Χρήστης:Horizons14/πρόχειρο

Λουδοβίκος ΙΔ', βασιλιάς της Γαλλίας, πίνακας του Hyacinthe Rigaud, 1701.

Η Γαλλική λογοτεχνία του 17ου αιώνα είναι συνδεδεμένη με τις πολιτικές, πνευματικές και καλλιτεχνικές εξελίξεις που έλαβαν χώρα από το 1598 - δημοσίευση του Διατάγματος της Νάντης του Ερρίκου Δ’ με το οποίο έληξαν οι θρησκευτικοί πόλεμοι του 16ου αιώνα - έως το 1715, με το θάνατο του Λουδοβίκου ΙΔ’, του βασιλιά-Ήλιου, που επέβαλε την απόλυτη μοναρχία στο βασίλειο.

Ένα από τα κυρίαρχα γεγονότα στον πολιτιστικό χώρο είναι η ισχυρή εδραίωση της βασιλικής εξουσίας η οποία, στα τέλη του 17ου αιώνα, έκανε το βασιλιά και τη βασιλική αυλή στις Βερσαλλίες  καθοριστικούς παράγοντες της διαμόρφωσης του καλού γούστου. Συγχρόνως, η «πόλη» και η αστική τάξη αρχίζουν να παίζουν σημαντικό ρόλο στο χώρο των τεχνών και της λογοτεχνίας με την ευρύτερη διάδοση των έργων και την ανάπτυξη της ανάγνωσης.

Δύο σημαντικά λογοτεχνικά ρεύματα κυριαρχούν σ'αυτόν τον αιώνα: Το μπαρόκ και ο κλασικισμός. Οι συγγραφείς εξέθεσαν τα κλασικά ιδεώδη της τάξης, της σαφήνειας, της αναλογίας και του καλού γούστου. Είναι μια σημαντική περίοδος για τη γαλλική γλώσσα και λογοτεχνία, κυρίως για τα έργα του κλασικού θεάτρου με τις τραγωδίες των μεγάλων δραματουργών Κορνέιγ και Ρακίνα και τις κωμωδίες του Μολιέρου ή για την ποίηση, με κύριο εκπρόσωπο τον Μαλέρμπ . Πλάι τους υπάρχουν άλλα είδη, όπως τα έργα των ηθογράφων  και μυθοποιών (Ζαν ντε λα Φονταίν, Περώ), το μυθιστόρημα, οι κωμικές ιστορίες, τα πρώτα ψυχολογικά μυθιστορήματα όπως η πριγκίπισσα ντε Κλεβ και η μπαρόκ ποίηση της περιόδου του Λουδοβίκου ΙΓ’.

Επισκόπηση

Ο Μαζαρίνος

Ο καρδινάλιος Ρισελιέ

Ο Λουδοβίκος ΙΓ'

Για τη Γαλλία, ο 17^ος  αιώνας σε ιστορική βάση  ορίζεται από δύο ημερομηνίες: το 1598 με το Διάταγμα της Νάντης του Ερίκου Δ’ με το οποίο έληξε η περίοδος των θρησκευτικών πολέμων του 16ου αιώνα και το 1715, ημερομηνία θανάτου του Λουδοβίκου ΙΔ’ που επέβαλε κατά τη διάρκεια της πολύ μακράς βασιλείας του την απόλυτη μοναρχία στη Γαλλία και διεύρυνε το βασίλειο με πολλές κατακτήσεις. Ανάμεσα σε αυτές τις δύο ημερομηνίες η βασιλική εξουσία ενισχύθηκε από το έργο του Λουδοβίκου ΙΔ’, με πρωθυπουργό τον Ρισελιέ, και κατά τη διάρκεια της αντιβασιλείας της Άννας της Αυστρίας με πρωθυπουργό τον Μαζαρίνο. Αυτή η βασιλική εξουσία ασχολήθηκε με τις τέχνες και υποστήριξε τους καλλιτέχνες δημιουργώντας έτσι αυτό που ονομάστηκε «γαλλικός κλασικισμός». Ασχολήθηκε επίσης με την κωδικοποίηση της γλώσσας. Το 1635 ο Ρισελιέ δημιούργησε την Γαλλική Ακαδημία, που καθόρισε τα πρότυπα της γαλλικής γλώσσας. Η λογοτεχνία του 16ου αιώνα είχε συμβάλει στο να εμπλουτισθεί η γαλλική γλώσσα ώστε να φθάσει στο ύψος των αρχαίων γλωσσών και  οι συγγραφείς καλωσόρισαν με χαρά κάθε είδους νεωτερισμό. Ο 17ος αιώνας ανέλαβε  να τη βελτιώσει και να θεσπίσει κανόνες. Αυτή η φροντίδα για την κωδικοποίηση της γλώσσας κυριαρχούσε επίσης στα σαλόνια και στους λογοτεχνικούς κύκλους:

Ρενέ Ντεκάρτ

Ταυτόχρονα, το κοινωνικό ιδεώδες εξελίσσεται με τον τύπο του "έντιμου ανθρώπου" (honnête homme) καλλιεργημένου, κοινωνικού και ανοιχτού στις νέες ιδέες. Ο κόσμος των ιδεών συνεχίζει την εξέλιξή του με τον καρτεσιανισμό που τροποποιεί τις πνευματικές προσεγγίσεις δίνοντας μια πρωταρχική θέση στο λόγο (Cogito ergo sum) και που θα επηρεάσει το κλασικό ιδεώδες μέσω της φροντίδας του για την τάξη και την πειθαρχία. Η φιλοσοφία του Ρενέ Ντεκάρτ (1596-1650), δημιουργώντας την αμφισβήτηση ως αρχή του μεταφυσικού του συστήματος, οδήγησε στα τέλη του αιώνα στις αρχές του Διαφωτισμού με την αμφισβήτηση να προέρχεται από καινοτόμα πνεύματα όπως ο Πιέρ Μπαιλ (Pierre Bayle) ή ο Φοντενέλ (Fontenelle), τη στιγμή που ταυτόχρονα στην Ευρώπη οι επιστημονικές προσεγγίσεις επιβεβαιώνονταν με τους Κέπλερ, Χάρβει, Μπλεζ Πασκάλ, Νεύτωνα. Ο πνευματικός ελευθεριανισμός, αν και καταπολεμήθηκε συστηματικά από την Εκκλησία, ωρίμαζε σιγά-σιγά στα μυαλά μετά τον απόηχο του  Πιέρ Γκασσεντί (1592-1655), φιλόσοφου, αστρονόμου και μαθηματικού, ηγέτη μιας ομάδας ελεύθερα σκεπτόμενων διανοούμενων.

Πράγματι, οι θρησκευτικές σκέψεις και πρακτικές σηματοδοτούν επίσης τον αιώνα με την ανάκληση του διατάγματος της Νάντης από τον Λουδοβίκο ΙΔ΄ το 1685, το οποίο έθεσε τέλος στην ανεκτικότητα έναντι των προτεσταντών προς όφελος των Ιησουιτών και των Γιανσενιστών. Οι Ιησουίτες, εκτός από την πολιτική επιρροή τους, που επέκριναν οι υποστηρικτές του Γαλικανισμού, συνέβαλαν στη διαμόρφωση της σκέψης του αιώνα και στην ανάπτυξη του κλασσικού ύφους. Τα σχολεία των Ιησουιτών έφεραν δύο βασικά στοιχεία στο σχηματισμό του κλασικισμού: την ανθρωπιστική προτίμηση των Αρχαίων  ως πρότυπο ομορφιάς και σοφίας, και την ψυχολογία, που στοχεύει να γνωρίσει τον άνθρωπο, να συζητήσει γι 'αυτόν, να μετρήσει τη δύναμη των παθών του και τη θέλησή του. Ο Γιανσενισμός, από την πλευρά του, έχει μια μάλλον έμμεση και ηθική επιρροή με το αυστηρό ιδεώδες που συνδέεται με τη θεολογία του Απόλυτου προορισμού.

Το ανάκτορο των Βερσαλλιών

Ο Λουδοβίκος ΙΔ΄και η αυλή του

Όλα αυτά τα στοιχεία παίζουν το ρόλο τους στο αισθητικό πεδίο και στη σχετική σημασία των δύο ρευμάτων που κυριαρχούν στον αιώνα: πρώτον, το κίνημα μπαρόκ, μακροβιότερο και πανευρωπαϊκό, έπειτα ο κλασικισμός, και συγκεκριμένα ο γαλλικός κλασικισμός,  μικρότερης διάρκειας και συνδεδεμένος με τον «αιώνα του Λουδοβίκου ΙΔ΄». Αν το μπαρόκ είναι μια αισθητική του αβέβαιου, του ευμετάβλητου και της υπεραφθονίας, ο κλασικισμός χαρακτηρίζεται από τη συντήρηση, την τάξη και την ηθική φιλοδοξία: είναι αυτό το ρεύμα που θα κυριαρχήσει στη Γαλλία κατά το δεύτερο μισό του αιώνα, με την παρέμβαση του απόλυτου μονάρχη με τις συγκεντρωτικές τάσεις, που θα ενθαρρύνει την ίδρυση πολλών Ακαδημιών για να επιβλέπει τις αποδεκτές αρχές και πρακτικές  στη σκέψη και την τέχνη: η Γαλλική Ακαδημία το 1635, η Βασιλική Ακαδημία ζωγραφικής και γλυπτικής το 1665 , η Ακαδημία Επιστημών το 1666. Η βασιλική αυλή και ο βασιλιάς στις Βερσαλλίες είναι στο τέλος του 17ου αιώνα στη Γαλλία οι καθοδηγητές του καλού γούστου παρόλο που η «πόλη» και αστική τάξη της αρχίσουν να παίζουν ένα σημαντικό ρόλο στις τέχνες και τη λογοτεχνία με την ευρύτερη διάδοση έργων και την ανάπτυξη της ανάγνωσης.

Λογοτεχνία και κοινωνία

Η κωδικοποίηση της γλώσσας

Ο 16ος αιώνας είχε συμβάλει στο να εμπλουτισθεί η γαλλική γλώσσα και στόχος των λογίων και συγγραφέων ήταν να την εμπλουτίσουν ώστε να την καταστήσουν ανταγωνιστική, ισάξια άλλων αρχαίων γλωσσών. Οι συγγραφείς καλωσόρισαν με χαρά κάθε είδους νεωτερικότητα. Ο 17ος αιώνας ανέλαβε  να την καταστήσει πιο πολύτιμη, να την εξαγνίσει, να τη βελτιώσει και να θεσπίσει κανόνες.

