Άνω Δολιανά Αρκαδίας

Άνω Δολιανά
Άποψη των Άνω Δολιανών
Άνω Δολιανά Άνω Δολιανά
Διοίκηση
Χώρα	Ελλάδα
Δήμος	Βόρειας Κυνουρίας
Γεωγραφία
Νομός	Αρκαδίας
Υψόμετρο	1000μ.
Πληροφορίες
Ονομασία κατοίκων	Δολιανίτες
Ταχ. κώδικας	220 12
Τηλ. κωδικός	2710

Τα Άνω Δολιανά (ή και Δολιανά) είναι πετρόχτιστο χωριό στην επαρχία Βόρειας Κυνουρίας της Αρκαδίας, το οποίο έχει χαρακτηριστεί παραδοσιακός οικισμός. Το χειμώνα κατοικείται από λιγοστούς οικιστές, καθώς οι περισσότεροι διαχειμάζουν στα Κάτω Δολιανά και αρκετοί επιστρέφουν στο χωριό την άνοιξη. Στην απογραφή του 2011 είχε 90 κατοίκους. Τα τελευταία χρόνια γνωρίζει μια ήπιας μορφής τουριστική ανάπτυξη και κατά το χειμώνα δέχεται σημαντικό αριθμό επισκεπτών, κυρίως τα Σαββατοκύριακα.

Τοποθεσία

Ο οικισμός βρίσκεται στο νότιο περίγυρο της πεδιάδας της Τρίπολης. Εκτείνεται σε υψόμετρο μεταξύ των 950 και 1.050 μέτρων, χτισμένος αμφιθεατρικά στις βόρειες πλαγιές του Πάρνωνα, μέσα στα έλατα, τις καστανιές, τα πλατάνια και τις κερασιές, περιβαλλόμενος από ρεματιές και μικρούς καταρράκτες. Το χωριό απλώνεται σε δύο γειτονιές και έχει θέα το οροπέδιο της Τρίπολης, με τον οπτικό ορίζοντα να φθάνει ως τα όρη Μαίναλο, Αρτεμίσιο, Χελμό και Ερύμανθο.

Μικρός καταρράκτης στο ρέμα του Αϊ Γιαννιού

Η κορυφή του Αϊ-Λια με τις κεραίες

Πληροφορίες

Το χωριό χρησιμοποιείτο τα παλαιότερα χρόνια ως πρωτεύον τόπος διαμονής των Δολιανιτών, οι οποίοι ασχολούνταν κυρίως με την εκτροφή ζώων και γι' αυτό το λόγο είχαν εγκατασταθεί στα ορεινά. Τα Κάτω Δολιανά χρησιμοποιούντο ως δευτερεύων οικισμός, στον οποίο οι κάτοικοι μετανάστευαν κατά τους χειμερινούς μήνες για την προστασία των ζώων από το κρύο και το χιόνι. Παράλληλα δινόταν χρόνος στα ορεινά βοσκοτόπια για να αναζωογονηθούν. Με τον εκσυγχρονισμό της ζωής όμως και τη μεταστροφή της κύριας ασχολίας των κατοίκων από την κτηνοτροφία στην καλλιέργεια, κυρίως της ελιάς, οι ρόλοι των δύο οικισμών αντιστράφηκαν. Με την πάροδο των χρόνων και λόγω αυτής της εγκατάλειψης του ρόλου του ως βασικός οικισμός των κατοίκων, το χωριό κατάφερε να διατηρήσει ανέπαφο το γραφικό χαρακτήρα του, αποφεύγοντας τις εκτεταμένες ανθρώπινες παρεμβάσεις της σύγχρονης εποχής.

Κοντά στην κοινότητα βρίσκονται αρχαία λατομεία που παράγουν το ομώνυμο τοπικό μάρμαρο Δολιανών, το οποίο χρησιμοποιήθηκε -μεταξύ άλλων- στην κατασκευή του Ναού Επικούριου Απόλλωνα, τον Αρχαίο Ναό Αλέας Αθηνάς στην Τεγέα και πιθανώς στη Βάση της Μαντίνειας.

Η κορυφή του Αϊ-Λια επάνω από το χωριό, λόγω του μεγάλου υψομέτρου της (1390 μέτρα), χρησιμοποείται σαν τηλεπικοινωνιακός κόμβος με πομπούς σήματος για τον ΟΤΕ, την τηλεόραση, το ραδιόφωνο και την κινητή τηλεφωνία της ευρύτερης περιοχής. Είναι προσβάσιμη με δρόμο μήκους 4 χιλιομέτρων που ξεκινάει από το χωριό.

Ιστορία

Στις 18 Μαΐου του 1821, κατά τη διάρκεια της Ελληνικής Επανάστασης, στο χωριό δόθηκε η λεγόμενη Μάχη των Δολιανών. Στη συγκεκριμένη μάχη, ο Νικηταράς που κρατούσε με 300 άντρες τα Άνω Δολιανά, κατάφερε να αποκρούσει 10.000 Τούρκους που επιτίθεντο με πυροβολικό. Εκείνη τη μέρα πήρε το προσωνύμιο «Τουρκοφάγος», διότι σύμφωνα με την παράδοση έπεσαν πολλοί Τούρκοι από το χέρι του. Στη μνήμη του έχει αναγερθεί ανδριάντας στην είσοδο του χωριού και συγκεκριμένα στην περιοχή «ρέμα του Τσάκωνα», σημείο στο οποίο εκτυλίχθηκε κυρίως η μάχη.

