Πληκτρολόγιο

Πατώντας τα πλήκτρα ενός πληκτρολογίου.

Το πληκτρολόγιο είναι μία συσκευή εισόδου ενός ηλεκτρονικού υπολογιστή. Η βασική λειτουργία για την οποία χρησιμοποιείται το πληκτρολογίο είναι η εισαγωγή χαρακτήρων ή κειμένου στον υπολογιστή ή τον σταθμό εργασίας από ένα χρήστη πατώντας τα πλήκτρα του με τα δάχτυλά του ή κάποιο άλλο μέρος του σώματός του. Τα πιο συνηθισμένα πληκτρολόγια προορίζονται για χρήση με τα δάκτυλα. Πέρα από τα πλήκτρα που αντιστοιχούν στα γράμματα του αλφαβήτου, τους τόνους ή πνεύματα, τα σημεία στίξης και άλλους χαρακτήρες, περιλαμβάνει αρκετά πλήκτρα που διευκολύνουν τη χρήση του λειτουργικού συστήματος και των διαφόρων προγραμμάτων του υπολογιστή καθώς και την «πλοήγηση» ανάμεσά τους ή ανάμεσα στις διαφορετικές τους λειτουργίες/χρήσεις.

Ανάλογα με το είδος του υπολογιστή στον οποίο είναι συνδεδεμένο ή για τον οποίο προορίζεται, το πληκτρολόγιο μπορεί να είναι είτε ξεχωριστή συσκευή είτε να βρίσκεται ενσωματωμένο σε αυτόν (π.χ. σε ένα φορητό υπολογιστή). Και στις δύο αυτές περιπτώσεις θεωρείται ως «εξωτερική» συσκευή με γνώμονα το είδος της λειτουργίας που επιτρέπει. Σε κάποιους υπολογιστές που η προσθήκη πληκτρολογίου δεν είναι εφικτή ή δεν εξυπηρετεί (π.χ. σε υπολογιστές ενσωματωμένους σε άλλες συσκευές όπως μηχανές ανάληψης/κατάθεσης μετρητών, τηλεοράσεις, κινητά τηλέφωνα κλπ.) οι λειτουργίες που προσφέρει ένα πληκτρολόγιο μπορούν να επιτελεσθούν μέσω ενός εικονικού πληκτρολογίου που εμφανίζεται π.χ. στην οθόνη του υπολογιστή.

Τα πλήκτρα ενός πληκτρολογίου μπορούν να ταξινομηθούν σε:

• Πλήκτρα χαρακτήρων (αλφαριθμητικά κ.α.). Τα πλήκτρα αυτά περιλαμβάνουν τα ίδια πλήκτρα γραμμάτων, αριθμών, σημείων στίξης ή συμβόλων όπως σε μία γραφομηχανή.
• Πλήκτρα ελέγχου. Τα πλήκτρα αυτά χρησιμοποιούνται μόνα τους ή σε συνδυασμό με άλλα πλήκτρα για την εκτέλεση συγκεκριμένων ενεργειών. Τα πλήκτρα ελέγχου που χρησιμοποιούνται συχνότερα είναι τα Ctrl, Alt, ⌘ Cmd και το Esc. Σε ορισμένα πληκτρολόγια περιλαμβάνονται πλήκτρα που χρησιμεύουν σε συγκεκριμένα λειτουργικά συστήματα π.χ. το ⊞ Win για το λειτουργικό σύστημα Windows της Microsoft.
• Πλήκτρα λειτουργιών. Τα πλήκτρα λειτουργιών χρησιμοποιούνται για την εκτέλεση συγκεκριμένων εργασιών. Τα πλήκτρα αυτά είναι τα F1, F2, F3 και ούτω καθεξής, μέχρι το F12. Η λειτουργικότητα αυτών των πλήκτρων διαφέρει ανάλογα με το πρόγραμμα, το λειτουργικό σύστημα ή και τον υπολογιστή.
• Πλήκτρα περιήγησης. Τα πλήκτρα αυτά χρησιμοποιούνται για την περιήγηση σε έγγραφα ή ιστοσελίδες και για την επεξεργασία κειμένου. Περιλαμβάνουν τα πλήκτρα με τα βέλη, τα πλήκτρα Home, End, Page Up, Page Down, Delete και Insert.
• Αριθμητικό πληκτρολόγιο. Τα πλήκτρα του αριθμητικού πληκτρολογίου έχουν διάταξη αριθμομηχανής ή αθροιστικής μηχανής και είτε βρίσκονται σε ξεχωριστό τμήμα ή ομάδα πλήκτρων του πληκτρολογίου είτε περιλαμβάνονται σε ξεχωριστό πληκτρολόγιο. Το αριθμητικό πληκτρολόγιο χρησιμεύει στη διευκόλυνση κατά την εισαγωγή αριθμών και την εκτέλεση αριθμητικών πράξεων.