Αυτή η κίνηση κωδικοποίησης της γλώσσας άρχισε πολύ νωρίς στα σαλόνια και τους λογοτεχνικούς κύκλους. Η νεοϊδρυθείσα Γαλλική Ακαδημία ανέλαβε να καθορίσει τα πρότυπα και πρότεινε την κωδικοποίηση του λεξιλογίου, της σύνταξης, της ποιητικής.

Αυτή την εποχή συντάχθηκε Γαλλική Γραμματική από τους μοναχούς του Πορ Ρουαγιάλ, η οποία θέσπιζε για πρώτη φορά τους γραμματικούς κανόνες και χρησιμεύει σαν βάση μέχρι σήμερα στη γαλλική γραμματική.Προς το τέλος του αιώνα εμφανίστηκαν τα πρώτα λεξικά της γαλλικής γλώσσας με τον Ρισελέ (César-Pierre Richelet, 1680), τον Φυρετιέρ (Antoine Furetière,μετά θάνατον το 1690) και αργότερα τη Γαλλική Ακαδημία (1698).

Οι ακαδημίες και τα σαλόνια

Συζήτηση κυριών χωρίς τους συζύγους: το δείπνο, Abraham Bosse, 17ος αιώνας

Από τις αρχές του αιώνα μικρές ομάδες, που αναφέρονταν σαν ακαδημίες, καλλιέργησαν μια τάση για φιλολογικές συζητήσεις. Αυτές είτε ήταν κέντρα συζητήσεων μεταξύ λογίων ανδρών είτε επιστημονικές εταιρείες που ενδιαφέρονταν για τις καινούργιες γνώσεις. Σε μια προσπάθεια να περιορίσει τον αριθμό αυτών των ιδιωτικών χώρων πνευματικής και λογοτεχνικής ζωής και να επιβάλει τη βασιλική αυλή ως καλλιτεχνικό κέντρο της Γαλλίας, ο Ρισελιέ μετέτρεψε μια από αυτές τις ακαδημίες σε εθνικό ίδρυμα και έτσι δημιουργήθηκε η Γαλλική Ακαδημία το 1635.

Τα σαλόνια ήταν κοσμικές και φιλολογικές συγκεντρώσεις, μια επινόηση της Αναγέννησης, που επηρέασαν, άλλοτε περισσότερο και άλλοτε λιγότερο, τη γαλλική ζωή ως τον 19ο αιώνα. Αρχικά εντευκτήρια για άτομα της ανώτερης τάξης, αυτά τα σαλόνια άνοιξαν σταδιακά στους αστούς συγγραφείς.

Η λέξη σαλόνι εμφανίστηκε για πρώτη φορά στα γαλλικά το 1664 από την ιταλική λέξη σάλα, τη μεγάλη αίθουσα υποδοχής ενός αρχοντικού. Πριν από το 1664, οι λογοτεχνικές συγκεντρώσεις έπαιρναν συχνά το όνομα του δωματίου στο οποίο συνέβαιναν. Για παράδειγμα, με τον όρο ruelle, που σημαίνει δρομάκι-στενό, ονομάζονταν οι λογοτεχνικές συγκεντρώσεις που πραγματοποιούνταν στην κρεβατοκάμαρα, μια πρακτική δημοφιλής ακόμη και υπό τον Λουδοβίκο ΙΔ΄. Οι ευγενείς, ξαπλωμένοι στα κρεβάτια τους, δέχονταν στενούς φίλους και τους πρόσφεραν καρέκλες ή σκαμνιά που περιέβαλλαν το κρεβάτι. Το στενό (ruelle) αναφέρεται στον χώρο ανάμεσα σε ένα κρεβάτι και τον τοίχο σε μια κρεβατοκάμαρα, έγινε δε το όνομα αυτών των συγκεντρώσεων καθώς και των πνευματικών και λογοτεχνικών κύκλων που εξελίσσονταν από αυτές, συχνά υπό την προστασία μορφωμένων γυναικών στο πρώτο μισό του 17ου αιώνα.

Αριστοκρατικοί κώδικες

Σε ορισμένες περιπτώσεις, οι αξίες της αριστοκρατίας του 17ου αιώνα διαδραμάτισαν σημαντικό ρόλο στη λογοτεχνία της εποχής. Οι πιο αξιοσημείωτες είναι η αριστοκρατική εμμονή με τη δόξα (la gloire) και το μεγαλείο (la grandeur). Το θέαμα της εξουσίας, του γοήτρου και της πολυτέλειας που εμφανίζεται στη λογοτεχνία του 17ου αιώνα μερικές φορές φθάνει να είναι δυσάρεστο ή ακόμη και προσβλητικό. Οι ήρωες του Κορνέιγ, για παράδειγμα, έχουν επισημανθεί από σύγχρονούς μας κριτικούς ως ματαιόδοξοι, εξωφρενικοί και υπερόπτες. Ωστόσο, οι σύγχρονοι αριστοκράτες αναγνώστες αναγνώριζαν αυτούς τους χαρακτήρες και τις ενέργειές τους ως εκπρόσωπους της ευγένειας.

Το ανάκτορο των Βερσαλλιών, τα μπαλέτα της βασιλικής αυλής, τα πορτρέτα των ευγενών, τα μνημεία - όλα αυτά ήταν επιδείξεις παραστάσεις δόξας και κύρους. Για την αριστοκρατία η έννοια της δόξας (είτε καλλιτεχνική είτε στρατιωτική) δεν ήταν ματαιοδοξία, υπερηφάνεια ή υπεροψία αλλά μάλλον ηθική επιταγή. Οι ευγενείς έπρεπε να είναι γενναιόδωροι, μεγαλοπρεπείς και να διεκπεραιώνουν τα μεγάλα πράγματα ανιδιοτελώς, χωρίς προσδοκίες οικονομικού ή πολιτικού κέρδους και να ελέγχουν τα συναισθήματά τους, ειδικά το φόβο, τη ζήλια και την επιθυμία για εκδίκηση.

Η κοινωνική επιφάνεια απαιτούσε την κατάλληλη εξωτερίκευση, "εμφανή κατανάλωση". Οι ευγενείς χρεώθηκαν για να χτίσουν αξιόλογα αστικά αρχοντικά (hôtels particuliers) και να αγοράσουν πολυτελή ρούχα, πίνακες ζωγραφικής, ασημικά, πιάτα και άλλα έπιπλα ανάλογα με το επίπεδό τους. Έπρεπε επίσης να δείξουν γενναιοδωρία χρηματοδοτώντας τις τέχνες. Αντίθετα, οι αστοί οι οποίοι υιοθετούσαν τα εξωτερικά σύμβολα των ευγενών (όπως το να έχουν σπαθί) επικρίθηκαν έντονα, μερικές φορές και με νομικές ενέργειες (οι νόμοι σχετικά με τα πολυτελή ρούχα που φορούσαν οι αστοί υπήρχαν από τον Μεσαίωνα).

Αυτές οι αριστοκρατικές αξίες άρχισαν να επικρίνονται στα μέσα του 17ου αιώνα. Ο Μπλαιζ Πασκάλ έκανε μια άγρια ​​επίθεση στο θέαμα της εξουσίας όπως επίσης και ο Φρανσουά ντε Λα Ροσφουκώ .

Τα λογοτεχνικά και ιδεολογικά ρεύματα

Τα δύο μεγάλα ρεύματα που κυριαρχούν στον αιώνα είναι το μπαρόκ και ο κλασικισμός, αλλά αυτές οι έννοιες συστηματοποιήθηκαν πολύ αργότερα και, αν και υπάρχουν αισθητικές αντιθέσεις και συζητήσεις, υπάρχει επίσης συχνά συνύπαρξη των δύο προσεγγίσεων σε ένα έργο ή σε έναν συγγραφέα. Μια υπερβολικά απλοποιημένη χρονική προσέγγιση στη λογοτεχνική δημιουργία είναι: το πρώτο μισό του αιώνα μπαρόκ, το δεύτερο μισό κλασικό. Δεν είναι όμως απόλυτα ακριβής λόγω της συνύπαρξης μπαρόκ στοιχείων στα κλασικά έργα.

Το Μπαρόκ

Γλυπτική μπαρόκ

Αυτή η καλλιτεχνική μορφή κυριάρχησε στην Ευρώπη το 17ο αιώνα. Όχι πολύ επιθετική στη Γαλλία, αναπτύχθηκε υπό την επίδραση κυρίως της Ιταλίας και αντιπροσωπεύει την κύρια τάση των ετών 1598 - 1630. Το μπαρόκ γεννήθηκε σαν αντίδραση στην προτεσταντική λιτότητα. Επικεντρώνεται σε μια αντίληψη ενός ασταθούς κόσμου, ενός κόσμου σε αέναη μεταμόρφωση. Αυτό το ρεύμα είναι πρόθυμο για ελευθερία και ανοιχτό στην πολυπλοκότητα της ζωής. Επιδιώκει να εντυπωσιάσει, να προκαλέσει τις αισθήσεις και όχι απλώς να συγκινήσει. Στόχος του είναι το να καταπλήξει, να δημιουργήσει ψευδαισθήσεις. Το θρησκευτικό μεταφυσικό στοιχείο, η ρευστότητα της ανθρώπινης κατάστασης, το ευμετάβλητο της ευτυχίας, το μάταιο της ανθρώπινης ύπαρξης και η βεβαιότητα του θανάτου ακυρώνουν την πιο αισιόδοξη ματιά για τη ζωή του αναγεννησιακού ανθρώπου. Η έννοια της τύχης και του τυχαίου κυριαρχεί, ο κόσμος μοιάζει ή είναι ένα θέατρο (theatrum mundi) και ο άνθρωπος μετεωρίζεται μεταξύ πραγματικού και ψεύτικου, αλήθειας και ψεύδους.

Στη λογοτεχνία  περιέχει πολλές αντιφατικές τάσεις, αλλά μπορεί να συγκεντρωθεί γύρω από μερικές κοινές αρχές:  Ορμή, αγάπη για τον αισθησιασμό, τα άκρα, τη διακόσμηση και τη γλωσσολογία.

Κατά τη μεταβατική περίοδο από το 1630 έως το 1660, το μπαρόκ, αν και σταδιακά αντικαταστάθηκε από τον κλασικισμό, εξακολουθεί να διαδραματίζει το ρόλο του. Είναι παρόν στο ρεύμα των Περισπούδαστων, στο μπουρλέσκ (κωμικό) και στο ελευθεριάζον ρεύμα. Ωστόσο, αυτά τα τρία ρεύματα δεν συγχέονται με το μπαρόκ αλλά το καθένα αναπτύσσει, με προνομιακό τρόπο, μία από τις πτυχές του.

