι» και ως κοσκινοποιοί, μια τέχνη που ασκούσαν έως πρόσφατα. Σε μερικά κείμενα ο όρος «τζιγγάνος» χρησιμοποιείται ως υποτιμητικό και σκωπτικό.

Οι πρωιμότερες αναφορές για την παρουσία τσιγγάνων στη Θράκη και τα Βαλκάνια είναι του 14ου αι. αλλά δεν είναι γνωστό πότε έφτασαν εκεί. Το γεγονός ότι αναφέρονται ως μόνιμα εγκατεστημένοι στην Πελοπόννησο ή άλλα μέρη της Ελλάδας και τα Ιόνια τον 14ο και αρχές 15ου αι. δείχνει ότι πιθανώς είχαν ζήσει εκεί ενωρίτερα ως νομάδες. Βενετικό κείμενο του 1444 αναφέρει κάποιον Ιωάννη Τσιγγάνο (Johannes cinganus) ο οποίος ήταν «δρουγγάριος των τσιγγάνων». Αυτό υποδεικνύει ότι υπήρχε οργανωμένο σώμα τσιγγάνων υπό στρατιωτικό διοικητή (δρουγγάριο). Εγκατάσταση τσιγγάνων υπήρχε και στη Μεθώνη όταν ήταν υπό Βενετική διοίκηση, οι οποίοι αναφέρονται από Δυτικούς περιηγητές που πήγαιναν προς τους Αγίους Τόπους. Ένας από αυτούς αναφέρει το 1384 τους τσιγγάνους ως «ρομνίτες» (Romniti) που ζουσαν έξω από τα τείχη, ενώ ο περιηγητής ζωγράφος Eberhard Reüwich περιλαμβάνει τους καταυλισμούς τους σε ζωγραφική απεικόνιση της Μεθώνης τον 15ο αιώνα. Αυτή η κοινότητα των τσιγγάνων ασκούσε κυρίως την τέχνη της σιδηρουργίας.

Με την κατάκτηση της Μεθώνης και των άλλων βενετικών αποικιών από τους Τούρκους περί το 1500, πολλοί τσιγγάνοι, επειδή ήταν χριστιανοί και δεν ήθελαν να ζήσουν υπό τουρκική διοίκηση, έφυγαν προς τα Ιόνια νησιά, την Ιταλία και άλλα μέρη της Ευρώπης, εφοδιασμένοι από τους Βενετούς με συστατικές επιστολές προς διάφορους Δυτικούς ηγεμόνες. Όμως στην Κέρκυρα αναφέρεται η παρουσία τσιγγάνων από το δεύτερο μισό του 14ου αιώνα. Εκεί ήταν αρκετοί σε πληθυσμό ώστε να σχηματίσουν ένα «τσιγγανικό φέουδο» που ανήκε σε διάφορες εύπορες οικογένειες έως ότου καταργήθηκε η φεουδαρχία στα τέλη του 19ου αιώνα. Τσιγγάνοι ζούσαν και στις δυτικές ακτές της Ηπείρου, της Αλβανίας και Δαλματίας καθώς και στη Ρουμανία τουλάχιστον από τα τέλη του 14ο αιώνα, δηλ. πρίν από την Τουρκική κατάκτηση.

Για την προέλευση του ονόματος «ατσίγγανοι» ή «ατζίγγανοι» έχουν γίνει διάφορες υποθέσεις. Κάποιοι θεωρούν ότι είναι ένα ινδικό ή περσικό όνομα που έφεραν μαζί τους ερχόμενοι στο Βυζάντιο, το οποίο οι βυζαντινοί προσάρμοσαν στο οικείο προς αυτούς «αθίγγανοι», που ήταν το όνομα μιας χριστιανικής αίρεσης. Άλλοι πιστεύουν ότι το «ατσίγγανοι» προέκυψε από τους αιρετικούς «αθίγγανους» και προσαρμόστηκε στους Ρομά επειδή και οι δύο ομάδες είχαν τη φήμη των μάγων.[26]