Τρόποι Σύνδεσης

Αντάπτορας USB σε PS/2

Τα ενσύρματα πληκτρολόγια συνδέονται με τον υπολογιστή ή τον σταθμό εργασίας μέσω καλώδιο που καταλήγει σε βύσμα τύπου PS2, βύσμα για θύρα USB, βύσμα τύπου DIN (παλαιότερα) ή άλλου τύπου ανάλογα την υποδοχή για πληκτρολόγιο του κάθε υπολογιστή. Τα ασύρματα πληκτρολόγια επικοινωνούν με τον υπολογιστή μέσω ραδιοκυμάτων, χρησιμοποιώντας κάποιο κοινό πρωτόκολλο επικοινωνίας εξωτερικών συσκευών (π.χ. Bluetooth) ή με κάποιο άλλο ιδιωτκό πρωτόκολλο που συνήθως ανήκει στην εταιρία που κατασκεύασε το πληκτρολόγιο. Στη δεύτερη περίπτωση το πληκτρολόγιο συνοδεύεται και από τον ανάλογο δέκτη ο οποίος συνδέεται στον υπολογιστή (συνήθως μέσω της θύρας USB με το αντίστοιχο βύσμα).

Βύσμα πληκτρολογίου USB

Εκτυπώσιμοι χαρακτήρες

Διατάξεις χαρακτήρων

Το πληκτρολόγιο περιλαμβάνει όλους τους χαρακτήρες κάποιου αλφάβητου π.χ. του λατινικού, και πολλά σημεία στίξης, διακριτικά σύμβολα, και βοηθητικά πλήκτρα. Ανάλογα με το αλφάβητο και την γλώσσα που χρησιμοποιεί ο χρήστης μπορεί το πληκτρολόγιο να έχει διάφορες διατάξεις πλήκτρων.

Λατινικά πληκτρολόγια

Οι διάφορες δυνατές διατάξεις πληκτρολογίων για διάφορες γλώσσες που χρησιμοποιούν το λατινικό αλφάβητο, συνήθως αναφέρονται με τα πρώτα έξι γράμματα στην διάταξη. Έτσι για παράδειγμα η συνηθέστερη διάταξη είναι η QWERTY, ακολουθούμενη από την QWERTZ (που χρησιμοποιείται στην Κεντρική Ευρώπη) και την AZERTY (που χρησιμοποιείται στην γαλλόφωνες χώρες). Οι λατινικοί χαρακτήρες σύμφωνα με την διάταξη πλήκτρων QWERTY βρίσκονται στο πληκτρολόγιο όπως φαίνονται στο παρακάτω σχήμα:

Εκτός από τις παραπάνω διατάξεις υπάρχουν κάποιες που δεν είναι βασισμένες στην τυπική διάταξη QWERTY, π.χ. στην Τουρκία χρησιμοποιείται η τουρκική διάταξη Turkish-F παράλληλα με την τυπική QWERTY. Επίσης υπάρχει η διάταξη πληκτρολογίου Dvorak που δημιουργήθηκε με γνώμονα την συχνότητα γραμμάτων στην αγγλική γλώσσα ώστε να είναι γρηγορότερη η πληκτρολόγηση, έχοντας τα συνηθέστερα γράμματα κάτω από τα περισσότερο ευκίνητα δάκτυλα. Η διάταξη Dvorak είναι η παρακάτω:

Ελληνικά πληκτρολόγια

Η ελληνική διάταξη πλήκτρων είναι η παρακάτω (δεν υπάρχουν άλλες διατάξεις για το ελληνικό αλφάβητο):

Τα αριθμητικά ψηφία

Τα πλήκτρα των ψηφίων βρίσκονται στον υπολογιστή πάνω από τις γραμμές που περιέχουν τους χαρακτήρες. Περιέχονται, δηλαδή, τα ψηφία από 0 μέχρι 9 με την εξής σειρά: 1, 2, 3, 4, 5, 6, 7, 8, 9 και 0.