Οι Περισπούδαστες (Les Précieuses)

Η Μαντλέν ντε Σκυντερύ

Ήταν ένα ευρωπαϊκό φιλολογικό κίνημα που έφτασε στο αποκορύφωμά του στη Γαλλία κατά τα έτη 1650-1660, ένα αισθητικό ρεύμα αριστοκρατικής προέλευσης που κύριο χαρακτηριστικό του ήταν η προσπάθεια διάκρισης από το κοινό. Αυτή η επιθυμία για κομψότητα και τελειοποίηση εκδηλώνονταν στον πεδίο των ηθών, της συμπεριφοράς, των τρόπων, των προτιμήσεων καθώς και της γλώσσας και της λογοτεχνίας. Αυτό το ρεύμα συνδέθηκε επίσης με μια φεμινιστική διεκδίκηση που επιδίωκε την αναγνώριση των γυναικών στον κόσμο των διανοουμένων και καλλιτεχνών, σε μια νέα κοινωνική λειτουργία. Ο Antoine Baudeau de Somaize παρουσίασε ένα Μεγάλο λεξικό των Περισπούδαστων το 1660.

Αυτή η εξεζητημένη κοινωνία ανθίζει στα σαλόνια, τα πιο γνωστά από τα οποία είναι αυτά της μαρκησίας ντε Ραμπουιγιέ και της Μαντλέν ντε Σκυντερύ. Αρχικά αριστοκρατικά, αυτά τα σαλόνια άνοιξαν σταδιακά στους αστούς συγγραφείς μετά την αποτυχία των εξεγέρσεων της Σφενδόνης (La Fronde1648-1653) . Η επιθυμία για κομψότητα στη συνομιλία, η αναζήτηση καθαρότητας στο λεξιλόγιο με την κατάργηση των εκφράσεων από διαλέκτους, των αρχαϊσμών, της λαϊκής γλώσσας και η επινόηση νέων όρων ή περιφράσεων σε αντικατάσταση ονομάτων αντικειμένων που θεωρούνταν ταπεινά ή απλά συνηθισμένα, οδήγησαν σε καταχρήσεις που ο Μολιέρος διακωμώδησε στις Γελοίες Κομψευόμενες (Les Précieuses ridicules, 1659).

Η λογοτεχνική μυθιστοριογραφία και η ποίηση είναι τα αγαπημένα θέματα αυτών των σαλονιών και οι συγγραφείς μεταφέρουν στα μυθιστορήματα και στα ποιήματά τους αυτόν τον εκλεπτυσμένο κόσμο που διεκδικεί μια κεντρική θέση για την εξιδανικευμένη αγάπη.

Αντιδράσεις

Οι υπερβολές του «ηρωικού και εξεζητημένου» μυθιστορήματος δημιούργησαν πολέμιους, όπως ο Λενόμπλ (Lenoble) που απέρριπτε τα «μεγάλα μυθιστορήματα γεμάτα λόγια και υπέροχες περιπέτειες, και  κενά από πράγματα που θα πρέπει να μείνουν στο μυαλό του αναγνώστη και να τα σκεφθεί». Από αντίδραση δημιουργήθηκε το ψυχολογικό μυθιστόρημα, που ονομάστηκε «κλασικό», όπως η πριγκίπισσα ντε Κλεβ της μαντάμ ντε Λαφαγιέτ, όπου περιγράφεται η ιστορία ενός μεγάλου έρωτα που διαδραματίζεται στην γαλλική αυλή του ΙΣΤ’ αιώνα, αλλά και παρωδίες και κωμωδίες όπως τα μυθιστορήματα του Scarron και του Francion.

Ο κλασικισμός

Ο κλασικισμός, μια από τις πιο λαμπρές πολιτιστικές εποχές στην ιστορία της Γαλλίας, είναι μια ιδεολογική και αισθητική έκφραση της απόλυτης μοναρχίας. Αναπτύχθηκε κατά το πρώτο μέρος του αιώνα και έφτασε στην αιχμή του γύρω στη δεκαετία του ‘60. Ο κλασικισμός είναι στενά συνδεδεμένος με τα φιλοσοφικά ρεύματα της εποχής, κυρίως με αυτό του ορθολογισμού του Ντεκάρτ,  από τον οποίο επηρεάστηκε.

Κλασική αισθητική

Αναπτύχθηκε κατά τα έτη 1630-1660. Η κλασική αισθητική βασίζεται σε τρεις βασικές αρχές: τον ορθολογισμό, τη μίμηση της φύσης και τη μίμηση της Αρχαιότητας. Αργότερα, το 1674, στην Ποιητική τέχνη  ο Νικολά Μπουαλώ έκανε μια σύνθεση όλων που αποτελούν το κλασικό στυλ.

Ο κλασικισμός καθιερώνει την υπεροχή της λογικής που ασκείται με κανόνες. Η αναπαράσταση του ωραίου και του πραγματικού παραμένει η μεγάλη φροντίδα των συγγραφέων. Αλλά καθώς οι δημιουργοί απευθύνονται σε ένα συγκεκριμένο κοινό, τη βασιλική αυλή, το ιδανικό είναι να εμπνεύσει το σεβασμό για το βασιλικό καθεστώς, το ωραίο είναι αυτό που είναι σύμφωνο με τη χριστιανική ηθική. Για αυτούς, η αναπαράσταση του πραγματικού είναι η αναπαράσταση της ανθρώπινης φύσης, αναπαράσταση του ανθρώπου. Η απεικόνιση των ανθρώπινων παθών, η ανάλυσή τους, δίνει έναν ψυχολογικό χαρακτήρα στην κλασική λογοτεχνία. Ο κλασικισμός είναι απρόθυμος να εισαγάγει το άσχημο, το ταπεινό, το περίεργο, το φανταστικό, το μη σχετιζόμενο με το ιδανικό της αρμονικής τελειότητας και έτσι μειώνει το πεδίο παρατήρησης του. Μόνο το ωραίο έπρεπε να μιμούνται.

Οι μεγάλοι εκπρόσωποι είναι ο Jean Guez de Balzac (1597-1654), ο Claude Favre de Vaugelas (1585-1650), ο Jean Chapelain (1595-1674), και ο Dominique Bouhours (1628-1702).

Για τη μίμηση τους, οι συγγραφείς χρειάζονται μοντέλα και δάσκαλους. Για αυτούς είναι οι Αρχαίοι. Και σ’αυτό όλοι οι μεγάλοι κλασικοί είναι αλληλέγγυοι, όλοι επιβεβαιώνουν την ανάγκη να εμπνέονται από το παράδειγμά των Αρχαίων, να ακολουθούν τις οδηγίες τους και ακόμη και να αντλούν θέματα και εικόνες από τα έργα τους, από την αρχαία ιστορία. Όμως, καθώς τα πάντα στους αρχαίους δεν ήταν απομιμήσιμα, οι συγγραφείς προσάρμοσαν τα αντικείμενα που δανείστηκαν στα γούστα της εποχής, στις θεωρητικές απαιτήσεις του κλασικισμού.

Οι ελευθεριακοί

Αυτό το ιδεολογικό ρεύμα ξεκινά από τη υλιστική φιλοσοφία του Πιέρ Γκασσεντί. Οι Ελευθεριάζοντες (ελεύθεροι στοχαστές) απομακρύνονται από την επίσημη θρησκεία, το Χριστιανισμό, χλευάζουν τις θρησκευτικές πρακτικές, επιδεικνύουν την ανεξαρτησία της σκέψης τους και προσπαθούν να δώσουν στην ανθρώπινη ύπαρξη την κοσμική έννοια του όρου. Αυτό το ρεύμα διασφάλισε τη μετάβαση από τον Ανθρωπισμό της Αναγέννησης στη φιλοσοφία του επόμενου αιώνα, το Διαφωτισμό. Ο Συρανό ντε Μπερζεράκ, μαθητής του Πιέρ Γκασσεντί, είναι ο κορυφαίος εκπρόσωπος της ελευθεριακής σκέψης. Ο επώνυμος χαρακτήρας του έργου του Μολιέρου, Δον Ζουάν, είναι χαρακτηριστικός αυτής της στάσης.

Γύρω στο 1615 σχηματίστηκε μία ομάδα ελευθεριακών ποιητών Boisrobert (1589-1662), Tristan L'Hermite (1601-1655), St. Amant (1594-1661) και τον Θεόφιλο de Viau (1590-1626). Επίσης περιλαμβάνουν Nicolas Vauquelin (1567-1649), Μπαρ Jacques Vallée Des (1599-1673).

Οι κύριοι εκπρόσωποι του ρεύματος είναι οι Pierre Charron (1541-1603), Pierre Gassendi (1592-1655), La Mothe le Vayer (1588-1672), Gabriel Naudé (1600-1653) και Saint-Evremond (1614-1703).

Οι μοραλιστές (ηθικολόγοι)

Έτσι ονομάστηκαν οι συγγραφείς οι οποίοι σε διάφορα είδη διερεύνησαν τη συμπεριφορά των ανθρώπων με συχνά απαισιόδοξες προσεγγίσεις, όπως

Ο Μπλαίζ Πασκάλ (1623-1662), μαθηματικός,φυσικός, θρησκευτικός φιλόσοφος, ήταν δεξιοτέχνης του γαλλικού πεζού λόγου.Εκ παραλλήλου με τις επιστημονικές του αναζητήσεις (νόμος της πίεσης του Πασκάλ),ανέπτυξε μια θρησκευτική θεωρία που δίδασκε ότι ο άνθρωπος αποκτά την εμπειρία του Θεού περισσότερο με την καρδιά παρά με το νου.Από τα σημαντικότερα έργα του οι Στοχασμοί (Pensées) και η Απολογία της χριστιανικής θρησκείας (Αpologie de lα religion chrétienne). Η αρχή του ενορατισμού που δίδαξε άσκησε μεγάλη επίδραση σε μεταγενέστερους φιλοσόφους του μεγέθους του Ζαν-Ζακ Ρουσώ , του Ανρί Μπερξόν καθώς και σε εκπροσώπους του Υπαρξισμού.

Ο Φρανσουά ντε Λα Ροσφουκώ (1613-1680) εκπροσωπεί το κοσμικό είδος των αποφθεγμάτων με το έργο του Αποφθέγματα. Στα δηκτικά και περίτεχνα επιγράμματά του αναλύει χωρίς έλεος και με ύφος αυστηρά κλασικό τα χαρακτηριστικά της εποχής του - την εγωιστική αντιμετώπιση της ηθικής, τον κυνικό πεσιμισμό και την ανακάλυψη αυτού που σήμερα ονομάζεται υποσυνείδητο - και στηλιτεύει με τρόπο πνευματώδη και ρωμαλέο τον ατομικισμό, τον ιδεαλισμό, τον στωικισμό και τον διανοουμενισμό.