Υπολογίζεται ότι μέχρι το 15ο αιώνα οι Ρομά είχαν ολοκληρώσει την μετανάστευσή τους σε ολόκληρη την Ευρώπη.[10] Κατά την Οθωμανική αυτοκρατορία περισσότεροι Ρομά ήρθαν στα Βαλκάνια ως υπηρέτες, τεχνίτες αλλά και ως βοηθητικό προσωπικό του οθωμανικού στρατού.[16] Αργότερα, κατά τις μαζικές μεταναστεύσεις προς την Αμερική μεγάλος αριθμός Ρομ μετακινήθηκε προς τον Νέο Κόσμο.[27]

Μνημείο στο Βερολίνο αφιερωμένο στη μνήμη των Σίντι και Ρομά που δολοφονήθηκαν από τους Ναζί.

Μέχρι το 1860 οι Ρομά χρησιμοποιούνταν ως σκλάβοι.[28] Η δίωξή τους κορυφώθηκε στη διάρκεια του Β' Παγκοσμίου Πόλεμου όπου οι Ρομά εκτελέστηκαν στα στρατόπεδα συγκεντρώσεως, μαζί με ομοφυλόφιλους, Εβραίους, κομμουνιστές και Μάρτυρες του Ιεχωβά. Επίσης χρησιμοποιήθηκαν κατά την εκτέλεση ιατρικών πειραμάτων.[28] Επειδή δεν υπάρχουν ακριβή στοιχεία, είναι αδύνατο να εκτιμηθεί με ακρίβεια ο πραγματικός αριθμός τους αλλά εικάζεται πως είναι μεταξύ 500.000 εώς 2.000.000.[29]

Τα Σοσιαλιστικά καθεστώτα μετά τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο δημιούργησαν νόμους που απαγόρευαν την Ρομανί γλώσσα και χιλιάδες γυναίκες υποχρεώθηκαν σε υποχρεωτική στείρωση τις δεκαετίες 1970 και 1980. Μετά την πτώση των Σοσιαλιστικών καθεστώτων οι Ρομά συνεχίζουν να αποτελούν θύματα ρατσισμού και να αντιμετωπίζουν προβλήματα ανεργίας. Πολλές φορές έχουν καταγραφεί επιθέσεις νεοναζιστών κατά Ρομά.[28]

Προγράμματα κοινοτικής δράσης Ε.Ε.

Η Ευρωπαϊκή Ένωση είναι ο μεγαλύτερος διεθνής χορηγός για τη βελτίωση της κατάστασης των κοινοτήτων των Ρομά. Μέσω του προγράμματος PHARE η Ε.Ε. χορήγησε περισσότερα από 77 εκατ. ευρώ για σχέδια σχετικά με τη στέγαση και τις συνθήκες διαβίωσης των Ρομά στην Ουγγαρία, την Τσεχία, τη Σλοβακία, τη Βουλγαρία και τη Ρουμανία προ της ένταξης των χωρών αυτών στην Ε.Ε.

Αλλά και στα κράτη που είναι ήδη μέλη της Ε.Ε. (Ισπανία, Ελλάδα και Γαλλία) εφαρμόζονται προγράμματα μέσω του Ευρωπαϊκού Κοινωνικού Ταμείου (Ε.Κ.Τ.) και της κοινοτικής πρωτοβουλίας EQUAL. Σχέδια για τους Ρομά υποστηρίζονται και μέσω των προγραμμάτων «ΣΩΚΡΑΤΗΣ» και «Νεολαία για την Ευρώπη».