Οι ειδικοί χαρακτήρες

Δεξιά από τα γράμματα, υπάρχουν 8 πλήκτρα (περίπου) με ειδικούς χαρακτήρες. Αυτό σημαίνει ότι όταν τα χρησιμοποιούμε, μόνα τους ή σε συνδυασμό με το ⇧ Shift, έχουμε 16 ειδικούς χαρακτήρες. Άλλο ένα πλήκτρο με ειδικούς χαρακτήρες βρίσκεται αριστερά από το 1. Επιπλέον ειδικοί χαρακτήρες μπορούν να εισαχθούν μέσω συνδυασμών στο αριθμητικό πληκτρολόγιο και του Alt. Τέλος, όταν το πληκτρολόγιο γράφει ελληνικούς χαρακτήρες το πλήκτρο που στα λατινικά εμφάνιζε το Q εμφανίζει το : και το ; με ή χωρίς το πάτημα του Shift, αντίστοιχα.

Ορισμένοι από τους ειδικούς χαρακτήρες που περιέχονται στο πληκτρολόγιο είναι οι ακόλουθοι:

+ _ - = ! @ # $ % ^ & * ( ) ~ ` : ; { } | ¨ " < > ? [] \ , . /

Τα προγράμματα επεξεργασίας κειμένου παρέχουν δυνατότητες εισαγωγής επιπρόσθετων ειδικών χαρακτήρων, με ποιο ευκατανόητο τρόπο.

Τα πλήκτρα εισαγωγής κενού και στηλοθέτησης

Το πλήκτρο εισαγωγής κενού διαστήματος Space χρησιμοποιείται για την εισαγωγή ενός κενού διαστήματος σε ένα κείμενο. Το πλήκτρο στηλοθέτησης Tab ⇆, χρησιμοποιείται για τη στοίχιση του δρομέα κατά μήκος ενός κειμένου, δηλαδή την εισαγωγή κάποιουστηλοθέτη όπως π.χ. κατά την δημιουργία πινάκων. Η απόσταση που εισάγεται στο κείμενο με την εισαγωγή ενός στηλοθέτη συνήθως αντιστοιχεί σε τέσσερα ή πέντε κενά διαστήματα και εξαρτάται από τις ρυθμίσεις του συγκεκριμένου προγράμματος ή του περιβάλλοντος εργασίας. Συνήθως το πλήκτρο στηλοθέτησης δεν προσθέτει κενά στο κείμενο αλλά τον ειδικό χαρακτήρα «οριζόντιος στηλοθέτης» (horizontal tab, κωδικός ASCII 9) και εξαρτάται από το περιβάλλον στο οποίο θα εμφανιστεί το κείμενο το πόσα κενά θα εισαγάγει. Επίσης, σε αρκετά περιβάλλοντα ή προγράμματα χρησιμεύει για τη μετακίνηση σε επόμενο σημείο (ή προηγούμενο αν χρησιμοποιηθεί δευτερεύον ειδικό πλήκτρο, π.χ. με τον συνδυασμό ⇧ Shift+Tab ⇆). Παραδείγματος χάριν σε επόμενο πλαίσιο κειμένου σε μια φόρμα εισαγωγής προσωπικών πληροφοριών.

Τα βέλη

Τα τέσσερα βέλη του πληκτρολογίου (↑, ↓, → και ←) χρησιμεύουν για την μετακίνηση πάνω, κάτω, δεξιά ή αριστερά αντίστοιχα είτε του δρομέα κατά την επεξεργασία κειμένου είτε ενός επιλεγμένου αντικειμένου, εικόνας ή οποιουδήποτε είδους αρχείου είτε κάποιου ήρωα σε ένα ηλεκτρονικό παιχνίδι κλπ.

Τα πλήκτρα των συντομεύσεων

Τα πλήκτρα που χρησιμοποιούνται για τις διάφορες συντομεύσεις είναι κυρίως το ⇧ Shift, το Ctrl και το Alt.

Το πλήκτρο μετάθεσης

Shift

Το πλήκτρο μετάθεσης ⇧ Shift αναγνωρίζεται είτε από τη λέξη Shift (που σημαίνει «μετάθεση» στα Αγγλικά) είτε από ένα παχύ βέλος το οποίο δείχνει προς τα πάνω. Η λειτουργία του είναι αντίστοιχη με αυτή του πλήκτρου μετάθεσης των γραφομηχανών (από το οποίο πήρε και την ονομασία του), όπου κατά το πάτημά του «σήκωνε» την πρωτεύουσα σφραγίδα μικρών χαρακτήρων, επιτρέποντας στην δευτερεύουσα των κεφαλαίων να τυπώσει.