Ζαν ντε λα Μπρυγιέρ (1645-1696)

O Ζαν ντε Λα Μπρυγιέρ (1645-1696). Το σημαντικότερο έργο του είναι οι Χαρακτήρες, το πρώτο μέρος του οποίου ήταν μετάφραση των Χαρακτήρων του Θεόφραστου από τα ελληνικά (Les caractères de Théophraste) και το δεύτερο αναφερόταν στην εποχή του(Les caractères ou Les moeurs de ce siècle – Οι χαρακτήρες ή τα ήθη αυτού του αιώνα). Οι Χαρακτήρες διακρίνονται για το ύφος τους, την διαπεραστική ειρωνεία και το ψυχολογικό βάθος τους. Ο Λα Μπρυγιέρ επιτίθεται κατά των καταχρήσεων των υπαλλήλων, της αλαζονείας των ευγενών, της αρπακτικότητας των χρηματιστών και της δουλικότητας των αυλικών («Στην εκκλησία των Βερσαλλιών δεν κοιτάζουν το Ιερό αλλά τον βασιλιά»). Κατέκρινε τους άδικους θεσμούς και υπερασπίστηκε τον λαό και ιδιαίτερα τον αγροτικό πληθυσμό που υπέφερε τα πάνδεινα εκείνη την εποχή από τους πολέμους και την άγρια φορολογία.

Η μαντάμ ντε Σαμπλέ (1599-1678) ανήκε στο είδος των κοσμικών διανοούμενων που διοργάνωνε φιλολογικές βραδιές. Από το σαλόνι της είχαν περάσει οι μεγαλύτερες πνευματικές προσωπικότητες της εποχής, όπως ο Πασκάλ. Η κύρια διασκέδαση του κύκλου της ήταν η επινόηση και ανταλλαγή γνωμικών."Ο έρωτας έχει κάτι το τόσο χαρακτηριστικό, που δεν μπορούμε να το κρύψουμε όταν υπάρχει ούτε να τον προσποιηθούμε όταν δεν υπάρχει". Μετά το θάνατο της, δημοσιεύθηκε και ένα βιβλιαράκι με γνωμικά της, αλλά η μεγάλη συμβολή της είναι ότι σ’ αυτήν οφείλεται, κατά μεγάλο μέρος, ότι τα γνωμικά έγιναν πολύ της μόδας για τους επόμενους δύο αιώνες, ενώ η δράση του φιλολογικού της κύκλου ενέπνευσε πολυάριθμους συγγραφείς μεταξύ των οποίων και τον Λα Ροσφουκώ.

Η πεζογραφία

Μπορούμε να προσδιορίσουμε μια εξέλιξη του μυθιστορηματικού είδους που σχετίζεται με αυτή την ιδιαίτερη αισθητική,

Οι έρωτες και οι τραγικές ιστορίες

Στη Γαλλία, η περίοδος που ακολούθησε τους θρησκευτικούς πολέμους είδε την εμφάνιση μιας νέας αφηγηματικής μορφής, την οποία ορισμένοι μελετητές χαρακτήρισαν το «αισθηματικό μυθιστόρημα», το οποίο γρήγορα έγινε μια λογοτεχνική τάση χάρη στον ενθουσιασμό ενός αναγνωστικού κοινού που αναζητούσε ψυχαγωγία μετά από τόσα χρόνια σύγκρουσης. Αυτά τα σύντομα και ρεαλιστικά μυθιστορήματα, ή "έρωτες", περιελάμβαναν εκτενή παραδείγματα χαρισματικών επιστολών και ευγενικών συζητήσεων, ερωτικών διαλόγων, γραμμάτων και ποιημάτων ενσωματωμένων στην υπόθεση, γλαλανδέζικες φιγούρες και άλλες ρητορικές φιγούρες. Τα κείμενα αυτά διαδραμάτισαν σημαντικό ρόλο στην ανάπτυξη των νέων τρόπων ευγένειας και λόγου των ανώτερων τάξεων, που οδηγούσαν στην έννοια του ευγενούς honnête homme. Οι πιο γνωστοί συγγραφείς που ασχολήθηκαν με το είδος ήταν ο Antoine de Nervèze, ο Nicolas des Escuteaux και ο François du Souhait. Κανένα από αυτά τα μυθιστορήματα δεν έχει αναδημοσιευτεί από τις αρχές του 17ου αιώνα και παραμένουν σε μεγάλο βαθμό άγνωστα σήμερα, όμως αντιπροσωπεύουν ένα σημαντικό στάδιο στην ανάπτυξη του μυθιστορήματος στη Γαλλία, που οδήγησε στην L'Astrée από τoν Honoré d'Urfé και, αργότερα, στην Madeleine de Scudéry και την Madame de Lafayette, στην ανάπτυξη της εθιμοτυπίας και της αίσθησης της ευγένειας (η αντίληψη του "honnête homme") και στην εξέλιξη της γαλλικής γλώσσας.

Το μυθιστόρημα περιπέτειας

Μέχρι το 1610 το αισθηματικό μυθιστόρημα είχε εξαφανιστεί σε μεγάλο βαθμό, καθώς τα γούστα επέστρεφαν στα μεγαλύτερα μυθιστορήματα περιπέτειας (romans d'aventures) και τα κλισέ τους (πειρατές, καταιγίδες, απαγωγές κοριτσιών) που ήταν δημοφιλή στην αυλή των Βαλουά. Κοινό χαρακτηριστικό είναι η απεικόνιση των αριστοκρατικών τρόπων, οι πολλές περιπέτειες και η μελέτη των χαρακτήρων ιδιαίτερα στην ερωτική σχέση. Κύριος συγγραφέας είναι ο Μαρίν Λε Ρουά Marin le Roy de Gomberville (1600; -1674) με Carithée (1621) και Polexandre (5 τόμους, 1632-1637). Ο Béroalde de Verville έγραφε ακόμα και ο Nicolas de Montreux είχε μόλις πεθάνει το 1608. Τόσο ο Nervèze όσο και ο Des Escuteaux έγραψαν μυθιστορήματα περιπέτειας και τα επόμενα είκοσι χρόνια ο ιερέας Jean-Pierre Camus και ο François de Rosset αναβίωσαν την παράδοση της σκοτεινής ιστορίας που προέρχεται από την τραγική ιστορία (histoire tragique) (που συνδέεται με το Bandello), και συχνά τελειώνει σε αυτοκτονία ή δολοφονία.

Όλα αυτά τα έργα τα επισκίασε η εμφάνιση του μυθιστορήματος του Ονορέ ντ'Υρφέ Honoré d'Urfé, Η Αστραία L'Astree (από το 1607 έως το 16. Είχε θέμα ποιμαντικό και συναισθηματικό και είναι το πρώτο μυθιστόρημα-ποταμός της γαλλικής λογοτεχνίας. Το αποκάλεσαν «μυθιστόρημα των μυθιστορημάτων», εν μέρει για το τεράστιο μήκος του (6 μέρη, 40 ιστορίες, 60 βιβλία σε 5399 σελίδες) αλλά και για την επιτυχία που είχε σε όλη την Ευρώπη. Μεταφράστηκε σε μεγάλο αριθμό γλωσσών και διαβάστηκε σε κάθε βασιλικό αυλή. Ακόμα και σήμερα, αυτό το μυθιστόρημα αναδημοσιεύεται τακτικά, τόσο σε πλήρη όσο και σε συντομευμένη έκδοση, ακόμα και σε μορφή κόμικς. Η επιρροή του ήταν τεράστια, ειδικά η διαδοχική του δομή (η οποία επέτρεψε να εισαχθεί ένας μεγάλος αριθμός ιστοριών και χαρακτήρων και το τέλος να καθυστερεί για χιλιάδες σελίδες, ένα ρωμαϊκό à tiroirs).

Τα μυθιστορήματα από το 1640 έως το 1660 ήταν πολύτομα και περίπλοκα από δομική άποψη και χρησιμοποιούσαν τις ίδιες τεχνικές εισαγόμενων ιστοριών όπως ο d'Urfé. Συχνά αποκαλούμενοι romans de longue haleine (ή "βιβλία βαθιάς ανάσας"), διαδραματίζονταν στην αρχαία Ρώμη, την Αίγυπτο ή την Περσία, χρησιμοποιούσαν ιστορικούς χαρακτήρες (γι 'αυτό καλούνται romans héroiques) και αναφέρονταν στις περιπέτειες μιας σειράς ιδανικών εραστών που τους χώριζε η μοίρα. Σε αντίθεση με τον ιππικό ρομαντισμό, τα μαγικά στοιχεία και πλάσματα ήταν σχετικά σπάνια. Επιπλέον, υπήρχε ψυχολογική ανάλυση και αναλύονταν ηθικά και συναισθηματικά ζητήματα, κάτι που έλειπε από το αναγεννησιακό μυθιστόρημα. Πολλά από αυτά τα μυθιστορήματα ήταν στην πραγματικότητα romans à clé που περιέγραφαν πραγματικές σύγχρονες σχέσεις κάτω από συγκεκαλυμμένους μυθιστορηματικούς χαρακτήρες. Οι πιο διάσημοι από αυτούς τους συγγραφείς και μυθιστορήματα είναι:

Τα μυθιστορήματα του Ζωρζ και της αδελφής του Μαντλέν ντε Σκυντερί , όπως ο Ιμπραήμ ή ο ένδοξος πασάς (1641-1642) και κυρίως Αρταμένης ή ο Μέγας Κύρος (1649-1653), 10 τόμοι, και  Η Κλέλια με τον περίφημο χάρτη της  Τρυφερότητας (10 τόμοι μεταξύ 1654 και 1660 εκ των οποίων τα πρώτα υπογράφηκαν από τον Georges de Scudéry).

Roland Le Vayer de Boutigny (1627–1685) Mithridate (1648–51),

και ο Gautier Costes, seigneur de la Calprenede (1614-1663), με την Κασσάνδρα (1642-1645 ), 10 τόμοι, την Κλεοπάτρα, η όμορφη Αιγύπτια (1646-1658), 12 τόμοι, και  το Φαραμόν ή η ιστορία της Γαλλίας αφιερωμένο στον βασιλιά (1661-1670, 7 τόμοι - ημιτελές).