Το πρόγραμμα κοινοτικής δράσης για την καταπολέμηση των διακρίσεων που έχει υπογράψει και η Ελλάδα ολοκληρώθηκε με την έκδοση της Οδηγίας 2000/43/ΕΚ περί εφαρμογής της αρχής της ίσης μεταχείρισης προσώπων ασχέτως φυλετικής ή εθνοτικής τους καταγωγής.[30]

Γλώσσα

Η γλώσσα των Ρομά, είναι η Ρομανί ή "Ρομανές". Ανήκει στον κλάδο των Ινδοάριων γλωσσών της ινδικής υποηπείρου και συγγενεύει με τις διάφορες ανάμεικτες γλωσσικές διαλέκτους της Ινδίας. Στις διάφορες περιοχές που κατοικούν Ρομ έχουν διαμορφωθεί πολλές τοπικές διάλεκτοι, επηρεασμένες από τις τοπικές γλώσσες. Οι διαφορετικές μορφές Ρομανί που βρίσκονται σε όλη την Ευρώπη έχουν επίσης πολλές λέξεις Περσικές, σύγχρονες και Βυζαντινές Ελληνικές λέξεις, καθώς και Σλαβικές και Ρουμανικές. Οι λόγιοι θεωρούν τις προσμίξεις αυτές εκφυλισμό της «άλλοτε καθαρής ινδικής γλώσσας» των Ρομά.[31]

Πληθυσμός

Μετακινήσεις Ρομά στην Ευρώπη.
Μετακινήσεις Ρομά στην Ευρώπη.
Πληθυσμιακές εκτιμήσεις των Ρομά στην Ευρώπη.
Πληθυσμιακές εκτιμήσεις των Ρομά στην Ευρώπη.

Υπάρχουν εκτιμήσεις σύμφωνα με τις οποίες υπάρχουν 12 εκατομμύρια Ρομά παγκοσμίως. Στην Ευρώπη, ο πληθυσμός τους υπολογίζεται περίπου στα 8 με 10 εκατομμύρια άτομα,[9]. Οι περισσότεροι ζουν στην Ευρώπη, σε χώρες όπως:

Οι περιοχές της Ελλάδας στις οποίες είναι μόνιμα εγκαταστημένοι Ρομά με μεγάλη συγκέντρωση πληθυσμού είναι οι: Αγία Βαρβάρα, Λιόσια, Kάτω Αχαϊα, Ασπρόπυργος, Περαία, Δενδροπόταμος, Ήφαιστος Ροδόπης, Αλάνκουγιου Κομοτηνής, Δροσερό Ξάνθης, συνοικία Άβαντος Αλεξανδρούπολης, Αλεξάνδρεια Ημαθίας, Αμαλιάδα, Γαστούνη, Εξαμίλι Κορινθίας, Νέα Ιωνία Μαγνησίας, Νυμφόπετρα, Χαλάνδρι.[35][36]

Οι Έλληνες Ρομά έχουν 114 σωματεία πανελλήνια (Συνομοσπονδία Ελλάδος) με 300 χιλιάδες εγγεγραμμένα μέλη, ενώ το 2006 συγκρότησαν και πολιτικό κόμμα με τον τίτλο "Ασπίδα-Ρομ" (Ανεξάρτητη Συσπείρωση Πολιτών Ιδιαίτερου Αυτοπροσδιορισμού ΡΟΜ)[37].

Θρησκεία

H θρησκευτικότητα των Ρομά εκφράζεται με τα ομαδικά προσκυνηματικά ταξίδια που πραγματοποιούν κάθε χρόνο, όπως στην εορτή της Κοίμησης της Θεοτόκου με την προσέλευσή τους στην Παναγία της Τήνου.

Η θρησκεία λειτουργεί πολλαπλά στη ζωή των Τσιγγάνων, καθώς πέρα απ’ την λατρευτική πρακτική, είναι παράλληλα εκδήλωση προσαρμογής των ίδιων στην περιβάλλουσα κοινωνία και ταυτόχρονα συμβάλλει σε ψυχολογική ισορροπία και πολιτιστική και κοινωνική αναδιοργάνωση της τσιγγάνικης κοινότητας.[38]

Οι Ρομά χαρακτηρίζονται από μεγάλη προσαρμοστικότητα στο θέμα της θρησκείας. Δεν έχουν κάποια δική τους χαρακτηριστική θρησκεία, αλλά υιοθετούν την επικρατούσα θρησκεία κάθε περιοχής κατοικίας τους, όπως και τα έθιμά της. Σήμερα οι διάφορες φυλές είναι πιστές στο θρήσκευμα της χώρας που κατοικούν.