Για να εισαχθεί ένα ή λίγα κεφαλαία γράμματα, αρκεί να πατηθεί αρχικά το ⇧ Shift και κρατώντας το πατημένο να πατηθεί ο επιθυμητός χαρακτήρας. Για την εισαγωγή πολλών κεφαλαίων γραμμάτων είναι ευκολότερο να ενεργοποιηθεί η μόνιμη εισαγωγή, με την χρήση του ⇧ Caps Lock.

Σε ένα τυπικό επιτραπέζιο πληκτρολόγιο υπάρχουν δύο πλήκτρα ⇧ Shift, αριστερά και δεξιά της περιοχής γραμμάτων. Αυτό διευκολύνει την πληκτρολόγηση με την χρήση του τυφλού συστήματος δακτυλογράφησης.

Το πλήκτρο Ctrl

Ctrl

Το όνομα Ctrl προκύπτει από την αγγλική λέξη "Control" που σημαίνει «έλεγχος». Το Ctrl διαβάζεται και ως Control (κοντρόλ).

Το Ctrl χρησιμεύει σε ορισμένες συντομεύσεις του πληκτρολογίου. Μία συνηθισμένη συντόμευση στον υπολογιστή είναι αυτή της αντιγραφής. Συνήθως (στις περισσότερες εφαρμογές), ο συνδυασμός Ctrl+C αντιγράφει το κείμενο που έχει επιλέξει προηγουμένως ο χρήστης. Άλλη ιδιαίτερα γνωστή συντόμευση είναι το Ctrl+V που επικολλά το κείμενο που έχει προηγουμένως αντιγραφεί ή αποκοπεί. Γενικότερα, υπάρχουν πολλές συντομεύσεις περισσότερες από τις οποίες δεν είναι κοινώς αποδεκτές από όλα τα προγράμματα και λειτουργικά συστήματα, αλλά αλλάζουν ανάλογα με το πρόγραμμα που χρησιμοποιείται.

Το Ctrl υπάρχει δύο φορές στο πληκτρολόγιο, αριστερά και δεξιά.

Alt και AltGr

Alt και AltGr.

Όπως και το Ctrl, το Alt βοηθάει σε ορισμένες συντομεύσεις, ενώ αρκετά συχνά χρησιμοποιείται μαζί με το Ctrl (Ctrl + Alt + [χαρακτήρας]). Είναι συντομογραφία της λέξης "alternate" («εναλλαγή»).

Το Alt υπάρχει δύο φορές στο πληκτρολόγιο, δεξιά και αριστερά από το Space. Σε πολλά πληκτρολόγια το δεξί Alt ονομάζεται AltGr, από την φράση "alternate graphics" («εναλλαγή γραφικών»), και μπορεί να λειτουργεί διαφορετικά από ότι το αριστερό Alt.

Το πλήκτρο Caps Lock

Caps Lock

Συντομογραφία της φράσης "capitals lock" («κλείδωμα κεφαλαίων [γραμμάτων]»). Η λειτουργία του είναι η ενεργοποίηση και απενεργοποίηση της μόνιμης εισαγωγής κεφαλαίων γραμμάτων. Στην περίπτωση που είναι ενεργοποιημένο, το ⇧ Shift εισάγει το αντίστοιχο πεζό γράμμα.

Τα πλήκτρα λειτουργίας (F1 ως F12)

Το F σημαίνει "function" («λειτουργία») ή συνάρτηση. Εξού και τα πλήκτρα αυτά ονομάζονται πλήκτρα λειτουργίας ("function keys").

Υπάρχουν 12 τέτοια πλήκτρα και βρίσκονται στη σειρά πάνω από τα πλήκτρα με τους αριθμούς.

Το F1 χρησιμοποιείται σχεδόν πάντα για να εμφανίσει το παράθυρο της βοήθειας του αντίστοιχου προγράμματος ή λειτουργικού συστήματος. Τα υπόλοιπα πλήκτρα, F2 ως F12, δεν έχουν κάποιο σταθερό ρόλο και κάθε πρόγραμμα επιλέγει για το αν θα εκτελούν κάποια λειτουργία ή δεν θα χρησιμοποιούνται καθόλου. Τα πλήκτρα αυτά ήταν πολύ μεγάλης σημασίας όταν πολύ παλιότερα οι υπολογιστές δεν είχαν ποντίκι. Ήταν ένας από τους λίγους τρόπους να δοθεί εντολή για εκτέλεση μίας ενέργειας σχετικά εύκολα.

Πλήκτρα διόρθωσης

Τα πλήκτρα διόρθωσης είναι τα ↵ Enter ή Return, ← Backspace, Insert, Delete και Tab ⇆.