Κωμωδία και σάτιρα

Σαρλ Σορέλ (1600-1674)

Το σατιρικό και οικείο ύφος που χαρακτηρίζει κάποια  έργα του 17ου αιώνα, είναι παρακαταθήκη ενός συγκεκριμένου «γαλατικού» πνεύματος, παρόντος στα διηγήματα  του προηγούμενου αιώνα (όπως αυτά του Επταήμερου της Μαργαρίτας της Ναβάρας) που επεδίωκαν να δημιουργήσουν τόσο το γέλιο όσο και την αμφισβήτηση. Επηρεασμένοι από το ισπανικό πικαρέσκ (περιπετειώδη μυθιστορήματα σε πεζό λόγο με θέμα τη ζωή περιθωριακών και λαϊκών τύπων) και τα έργα του Θερβάντες, οι Γάλλοι μυθιστοριογράφοι του πρώτου μισού του 17ου αιώνα επέλεξαν επίσης να περιγράψουν και να σατιρίσουν τη δική τους εποχή και τις υπερβολές της. Αυτό το ρεύμα δημιουργήθηκε επίσης σαν αντίδραση ενάντια στις ιδεαλιστικές και συναισθηματικές υπερβολές των ηρωικών-εξεζητημένων μυθιστορημάτων, τα οποία διακωμώδησαν οι σατιρικοί συγγραφείς. Ο κύριος χαρακτήρας του κωμικού μυθιστορήματος γεννήθηκε θεωρητικά μέσα στο λαό, αλλά όλα δείχνουν ότι η πραγματική του προέλευση είναι αριστοκρατική ή έχει τουλάχιστον αυτά τα ηθικά χαρακτηριστικά.

Τα πιο αξιοσημείωτα έργα και συγγραφείς είναι:

Ο Ζαν ντε Λανέλ άνοιξε το δρόμο με το Σατιρικό Μυυθιστόρημα του (1624), όπου περιέγραψε τις ατασθαλίες και τη διαφθορά που επικρατούσε στη Γαλλία στις αρχές της βασιλείας του Λουδοβίκου ΙΓ΄.

Ο Σαρλ Σορέλ (Charles Sorel,1600-1674)με την Η κωμική ιστορία του Φρακσιόν (1623), ένα από τα σημαντικότερα κωμικά έργα της εποχής. Διηγείται τις διασκεδαστικές περιπέτειες του Φρακσιόν, ενός Γάλλου ευγενούς κυρίου που αναζητά τη μεγάλη αγάπη. Επιτρέπουν στον Σορέλ να κάνει μια αρκετά ζωντανή σάτιρα της κοινωνίας της εποχής του. Στο μυθιστόρημα χλευάζονται η ανηθικότητα της ψυχής, η κοινωνική ιεραρχία, η λατρεία του χρήματος και της εξουσίας και καταγγέλλονται με μια πικάντικη γλώσσα, γεμάτη από λαϊκές αποστροφές με πολύχρωμες λέξεις, με παροιμίες.

Ο Αγκρίπα ντ'Ωμπινιέ (Agrippa d'Aubigné) με τις Περιπέτειες του βαρώνου Φενεστέ (1630) απεικονίζει τους αγενείς τρόπους και τις κωμικές περιπέτειες ενός Γασκώνου ευγενή στη βασιλική αυλή.

Ο Πολ Σκαρόν (Paul Scarron,1610-1660) με το Κωμικό μυθιστόρημα (1651-1657) συνεχίζει με τα χαρακτηριστικά του έργου του Σορέλ ενώ ο συγγραφέας το στιλβώνει λίγο για να το κάνει πιο αποδεκτό σε μια εποχή λιγότερο ελεύθερη από αυτή της εμφάνισης του Φρακσιόν. Μέσα από την ιστορία ενός θιάσου ηθοποιών την εποχή του Λουδοβίκου ΙΓ΄, ο συγγραφέας ζωγραφίζει τα επαρχιακά ήθη με εντυπωσιακό ρεαλισμό και αστείρευτο χιούμορ.

Ο Φυρετιέρ στο Αστικό μυθιστόρημα (1666) απεικόνισε τα ήθη της αστικής τάξης της εποχής.

Ο Συρανό ντε Μπερζεράκ και τα μυθιστορήματα του καταλαμβάνουν ένα ξεχωριστό μέρος με το μείγμα της φαντασίας, της σκέψης και της διασκέδασης. Ο Cyrano de Bergerac έγραψε δύο μυθιστορήματα όπου, 60 χρόνια πριν τα ταξίδια του Γκιούλιβερ ή το Voltaire (ή επιστημονική φαντασία), χρησιμοποίησε ένα ταξίδι σε μαγικά εδάφη, το φεγγάρι και τον ήλιο, ως πρότυπα για να σατιρίσει τη σύγχρονη φιλοσοφία και ηθική. Μέχρι τα τέλη του 17ου αιώνα, τα έργα του Cyrano θα εμπνεύσουν μια σειρά από φιλοσοφικά μυθιστορήματα, στα οποία οι Γάλλοι ταξιδεύουν σε ξένα μέρη και παράξενες ουτοπίες.

Το πρώτο μισό του 17ου αιώνα είδε επίσης τη συνεχιζόμενη δημοτικότητα του κωμικού διηγήματος και συλλογών χιουμοριστικών συζητήσεων, όπως το παιχνιδιάρικο, χαοτικό, μερικές φορές άσεμνο και σχεδόν μη αναγνώσιμο Moyen de parvenir του Béroalde de Verville (μια παρωδία των βιβλίων "talk table", του Rabelais και του Michel de Montaigne's The Essays). το ανώνυμο Les Caquets de l'accouchée (1622) και την Ερωτική εβδομάδα Semaine amoureuse, μια συλλογή από διηγήματα του Molière d'Essertine.

Μια άλλη μορφή λογοτεχνίας, εμφανώς στρατευμένη, αποτελείται από τις Μαζαρινάδες (1648-1653) και άλλα δυσφημιστικά φυλλάδια και λιβελογραφήματα.

Το κλασικό μυθιστόρημα

Μέχρι το 1660 το πολύτομο μπαρόκ ιστορικό μυθιστόρημα είχε φύγει από τη μόδα. Η τάση πλέον ήταν για πολύ μικρότερα έργα χωρίς σύνθετη δομή ή περιπετειώδη στοιχεία (πειρατές, ναυάγια, απαγωγές). Αυτό το κίνημα μακριά από το μπαρόκ μυθιστόρημα υποστηρίχθηκε από θεωρητικές συζητήσεις για τη νέα δομή, που επεδίωκαν να εφαρμόσουν τις ίδιες αριστοτελικές έννοιες των τριών ενοτήτων, της ευπρέπειας και της αληθοφάνειας, που οι συγγραφείς είχαν επιβάλει στο θέατρο. Για παράδειγμα, ο Georges de Scudéry, στην πρόθεσή του προς τον Ιμπραήμ (1641), πρότεινε ότι ένα "λογικό όριο" για το οικόπεδο ενός μυθιστορήματος (μια μορφή "ενότητας του χρόνου") θα ήταν ένα έτος.

Έντονο ενδιαφέρον για τον έρωτα, την ψυχολογική ανάλυση, τα ηθικά διλήμματα και τους κοινωνικούς περιορισμούς διαπερνά αυτά τα μυθιστορήματα. Όταν η δράση ετίθετο σε ιστορικό πλαίσιο, αυτό ήταν ένα περιβάλλον από το πρόσφατο ιστορικό παρελθόν. Παρόλο που εξακολουθούσαν να είναι γεμάτα με αναχρονισμούς, αυτά τα νέα έργα έδειξαν ενδιαφέρον για την ιστορική λεπτομέρεια. Ορισμένα από αυτά τα μικρά μυθιστορήματα κατέγραφαν ιστορίες του σύγχρονου κόσμου (όπως το L'Illustre Parisienne του Préchac) ή αναφέρονταν στη «μυστική ιστορία» ενός διάσημου γεγονότος (όπως το Annales galantes του Villedieu), που συνδέει τη δράση με μια ερωτική ίντριγκα και ονομάζονταν histoires galantes. [8]

Το πιο γνωστό από όλα είναι η Πριγκίπισσα ντε Κλεβ της μαντάμ ντε λα Φαγιέτ.Μειωμένο σε ουσιαστικά τρεις χαρακτήρες, το σύντομο αυτό μυθιστόρημα αναφέρει την ιστορία μιας παντρεμένης αρχόντισσας στην αυλή του βασιλιά του Ερρίκου Δ΄, που ερωτεύτηκε έναν άλλο αλλά αποκάλυψε το πάθος της στο σύζυγό της. Η ψυχολογική δύναμη και το συγκρατημένο πάθος εντυπωσιάζουν.Παρόλο που στο μυθιστόρημα παρεμβάλλονται αρκετές ιστορίες, γενικά η αφήγηση επικεντρώνεται στις ακλόνητες αμφιβολίες και τους φόβους των δύο ατόμων που ζουν σε ένα κοινωνικό περιβάλλον που κυριαρχείται από την εθιμοτυπία και την ηθική ορθότητα και τελικά οδηγείται σε άρνηση ενός συμβατικού ευτυχούς τέλους. Το έργο είχε θεαματική υστεροφημία και δεν έπαψε να τυπώνεται έως τις μέρες μας.

Άλλες μορφές μυθιστοριογραφίας μετά το 1660

• Δοκίμια

Διάφορες προσωπικότητες και πολιτικοί έγραψαν σπουδαία έργα οικονομικής και πολιτικής ανάλυσης: Καρδινάλιος Ρισελιέ, Μαζαρίνος, Κολμπέρ, Fouquet, Vauban Boisguilbert, Jean-François, Richard Cantillon.πολύ ενδιαφέροντα πολεμικά κείμενα: Blaise Pascal, Marie de Gournay (Η Θλίψη των Κυριών (1626).

• Ιστοριογραφία-Απομνημονεύματα

Καυστικό πνεύμα διακρίνεται σε ένα μεγάλο έργο, τα Απομνημονεύματα του Ζαν-Φρανσουά-Πωλ ντε Γκοντί, καρδινάλιου του Ρετς (Jean-François Paul de Gondi,1613-1679). Ο καρδινάλιος ήταν ένας από τους πρωταγωνιστές στον πόλεμο της Σφενδόνης και το έργο δείχνει βαθιά γνώση των πραγμάτων της εποχής και μια απροκατάληπτη αντιμετώπιση της ανθρώπινης συμπεριφοράς.