Σε πρώτη καταγραφή στην Κρήτη, αναφέρονται ως Χριστιανοί Ορθόδοξοι από το 1832. Στη Δυτική Ευρώπη αναφέρονται ως καθολικοί, ενώ η Καθολική Εκκλησία αναφέρει ονόματα ιερέων, μοναχών και ενός Καρδιναλίου με τσιγγάνικη καταγωγή. Στη Ρουμανία υπάρχουν ιερείς ορθόδοξοι τσιγγάνοι. Στην Τουρκία οι περισσότεροι είναι Μουσουλμάνοι. Μουσουλμάνοι τσιγγάνοι υπάρχουν επίσης και στη Θράκη. Κατά κύριο λόγο οι Ρομά στην Ελλάδα είναι Χριστιανοί Ορθόδοξοι είτε κατοικούν σε ξεχωριστούς οικισμούς είτε στον κύριο ιστό των πόλεων (π.χ. Φοίνικας Καλαμαριάς). [39][40][41][42]

Μητροπόλεις της Εκκλησίας της Ελλάδος, σε συνεργασία με τις αρχές Τοπικής Αυτοδιοίκησης δημιουργούν κατάλληλες εγκαταστάσεις και οργανώνουν προγράμματα παρέμβασης, κοινωνικοποίησης, μαθησιακής και ψυχολογικής υποστήριξης τσιγγάνων μαθητών και συμβουλευτικής νέων γονέων με στόχους μεταξύ άλλων, τη μείωση της σχολικής διαρροής, τον οικογενειακό προγραμματισμό, καθώς και την αντιμετώπιση περιστατικών βίας και προβληματικών συμπεριφορών εντός της οικογένειας.[43][44][45]

Στοιχείο έκφρασης της θρησκευτικότητας των Ρομά αποτελούν τα ομαδικά προσκυνηματικά ταξίδια που πραγματοποιούν κάθε χρόνο. Η τάση αυτή στην Ελλάδα εκφράζεται κυρίως τον Δεκαπενταύγουστο στην εορτή της Κοίμησης της Θεοτόκου με την προσέλευση πλήθους Ρομά οικογενειών στην Παναγία της Τήνου και ακολουθούν τα προσκύνηματα στον Άγιο Ιωάννη τον Ρώσο στην Εύβοια, στον Άγιο Συμεών στο Μεσολόγγι κ.α.[46]

Πολιτισμός

Οι Φανφάρε Τσιοκαρλία (Ρουμάνικα: Fanfare Ciocărlia) είναι ένα διάσημο συγκρότημα Τσιγγάνικης μουσικής από την Ρουμανία.[47]

Στην Ελλάδα διακρίνουμε δύο ομάδες Ρομά: τους μετακινούμενους και τους εγκαταστημένους. Οι πρώτοι συνεχίζουν τη νομαδική ζωή και είναι συνήθως πλανόδιοι έμποροι φρούτων, λαχανικών, μικροεπίπλων και άλλων ειδών οικιακής χρήσης, όπως επίσης παλαιοπώλες, συλλέκτες ανακυκλώσιμων υλικών και πλανόδιοι οργανοπαίχτες. Οι δεύτεροι κατοικούν είτε σε χωράφια και προσκείμενα σημεία εκτός πολεοδομικών συγκροτημάτων είτε σε γειτονίες πόλεων ή ξεχωριστούς οικισμούς. Τα επαγγέλματα που ασκούν έχουν σχέση συνήθως με το εμπόριο και σπανιότερα με εξαρτημένη μισθωτή εργασία.[48]

Η σημαντικότερη γιορτή των Ρομά είναι η γιορτή της Άνοιξης (Εντερλέζι). Έντονο έθιμο όλων των τσιγγάνων είναι να χορεύουν τσιφτετέλι.