Παραδοσιακό κουρείο στον κεντρικό δρόμο

Εξέλιξη πληθυσμού

Απογραφή	Πληθυσμός	Διάγραμμα εξέλιξης πληθυσμού
1907	1.627
1920	1.849
1928	1.796
1940	1.594
1951	66
1961	12
1971	6
1981	19
1991	69
2001	80
2011	90

Αξιοθέατα

Στις 23 Μαΐου του 2015 εγκαινιάστηκε το «Ιστορικό και Εθνογραφικό Μουσείο Δολιανών», αφιερωμένο στην ιστορική μάχη που διεξήχθη στο χωριό αλλά και στην ευρύτερη λαογραφία της καθημερινότητας της περιοχής. Στεγάζεται στην οικία Χριστοφίλη, ένα από τα σπίτια στα οποία ταμπουρώθηκαν οι Έλληνες αγωνιστές, περιστατικό από το οποίο η οικία βαφτίστηκε «Το ταμπούρι του Νικηταρά». Είναι ανοιχτό για το κοινό όλο το χρόνο, κάθε Σάββατο και Κυριακή πρωί.

Ιδιαίτερου κάλλους είναι το παλαιό σχολείο του χωριού, το οποίο έχει κηρυχθεί διατηρητέο κτίριο από το ΥΠΕΧΩΔΕ και λειτουργεί σήμερα ως παραδοσιακός ξενώνας.

Το εκκλησάκι του Αϊ Γιάννη στα όρια του οικισμού

Εκδηλώσεις

Στα τέλη Οκτώβρη με αρχές Νοέμβρη, όταν και ολοκληρώνεται το μάζεμα των καστάνων από τα δέντρα που αφθονούν στο χωριό, διοργανώνεται από την κοινότητα η επονομαζόμενη «Γιορτή Καστάνου» κατά την οποία οι επισκέπτες έχουν την ευκαιρία να απολαύσουν το κάστανο σε πολλές διαφορετικές συνταγές για φαγητά, γλυκά αλλά και λικέρ.

Στις 23 Απριλίου, παράλληλα με την επιστροφή μεγάλου μέρος των κατοίκων στο χωριό για τις θερμές ημέρες του έτους, μεταφέρεται εδώ η εικόνα του προστάτη του χωριού Αγίου Γεωργίου. Η μεταφορά γίνεται με τα χέρια, σε μια τελετουργική πεζοπορία που κρατάει αρκετές ώρες και περνάει μέσα από το παλαιό μονοπάτι που χρησιμοποιείτο για να συνδέει τον ορεινό με τον πεδινό οικισμό πριν τη δημιουργία αυτοκινητοδρόμων. Την πρώτη Κυριακή του Νοεμβρίου η εικόνα επιστρέφει με τον ίδιο τρόπο στα Κάτω Δολιανά.

Παλαιότερα, ο Πολιτιστικός Σύλλογος οργάνωνε κάθε 4 χρόνια προς τιμήν των Ελλήνων αγωνιστών τη λεγόμενη Αναπαράσταση της Μάχης των Δολιανών, στην οποία λάμβαναν μέρος σχεδόν όλοι οι κάτοικοι του χωριού. Έθιμο το οποίο ατόνισε με το πέρασμα των ετών, λαμβάνοντας χώρα για τελευταία φορά το 2003 και περιοριζόμενο σήμερα σε μια λιτή τελετουργική εκδήλωση μνήμης. Η αναπαράσταση της μάχης αναμένεται να αναβιώσει το 2021, στα 200 χρόνια από την επέτειό της.

Στιγμιότυπο από τον Ορεινό Ημιμαραθώνιο Δολιανών

Αθλητισμός

Το χωριό διαθέτει ποδοσφαιρικό γήπεδο με φυσικό χλοοτάπητα, το οποίο επισκέπτονται κάθε χρόνο ποδοσφαιρικοί σύλλογοι για την καλοκαιρινή τους προετοιμασία, καθώς και ένα ανοικτό γήπεδο καλαθοσφαίρισης. Επίσης, από το 2015 ο Σύλλογος του χωριού διοργανώνει τον "Ορεινό Ημιμαραθώνιο", αγώνα 21 χιλιομέτρων τρεξίματος, κατά τα τέλη Μαΐου με αρχές Ιουνίου. Μία διοργάνωση βουνού η οποία από το 2017 αναβαθμίστηκε και τελεί υπό την αιγίδα του ΣΕΓΑΣ. Παράλληλα διεξάγεται αγώνας 5 χιλιομέτρων για τους λιγότερο έμπειρους δρομείς και αγώνας 1000 μέτρων για παιδιά.

To Ευρωπαϊκό μονοπάτι Ε4 διασχίζει το χωριό

Δραστηριότητες

Από το χωριό περνάει το Ευρωπαϊκό μονοπάτι μεγάλων αποστάσεων Ε4, καθιστώντας το σημείο ιδανικό για πεζοπορία.

Στο ορεινότερο άκρο του οικισμού και σε υψόμετρο 1.180 μέτρα, στη θέση Χορευταρού-Κρέκιζα, έχει κατασκευαστεί από το Δασαρχείο Κυνουρίας με χρηματοδότηση του Υπουργείου Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων, ένας δασικός περιβαλλοντολογικός οικισμός γνωστός ως «Δασικό Χωριό», στα πλαίσια της ευρύτερης προσπάθειας του Υπουργείου να δημιουργήσει υποδομές που διευκολύνουν την ολιγοήμερη διαμονή επισκεπτών κοντά στο δάσος, για λόγους αναψυχής ή εκπαιδευτικούς.

Δείτε επίσης

• Κάτω Δολιανά Αρκαδίας
• Μάχη των Δολιανών

Εξωτερικοί σύνδεσμοι

• Κεντρικός Πατριωτικός Σύλλογος Δολιανά Κυνουρίας
• Ορεινός Ημιμαραθώνιος Άνω Δολιανών