Ο Roger de Bussy-Rabutin (1618-1693),

Gaspard of Tende (1618-1697),

Gédéon Tallemant des Réaux (1619-1692, Ιστοριούλες,

Ο Paul Pellisson (1624-1693),

Louis de Rouvroy, δούκας του Σαιν-Σιμόν Saint-Simon (1675-1755). Γεννήθηκε στα τέλη του 17ου αιώνα και έγραψε τα «Απομνημονεύματά» του κατά τη διάρκεια του πρώτου μισού του 18ου αιώνα. Ορισμένοι μελετητές τον κατατάσσουν σαν κλασικό συγγραφέα του 17ου αιώνα, ενώ το ύφος του, πολύ καινοτόμο, ενέπνευσε αργότερα άλλους μεγάλους συγγραφείς (Σατωμπριάν, Μαρσέλ Προυστ).

• Ο Τύπος

Τα έντυπα μέσα στη Γαλλία ξεκινούν:

Jean Epstein (συντάκτης): Τα συνήθη νέα από διάφορα μέρη (1631)

Theophrastus Renaudot: Το γραφείο διευθύνσεων (1629), η εφημερίδα, εβδομαδιαία εφημερίδα (1631-1915).

• 

  Η μαντάμ ντε Σεβινιέ, έργο του Claude Lefèbvre, 1665

  Ιδιωτική αλληλογραφία

Η Μαντάμ ντε Σεβινιέ (1626-1696) άσκησε σημαντική επίδραση στην εξέλιξη της επιστολογραφίας. Τα περισσότερα από τα Γράμματα της, που διακρίνονται για το πνεύμα και τη ζωντάνια τους, απευθύνονταν στην κόρη της. Η ιστορική αξία τους είναι τεράστια, διότι μαθαίνουμε από αυτόπτη μάρτυρα συμβάντα της Αυλής και της παρισινής κοινωνίας, καθώς και χαρακτηριστικά ανέκδοτα διάσημων ανδρών του μεγάλου αιώνα του Λουδοβίκου ΙΔ΄. Η μοναδικότητά τους όμως δεν οφείλεται στα ιστορικά στοιχεία που περιέχουν αλλά στον τρόπο γραφής της Σεβινιέ, ο οποίος προσδίδει μια ιδιαίτερη ζωντάνια στα σχόλιά της πάνω στα γεγονότα.

Οι επιστολές πολλών άλλων συγγραφέων είναι αξιοσημείωτες, συμπεριλαμβανομένων των Jean-Louis Guez ντε Μπαλζάκ (1597-1654), Nicolas-Claude Fabri de Peiresc (1580-1637), Guy Patin. Η εκτεταμένη αλληλογραφία της Γερμανίδας Princess Palatine (1652-1722) προσφέρει μια εντυπωσιακή συνολική εικόνα της βασιλικής αυλής στις Βερσαλλίες. Ο Τζιοβάνι Μαρανά (Giovanni Marana,1642-1692), Γενουάτης ευγενής που ζούσε στη Γαλλία, δημοσίευσε ένα επιστολικό μυθιστόρημα στα ιταλικά, ο Τούρκος κατάσκοπος (1684) και στα γαλλικά(1686), όπου περιγράφει την ιστορία και τα ήθη της Γαλλίας, όπως τα γνώρισε ένας Ανατολίτης. Ο Gabriel de Guilleragues, δημοσιογράφος, διπλωμάτης και συγγραφέας, προσφέρει το 1669 άλλο ένα καλό παράδειγμα του επιστολικού μυθιστορήματος, είδος που αναπτύχθηκε σε μεγάλο βαθμό, στα Περσικά γράμματα (1721) Μοντεσκιέ και η Julie, ή την Νέα Heloise (1761) του Jean-Jacques Rousseau τον επόμενο αιώνα.

Άλλα επιστολικά μυθιστορήματα με τον Edme Boursault.

• Μύθοι - Παραμύθια

Το τέλος του αιώνα μόδα για μύθους με νεράιδες ή  παραμύθια, μετά την επιτυχία του Σαρλ Περρώ:

Marie-Catherine d'Aulnoy: Παραμύθια των νεράιδων (1697), Νέες ιστορίες ή Μοντέρνες νεράιδες (1698)

Charlotte-Rose de Caumont Η δύναμη: Τα παραμύθια (1698), Τα παραμύθια

Henriette-Julie de Castelnau de Murat: Παραμύθια (1697), Τα νέα παραμύθια (1698)

Marie-Jeanne Ο κληρονόμος του Villandon: Οι γοητείες της ευγλωττίας (1696)

Μεταξύ των λογοτεχνικών πηγών πρέπει να γίνει αναφορά

Giovanni Francesco Straparola (1480-1558): Οι Τυπικές Νύχτες (The Piacevoli Notti, 1550-1555)

Giambattista Basil (1575-1632): πενταμερόνη (Lo cunto of li cunti, 1634-1636)

• Οι κληρικοί

Ο Φρανσουά ντε Σαλ (Francοis de Sales,1567-1622), κληρικός. Προερχόμενος από ευγενή οικογένεια, παραιτήθηκε από όλους τους τίτλους ευγενείας του και επέλεξε το μονοπάτι της χριστιανικής πίστης, αφιερώνοντας τη ζωή του στον Θεό. Ήταν ένας από τους πιο σεβαστούς θεολόγους της εποχής του. Με το έργο του άσκησε σημαντική επιρροή στους κόλπους της Καθολικής Εκκλησίας. Από το 1923, η Καθολική Εκκλησία τον ανακήρυξε προστάτη των δημοσιογράφων και συγγραφέων λόγω της στήριξης που προσέφερε στην τυπογραφία. Από τα πιο γνωστά έργα του η Πραγματεία για την αγάπη του Θεού, 1616 (Traité sur l'amour de Dieu) και κυρίως η Εισαγωγή στην ευσεβή ζωή,1608 (L'Introduction à la vie dévote). Αυτό το βιβλίο είχε τεράστια επιτυχία: ανατυπώθηκε περισσότερο από σαράντα φορές κατά τη διάρκεια της ζωής του. Ο ίδιος ο βασιλιάς της Γαλλίας Ερρίκος Δ΄ το διάβαζε και η βασίλισσα Μαρία των Μεδίκων προσέφερε ένα αντίγραφο "κοσμημένο με διαμάντια" στον βασιλιά της Αγγλίας.

Ο Πιέρ ντε Μπερύλ (Pierre de Bérulle,1575-1629), καρδινάλιος.Συγγραφέας πολλών θεολογικών έργων που είναι συγκεντρωμένα σήμερα σε οκτώ τόμους. Αλλά αυτά τα έργα - λόγω του μπαρόκ στυλ τους, πολύ περίπλοκα, φανταχτερά, δύσκολα προσβάσιμα, δεν είχαν την ίδια επιτυχία με αυτά του σύγχρονου Φρανσουά ντε Σαλ, που ήταν πιο απλά και πιο κοντά στην κλασική γλώσσα.

Ζακ Μποσυέ (1627-1704)

Ο Ζακ Μποσυέ (1627-1704), επίσκοπος, προικισμένος με σπάνια ευγλωττία, άσκησε μεγάλη επιρροή ως υπερασπιστής των δικαιωμάτων της γαλλικής Εκκλησίας απέναντι στην παπική εξουσία. Μνημονεύεται όμως κυρίως για το συγγραφικό του έργο, που συμπεριλαμβάνει επικήδειους λόγους για μεγάλες προσωπικότητες. Οι Επιτάφιοι (Oraisons funèbres), διανθισμένοι με άφθονα βιβλικά χωρία και παραφράσεις, είναι αριστουργήματα του γαλλικού πεζού λόγου. Αντιπροσωπευτικοί της ρητορικής μπαρόκ, ήταν όμως απαλλαγμένοι από υπερβολές και εντυπωσιασμούς.

Ο Ρανσέ (Rancé,1626-1700), μοναχός, ιδρυτής του «τάγματος των Μεταρρυθμισμένων Κιστερκιανών του Αυστηρού Κανόνα». Εισήγαγε μια αυστηρή μεταρρύθμιση, σύμφωνα με την οποία η σταθερότητα, η πίστη στην μοναστική ζωή, η υπακοή και η εντολή να μιλούν μόνο όταν είναι απαραίτητο ήταν ο οδηγός για την μοναστική ζωή των μοναχών. Κατά την διάρκεια των γευμάτων έπρεπε να επικρατεί στοχαστική σιωπή και να ακούγεται ανάγνωσμα ιερού κειμένου. Η διατροφή τους να είναι κυρίως χορτοφαγική αλλά σε ορισμένες περιπτώσεις επιτρέπονταν τα ψάρια. Οι μοναχοί να ζουν από την εργασία των χεριών τους και να παράγουν αγαθά της γης τα οποία να ανταλλάσσουν με προμήθειες για τα Μοναστήρια τους.

Η ποίηση

Φρανσουά Μαλέρμπ (1555-1628) έργο του Robert Lefevre

Τα προνομιούχα είδη του μπαρόκ είναι η ποίηση με τον Τεοφίλ ντε Βιώ (Theophile de Viau), τον Πιέρ ντε Μαρμπέφ (Pierre de Marbeuf) ή τον Σαιν-Αμάν (Saint-Amant).

Αυτή η αισθητική της υφολογικής δεξιοτεχνίας (Caude Puzin) εκδηλώνεται στην ποίηση με τους Βουατύρ (1597-1648), Montausier (1610-1690), Malleville (1597-1647), Benserade (1612-1691).

Στα πρώτα χρόνια του αιώνα εμφανίστηκαν ποιητικές συλλογές, όπου ο στίχος ήταν αυστηρά καθορισμένος και συγκρατημένος. Κύριος εκπρόσωπος ο Φρανσουά Μαλέρμπ (1555-1628), που κωδικοποίησε στις αρχές του αιώνα τους κανόνες της ποιητικής έκφρασης. Οι συγγραφείς της εποχής του τον χαιρέτησαν ως δάσκαλο του κλασικισμού και του ορθολογισμού.

Ο Νικολά Μπουαλώ (1636-1711), ο οποίος λάμπει στην ποίηση ιδεών με την Ποιητική τέχνη, τις Επιστολές και τις Σάτιρές του. Το ύφος του είναι αριστοτεχνικό. Τα λογοπαίγνια, οι ομοιοκαταληξίες, το παράδοξο, η η επίκαιρη σάτιρα εκφράζονται στο έργο του με άνεση και ρωμαλέο ύφος. Κάθε έργο του ήταν ένας πειραματισμός και λίγοι ποιητές άσκησαν επίδραση σε τόσο διαφορετικές κατευθύνσεις.