Θύματα διακρίσεων

Εξαιτίας του νομαδικού τρόπου ζωής τους και της έλλειψης επιθυμίας ή/και δυσκολίας προσαρμογής στον τρόπο ζωής της πλειοψηφίας των υπόλοιπων κατοίκων κάθε περιοχής οι Ρομά έχουν πέσει συχνά θύματα διακρίσεων. Συχνά αρνητικά στερεότυπα είναι αυτά του "κλέφτη", του "άσχημου", του "επαγγελματία ζητιάνου", του "τσιγγούνη" κ.ά. Στην Ελλάδα, τουλάχιστον, οι αρνητικοί συνειρμοί εναντίον των Ρομά συντηρούνται εν μέρει κυρίως από την εμφάνιση τους, τον τρόπο ζωής τους και από την εξώθηση του πληθυσμού των Ρομά στην εγκληματικότητα.[49]

Tο Ελληνικό Παρατηρητήριο των Συμφωνιών του Ελσίνκι (ΕΠΣΕ) κατήγγειλε τον Σεπτέμβριο του 2006 ότι στην Ελλάδα "την τελευταία δεκαετία παρατηρείται η μεγαλύτερη παράνομη έξωση Ρομά", ενώ παράλληλα είναι σε έξαρση η εξύβριση των υπερασπιστών των δικαιωμάτων τους, με την συμβολή και των μέσων μαζικής ενημέρωσης. Μάλιστα αναφέρεται ότι «ήδη την 1η Σεπτεμβρίου 2006 κατατέθηκε ερώτηση στην Κοινοβουλευτική Συνέλευση του Συμβουλίου της Ευρώπης από τον εισηγητή για θέματα μειονοτήτων, σοσιαλιστή βουλευτή Λετονίας Μπορίς Τσίλεβιτς».[50]

Διάσημοι Ρομά

Κάποιοι διάσημοι Τσιγγάνοι ή τσιγγάνικης καταγωγής είναι οι παρακάτω:

Παραπομπές

  1. 1,0 1,1 Soulis, G (1961), The Gypsies in the Byzantine Empire and the Balkans in the Late Middle Ages, Dumbarton Oaks Papers, Trustees for Harvard University, σελ. 15, 141–65 
  2. 2,0 2,1 White, Karin (1999). «Metal-workers, agriculturists, acrobats, military-people and fortune-tellers: Roma (Gypsies) in and around the Byzantine empire». Golden Horn 7 (2). Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 20 March 2001. https://web.archive.org/web/20010320210002/http://www.isidore-of-seville.com/goudenhoorn/72karin.html. Ανακτήθηκε στις 26 August 2007. 
  3. Starr, J (1936), An Eastern Christian Sect: the Athinganoi, Dumbarton Oaks Papers, Trustees for Harvard University, σελ. 29, 93–106 
  4. Bates, Karina. «A Brief History of the Rom». Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 10 Αυγούστου 2007. Ανακτήθηκε στις 26 Αυγούστου 2007. 
  5. «Book Reviews» (PDF). Population Studies 48 (2): 365–72. July 1994. doi:10.1080/0032472031000147856. http://taylorandfrancis.metapress.com/index/9Y2PJM6YAYT1UVHW.pdf. 
  6. Γ. Κ. Σκαλιέρης. «Αθίγγανοι». Μεγάλη Ελληνική Εγκυκλοπαίδεια. Β΄. Φοίνιξ, σσ. 301. 
  7. Kenrick, Donald 2007, Historical dictionary of the Gypsies (Romanies), (Historical dictionaries of peoples and cultures ; no. 7), Scarecrow Press, UK, ISBN 0-8108-5468-6, σ. xxxvii.
  8. Kalwant Bhopal and Martin Myers 2008, Insiders, Outsiders and Others: Gypsies and identity, University of Hertfordshire Press, UK, ISBN 978-1-902806-71-6, σ. 4.
  9. 9,0 9,1 9,2 Patrick J. Kiger. «A History of the Romani People». National Geographic. Ανακτήθηκε στις 31 Δεκεμβρίου 2012. 
  10. 10,0 10,1 10,2 David Gresham και άλλοι (Δεκέμβριος 2001). «Origins and Divergence of the Roma (Gypsies)». The American Journal of Human Genetics 69 (6): 1314–1331. PMID 1235543. http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC1235543/. 
  11. Isabel Mendizabal and 21 others, "Reconstructing the Population History of European Romani from Genome-wide Data", Current Biology, διαθέσιμο ηλεκτρονικά 6 Δεκεμβρίου 2012. Ανακτήθηκε την 12 Δεκεμβρίου 2012
  12. Jatt mutation found in Romani populations
  13. Ali, Manir et al. (2009). «Null Mutations in LTBP2 Cause Primary Congenital Glaucoma». The American Journal of Human Genetics 84 (5): 664–671. doi:10.1016/j.ajhg.2009.03.017. 
  14. Michael Jan de Goeje, Mémoire sur les migrations des Tsiganes à travers l’Asie, Leyden, 1883.
  15. Searching for the origin of Romanies http://cat.inist.fr/?aModele=afficheN&cpsidt=18768723
  16. 16,0 16,1 Ian Hancock. Ame Sam e Rromane Džene/We are the Romani people. University of Hertfordshire Press. σελ. 15. ISBN 1-902806-19-0. 
  17. 17,0 17,1 17,2 17,3 17,4 Brian Vesey, Fitz Gerald. Gypsies of Britain: An Introduction to Their History. David & Charles (Holdings) Ltd. σελ. 2. 
  18. 18,0 18,1 Elena Marushiakova,Vesselin Popov Ethnographic (2001). «New ethnic identities in the Balkans: The case of the Egyptians». Philosophy and Sociology 2 (8): 465 - 477. http://facta.junis.ni.ac.rs/pas/pas2001/pas2001-05.pdf. 