Το πλήκτρο Enter

Τα πλήκτρα Return/Enter σ' ένα πληκτρολόγιο.

Το ↵ Enter («εισαγωγή») ή Return) («επιστροφή») σε έναν σύγχρονο προσωπικό υπολογιστή επιτελεί δυο βασικές λειτουργίες:

1. Προκαλεί τον τερματισμό καταχώρησης στοιχείων σε μια φόρμα ή πεδίο και τη συνέχιση του εν λόγω προγράμματος ή την εκτέλεση μιας προκαθορισμένης ενέργειας σε ένα πλαίσιο διαλόγου.
2. Επιστρέφει τον δρομέα στην επόμενη γραμμή σε έναν επεξεργαστή κειμένου. Αυτή η λειτουργία προέρχεται από την παλαιότερη λειτουργία της επιστροφής του φορέα (σαριού ή κυλίνδρου, γνωστής και ως επιστροφή φορέα ("carriage return"), που υπήρχε στις γραφομηχανές.

Άλλοι χαρακτήρες

Άλλα πλήκτρα του πληκτρολογίου είναι το Delete (διαγραφή), που σβήνει τον επόμενο χαρακτήρα ή αρχεία, το ← Backspace που σβήνει τον προηγούμενο χαρακτήρα, το Home που πηγαίνει τον δρομέα στην αρχή της γραμμής, το End που πηγαίνει τον δρομέα στο τέλος της γραμμής, το Page Up και το Page Down που εμφανίζουν την παραπάνω ή την παρακάτω "οθόνη", το Print Screen (εκτύπωση οθόνης), που αντιγράφει υπό μορφή εικόνας ό,τι εμφανίζεται εκείνη τη στιγμή στην οθόνη (εκτός από τον δείκτη του ποντικιού), το Insert (ενεργοποιεί και απενεργοποιεί την παρεμβολή χαρακτήρων), το NumLock ("κλειδώνει" το αριθμητικό πληκτρολόγιο), το Scroll Lock (ενεργοποιεί και απενεργοποιεί την κύλιση της οθόνης), το Pause ή Break (διακόπτει τη ροή ενός προγράμματος ή σταματά εντελώς την εκτέλεσή του) κ.α. Πολλά από τα πιο πάνω πλήκτρα, επειδή στο σύγχρονο λογισμικό είτε χρησιμοποιούνται ελάχιστα είτε είναι ολοσχερώς ανενεργά, χρησιμοποιούνται για ειδικές λειτουργίες από πολλούς δημιουργούς λογισμικού.

Πλήκτρα W, A, S και D

Πλήκτρα WASD.

Τα πλήκτρα W, A, S και D, εν συντομία "WASD", είναι ένα υποσύνολο των πλήκτρων των πληκτρολογίων τύπου QWERTY το οποίο, εκτός από την εισαγωγή των αντίστοιχων χαρακτήρων, χρησιμοποιείται και στα περισσότερα παιχνίδια υπολογιστών. Συγκεκριμένα, τα πλήκτρα αυτά χρησιμεύουν στο χειρισμό της κίνησης του παίκτη, ειδικά σε παιχνίδια όπου απαιτείται και ποντίκι. Υποκαθιστούν τα πλήκτρα των βελών, κυρίως γιατί η θέση τους στο πληκτρολόγιο προσφέρει στο αριστερό χέρι (ή το δεξί, για χρήστες αριστερόχειρων πληκτρολογίων) ευκολότερη εργονομικά πρόσβαση σε περισσότερα πλήκτρα, σε σύγκριση με την περίπτωση που το χέρι είναι τοποθετημένο στην περιοχή των πλήκτρων βελών.

Προαιρετικά πλήκτρα

Εκτός από όσα αναφέρθηκαν παραπάνω, ορισμένα πληκτρολόγια περιέχουν και άλλα πλήκτρα ειδικών λειτουργιών, όπως το Fn, το οποίο υπάρχει στην πλειονότητα των φορητών υπολογιστών, το ⊞ Win με το λογότυπο των Windows και το ⌘ Cmd στους υπολογιστές της Apple. Άλλα πλήκτρα, που υπάρχουν σε κάποια πληκτρολόγια, μπορεί να χρησιμεύουν στην πλοήγηση στο Διαδίκτυο, στον χειρισμό προγραμμάτων μουσικής, στον χειρισμό παιχνιδιών κτλ.

Εξωτερικοί σύνδεσμοι

• Χρήση του πληκτρολογίου στα Windows