Ο ποιητής και λόγιος Ζαν ντε Λα Φονταίν (1621-1695) διέθετε μεγαλύτερο σαρκασμό και πιο πλούσια φαντασία από τον Μπουαλώ. Γνώστης των αρχαίων ποιητών, άντλησε από αυτούς πολλά, προσθέτοντας στα έργα του την προσωπική του σφραγίδα και την επινοητικότητά του. Στο έργο του Μύθοι, (1668-1696), έργο γραμμένο σε στίχους και επηρεασμένο από τον Αίσωπο αλλά και από τη γαλλική και ξένη λαϊκή παράδοση, ο συγγραφέας έδωσε ποιητική πνοή στις λεπτομέρειες της καθημερινής ζωής.Μιμείται τους δασκάλους του με μεγάλη ελευθερία. Όπως και οι χαρακτήρες του Μολιέρου οι χαρακτήρες του αντιπροσωπεύουν όλα τα κοινωνικά στρώματα. Ο Λα Φονταίν απεικονίζει ολόκληρη τη γαλλική κοινωνία του δεύτερου μισού του αιώνα. Ο μύθος, που πριν τον Λα Φονταίν ήταν ένα σύντομο είδος όπου το ανέκδοτο κατέληγε στην ηθική, έγινε μια ευρεία κωμωδία  όπου όλα είναι στη θέση τους: το περιβάλλον, τους χαρακτήρες, ο διάλογος.

Το κλασικό θέατρο

Το 17ο αιώνα, οι μελετητές της κλασσικής εποχής, όπως ο Νικολά Μπουαλώ στην Ποιητική τέχνη του, προσπάθησαν να ενισχύσουν την επίσημη κωδικοποίηση στην τραγωδία και την κωμωδία βασιζόμενοι στον Αριστοτέλη. Η κλασσική αισθητική, γαλλική πρωτοτυπία που εναντιώνεται στο εκρηκτικό μπαρόκ, καθόρισε κανόνες που συζητήθηκαν πολύ, όπως αποδεικνύεται από την «διαμάχη του Σιντ» με τις αντιπαραθέσεις της Γαλλικής Ακαδημίας και τους προλόγους των θεατρικών συγγραφέων, όπως του Bajazet στον Ρακίνα που δικαιολόγησε την αντικατάσταση της χρονικής απόστασης με τη γεωγραφική απόσταση. Ο «μεγάλος κανόνας» είναι να «ευχαριστηθούν» τα φωτισμένα μυαλά, η κλασσική τέχνη θα συστήσει συμβάσεις που θα πρέπει να οδηγήσουν στην επιτυχία και το μεγαλείο του θεατρικού έργου, το οποίο θεωρείται ως σημαντική λογοτεχνική τέχνη.

Για την κλασική εποχή η τέχνη έχει μια ηθική λειτουργία:το θέατρο πρέπει να σεβαστεί τον κανόνα της ευπρέπειας, αποκλείοντας οτιδήποτε θα μπορούσε να πάει ενάντια στην ηθική, η «άσεμνη» βία για παράδειγμα δεν μπορεί να εμφανίζεται στη σκηνή, και αποκλίνουσες συμπεριφορές πρέπει να τιμωρούνται, όπως ο Δον Ζουάν στο τέλος του έργου του Μολιέρου ή η Φαίδρα στο έργο του Ρακίνα. Η τέχνη πρέπει να «εξαγνίσει τα πάθη (η αριστοτελική κάθαρση) με την τραγωδία και να διορθώσει τα ήθη μέσω του γέλιου με την κωμωδία.» Αυτή η ευπρέπεια και αυτή  η ηθική βούληση συνοδεύονται από γλωσσική ευπρέπεια, αν και η κωμωδία είναι πιο ελεύθερη στον τομέα αυτό. Η επιθυμία για υποδειγματικότητα επιβάλλει επίσης μια προσοχή στο φυσικό και το αληθοφανές, μερικές φορές σε σύγκρουση με το αληθινό. Οι συγγραφείς πρέπει επίσης να υπερασπιστούν και τη συνέπεια των χαρακτήρων και να αναζητήσουν την καθολικότητα τοποθετούμενοι μέσα στη συνέχιση των Αρχαίων, των οποίων η λογοτεχνική επιβίωση δείχνει ότι γνώριζαν να μιλούν για τον άνθρωπο εύστοχα, γεγονός που παραμένει ο στόχος ενός ψυχαγωγικού και ηθικολογικού θεάτρου.

Το κλασικό πνεύμα έλκεται επίσης από την ισορροπία, το μέτρο, την τάξη, τη λογική και μια έγνοια για την αποτελεσματικότητα από όπου προέρχεται η αρχή της ενότητας που συνοψίζει ο Μπουαλώ σε δύο διάσημους στίχους της Ποιητικής τέχνης του: "Σε ένα μέρος, σε μια μέρα, ένα μόνο γεγονός να ολοκληρώνεται/ Κρατήστε το θέατρο γεμάτο μέχρι το τέλος". Ορίζουν λοιπόν τον κανόνα των τριών ενοτήτων:

• Η "ενότητα δράσης" αποφεύγει τη διασπορά ενισχύοντας τη συνοχή. Έπρεπε να υπάρχει μόνο μια κεντρική ιστορία και η δευτερεύουσα πλοκή να συνδέεται με αυτήν.
• Η "ενότητα χρόνου" συσφίγγει τη δράση και την φέρνει πιο κοντά στον χρόνο της παράστασης. Ιδανικά, η διάρκεια του θέματος δεν έπρεπε να ξεπερνάει τις 24 ώρες.
• Η "ενότητα του τόπου" : τα σκηνικά δεν έπρεπε να αλλάζουν. Αυτό οδήγησε στο να εμφανίζεται ένας χώρος προσβάσιμος σε όλους τους χαρακτήρες (είσοδος, προθάλαμος, αίθουσα θρόνου ...)

• Μια τέταρτη ενότητα παρουσιάζεται επίσης: "η ενότητα του τόνου" που συνδέεται με τον διαχωρισμό των ειδών (τραγωδία και κωμωδία) με τα ίδια τα θέματα, συγκεκριμένους τύπους χαρακτήρων, επίπεδα γλώσσας και τόνο για διαφορετικό σκοπό: να ψυχαγωγήσει και να διδάξει με κωμωδία, και να εξαγνίσει τα πάθη (κάθαρση) με συγκίνηση (τρόμος και οίκτος) με την τραγωδία.

Συνδυασμένες με τις θεατρικές ενότητες είναι οι ακόλουθες έννοιες:

Η ευπρέπεια: Η λογοτεχνία έπρεπε να σέβεται τους ηθικούς κώδικες και το καλό γούστο. Τίποτα που αντιβαίνει αυτούς τους κώδικες δεν έπρεπε να παρουσιάζεται, ακόμα κι αν ήταν ιστορικά γεγονότα.

Η αληθοφάνεια: Οι ενέργειες έπρεπε να είναι αληθοφανείς. Όταν τα ιστορικά γεγονότα έρχονταν σε αντίθεση με την αληθοφάνεια, επέλεγαν την αληθοφάνεια. Το κριτήριο της πίστης χρησιμοποιείται μερικές φορές για να επικρίνει την αμαρτία. στην οποία αποκαλύπτουν τα συναισθήματά τους.

Αυτοί οι κανόνες σπάνια ακολουθήθηκαν εντελώς και πολλά από τα αριστουργήματα του 17ου αιώνα, έσπασαν τους κανόνες αυτούς εκ προθέσεως για να αυξήσουν το συναισθηματικό τους αποτέλεσμα:

Το 1657, ο François Hédelin, ηγούμενος του Ωμπινιάκ, δημοσίευσε ένα βιβλίο  La Pratique du Théâtre.

Οι αντιθέσεις τραγωδίας / κωμωδίας

	Τραγωδία	Κωμωδία
Ressort	εξαγνισμός των παθών μέσω της συγκίνησης (Αριστοτέλης : κάθαρση - τρόμος και οίκτος)	να διορθώσουν τα ήθη με το γέλιο
Δράση	ασυνήθιστη, εξαιρετική περιπέτεια απομακρυσμένη στο χρόνο (Θρύλοι, μύθοι, ιστορία της Αρχαιότητας)	περιπέτεια κανονική και σύγχρονη (χρήμα, κοινωνική φιλοδοξία, γάμος, συζυγική απιστία…)
Χαρακτήρες	Ασυνήθιστοι, εξαιρετικοί (βασιλιάδες, πολεμιστές…)	οικείοι (αστοί, λαός, χαμηλή αριστοκρατία)
Τόνος	μοίρα και θάνατος, αμετάκλητο προσωπικό και συλλογικό πεπρωμένο, καθολικότητα της ανθρώπινης κατάστασης (δυστυχισμένο τέλος)	ρεαλισμός (αντανάκλαση της κοινωνίας - vieillissement ? - mais aussi travers humains éternels) + γέλιο ή χαμόγελο, ποικίλες κωμικές εντυπώσεις και ευτυχισμένο τέλος (φάρσα κομψή ή χοντροκομμένη - κωμικές φράσεις, χειρονομίες, καταστάσεις, χαρακτήρες, ήθη)
Μορφή	επίσημη γλώσσα, αλεξανδρινοί στίχοι, 5 πράξεις	γλώσσα απλή ή φιλική (σε πεζό λόγο ή σε στίχους, σε 1,3 ή 5 πράξεις)
Κανόνες	τρεις ενότητες (χρόνου, τόπου, δράσης), αληθοφάνεια και ευπρέπεια	ευελιξία
Τίτλος	κύριο όνομα (Ανδρομάχη, Φαίδρα...)	κοινό όνομα ή συλλογικός χαρακτήρας (Ο Φιλάργυρος, Οι σοφολογιότατες, Ο Μισάνθρωπος…)

Η τραγωδία

Ο Ρακίνας (1639-1699)

Πιέρ Κορνέιγ (1606-1684)

Πολλοί ήταν οι συγγραφείς τραγωδιών αλλά δύο από αυτούς την οδήγησαν στην τελειότητα: ο Πιέρ Κορνέιγ (1606-1684) και ο Ζαν Ρασίν - Ρακίνας - (1639-1699).

Ο Κορνέιγ έδειξε μεγάλο ενδιαφέρον για διεθνή πολιτικά θέματα: η σωτηρία της Ρώμης (Οράτιος), η μοίρα της πόλης της Σεβίλλης, που απειλούνταν από τους Μαυριτανούς. Το έργο του ο Σιντ (1637) αποτελεί ορόσημο στην ιστορία του θεάτρου. Αυτό είναι το πρώτο αληθινό κλασικό έργο. Η δράση των έργων του Κορνέιγ, ως επί το πλείστον ιστορικά, είναι περίπλοκη και μερικές φορές είναι παραφορτωμένη γεγονότα. Ο συγγραφέας δεν κουράστηκε ποτέ να ζωγραφίζει ισχυρά και εθελοντικά άτομα όπως ο Rodrigue, Chimene, Horace, Auguste, Polyeucte για τους οποίους το κάλεσμα της τιμής είναι ακαταμάχητο. Επιλέγοντας αυτά τα παραδείγματα ανθρώπινης δράσης, ο Κορνέιγ δίνει μοντέλα συμπεριφοράς τα οποία είχε ανάγκη η πολιτική της απόλυτης μοναρχίας.