  19. «BLOOD, SVETI, AND TEARS». Μάρτιος 2007. Ανακτήθηκε στις 5 Ιανουαρίου 2013. 
  20. Gilsenbach, Riemar (1998). Weltchronik der Zigeuner, Teil I: Von den Anfaengen bis 1599. Βερολίνο: Peter Lang. ISBN 3-631-32273-9. 
  21. Elizabeth Irwin and Emily Greenwood (2007). Reading Herodotus: A study of the logoi in Book 5 of Herodotus' Histories. Cambridge University Press. σελ. 85. ISBN 78-0-521-87630-8 Check |isbn= value: length (βοήθεια). 
  22. D. S. Barrett (1979). «Herodotus' Sigynnai (5.9) and Gipsies». Greece & Rome (Second Series) 26 (01): 58-60. doi:10.1017/S001738350002670X. http://journals.cambridge.org/article_S001738350002670X. 
  23. Ηροδότου Ιστορίαι: Βιβλίο Ε΄ Τερψιχόρη, 9
  24. D. S. Barrett (Απρίλιος 1979). «Herodotus' Sigynnai (5.9) and Gipsies». Greece & Rome 26 (1): 58-60. http://www.jstor.org/discover/10.2307/642498?uid=3738128&uid=2&uid=4&sid=21101620950017. 
  25. Κ. Φαλτάιτς (1930) Τσιγγάνοι και Ορφεύς - Κ. Φαλτάιτς 1930 (δημοσίευση στο περιοδικό «Μουσικά Χρονικά», ανάτυπο της ομιλίας που έδωσε στην Αρχαιολογική Εταιρεία στις 30.10.1929)
  26. Soulis C. George, The Gypsies in the Byzantine Empire and the Balkans in the Late Middle Ages. Dumbarton Oaks Papers, vol. 15 (1961), pp 141-165. Διαθέσιμο στο www.jstor.org.
  27. Hancock, Ian. Ame Sam e Rromane Džene/We are the Romani people. σελ. 13. ISBN 1-902806-19-0. 
  28. 28,0 28,1 28,2 Christine Walsh, Brigette Krieg (2007). «Roma Identity: Contrasting Constructions». Canadian Ethnic Studies 39 (1-2): 169-186. http://muse.jhu.edu/journals/ces/summary/v039/39.1-2.walsh.html. 
  29. http://www.nyed.uscourts.gov/pub/rulings/cv/1996/685455.pdf Re. Holocaust Victim Assets Litigation (Swiss Banks) Special Master's Proposals, September 11, 2000
  30. Βλέπε εδώ, Ε.Ε.
  31. Judith Okely 1983, The Traveller-Gypsies, Cambridge University Press, UK, ISBN 05212887038, σ. 8.
  32. http://www.recensamant.ro/pagini/tabele/t47.pdf
  33. Hürriyet
  34. Εφημερίδα Ελευθεροτυπία, 14 Νοεμβρίου 2006, άρθρο "12 εκατ. σε όλη την Ευρώπη", του Ν. Ρούμπου.
  35. Διαδραστικός Χάρτης Στοιχείων Καταυλισμών Ρομά
  36. Βλέπε Ζεγκίνης Ευστράτιος, Οι Μουσουλμάνοι Αθίγγανοι της Θράκης, Θεσσαλονίκη, Σταμάτα Αττικής (Γιαννάκη Ευθυμία), Ι.Μ.Χ.Α., 1994.
  37. Οι Έλληνες Ρομ ιδρύουν κόμμα, σύμφωνα με τον κ. Βασίλη Δημητρίου, πρόεδρο του Ασπίδα-Ρομ.
  38. ΙΩΑΝΝΗΣ ΚΑΛΟΓΙΑΝΝΗΣ - ΤEI ΚΑΛΑΜΑΤΑΣ - ΣΧΟΛΗ ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ ΚΑΙ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑΣ ΤΜΗΜΑ ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ ΜΟΝΑΔΩΝ ΤΟΠΙΚΗΣ ΑΥΤΟΔΙΟΙΚΗΣΗΣ, ΠΤΥΧΙΑΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ: ΟΙ ΤΣΙΓΓΑΝΟΙ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ. Ο ΡΟΛΟΣ ΤΗΣ ΤΟΠΙΚΗΣ ΑΥΤΟΔΙΟΙΚΗΣΗΣ ΣΤΙΣ ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΕΣ ΕΝΣΩΜΑΤΩΣΗΣ ΚΑΙ ΕΝΤΑΞΗΣ ΤΟΥΣ ΣΤΗΝ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΚΟΙΝΩΝΙΑ.
  39. Βαξεβάνογλου, Α. (2001). Έλληνες τσιγγάνοι περιθωριακοί και οικογενειάρχες. Αθήνα.
  40. Δασκαλάκη, Η., Δαφέρμος, Μ., Λυδάκη, Α., Μωραίτου, Β., Παπαδημητρακόπουλος, Β., Pronai, C., Χρονάκη, Α. (2013). Ρομά: Πρόσωπα πίσω από τα στερεότυπα. Αθήνα.
  41. Κέντρο Προστασίας Ανηλίκων Ρομ Ο Φάρος του Κόσμου
  42. «Διαδραστικός Χάρτης Στοιχείων Καταυλισμών Ρομά». Συνήγορος του Πολίτη. Ανακτήθηκε στις 30 Δεκεμβρίου 2012. 
  43. Περιφέρεια Αττικής: Συμμετοχή της Αντιπεριφέρειας Δυτικής Αττικής στην Ημερίδα Ιεράς Μητρόπολης Ιλίου για τις δράσεις υπέρ του παιδιού και της οικογένειας Ρομά
  44. Ιερά Μητρόπολη Ιλίου, Αχαρνών και Πετρουπόλεως: Παρουσίαση έργου «Δράσεις υπέρ του παιδιού και της οικογένειας ΡΟΜΑ»
  45. Κέντρο Προστασίας Ανηλίκων Ρομ Ο Φάρος του Κόσμου
  46. ΙΩΑΝΝΗΣ ΚΑΛΟΓΙΑΝΝΗΣ - ΤEI ΚΑΛΑΜΑΤΑΣ - ΣΧΟΛΗ ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ ΚΑΙ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑΣ ΤΜΗΜΑ ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ ΜΟΝΑΔΩΝ ΤΟΠΙΚΗΣ ΑΥΤΟΔΙΟΙΚΗΣΗΣ, ΠΤΥΧΙΑΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ: ΟΙ ΤΣΙΓΓΑΝΟΙ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ. Ο ΡΟΛΟΣ ΤΗΣ ΤΟΠΙΚΗΣ ΑΥΤΟΔΙΟΙΚΗΣΗΣ ΣΤΙΣ ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΕΣ ΕΝΣΩΜΑΤΩΣΗΣ ΚΑΙ ΕΝΤΑΞΗΣ ΤΟΥΣ ΣΤΗΝ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΚΟΙΝΩΝΙΑ.
  47. «Fanfare Ciocărlia the legends of gypsy brass». Asphalt-tango productions. Ανακτήθηκε στις 4 Ιανουαρίου 2013. 
  48. Βλέπε εδώ, Σωφρόνης Χατζησαββίδης, Γλωσσολόγος, Καθηγητής Α.Π.Θ.
  49. Σύμφωνα με τις απόψεις του Θεόδωρου Π. Παπαθεοδώρου, αναπληρωτή καθηγητή Αντεγκληματικής Πολιτικής "Οι εγκληματολογικές στατιστικές στην Ελλάδα δεν περιλαμβάνουν ειδικές κατηγοριοποιήσεις για την εγκληματικότητα των τσιγγάνων. Και τούτο είναι φυσικό, καθώς, κατά το νόμο, οι τσιγγάνοι δεν αποτελούν ειδική κατηγορία ελλήνων πολιτών. Αν όμως σύμφωνα με το Σύνταγμα όλοι οι πολίτες είναι ίσοι απέναντι στο νόμο, η κοινωνική πραγματικότητα των τσιγγάνων αφήνει να διαφανούν τα ελλείμματα της κοινωνικής πολιτικής στη χώρα μας και θέτει σοβαρούς προβληματισμούς για την εξώθηση- μέσω του κοινωνικού αποκλεισμού – μέρους της πληθυσμιακής αυτής ομάδας στο χώρο της ανομίας και της εγκληματικότητας". Βλ. σχ. [1] και [2]
  50. Εφημερίδα Ελευθεροτυπία, 4 Σεπτεμβρίου 2006, «Η σιωπή, συνενοχή στις εξώσεις Ρομά».
  51. Charlie Chaplin, My Autobiography, page 19. Quoted in "The Religious Affiliation of Charlie Chaplin". Adherents.com. 2005
  52. Οι χάρτινες περιπέτειες του Σαρλό
  53. Famous Gypsies
  54. Bob Hoskins (I) - Biography
  55. 55,0 55,1 Alexandros Hatzis
  56. http://archive.is/20120911055600/www.sitemaker.gr/antiethnikistik/page_GREEK_9.htm
  57. Μάκης Χριστοδουλόπουλος
  58. Παρατηρητής της Θράκης
  59. Μανώλης Αγγελόπουλος
  60. Οι Τσιγγάνοι απειλούν τώρα με...βεντέτα
  61. Ειρήνη Μερκούρη - Συνέντευξη

Εξωτερικοί σύνδεσμοι