Ο Ρακίνας ανήκει στην επόμενη γενιά, πιο αυστηρά «κλασική» και παριστά το πάθος  σαν μια μοιραία δύναμη που καταστρέφει αυτόν που τον κατέλαβε. Συνειδητοποιώντας το ιδανικό της κλασικής τραγωδίας, παρουσιάζει μια απλή δράση, ξεκάθαρη, της οποίας οι περιπέτειες προκύπτουν από το πάθος των χαρακτήρων. Οι κοσμικές τραγωδίες (δηλαδή όχι η Εσθήρ και η Αταλία) παρουσιάζουν ένα αθώο νεαρό ζευγάρι , που ενώθηκαν και χωρίστηκαν από μια αδύνατη αγάπη είτε επειδή η γυναίκα κυριαρχείται από τον βασιλιά (Ανδρομάχη, Βρετανίκος, Μπάγιατσετ, Μιθριδάτης) ή επειδή ανήκει σε μια αντίπαλη φυλή (Aricie στο Phèdre). Αυτή η αντιπαλότητα συνδυάζεται συχνά με μια πολιτική αντιπαλότητα, στην οποία ο Ρακίνας δεν επιμένει ιδιαίτερα.

Η κωμωδία

Ο Μολιέρος (1622-1673)

Τον 17ο αιώνα το κυρίαρχο όνομα στην κωμωδία είναι ο Μολιέρος (1622-1673). Γεννήθηκε στο Παρίσι και το πραγματικό του όνομα ήταν Ιωάννης Βαπτιστής Ποκλέν. Έλαβε σπουδαία μόρφωση, γιατί ο πατέρας του, που ήταν πλούσιος και είχε σχέσεις με το παλάτι, τον προόριζε για θαλαμηπόλο του βασιλιά. Αντί γι' αυτό όμως ο Μολιέρος, μετά τις σπουδές του στα νομικά, έφτιαξε ένα θίασο από ηθοποιούς που τον ονόμασε Λαμπρό Θέατρο και από το 1645 ως το 1658 γύριζε στις γαλλικές επαρχίες δίνοντας παραστάσεις με έργα δικά του και άλλων συγχρόνων του. Από το 1659 και ως το θάνατο του Μολιέρου το θέατρο είναι εγκατεστημένο στο Παρίσι και παρουσιάζει πάνω από είκοσι έργα του.

Η μεγαλοφυΐα του Μολιέρου είναι άρρηκτα συνδεδεμένη με την ιστορία του γαλλικού κλασσικού θεάτρου. Οι κωμωδίες ηθών και χαρακτήρων που έγραψε παρουσιάζουν μια πραγματική τοιχογραφία της κοινωνίας του 17ου αιώνα στη Γαλλία. Θεωρείται ένας από τους σημαντικότερους δασκάλους της κωμωδίας στη δυτική λογοτεχνία. Δημιούργησε χαρακτήρες απίστευτης κωμικής δύναμης, που συγκριτικά κάνουν όλη την προγενέστερη κωμωδία να μοιάζει αδέξια. Όπως είπε ο Βολταίρος, "ο Μολιέρος δημιούργησε την κωμωδία από το χάος". Τα έργα του έχουν διαχρονική αξία: ο Γιατρός με το στανιό, ο Μισάνθρωπος, ο Αρχοντοχωριάτης, ο Φιλάργυρος, ο Ταρτούφος, έργο που απαγορεύτηκε και του στοίχισε διαρκή και επίμονο αγώνα, είναι κλασικά. Το έργο του επηρέασε βαθιά την εξέλιξη τόσο της σκηνικής πρακτικής όσο και της ίδιας της δραματουργίας, καθώς ο ανεπανάληπτος θεατράνθρωπος έγραψε κείμενα που έφεραν στον πυρήνα τους τόσο τη σκηνοθεσία όσο και την ερμηνεία τους. Ο Μολιέρος έγραφε για τον θίασό του, για συγκεκριμένους και ζωντανούς ανθρώπους δηλαδή, με τον χρόνο να τον πιέζει πάντα και να τον αναγκάζει να ανεβάζει τρία και τέσσερα έργα τη χρονιά ώστε να επιβιώσει τόσο ο ίδιος όσο και ο θίασος του.

Ο Μολιέρος σατίριζε ανοιχτά τον φαρισαϊσμό των ευγενών και της αστικής τάξης ενσαρκώνοντας το πνεύμα των λαϊκών μαζών. Στο στόχαστρό του έβαλε την επίπλαστη θεοσέβεια που εκφράζεται μέσω της υποκριτικής φιλανθρωπίας, την πνευματική χρεοκοπία και τον ωμό κυνισμό της αριστοκρατίας, θέλοντας να ξεσηκώσει το δημοκρατικό λαϊκό κοινό των παραστάσεών του εναντίον των αυταρχικών και δεσποτικών αριστοκρατών., γεγονός που του στοίχισε αντιδράσεις και διώξεις.

Η διαμάχη των Αρχαίων και των Σύγχρονων

Πρόκειται για μια μια φιλολογική διαμάχη που ξέσπασε στη Γαλλία από το 1659 έως το τέλος του αιώνα αναφορικά με την υπεροχή αρχαίων και νεότερων συγγραφέων. Οι Αρχαίοι, όπως οι Λα Φονταίν, Νικολά Μπουαλώ και Λα Μπρυγιέρ, ισχυρίζονταν ότι οι αρχαίοι κλασικοί ήταν τα μοναδικά πρότυπα για μια καλή λογοτεχνία και ότι τα πάντα έχουν ανακαλυφθεί, όλα έχουν επινοηθεί, οπότε δεν υπάρχει πρόοδος στην τέχνη. Οι Σύγχρονοι από την πλευρά τους και ειδικά ο Σαρλ Περώ (1628-1703), ο συγγραφέας του έργου «Ιστορίες της μαμάς μου της χήνας» (1697), και ο Φοντενέλ αμφισβητούσαν την υπεροχή των κλασικών προτείνοντας θέματα παρμένα από τις μεσαιωνικές μυθιστορίες και την Αγία Γραφή. Τελικά οι μαχητικές συζητήσεις σταμάτησαν και η διαμάχη έληξε όταν ο Μπουαλώ ζήτησε συγγνώμη από τον Περώ και αναγνώρισε ότι ο 17ος αιώνας είχε να επιδείξει, σε ορισμένους τομείς, αρετές εφάμιλλες με αυτές της αρχαιότητας. η μάχη των βιβλίων

Προς τον 18^ο αιώνα

Στα τέλη του 17ου αιώνα, που για τη Γαλλία ήταν ο "Μεγάλος Αιώνας", η λογοτεχνία έχασε τη λάμψη της, υποσκελίστηκε από άλλες τέχνες, συμπεριλαμβανομένης της Γαλλικής όπερας ή της λυρικής τραγωδίας (Ζαν Μπατίστ Λυλί).

Η αυγή του Διαφωτισμού

Από την άλλη πλευρά, με σύνεση αλλά σταθερότητα, εμφανίζεται μια πρωτοποριακή λογοτεχνία ιδεών, με τον Σαρλ ντε Σαιν-Ενρεμόν Charles de Saint-Evremond (1614-1703), τον Gabriel de Foigny (1630-1692), τον Denis Vairasse (1630-1672), τον Fénelon (1651-1715) , Pierre Jurieu (1637-1713), ο Henri Basnage του Beauval (1657-1710), ο Pierre Bayle (1647-1706) και ο Bernard de Fontenelle (1657-1757), που προαναγγέλλουν τους φιλοσόφους της εποχής του Διαφωτισμού και τις πνευματικές τους προκλήσεις .

Ο Φρανσουά Φενελόν ήταν αριστοκράτης επίσκοπος,με λαμπρή κλασική παιδεία και παιδαγωγός του διαδόχου του Λουδοβίκου ΙΔ΄ Ένα από τα κυριότερα έργα του είναι ο Τηλέμαχος (Le Télémaque,1699-1717), όπου διηγείται την ιστορία του γιου του Οδυσσέα και τις περιπέτειές του στην αναζήτηση του πατέρα του. Όπως όλα τα έργα του Φενελόν, ο Τηλέμαχος γράφτηκε για να διαπαιδαγωγήσει. Η ειλικρίνεια όμως του βιβλίου ήταν πολύ τολμηρή για την εποχή του.Ο Φενελόν επέκρινε δριμύτατα τον Λουδοβίκο ΙΔ΄ και την αυλή του,το φιλοπόλεμο χαρακτήρα του βασιλιά,την αλαζονεία του, την αδυναμία του στις κολακείες,τη σεξουαλική του ελευθεριότητα, την απολυταρχισμό του, την πολυτέλεια και την επιτήδευση, την οικοδομική του μανία και την αδιαφορία του για την ευημερία του λαού. Έχασε έτσι την εύνοια του βασιλιά αλλά το βιβλίο του γνώρισε μεγάλη δημοτικότητα και είχε αλλεπάλληλες εκδόσεις.

Ο Πιέρ Μπαιλ (Pierre Bayle, 1647-1706) ήταν φιλόσοφος και συγγραφέας γνωστός για το βιβλίο του Ιστορικό και κριτικό λεξικό του (1697) που είναι ένα εκτεταμένο θησαύρισμα γνώσεων, ίσως ο μεγαλύτερος όγκος πολυμάθειας που προσφέρθηκε ποτέ από έναν και μόνο άνθρωπο.Ο Μπαίλ εξορίστηκε ως Διαμαρτυρόμενος και έζησε για χρόνια στο Ρότερνταμ. άλλα του έργα Διάφορες σκέψεις για τον κομήτη (1682), όπου δίνει αγώνα κατά της δεισιδαιμονίας. Νέα από τη Δημοκρατία των Επιστολών (1684-1687). Ως πρόδρομος των Εγκυκλοπαιδιστών και υποστηρικτής της αρχής της ανεκτικότητας τα έργα του επηρέασαν στη συνέχεια την ανάπτυξη του Διαφωτισμού.

Φοντενέλ: Από την αρχή των μύθων (1684), Συνεντεύξεις για τον πλουραλισμό των κόσμων (1686), Ιστορία των χρησμών (1686)

Εξωτερικοί σύνδεσμοι

Το μπαρόκ